בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,360
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
די '''כהן מהחזנים''' משפּחה, אויך באקאנט אלס '''קאנטאריני''' (Cantarini), איז געווען א באקאנטע און וויכטיגע אידישע משפּחה אין [[איטאליע]] אין דער פרי-מאדערנער תקופה. זיי זענען ספּעציעל באמערקט געווארן פאר זייערע ביישטייערונגען צו דער מעדיצינישער און רבנישער קולטור, וואָס האָבן אָפט פאראייניגט סיי תורה-לימוד סיי סייענטיפישע וויסנשאפט. | די '''כהן מהחזנים''' משפּחה, אויך באקאנט אלס '''קאנטאריני''' (Cantarini), איז געווען א באקאנטע און וויכטיגע אידישע משפּחה אין [[איטאליע]] אין דער פרי-מאדערנער תקופה. זיי זענען ספּעציעל באמערקט געווארן פאר זייערע ביישטייערונגען צו דער מעדיצינישער און רבנישער קולטור, וואָס האָבן אָפט פאראייניגט סיי תורה-לימוד סיי סייענטיפישע וויסנשאפט. | ||
די משפחה איז געווען אפשטאמיג פון מרדכי (Marco) כהן, איינע פון די קרבנות פון די שחיטה אין אַסאָלאָ (Asolo) אין | די משפחה איז געווען אפשטאמיג פון מרדכי (Marco) כהן, איינע פון די קרבנות פון די שחיטה אין אַסאָלאָ (Asolo) אין יאר ה'ש"ז{{הערה|{{יודאיקה|Attilio Milano|Cantarini|באנד=4|זייט=433|לינק=https://www.jewishvirtuallibrary.org/cantarini}}}}. | ||
'''גרשון''' קאנטאריני איז דאן געטריבן געווארן פון אזאלא ווען ער איז געווען בלויז איין יאר אלט קיין פאדוע, און געבראַכט געוואָרן קיין פאַדואַ וואו זיינע צאצאים זענען געווען פירער פון דער קהילה פאר די קומענדיגע דריי הונדערט יאר{{הערה|{{אנצ יהודית|3976-cantarini|Cantarini|Joseph Jacobs}}}}. <!-- די פאמיליע'ס [[הערב|וואַפּן]], וואס איז אויסגעשטעלט אויף א דעקארירטע כתובה פאר ר' חיים משה קאנטאריני, צייגט הענט אין די ברכת כהנים פאזיציע באקרוינט מיט א קרוין, וואס באצייכנט זייער כהנישן אפשטאם. --> | '''גרשון''' קאנטאריני איז דאן געטריבן געווארן פון אזאלא ווען ער איז געווען בלויז איין יאר אלט קיין פאדוע, און געבראַכט געוואָרן קיין פאַדואַ וואו זיינע צאצאים זענען געווען פירער פון דער קהילה פאר די קומענדיגע דריי הונדערט יאר{{הערה|{{אנצ יהודית|3976-cantarini|Cantarini|Joseph Jacobs}}}}. <!-- די פאמיליע'ס [[הערב|וואַפּן]], וואס איז אויסגעשטעלט אויף א דעקארירטע כתובה פאר ר' חיים משה קאנטאריני, צייגט הענט אין די ברכת כהנים פאזיציע באקרוינט מיט א קרוין, וואס באצייכנט זייער כהנישן אפשטאם. --> | ||
די משפּחה האט זיך צוגעגעבן דעם נאמען מהחזנים, און קאנטאריני אין לאטיין, ווייל איינער אדער עטליכע פון אירע שטאמפאטערס האבן געדינט אלס חזן (cantarín) אין שול. | די משפּחה האט זיך צוגעגעבן דעם נאמען מהחזנים, און קאנטאריני אין לאטיין, ווייל איינער אדער עטליכע פון אירע שטאמפאטערס האבן געדינט אלס חזן (cantarín) אין שול{{הערה|[https://dbs.anumuseum.org.il/skn/he/c6/e244735/שם_משפחה/קנטריני מקור השם קנטריני], אויף "[[אנו – מוזעאום פון אידישן פאלק]]"}}. | ||
