בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,381
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| (7 צווישנדיגע ווערסיעס פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
| בילד = קובץ:Ohr Sameach.jpg | | בילד = קובץ:Ohr Sameach.jpg | ||
| כיתוב = רבי מאיר שמחה הכהן, פאטאגראפירט אין 1924 | | כיתוב = רבי מאיר שמחה הכהן, פאטאגראפירט אין 1924 | ||
| געבורט דאטום = [[1843]] | |||
| תאריך לידה עברי = [[ה'תר"ג]] | | תאריך לידה עברי = [[ה'תר"ג]] | ||
| געבורט ארט = בוטרימאָניס (באַלטרימאָנץ), ווילנער גובערניע, רוסלענדישע אימפּעריע (היינט ליטע) | |||
| פטירה דאטום = 14טן אויגוסט 1926 | |||
| תאריך פטירה עברי = [[ד' אלול]] [[ה'תרפ"ו]] | | תאריך פטירה עברי = [[ד' אלול]] [[ה'תרפ"ו]] | ||
| פטירה ארט = ריגע, לעטלאַנד | |||
| ספרים = אור שמח, משך חכמה | |||
| טאטע = שמשון קלוינימוס | |||
| תפקיד1 = {{תפקיד מנהיג | | תפקיד1 = {{תפקיד מנהיג | ||
| סוג שותפות = מקביל | | סוג שותפות = מקביל | ||
| שותף לשלטון = [[רבי יוסף רוזין]] (הרוגוצ'ובר) רב קהילת החסידים | | שותף לשלטון = [[רבי יוסף רוזין]] (הרוגוצ'ובר) רב קהילת החסידים | ||
| שם התפקיד = רב | | שם התפקיד = רב אין [[דווינסק]] | ||
| התחלת כהונה = [[ה'תרמ"ח]] | | התחלת כהונה = [[ה'תרמ"ח]] | ||
| סיום כהונה = [[ה'תרפ"ו]] | | סיום כהונה = [[ה'תרפ"ו]] | ||
| שורה 17: | שורה 23: | ||
}} | }} | ||
}} | }} | ||
רבי '''מאיר שמחה הכהן פון [[דווינסק]]''' ([[ה'תר"ג | רבי '''מאיר שמחה הכהן פון [[דווינסק]]''' ([[ה'תר"ג]] – ד' אלול תרפ"ו) איז געווען איינער פון די פירנדע רבנים פון [[מזרח אייראפע]] אין דעם דור פארן [[חורבן אייראפע|חורבן]], א "גדול הדור"{{הערה|{{היברובוקס|רבי יחיאל יעקב וויינבערג|כתבי הגאון רבי יחיאל יעקב וויינברג|3=46175|page=243|באנד=ב|עמ=רלה}}: "שהוא גדול-הדור באמת".}}. זיינע עיקר ספרים זענען "'''אור שמח'''" אויף רמב"ם'ס "[[משנה תורה]]", און "'''משך חכמה'''", חידושים אויף חומש, אן אויסטערליש טיף און פילאזאפישער פירוש וואס איז פארעפנטליכט געווארן נאך זיין פטירה. | ||
== ביאגראפיע == | == ביאגראפיע == | ||
===יוגנט און לערנען=== | ===יוגנט און לערנען=== | ||
רבי מאיר שמחה איז געבוירן געווארן אין יאר תר"ג אין באַלטרימאנץ (Butrimonys), א קליין שטעטל אין ווילנער גובערניע, דרום [[ליטא]], צו ר' שמשון קלונימוס קלמן און זיין ווייב אסנת. ר' קלונימוס איז געווען אַן אנגעזעענער סוחר און א תלמיד חכם, און זיין הויז איז געווען א "בית ועד לחכמים". ווען [[רבי מאיר טיקטין]] איז איינגעשטאנען ביי אים אין הויז, האט ער אים געבענטשט אז אים זאל געבוירן ווערן א זון וועלכער זאל באלייכטן די אויגן פון ישראל אין תורה. | |||
