אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "יוכבד"

{{מנוקד|'''יוֹכֶבֶד'''}} איז די טאכטער פון [[לוי|לֵוִי]]; ווייב פון איר פלימעניק [[עמרם]]; און מאמע פון [[מרים הנביאה|מרים]], [[אהרן הכהן|אהרן]] און [[משה רבנו|משה]]. אין {{תנ"ך|שמות|ב|לאנג=יא}}, וואו עס ווערט געשילדערט די געבורט פון [[משה]], און דאס ווערן [[משה אין די קאסטן|באהאלטן אין א קאסטן]] דורך זיין מוטער, ווערט נישט דערמאנט איר נאמען, ווי אויך נישט דער פאטער אדער שוועסטער פון משה. נאר שפעטער אין [[פרשת וארא]]{{הערה|שם=שמוכ|{{תנ"ך|שמות|ו|כ}}}} און [[פרשת פינחס|פינחס]]{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|כו|נט}}}} ווערט דערמאנט זייערע נעמען ביים אויסרעכענען די ייחוס פון די דורות. יוכבד ווערט אויך אידענטיפיצירט מיט [[שפרה און פועה|שפרה]].

===יונגע יארן===

אין חומש, פרשת פינחס, ווערט יוכבד באשריבן אלס די טאכטער פון לוי, געבוירן צו אים אין מצרים{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|כו|נט}}; פארגלייך {{תנ"ך|שמות|ב|א}}}}, און אזוי איז זי געווען עמרם'ס מומע פון פאטערס-זייט{{הערה|שם=שמוכ}}. אין די תורה ווערט נישט דערמאנט די נאמען פון איר מאמע, אבער אין פארשידענע מקורות ווערן אנגעגעבן עטליכע נעמען: אוֹתָהּ{{הערה|{{תנ"ך|במדבר|כו|נט|מפרש=דעת זקנים}}, לויט'ן פסוק {{מנוקד|וְשֵׁם אֵשֶׁת עַמְרָם יוֹכֶבֶד בַּת לֵוִי אֲשֶׁר יָלְדָה "'''אֹתָהּ'''" לְלֵוִי בְּמִצְרָיִם}}.}}; עדינה - טאכטער פון יובב דער זון פון [[יקטן]]{{הערה|{{ספר הישר|וישב|כ}}}}; אדער מילכה, אן אפשטאמלינג פון [[תרח]]{{הערה|[[ספר היובלים]], לד, כח; {{אנקער|צוה|[[צוואת השבטים]] ([[s:צוואות_השבטים#פרק_יא|צוואת לוי]]).}}}}.

כאטש וואס עס שטייט אז זי איז געבוירן אין מצרים, רעכענען איר אבער טייל שיטות אין חז"ל פון די 33 אפשטאמלינגען פון [[לאה]] וואס שטעלן צוזאם די 70 [[יורדי מצרים]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מו|כז}}}}, וויבאלד זי איז געבוירן "צווישן די מויערן" – גראד ביים אריינקומען קיין [[אוראלט מצרים|מצרים]]{{הערה|שם=סוטה|{{בבלי|סוטה|יב|א}}}}{{הערה|{{רבה|בראשית|צד|ט}}; {{בבלי|בבא בתרא|קכג|ב}}, געברענגט אין {{תנ"ך|בראשית|מו|טו|מפרש=רש"י}}}}{{ביאור|אין [[#צוה|צוואת השבטים]] שטייט אז זי איז געבוירן זעכצן יאר נאכ'ן אראפגיין קיין מצרים, ווען לוי איז געווען 64 יאר אלט.}}.

אין [[מדרש הגדול]] שטייט אז זי האט געהייסן יוכבד, "ווייל איר געזיכט איז געווען ענליך צום זיו הכבוד"{{הערה|שם=מדהג|{{היברובוקס|2=מדרש הגדול|3=33185|page=18|לינק טעקסט=שמות ב, א}}}}. א לעצטיגע טעאריע איבער'ן נאמען איז אז עס איז מעגליך צעטיילט אין צוויי: די ערשטע טייל, 'יו' געפינט מען אין אסאך שפעטערדיגע נעמען אין תנ"ך אלס פארקירצונג פונעם [[שמות הקודש|שם ה']]. 'כבד' איז א געווען א פארשפרייטע [[סעמיטישע]] נאמען יענע צייט, מיינענדיג 'מכובד'{{הערה|אנציקלופדיה מקראית, כרך ג', ערך יוכבד}}.