==אוניווערזיטעט פון פאדוא און אידישע דאקטוירים== | ==אוניווערזיטעט פון פאדוא און אידישע דאקטוירים== | ||
| שורה 14: | שורה 14: | ||
עטליכע מיטגלידער פון דער קאנטאריני פאמיליע האבן דערגרייכט אן אנגעזען סטאַטוס אלס געלערנטע, דאקטוירים און קהילה פירער: | עטליכע מיטגלידער פון דער קאנטאריני פאמיליע האבן דערגרייכט אן אנגעזען סטאַטוס אלס געלערנטע, דאקטוירים און קהילה פירער: | ||
===שמואל=== | ===שמואל=== | ||
שמואל (Simon) בן גרשון הכהן (געבוירן בערך 1561, געשטארבן 1631): געדינט אלס דער אפיציעלער פּראָקוראַטאָר פון דער אידישער קהילה פון פּאדוע. געשטארבן אין | שמואל (Simon) בן גרשון הכהן (געבוירן בערך 1561, געשטארבן 1631): געדינט אלס דער אפיציעלער פּראָקוראַטאָר פון דער אידישער קהילה פון פּאדוע. געשטארבן אין ח' תמוז שצ"א ביי דער מגפה, וואס האט אויך גענומען די לעבנס פון צוויי פון זיינע זין און אנדערע פאמיליע מיטגלידער{{הערה|עולם הפוך}}. צווישן זיינע אכט זין האבן געהערט עזריאל, יהודה, און קלונימוס קאנטאריני{{הערה|https://www.jewishencyclopedia.com/articles/3982-cantarini-samuel-simon-ben-gerson-hakohen}}. | ||
===יהודה=== | ===יהודה=== | ||
| שורה 23: | שורה 23: | ||
====יוגנט און שטודיעס==== | ====יוגנט און שטודיעס==== | ||
ר' יהודה איז געבוירן צו שמואל אומגעפער אין ה'שנ"ד און איז אוועק אין כ"ו ניסן ה'ת"י. | ר' יהודה איז געבוירן צו שמואל אומגעפער אין ה'שנ"ד און איז אוועק אין כ"ו ניסן ה'ת"י. | ||
ער האט שוין פון יונגן עלטער אָן קולטיווירט לימוד התורה. בערך אין עלטער פון 24 יאר, אין 1618, האט ער באקומען סמיכה לרבנות פון רב יהודה (לעאָן) דאַ פאַנאָ פון פּאדוא. דער טיטל איז שפּעטער באשטעטיגט געווארן דורך די רבנים ר' מרדכי און ר' גרשון באַסאַני פון [[וועראנא|װעראָנאַ]]. ער ווערט אפן אידענטיפיצירט אלס רב אין זיין מעדיצינישן דיפּלאם. | |||
ער האט שוין פון יונגן עלטער אָן קולטיווירט לימוד התורה. בערך אין עלטער פון 24 יאר, אין 1618, האט ער באקומען סמיכה לרבנות פון רב יהודה (לעאָן) דאַ פאַנאָ פון פּאדוא. דער טיטל איז שפּעטער באשטעטיגט געווארן דורך די רבנים ר' מרדכי | |||
זיין דיפלאם אין מעדיצין און פילאזאפיע פון דעם אוניווערזיטעט פון פאדוע האָט ער באַקומען דעם 31סטן אָקטאָבער 1623. ווי עס איז געווען געווענליך אין 17טן יאָרהונדערט איטאַליע, זענען געשריבן געוואָרן צופרידנשענדע פּאָעמען לכבוד זיין גראדוירונג. ער ווערט אידענטיפיצירט אין זיין דיפּלאם אלס א "ראַבינער־דאָקטער", א זעלטענע זאך ווייל ווייניג דאָקטוירים האָבן זיך דורכגעפירט די מער פאָרגעשריטענע און שווערע שטודיעס צו באַקומען פולע רבנישע סמיכה{{הערה|שם=ספר25|{{לינק|אדרעס=https://seforimblog.com/2025/06/a-little-known-rabbi-doctor-and-his-exceedingly-rare-medical-diploma-leon-cantarini-aka-yehuda-hakohen-katz-me-hahazzanim-university-of-padua-1623/|שרייבער=Edward