שוין יונגערהייט איז ער געווארן באוואוסט אלס עילוי און האט געלערנט ביי זיין פאטער אין די ערשטע צען יאר פון זיין לעבן{{הערה|Steinmetz, 2022, 61.}}. ווען ער איז אלט געווען דרייצן יאר איז א באוואוסטער רב געווען זייער גאסט | שוין יונגערהייט איז ער געווארן באוואוסט אלס עילוי און האט געלערנט ביי זיין פאטער אין די ערשטע צען יאר פון זיין לעבן{{הערה|שם=שטיינ61|Steinmetz, 2022, 61.}}. ווען ער איז אלט געווען דרייצן יאר איז א באוואוסטער רב געווען זייער גאסט, און ער האט געהאט דעם כתב יד פון זיינ'ס א ספר מיט זיך. איין טאָג האט ער דערזען ווי דער מאנוסקריפּט איז אנגעפּיקעוועט מיט הערות. ווען דאס בחור'ל האט אים געזאגט אז די נאָטן זענען זיינע, האט ער אים שארף פירגעהאלטן. אבער ער איז געווען ערשטוינט צו זען די ווערטפולע חידושים. ער האט אים געגעבן א קוש, און ער האט פאראויס געזאגט אז ער וועט זיין גרויס אין לערנען{{הערה|{{היברובוקס|רבינר, זאב אריה בן בנימין בינוש|רבינו מאיר שמחה הכהן|7338|page=7}}}}. | ||
אין 1856 האָט זיין פאָטער אים געבראַכט קיין [[איישישאק|איישישאָק]], אַ שטאָט באַקאַנט מיט איר געדיכטע אידישע באַפעלקערונג אין דרום־מזרח ליטע, וואו ער האָט געלערנט אין כולל פרושים, ביי רבי משה דאַנישעווסקי{{הערה|שם=שטיינ61}}. ער האט באוויזן אויסצומיידן די "[[קאנטאניסטן]] דעקרעטן", וואס האבן געצוואונגען אידישע יונגע לייט צו דינען אין דער רוסישער ארמיי{{הערה|שם=וויקי|Meir Simcha of Dvinsk - Wikipedia}}. | |||
נאך אין ביאליסטאק איז ר' מאיר שמחה שוין געווען אן אויפגעקליבענער תלמיד חכם. | אין יאר תר"כ, ביי די 17 יאר, האט ער געהייראט חיה, די טאכטער פון ר' צבי (הירש) פלטיאל מאקאבעסקי, א רייכער מאן פון [[ביאליסטאק]], פוילן, וועלכער האט אים געשטיצט בשעת ער האט ווייטער געלערנט, וואוינענדיג ביי זיין שווער. זיין ווייב האט פארדינט פרנסה פון האנדל און ער איז געזעסן און געלערנט תורה פאר 26 יאר. אין ביאליסטאק האט ער געלערנט אין דער "גמילות חסדים בית מדרש" מיט זיין ידיד רבי יוסף זונדל הוטנער. ר' מאיר שמחה איז געווארן נאנט מיטן שטאט'ס רב, [[רבי יום טוב ליפמאן האלפרין]] (מחבר פון "עונג יום טוב"; תקע"ו–תרל"ט), דער מחבר פון עונג יום טוב, וואס האט אים מקרב געווען און געלערט מיט אים בחברותא. אויך האט ער געלערנט מיט הרב יצחק לייב גראסבערג, מחבר פון "שי למורא" אויף [[מסכת בכורות]]{{הערה|{{חכמי ישראל|שעט}}}}. | ||
נאך אין ביאליסטאק איז ר' מאיר שמחה שוין געווען אן אויפגעקליבענער תלמיד חכם. הגם ער האָט נישט אָנגענומען קיין שטעלע, האָבן זיך רבנים אין אייראָפּע געווענדט צו אים וועגן שווערע הלכה פראגעס אריינגערעכנט אין דיני [[אבן העזר]]. ער האט אויך אנטייל גענומען אין די באמיאונגען צו באפרייען ר' יהושע לייב דיסקין, וועלכער איז געווארן ארעסטירט אין 1876 דורך די רוסישע אויטאריטעטן. אין די ביאליסטאָקער יאָרן האָט רבי מאיר שמחה אויך אָנגעהויבן שרייבן זיין ווערק משך חכמה. אין תרל"ט, נאָכן פּטירה פון דעם ביאליסטאָקער רב, רבי יום טוב ליפּמאַן האַלפּערין, האָט די גרויסע קהילה געבעטן רבי מאיר שמחה זאָל אָננעמען די שטעלע, אָבער ער האָט אָפּגעזאָגט{{הערה|Steinmetz, 2022, 62-64.}}. | |||
===רבנות אין דווינסק=== | ===רבנות אין דווינסק=== | ||