זי האט חתונה געהאט מיט איר פלימעניק{{ביאור|חתונה האבן מיט א מומע איז א לאו אין די תורה{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|יח|יב}}}}. דאס איז אין איינקלאנג מיט אנדערע פעלער איידער [[מתן-תורה]] אין וועלכע די געבורט אדער אפשטאם פון וויכטיגע פיגורן קומען פון שפּעטער-פארבאטענע אישות: יעקב און די צוויי שוועסטער רחל און לאה{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|יח|יח}}}}; [[יהודה]] און [[תמר]], זיין שנור{{הערה|{{תנ"ך|ויקרא|טו|טו}}}}.}}, דער "גדול הדור" [[עמרם]] דער זון פון איר ברודער [[קהת]], און געבוירן מיט אים [[מרים]], און [[אהרן]]. ווען [[פרעה]] האט ארויסגעגעבן די גזירה אריינצואווארפן די ניי-געבוירענע אינגלעך אין טייך, האט עמרם גע'גט זיין פרוי, זייענדיג אין די דריטע חודש פון די שוואנגערשאפט פון משה, זאגנדיג אז "אונזער מי איז פאר גארנישט". ווען אלע האבן אים נאכגעטון און גע'גט זייערע ווייבער, האט זיין טאכטער מרים אים איבערצייגט צוריקצונעמען זיין פרוי. אין גמרא שטייט אז אויף זייער ווידער-הייראט האט ער געמאכט פאר יוכבד אַן אפריון, פונקט ווי אַן ערשטע חתונה, און אהרן און מרים האבן געטאנצט פאר איר, און די מלאכי השרת האבן געזאגט {{מנוקד|״אֵם הַבָּנִים שְׂמֵחָה״}}{{הערה|שם=סוטה}}{{הערה|{{בבלי|בבא בתרא|קכ|א}}}}. פון די אנדערע זייט שטייט אין זוהר הק' אז די ווידער-הייראט, ווי די צעטיילונג, איז געווען "בצנעא", אז קיינער זאל נישט באמערקן{{הערה|{{זוהר|ב|יט|א|פרשה=שמות}}}}.

משה איז געבוירן זעקס חדשים נאך עמרם און יוכבד'ס ווידער-הייראט. לויט איין שיטה איז זי טראגעדיג געווארן נאך איידער זייער צעטיילונג, און אנגעהאלטן דאס טראגעדיגקייט גאנצע ניין חדשים{{הערה|שם=סוטה}}; די תרגום יונתן זאגט אז די געבורט איז געווען סוף פון די זעקסטע חודש{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ב|ב|מפרש=תרגום יונתן}}}}; און אין מדרש הגדול שטייט אז עס איז געווען 6 חדשים און צוויי טעג{{הערה|דארט, פסוק ב'|דארט=מדהג}}.

וויבאלד יוכבד איז געבוירן "בין החומות", און די אידן זענען געווען אין מצרים 210 יאר ביזן ווערן אויסגעלייזט דורך דער 80-יעריגער משה רבינו{{הערה|פארגלייכט {{תנ"ך|שמות|ז|ז}}}}, איז דעריבער יוכבד געווען 130 יאר ביי זיין געבורט{{הערה|שם=סוטה}}, דריי יאר נאכ'ן געבורט פון אהרן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|ז}}}}. טראץ דעם ווערט זי אנגערופן די "טאכטער" פון לוי{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ב|א}}}} ווייל איר יוגנט האט זיך צוריקגעקערט צו איר, איר הויט איז געווארן גלאט און די קנייטשן פון עלטער זענען איר פארשווינדן{{הערה|{{רבה|בראשית|צד|ט}}; {{בבלי|בבא בתרא|קכ|א}}}}{{הערה|שם=סוטה}}. א רמז צו יוכבד'ס עלטער ביי משה'ס געבורט געפינט זיך אין דער וואג (130 שקל) פון די זילבערנע שיסלען וואס די נשיאים האבן געאפפערט פאר די [[חנוכת המזבח]]{{הערה|{{רבה|שמות|א|כג}}; {{רבה|במדבר|יג|יט}}}}.