Reichman|קעפל=A Little-Known Rabbi Doctor and his Exceedingly Rare Medical Diploma Leon Cantarini- AKA Yehuda HaKohen Katz Me-HaHazzanim (University of Padua, 1623)|זייטל=The Seforim Blog|דאטום=June 11, 2025}}}}. פיל אנדערע אידישע מעדיצינישע גראדואנטן פון פּאדוא, אריינגערעכנט דוד מאָרפּורג און [[רבי משה דוד וואלי]], האבן אויסגעוועלט דעם "חבר" טיטל, וואס איז געווען א ווייניגער שטרענגע פארעם פון רבנישע סמיכה{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://seforimblog.com/2023/12/the-physician-ḥaver-in-early-modern-italy-a-reunion-of-long-forgotten-friends/|שרייבער=Edward Reichman|קעפל=The Physician-Ḥaver in Early Modern Italy: A Reunion of Long Forgotten “Friends”|זייטל=The Seforim Blog|דאטום=December 4, 2023}}|כיוון=שמאל}}. | זיין דיפלאם אין מעדיצין און פילאזאפיע פון דעם אוניווערזיטעט פון פאדוע האָט ער באַקומען דעם 31סטן אָקטאָבער 1623. ווי עס איז געווען געווענליך אין 17טן יאָרהונדערט איטאַליע, זענען געשריבן געוואָרן צופרידנשענדע פּאָעמען לכבוד זיין גראדוירונג. ער ווערט אידענטיפיצירט אין זיין דיפּלאם אלס א "ראַבינער־דאָקטער", א זעלטענע זאך ווייל ווייניג דאָקטוירים האָבן זיך דורכגעפירט די מער פאָרגעשריטענע און שווערע שטודיעס צו באַקומען פולע רבנישע סמיכה{{הערה|שם=ספר25|{{לינק|אדרעס=https://seforimblog.com/2025/06/a-little-known-rabbi-doctor-and-his-exceedingly-rare-medical-diploma-leon-cantarini-aka-yehuda-hakohen-katz-me-hahazzanim-university-of-padua-1623/|שרייבער=Edward Reichman|קעפל=A Little-Known Rabbi Doctor and his Exceedingly Rare Medical Diploma Leon Cantarini- AKA Yehuda HaKohen Katz Me-HaHazzanim (University of Padua, 1623)|זייטל=The Seforim Blog|דאטום=June 11, 2025}}}}. פיל אנדערע אידישע מעדיצינישע גראדואנטן פון פּאדוא, אריינגערעכנט דוד מאָרפּורג און [[רבי משה דוד וואלי]], האבן אויסגעוועלט דעם "חבר" טיטל, וואס איז געווען א ווייניגער שטרענגע פארעם פון רבנישע סמיכה{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://seforimblog.com/2023/12/the-physician-ḥaver-in-early-modern-italy-a-reunion-of-long-forgotten-friends/|שרייבער=Edward Reichman|קעפל=The Physician-Ḥaver in Early Modern Italy: A Reunion of Long Forgotten “Friends”|זייטל=The Seforim Blog|דאטום=December 4, 2023}}|כיוון=שמאל}}. | ||
| שורה 30: | שורה 29: | ||
