דרעפט:שלמה קארליבאך

רבי שלמה קאַרלבאך (בן נפתלי; געבוירן אין וויען, עסטרייך), באַקאַנט אלס ר' שלמה'לע קאַרלבאך, איז געווען א אידישער מוזיקער, דערציילער, משפיע, און רב, וועמענס לעבן און שאפונג האָבן געפירט צו פילע מחלוקת און דיסקוסיעס ביים אידישן עולם.

ביאָגראַפיע און למדנות

ר' שלמה איז געבוירן צו ערליכע אידישע עלטערן, מעגליך פון אן אויבערלענדער אָדער הרב ברויער'ס טיפּ אידן. ער איז געווען באַקאַנט פאַר זיין ברייטער תורה קענטעניש. טראָץ די מחלוקת אַרום זיין שפּעטערדיגן לעבנס-שטייגער, זענען פילע מודה אַז ער האָט פלייסיג געלערנט אין די יונגע יאָרן, געהאַט היתר הוראה, און געהאַט א גוטן קאָפּ. זיינע חידושים אַלס בחור זענען געווען באַדייטיג, און עטליכע האַלטן אַז ער איז געווען "מלא וגדוש בחסידות".

מוזיק און השפּעה

ר' שלמה קאַרלבאך איז באַקאַנט אַלס אַ מחבר פון ניגונים און סיפורי צדיקים. זיין ערשטער ניגון איז געשאַפן געוואָרן אין וויען. זיין מוזיק איז אַ סך געזונגען, פאַרשאַפנדיג "אן התעוררות". עס איז געשילדערט אַלס "טיפע הייליגע ניגונים", געזונגען מיט אַ "געגועים צום באשעפער".

זיינע ניגונים און רעקאָרדירונגען, וואָס ווערן ברייט געפונען אין אַרכיוון, שליסן איין:

• "גם כי אלך".
• "הנשמה לך".
• "אשר ברא".
• "ומחה דמעה".
• "שפכי כמים ליבך".
• "מנוחה ושמחה".
• "יחד".
• "חסדי השם".
• "לכבוד שבת".

זיינע לידער האָבן אַ השפּעה אויף אידן פון אַלע קרייזן, אַריינגערעכנט חסידישע, ליטווישע, ספרדישע, און בעלי תשובה. זיין מוזיק איז נאָך אַלץ שטאַרק פּאָפּולער.

פילאָסאָפיע און קירוב

ר' שלמה איז ברייט אַנערקענט ווי איינער פון די "גרעסטע מחזירי בתשובות בימיו", וואָס האָט צוריקגעבראַכט "טויזנטע יודישע נשמות". זיין גאַנצע לעבן איז געווען געווידמעט "אהבת ה', אהבת ישראל, אהבת תורה". מען זאָגט אַז זיין אַהבת ישראל איז געווען "ממש אין סוף".

זיין ציל איז געווען צו מקרב זיין אידן לאבינו שבשמים, ספּעציעל אַזעלכע וואָס זענען געווען פאַרבלאַנדזשעט, ווי די היפּי באַוועגונג. ער האָט געפירט זיין אַרבעט אין קעמפּוסעס און אין גוישן יוראַפּ.

אַ סך זענען געווען איבערצייגט אַז ער איז געווען אַ "נסתר שבנסתר", וואָס האָט מקריב געווען זיין עוה"ז ועוה"ב צו מקרב זיין אידן. זיין וועג ווערט פאַרגלייכט מיטן אמת'ן דרך פון בעל שם טוב.

קאָנטראָווערסיעס און קריטיק

ר' שלמה'ס קירוב מעטאָדן און פּערזענליכע אויפפירונג זענען געווען די הויפּט מקורות פון מחלוקת.

1. הלכה און אויפפירונג: קריטיק איז געווען אויף זיין זיך "מחבק זיין און מנשק זיין מיט נשים", וואָס זיין פירערשאַפט האָט אָפט געטון "בפרהסיא". די דאָזיגע אַקציעס זענען אַנערקענט אַלס איסורים/עבירות. ער האָט דאָס געפירט אפילו ביי קאָנצערטן מיט תערובות ביים כותל המערבי.
2. פאַרענטפערן איסורים: ווען מען האָט אים געפרעגט איבער זיינע מעשׂים, האָט ער פאַרענטפערט אַז ער טוט "איסורים צו ראטעווען יענעמס נשמה". ער האָט דאָס פאַרגלייכט מיט פּיקוח נפש, וואו מען מעג עובר זיין אויף איסורים צו ראַטעווען אַ גוף. קריטיקער לייקענען שטאַרק דעם מהלך, טענהנדיג אַז "עס איז נישטא קיין היתר אין די תורה עובר צו זיין אויף די תורה", און אַז דאָס איז "מגלה פנים שלא כהלכה".
3. די מאָראַל פון מעשׂיות: זיינע סיפורים זענען נישט אַלע געווען "פארלעסליך", און אַמאָל זענען זיי געווען "פרי דמיונו". איין ספּעציפישע מעשׂה וועגן "לכבוד שבת" איז געווען "אויפגעבלאזן" פון אַ קליינער שורה. ער איז אָפט אָנגערופן געוואָרן אַ "סטאָרי טעלער".
4. הייליגקייט פון אַנדערע רעליגיעס: עס איז דאָ אַ רעקאָרדירונג וואו ער רעדט אַלס קירוב טאַקטיק צו פאַרבלאנדזשעטע בחורים, אַז אַלע רעליגיעס זענען הייליג. זיינע פאַרטיידיגער האַלטן אַז דאָס איז געווען ארויסגענומען פון קאָנטעקסט, גערעדט צו בודהיסטן, אָדער א פליטת פה. קעגנער טענה'ן אַז אַזאַ סטעיטמענט איז אַן אפיקורסות.
5. שנאה און הוצאות שם רע: ספּאָרטיקעס פאָדערן אַז די אַלע "הוצאות שם רע" קעגן אים זענען אַן אַגענדע פון אַ געוויסער סאָרט חסידות. אָבער, געוויסע טענה'ן אַז די שלעכטע מעשׂיות זענען רעקאָרדירט לחרפה. עס ווערט אויך דערמאנט אַז דער טאָשער רב זצוק"ל האָט זיך אויסגעדריקט אויף אים אַלס "א קליפה נוראה". אָבער אַנדערע גדולי ישראל האָבן יאָ אַנערקענט זיין נגינה, ווי ר' אהרן קאָטלער וואָס האָט געוויינט ביי זיין ניגון "לולי תורתך".

מערביינדיגע השפּעה

זיין השפּעה האָט געשאַפן די "קאַרלבאך מנינים", וואו מען דאַווענט מיט מוזיק און מיט געגועים. עטליכע האַלטן אַז ער איז געווען אַ "רב א גרויסע תלמיד חכם און א וועלטס משפיע".

זיין ברודער, רבי אלי חיים קאַרלבאך, האָט אַרויסגעגעבן איבער פערציג ספרים פון סיפורי צדיקים.

סוף-כל-סוף בלייבט ר' שלמה אַ פיגור פון טיפן מחלוקת, וועמענס אַהבת ישראל און מוזיקאַלישע השפּעה ווערן געלויבט, בשעת זיינע מעשׂים שלא כהלכה ווערן פאַרדאַמט. מען דאַרף אַפילו מלמד זכות זיין אויף אים נאָך זיין פטירה.