ווען דער דווינסקער רב ר' ראובן הלוי לוין, וואס איז געווען אין דעם פאזיציע די לעצטע אכט יאר, איז נפטר געווארן, האט ר' יאנקעלע חריף באלד נאכ'ן הספּד אויפגעפאדערט די דווינסקער קהילה אז זיי זאלן אויפנעמען ר' מאיר שמחה'ן אלס נאכפאלגער. אויך ר' [[רבי יאשע בער הלוי סאלאווייטשיק|יאָשע בער בריסקער]] האט זיי געראטן דאס זעלבע. און אין | ווען דער דווינסקער רב ר' ראובן הלוי לוין, וואס איז געווען אין דעם פאזיציע די לעצטע אכט יאר, איז נפטר געווארן, האט ר' יאנקעלע חריף באלד נאכ'ן הספּד אויפגעפאדערט די דווינסקער קהילה אז זיי זאלן אויפנעמען ר' מאיר שמחה'ן אלס נאכפאלגער. אויך ר' [[רבי יאשע בער הלוי סאלאווייטשיק|יאָשע בער בריסקער]] האט זיי געראטן דאס זעלבע. און אין פרילינג תרמ"ח (1888) איז ער אויפגענומען געווארן אלס דער ליטווישער רב פון דווינסק (דעמאָלט דינאַבורג, היינט דאַוגאַוופּילס), אַ גרויסע שטאָט אין דרום־מזרח לעטלאַנד מיט אַ באַדייטנדער אידישער באַפעלקערונג. רבי מאיר שמחה האט אנגעהאלטן די שטעלע ארום פערציג יאָר, און ער איז געווען געשעצט און באליבט ביי אלע קרייזן פון דער שטאט. <!-- ער האט אפגעזאגט רבנות שטעלעס אין גרויסע שטעט ווי ירושלים, ניו יארק און קאוונע{{מקור}}. --> | ||
אין דעם יאר תרס"ו האט מען אים אנגעבאטן דאס רבנות אין ירושלים. אבער ווען זיין קהילה האט אים געבעטן זיי נישט צו פארלאזן, האט ער צוריקגעוויזן דעם אנבאט. כאראקטעריסטיש איז דער פאלגנדיגער בריוו וועלכן די דווינסקער אידן האָבן געשיקט קיין ירושלים "מיר, די גלות קינדער אין רוסלאנד, אין דער שטאט דווינסק, "קמנו ונתעודד{{הערה|1=תהלים כ, ט.}}, הויבן זיך אויף און שטעלן זיך ווידער דער ידיעה, וועלכע האט אונז דערגרייכט אז די ירושלים'ער אידן ווילן אוועקנעמען אונזער רבי'ן… וואס דערמיט וועלן זיי צעשטערן נישט בלויז אונז, נאר אלע גלות אידן… עס איז נישט פאר אייך, קינדער פון ירושלים, צו טון אזא זאך"… | אין דעם יאר תרס"ו האט מען אים אנגעבאטן דאס רבנות אין ירושלים. אבער ווען זיין קהילה האט אים געבעטן זיי נישט צו פארלאזן, האט ער צוריקגעוויזן דעם אנבאט. כאראקטעריסטיש איז דער פאלגנדיגער בריוו וועלכן די דווינסקער אידן האָבן געשיקט קיין ירושלים "מיר, די גלות קינדער אין רוסלאנד, אין דער שטאט דווינסק, "קמנו ונתעודד{{הערה|1=תהלים כ, ט.}}, הויבן זיך אויף און שטעלן זיך ווידער דער ידיעה, וועלכע האט אונז דערגרייכט אז די ירושלים'ער אידן ווילן אוועקנעמען אונזער רבי'ן… וואס דערמיט וועלן זיי צעשטערן נישט בלויז אונז, נאר אלע גלות אידן… עס איז נישט פאר אייך, קינדער פון ירושלים, צו טון אזא זאך"… | ||
אין דווינסק איזדער [[רבי יוסף ראזין|ראגאַטשאווער]] געווארן רב פאר די חסידישע קרייזן אין שטאט. טראץ זייערע אונטערשיידן אין פערזענליכקייט און גישה און דעם ראָגאַטשעווערס פייערדיגן טעמפּעראַמענט, האבן זיי געהאט גרויס רעספעקט איינער צום צווייטן, און האבן זיך אפט באראטן וועגן הלכה שאלות. ר' מאיר שמחה האט זיך אמאל מיט א שפאס גערופן "האלבער רב" צוליב דעם סיסטעם פון צוויי רבנים אין דער שטאט{{הערה|Yaakov Feitman, ''The Jewish Observer'', September, 1976, 3–4}}. | |||