בלויז עטליכע חדשים נאך זיין גראדואציע, איז יהודה דעלעגירט געוואָרן פון דער יידישער קהילה פון פּאדוא צו דינען אלס זייער אידעאלער רעפרעזענטאנט צו פאַרהאַנדלען מיט פּראָפעסאָר קרעמאָנין, וועלכער איז געווען איינער פון זיינע מעדיצינישע שולע פראפעסארן און גראדואציע פּראָמאָטאָרן, וועגן דער אוניווערזיטעטס פאָדערונג פאַר טויטע קערפּער פאַר לערנען{{הערה|שם=ספר25}}. וויבאלד הלכה פארבאָט די בּיזוי פונעם טויטן, האָט די קהילה ערפאָלגרייך פאַרהאַנדלט אַ קאָמפּראָמיס צו צאָלן אַ אָפּצאָל צום אוניווערזיטעט אין אויסטויש פאַר אַן אויסנאַם פון צושטעלן טויטע קערפּער. די דאָזיקע אָפּמאַך איז געבליבן אין קראַפט בערך צוויי הונדערט יאָר, וואָס האָט געמיינט אַז אידישע סטודענטן אין פאַדואַ, אַריינגערעכנט כּוהנים ווי די קאַנטאַריני פאַמיליע, האָבן זיך נישט געדאַרפט זאָרגן וועגן צעשניידן אידישע קערפּער{{הערה|שם=ספר24}}. | בלויז עטליכע חדשים נאך זיין גראדואציע, איז יהודה דעלעגירט געוואָרן פון דער יידישער קהילה פון פּאדוא צו דינען אלס זייער אידעאלער רעפרעזענטאנט צו פאַרהאַנדלען מיט פּראָפעסאָר קרעמאָנין, וועלכער איז געווען איינער פון זיינע מעדיצינישע שולע פראפעסארן און גראדואציע פּראָמאָטאָרן, וועגן דער אוניווערזיטעטס פאָדערונג פאַר טויטע קערפּער פאַר לערנען{{הערה|שם=ספר25}}. וויבאלד הלכה פארבאָט די בּיזוי פונעם טויטן, האָט די קהילה ערפאָלגרייך פאַרהאַנדלט אַ קאָמפּראָמיס צו צאָלן אַ אָפּצאָל צום אוניווערזיטעט אין אויסטויש פאַר אַן אויסנאַם פון צושטעלן טויטע קערפּער. די דאָזיקע אָפּמאַך איז געבליבן אין קראַפט בערך צוויי הונדערט יאָר, וואָס האָט געמיינט אַז אידישע סטודענטן אין פאַדואַ, אַריינגערעכנט כּוהנים ווי די קאַנטאַריני פאַמיליע, האָבן זיך נישט געדאַרפט זאָרגן וועגן צעשניידן אידישע קערפּער{{הערה|שם=ספר24}}. | ||
דעם 10טן מערץ 1628, האט יהודה חתונה געהאט מיט מינדעלע, טאכטער פון יוסף כהן רופא תמרי (דע דאַטאָליס). זיי האָבן געהאַט דריי קינדער. נאכן טויט פון מינדעלע'ס פאטער אין טורמע אין אקטאבער 1632, האט יהודה געדינט אלס א וועכטער פאר זיין יונגן שוואגער פאר א קורצער צייט{{הערה|שם=ספר25}}. | דעם 10טן מערץ 1628, האט יהודה חתונה געהאט מיט מינדעלע, טאכטער פון יוסף כהן רופא תמרי (דע דאַטאָליס) פון ווענעציע, וואו ר' יהודה איז געבליבן וואוינען. זיי האָבן געהאַט דריי קינדער. | ||
לאון האט געשריבן בריוו צו זיין ברודער קאלימאן, אים געגעבן "וואלידע" רעמאַדיעס און פארשלאגן ווי צו פארמיידן די אינפעקציע{{הערה|שם=מוקד|https://moked.it/paginebraiche/files/2021/07/PE-07-2021_MR.pdf}}. | |||
נאכן טויט פון מינדעלע'ס פאטער אין טורמע אין אקטאבער 1632, האט יהודה געדינט אלס א וועכטער פאר זיין יונגן שוואגער פאר א קורצער צייט{{הערה|שם=ספר25}}. | |||
=====מעדיצינישע פּראַקטיק און קהילה־באַטייליגונג==== | =====מעדיצינישע פּראַקטיק און קהילה־באַטייליגונג==== | ||
| שורה 38: | שורה 39: | ||