דער [[אבן עזרא]] איז אבער נישט צופרידן צו לערנען אז זי איז געווען אזוי אלט ביים געבן געבורט, מיט'ן טענה אז די תורה וואלט דאס געדארפט ארויסהייבן אלס נס, ווי ביי [[שרה]]'ס געבורט פון יצחק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מו|כז|מפרש=אבן עזרא}}}}. דער [[רמב"ן]] קריטיקירט די ווערטער פון אבן עזרא קעגן חז"ל, אנצייגנדיג אז זייענדיג א טאכטער פון לוי, וואס האט געלעבט 137 יאר{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ו|טז}}}}, און געווען 43 יאר ביים אריינקומען קיין מצרים, וועט אין יעדנפאל זיין למעלה מדרך הטבע: אדער לוי וועט דארפן זיין גאר אלט ביים געבוירן יוכבד, אדער יוכבד ביים געבוירן משה. נאר, דער תורה הייבט נאר ארויס א נס ווען עס איז געקומען אלס פארווירקליכונג פון א הבטחה, דא איז עס נאר געווען כדי צו אויסשטעלן דער געטליכער פלאן פאר די גאולה און הנהגה פון אידן{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|מו|טו|מפרש=רמב"ן}}}}.

צוליב איר צדקות זענען די שוואנגערשאפט און געבורט פון משה געווען לייכט אָן ווייטאג, וואס האט אנגעוויזן אז זי איז אויסגעשלאסן געווארן פון דער גזירה קעגן די קינדער פון [[חוה]]{{הערה|שם=סוטה}}{{הערה|{{מדרש רבה|שמות|א|כ}}; פארגלייך {{תנ"ך|בראשית|ג|טז}}}}. דער [[ספר הישר]] שרייבט אז יוכבד האט גערופן איר דאזיגע זון "יקותיאל" (די נאמען משה האט בתיה אים געשאנקען{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ב|י}}}}){{הערה|{{ספר הישר|שמות|כד}}}}.

די מצריים וועלכע האבן נאכגעפאלגט די אידישע פרויען, האבן זיך פאררעכנט, און געציילט די ניין חדשים פון ווען עמרם און יוכבד האבן זיך צוריק פאראייניגט. אבער נאך דריי חדשים אים באהאלטן, האבן די מצריים אים געזאלט אנדעקן, און דערפאר האט יוכבד אריינגעלייגט משה אין א קאסטן באשיצט פון וואסער, און דאס אריינגעשטעלט אינעם טייך. זי האט אים אויך געמאכט אינעם קאסטן א קליינע חופה'לע, אויסדרוקנדיג זארג אז זי וועט שוין נישט זען זיין [[חופה און קידושין|חופה]]{{הערה|{{בבלי|סוטה|יב|ב}}}}. [[בתיה|בִתיה]], די טאכטער פון פרעה, האט ביים זיך גיין באדן אין טייך אפגעפינען דאס קינד וויינענדיג און פארשטאנען אז דאס איז א אידיש קינד, און זי האט רחמנות באקומען אויף אים. מרים וועלכע איז געשטאנען פונדערווייטנס און נאכגעפאלגט די פאסירונגען, האט איר פארגעשלאגן צו ברענגען א אידישע זייגערין צו זייגן דאס קינד, און געברענגט זיין מאמע יוכבד. בתיה האט אדאפטירט דאס קינד און אויפגעצויגן אין פרעה'ס הויז{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ב|א|י}}}}.

אין {{תנ"ך|שמות|א|לאנג=יא}} ווערט געשילדערט די גזירות פון פרעה איבער ניי-געבוירענע אידישע אינגלעך, און ווי ער האט באפוילן די אידישע הייבאמס, [[שפרה און פועה]], צו הרג'ענען די אידישע קינדער איידער זייער געבורט. זיי האבן צוריקגעוויזן דעם באפעל, און דער אויבערשטער האט זיי געבענטשט פאר זייער [[יראת שמים]], "{{מנוקד|וַיַּעַשׂ לָהֶם בָּתִּים}}". חז"ל אידענטיפיצירן זיי אלס יוכבד און איר פינף-יעריגע טאכטער מרים (אדער איר שנור [[אלישבע בת עמינדב]]), וועלכע האט איר געהאלפן{{הערה|{{מדרש רבה|שמות|א|יג}}}}{{הערה|שם=סוטה}}{{ביאור|דער [[בני יששכר]]{{הערה|[[שית:Bnei_Yissaschar,_Nisan/4|חודש ניסן, מאמר ד']]}} ערקלערט אז פרעה איז געווען דער וואס האט געטוישט זייערע נעמען צו מצרי'שע נעמען, האלטנדיג אז דאס וועט זיי אריבערשלעפן צו זיין זייט.}}. יוכבד איז גערופן געווארן שפרה, וויבאלד אלס הייבאם האט זי שיין געמאכט – שֶׁמְּשַׁפֶּרֶת – דאס בלוטיג קינד נאכן געבורט, און וויבאלד די אידן זענען געווען פרוכטבאר – שֶׁפָּרוּ – אין אירע טעג, אדער וויבאלד זי האט שיין געמאכט אירע מעשים פאר גאט{{הערה|{{בבלי|סוטה|יא|ב}} זעט דארט נאך}}. זי איז אויך אידענטיפיצירט מיט היהודיה{{הערה|{{תנ"ך|דברי הימים א|ד|יח}}}}, וויבאלד זי האט געברענגט אידן אויף דער וועלט{{הערה|{{רבה|ויקרא|א|ג}}}}. די "הייזער" וואס זענען געגעבן געווארן צו די צוויי עברי'שע הייבאמס{{הערה|{{תנ"ך|שמות|א|כא}}}} מיינט, אז זי האט זוכה געווען אז פון איר זאלן ארויסקומען משפחות פון כהונה, לויה און מלכות{{הערה|{{רבה|שמות|א|יז}}, געברענגט אין רש"י דארט}}.