ביי דער [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטער וועלט מלחמה]], ווען די מערסטע איינוואוינער זענען אנטלאפן פון שטאָט, און עס זענען געבליבן בלויז די ארימערע, איז ר' מאיר שמחה געבליבן מיט זיי, זאגנדיג: "אזוי לאנג ווי עס וועלן זיין ניין אידן אין שטאט, וועל איך זיין דער צענטער צום מנין". און ער האט נאך צוגעגעבן: יעדע קויל האט א ספּעציעלע שליחות. יעדע פּולי{{הבהרה}} האט א באשטימטן אדרעס{{הערה|ראזמארין}}. | ביי דער [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטער וועלט מלחמה]], ווען די מערסטע איינוואוינער זענען אנטלאפן פון שטאָט, און עס זענען געבליבן בלויז די ארימערע, איז ר' מאיר שמחה געבליבן מיט זיי, זאגנדיג: "אזוי לאנג ווי עס וועלן זיין ניין אידן אין שטאט, וועל איך זיין דער צענטער צום מנין". און ער האט נאך צוגעגעבן: יעדע קויל האט א ספּעציעלע שליחות. יעדע פּולי{{הבהרה}} האט א באשטימטן אדרעס{{הערה|ראזמארין}}. | ||
ער איז אמאל ארעסטירט געווארן דורך די [[באלשעוויקן]] אין תרע"ט, אבער איז באפרייט געווארן נאכדעם וואס זיי האבן דערקענט זיין גדלות{{לינק | ער איז אמאל ארעסטירט געווארן דורך די [[באלשעוויקן]] אין תרע"ט, אבער איז באפרייט געווארן נאכדעם וואס זיי האבן דערקענט זיין גדלות{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://rabbidunner.com/rav-herzogs-remarkable-obituary-for-the-ohr-someach/|קעפל=RAV HERZOG'S REMARKABLE OBITUARY FOR THE OHR SOME'ACH|זייטל=Rabbi Pini Dunner|דאטום=August 21, 2023}}}}. | ||
יענע יאר איז פארשפרייט געווארן א פאלשע באריכט דורך צייטונגען ארום די וועלט אז ר' מאיר שמחה איז ערמארדעט געווארן אין א פּאָגראָם{{הערה|זעט דערוועגן [https://forum.otzar.org/viewtopic.php?t=13450 דא אויף אוצר החכמה פארום].}}. אין רעאקציע זענען געגעבן געווארן א צאל הספדים, צווישן זיי דורך [[רבי ישראל אבא ציטראן]], רב פון פתח תקווה{{הערה|פארעפנטליכט געווארן דורך {{היברובוקס|זאב אריה רבינר|מרן רבנו מאיר שמחה הכהן|7338|page=221|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תשכ"ז|עמ=רלב–רלג}}}}, און רבי בנציון קואינקה{{הערה|פארעפנטליכט אין {{היברובוקס|2=מקבציאל|3=65040|page=732|באנד=לט|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשע"ג|מו"ל=חברת אהבת שלום|עמ=עמ' תשלט והלאה}}}}. | יענע יאר איז פארשפרייט געווארן א פאלשע באריכט דורך צייטונגען ארום די וועלט אז ר' מאיר שמחה איז ערמארדעט געווארן אין א פּאָגראָם{{הערה|שם=משפחה|{{לינק|שרייבער=Dovi Safier and Yehuda Geberer|קעפל=The Mistaken “Murder” of Rav Meir Simcha|אדרעס=https://mishpacha.com/the-mistaken-murder-of-rav-meir-simcha/|זייטל=Mishpacha Magazine|דאטום=December 22, 2020}} (Originally featured in Mishpacha, Issue 841)}}{{הערה|זעט דערוועגן [https://forum.otzar.org/viewtopic.php?t=13450 דא אויף אוצר החכמה פארום].}}. אין רעאקציע זענען געגעבן געווארן א צאל הספדים, צווישן זיי דורך [[רבי ישראל אבא ציטראן]], רב פון פתח תקווה{{הערה|פארעפנטליכט געווארן דורך {{היברובוקס|זאב אריה רבינר|מרן רבנו מאיר שמחה הכהן|7338|page=221|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תשכ"ז|עמ=רלב–רלג}}}}, און רבי בנציון קואינקה{{הערה|פארעפנטליכט אין {{היברובוקס|2=מקבציאל|3=65040|page=732|באנד=לט|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשע"ג|מו"ל=חברת אהבת שלום|עמ=עמ' תשלט והלאה}}}}. | ||