ער איז געווען דער פעטער פון דעם מער בארימטן [[רבי יצחק חיים קאנטאריני]]. הגם ר' יצחק איז געווען בלויז זעקס יאר אלט ווען יהודה איז געשטארבן, האט ר' יצחק אים שפּעטער געשריבן א הספד און האט זיך שטענדיג באצויגן צו אים אויף א העכסט לויבנדיגן אופן און באשרייבנדיג אים אלס מומחה אין סיי תורה און סיי רפואה אין זיין היסטארישן ווערק פּחד יצחק{{הערה|שם=ספר25}}. | ער איז געווען דער פעטער פון דעם מער בארימטן [[רבי יצחק חיים קאנטאריני]]. הגם ר' יצחק איז געווען בלויז זעקס יאר אלט ווען יהודה איז געשטארבן, האט ר' יצחק אים שפּעטער געשריבן א הספד און האט זיך שטענדיג באצויגן צו אים אויף א העכסט לויבנדיגן אופן און באשרייבנדיג אים אלס מומחה אין סיי תורה און סיי רפואה אין זיין היסטארישן ווערק פּחד יצחק{{הערה|שם=ספר25}}. | ||
[[טעקע:Paul Fürst, Der Doctor Schnabel von Rom (Holländer version).png|קליין|א קופּער־גראַווירונג פון דאָקטער שנאבל, אַ מגיפה־דאָקטער אין רוים פון זיבעצנטן יאָרהונדערט, מיט אַ סאַטירישע מאַקאַראָנישע פּאָעמע ("Vos Creditis, als eine Fabel, / quod scribitur vom Doctor Schnabel") אין אַכט־זילביגע גראמענדיגע קאָופּלעטן.]] | |||
===קלונימוס קלמן=== | ===קלונימוס קלמן=== | ||
ער האט שטודירט אין אוניווערזיטעט, און זיך איינגעשריבן אין דעם צווייטן קורס פון מעדיצינישע שטודיעס אין פאַדואַ אוניווערזיטעט דעם 20סטן דעצעמבער 1619. זיין אונטערשריפט איז געווען "Calimanus Cantarinus ebreus patavinus f. Dni Simeonis alias Matriculus" | ער האט שטודירט אין אוניווערזיטעט, און זיך איינגעשריבן אין דעם צווייטן קורס פון מעדיצינישע שטודיעס אין פאַדואַ אוניווערזיטעט דעם 20סטן דעצעמבער 1619. זיין אונטערשריפט איז געווען "Calimanus Cantarinus ebreus patavinus f. Dni Simeonis alias Matriculus". גראדואירט פונעם אוניווערזיטעט פון פאדוע אין 1623, דאס זעלבע יאר ווי זיין ברודער ליאון. אויף זיין כתובה ערשיינט ער אלס "רב אהרן-קאלימאן בן שמואל פון גראַסין כהן צדק", וואס באווייזט אז ער האט שוין געהאט דעם פּרעסטיזשפולן טיטל פון רב אין יענער צייט. בעת דער פּעסט עפּידעמיע פון 1631, וועלכע האט שטארק באטראפן פאדוא, האט קאנטאריני באשלאסן צו בלייבן אין דעם אידישן געטא, כדי צו העלפן די קראנקע אידישע פּעסט פּאציענטן, פיל פון וועלכע זענען געווען זיינע אייגענע קרובים{{הערה|שם=מוקד}}. זיין טויט דורכאויס דער מגפה, אום ר"ח אב שצ"א{{הערה|עולם הפוך}}, איז רעקארדירט געווארן אין דעם שטאט טויט רעגיסטער, אומגעווענליך באמערקנדיג זיין פאך און אידענטיפיצירנדיג אים אלס "עברעאָ" (איד){{הערה|שם=ספר25}}{{הערה|{{אוצר החכמה|גירונדי, מרדכי שמואל בן בן-ציון אריה - נפי, חננאל|תולדות גדולי ישראל וגאוני איטליאה|667133|||page=306}}}}. | ||
===רבי יצחק חיים=== | ===רבי יצחק חיים=== | ||
| שורה 66: | שורה 68: | ||
===אנדערע פאמיליע מיטגלידער=== | ===אנדערע פאמיליע מיטגלידער=== | ||