אין זכות פון עמרם און יוכבד זענען די אידן אויסגעלייזט געווארן{{הערה|{{ילקוט שמעוני|במדבר|תרצ|ג}}}}, און אלס שכר פאר איר יראת ה' ("כי יראו המילדות את האלקים"), איז פון איר ארויס משה, וועלכער האט געגעבן די תורה{{הערה|{{רבה|שמות|א|טז}}}}. די מעשה פון יוכבד האט רבי ([[רבי יהודה הנשיא]]) גענוצט צו ערוועקן זיין ציבור ווען זיי זענען געווארן פארשלאפן. עס איז אמאל געווען א פרוי אין מצרים, האט ער זיי דערציילט, וואס האט געבוירן 600,000 קינדער אויף אמאל; ווערנדיג געפרעגט ווער די פרוי איז, האט ער געזאגט אז זי איז יוכבד, וועמענס זון משה איז ווערט 600,000 אידן{{הערה|{{רבה|שיר השירים|ד|ב}}}}.

לויט'ן סדר עולם האט זי איבערגעלעבט אלע אירע קינדער און איז ארויפגעגאנגען מיט די אידן קיין ארץ ישראל אין עלטער פון 250 יאר{{הערה|שם=סדע|{{סדר עולם|רבא|ט}}}}{{הערה|דער [[רבי ישעיה הלוי הורוויץ|של"ה]] שרייבט ענליך אין '''אגרת רבי ישעיה הלוי הורוביץ''' דף רפב, און דער {{תנ"ך|בראשית|מו|כז|מפרש=אבן עזרא}} ברענגט אויך אזוי פון א פיוט פאר שמחת תורה: "יוכבד אמי אחרי התנחמי והיא בת ר"נ שנה". זעט [[#אין ליטורגיע|שפעטער]].}}. לויט א שפעטערע מסורה איז זי באערדיגט געווארן אין [[קבר האמהות]] אין [[טבריה]], אינאיינעם מיט מרים, [[צפורה]] און נאך פרויען{{הערה|ווערט ערשט דערמאנט אין די {{היברובוקס|2=ספר המסע|3=36832|page=57}} פון [[רבי יעקב בן נתנאל הכהן]], א תלמיד פונעם רמב"ן.}}.

==אין ליטורגיע==

יוכבד'ס קלאג אויף משה'ס פטירה איז דער נושא אין עטליכע [[פיוט]]ים אויף [[שמחת תורה]]{{הערה|1={{צ-זשורנאל|בנימין בר-תקוה|זעקת יוכבד: דמות האם בפיוטי פטירת משה|מחקרי ירושלים בספרות עברית|כא‎|עמ=265-302|שנת הוצאה=תשס"ז|JSTOR=23361176}}}}. אין דער מחזור רומי (ז' 79 א, מנטובה, תע"ח) איז פארהאן א פיוט אין אראמיש פאר שמחת תורה, זיך אנהייבנדיג "אזלת יוכבד מפיסת למצרים". אין מחזור קורפו איז עס איבערגעזעצט אין לשון-קודש{{הערה|1={{כתיב|מחזור מנהג קורפו לסוכות ולשמחת תורה|990002060480205171|דף 26|79525082}}; {{כתיב|מחזור מנהג קורפו לשלש רגלים|990034259140205171|(155ב-156א)|17038494}}; {{אוצר החכמה|אברהם מאיר הברמן|עתרת רננים|13586|page=106|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשכ"ז|עמ=107}}}}. אויך איז פארהאן א פיוט "צעקה יוכבד" {{העב|טיוטה:צעקה יוכבד}}{{הערה|{{הפיוט והתפילה|3077|צעקה יוכבד}}}}.