*'''גרשון''' זיין [[כתובה]], דאטירט ט' חשון תמ"א, איז איינע פון בלויז צען באקאנטע דעקארירטע כתובות פון דעם 17טן יארהונדערט פאדוע און צייגט ארויס דעם קאהן-קאנטאריני פאמיליע וואפן{{הערה|Reichman, E. (2017). "[https://hdl.handle.net/20.500.12202/9697 The Valmadonna Trust broadsides: A virtual reunion for the Jewish medical students of the University of Padua]". ''Verapo Yerape'', 7, p. 67; {{כתיב|1=כתובה. פדובה, איטליה. תמ"א JER NLI 901.262=1|2=990003007220205171|4=58223332}}.}}. | *'''גרשון''' זיין [[כתובה]], דאטירט ט' חשון תמ"א, איז איינע פון בלויז צען באקאנטע דעקארירטע כתובות פון דעם 17טן יארהונדערט פאדוע און צייגט ארויס דעם קאהן-קאנטאריני פאמיליע וואפן{{הערה|Reichman, E. (2017). "[https://hdl.handle.net/20.500.12202/9697 The Valmadonna Trust broadsides: A virtual reunion for the Jewish medical students of the University of Padua]". ''Verapo Yerape'', 7, p. 67; {{כתיב|1=כתובה. פדובה, איטליה. תמ"א JER NLI 901.262=1|2=990003007220205171|4=58223332}}.}}. | ||
*אן אנדערער '''גרשון''' (גראדואירט 1703) האט אויף זיין מעדיצינישער דיפלאָם אויך אויסדריקלעך איינגעשלאסן דעם כּהן סימבאָל{{הערה|שם=ספר24}}. | *אן אנדערער רבי '''גרשון''' (Grazzin; גראדואירט 1703) האט אויף זיין מעדיצינישער דיפלאָם אויך אויסדריקלעך איינגעשלאסן דעם כּהן סימבאָל{{הערה|שם=ספר24}}. ער איז געווען א דאקטאר און סוחר, און ווערט ריפּעטיטיוו באצייכנט אלס "חכם" אין די פאדוא פּנקסים{{הערה|David Sclar, "[https://academicworks.cuny.edu/gc_etds/380 'Like Iron to a Magnet': Moses Hayim Luzzatto's Quest for Providence]" (2014). ''CUNY Academic Works''. p. 188}}. | ||
*אַנדזשעלאָ די גראַסין (געב. 1694), א דאקטער וואס האט אויסגעארבעט די שטאטוטן פון דער בארימטער פּאדוע הילפס-פאַראיין "סאָוועניאָ" (Sovvegno, 1713), און ארויסגעגעבן א טראקטאט איבער פּראקטישער כירורגיע (1715), געווידמעט דעם נאטורפארשער אַנטאָניאָ וואַליסניערי. | *אַנדזשעלאָ די גראַסין (געב. 1694), א דאקטער וואס האט אויסגעארבעט די שטאטוטן פון דער בארימטער פּאדוע הילפס-פאַראיין "סאָוועניאָ" (Sovvegno, 1713), און ארויסגעגעבן א טראקטאט איבער פּראקטישער כירורגיע (1715), געווידמעט דעם נאטורפארשער אַנטאָניאָ וואַליסניערי. | ||
| שורה 74: | שורה 76: | ||
</div> | </div> | ||
*{{אוצר החכמה|בניהו, מאיר בן יצחק נסים|סיני - עח (ה-ז)|633842|page=40|קעפל=תפילות שנתייחסו לרמח"ל ואינן לו ותפילות שלא נזכר בהן שמו והן לו}} | *{{אוצר החכמה|בניהו, מאיר בן יצחק נסים|סיני - עח (ה-ז)|633842|page=40|קעפל=תפילות שנתייחסו לרמח"ל ואינן לו ותפילות שלא נזכר בהן שמו והן לו}} | ||
*{{אוצר החכמה|קאטאלאנו, אברהם|עולם הפוך|147120 | *{{אוצר החכמה|קאטאלאנו, אברהם|עולם הפוך|147120|page=28}} https://benyehuda.org/read/29456 | ||
*{{אוצר החכמה|כתב עת|אוצר נחמד|662648|||page=316}} | *{{אוצר החכמה|כתב עת|אוצר נחמד|662648|||page=316}} | ||