ר' מאיר שמחה האט זיך געהאלטן ווייט פון מחלוקת, פון פּארטייאישקייט. געלט וואס מען פלעגט אים שיקן דורך פּאסט פלעגט ער צוריקשיקן. ווען ער האט נישט געוויסט דעם שיקער'ס אדרעס, האט ער אוועקגעגעבן דאס געלט אויף צדקה. | ר' מאיר שמחה האט זיך געהאלטן ווייט פון מחלוקת, פון פּארטייאישקייט. געלט וואס מען פלעגט אים שיקן דורך פּאסט פלעגט ער צוריקשיקן. ווען ער האט נישט געוויסט דעם שיקער'ס אדרעס, האט ער אוועקגעגעבן דאס געלט אויף צדקה. | ||
==פּערזענליכע לעבן און פטירה== | |||
ר' מאיר שמחה האט נאר געהאט איין טאכטער מיט גייסטישע פראבלעמען. לויט א מקור האט זי געפרואווט אומצוברענגען איר פאטער, אים געשטאכן אין האלז, און בדרך נס האט ער איבערגעלעבט{{הערה|{{היברובוקס|רבי ישראל דושאוויץ|המסלה|12004|page=8|קעפל=אבל יחיד ומספד תמרורים|באנד=א:ה-ו|שנת הוצאה=סיון-תמוז תרצ"ו|עמ=6}}}}. זיין איידעם, אברהם לופטוויר, אַן אויפגייענדער רבנישער שטערן וועלכער ווערט דערמאנט אין משך חכמה, און זיין איינציגע טאָכטער זענען געשטאָרבן יונג אָן קינדער, און זענען באַגראָבן אין וואַרשע{{הערה|שם=משפחה}}. רבי מאיר שמחה אַליין איז נישט געבליבן מיט קיין אייניקלעך. זיין תלמיד, ישראל אברהם אבא קריגער, האָט זיך אונטערגענומען צו פאָרזעצן זיין ירושה{{הערה|שם=וויקי}}. | |||
רבי מאיר שמחה איז נפטר געוואָרן אין ד' אלול תרפ"ו אין אַ האָטעל אין ריגע, לאַטוויע, בשעת ער האָט געזוכט מעדיצינישע באַהאַנדלונג{{הערה|שם=וויקי}}. ער האָט נישט איבערגעלאָזט קיין לעבעדיגע קינדער. ביי זיין לוויה, האָט דער ראָגאַטשאָווער גאון באַפוילן צו באַגראָבן רבי מאיר שמחה'ס שטענדער מיט אים, א באַווייז צו זיין פולער איבערגעבנקייט צו תורה{{הערה|אבזערווער, 9}}{{הערה|1=D. Sofer, [http://www.eilatgordinlevitan.com/dvinsk/dv_pages/dvinsk_stories_simcha.html The Or Sameach, Rav Meir Simcha Hakohen of Dvinsk ZT"L] (originally appeared in Yated Neeman)}}. | |||
==חיבורים== | ==חיבורים== | ||
| שורה 51: | שורה 64: | ||
זיינע חידושים אויף תלמוד בבלי און ירושלמי זענען געדרוקט געווארן מיט'ן נאמען "חידושי רבינו מאיר שמחה על הש"ס". אין תשמ"א זענען אויך ארויסגעקומען זיינע תשובות{{הערה|יונה עמנואל, "שאלות ותשובות אור שמח : מאת מאיר שמחה הכהן מדווינסק, שו"ת אור שמח, נערך ע"י הרב אוזבנד והרב צבי לייטנר, תשמא", '''המעין''' כב, א (תשמב) 73-78}}{{הערה|[https://tablet.otzar.org/#/book/146642/p/1/t/0.088425740606946751234/fs/0/start/0/end/0/c דריטער מהדורה, מיט הוספות, תשנ"ח, אויף אוצר החכמה].}}. | זיינע חידושים אויף תלמוד בבלי און ירושלמי זענען געדרוקט געווארן מיט'ן נאמען "חידושי רבינו מאיר שמחה על הש"ס". אין תשמ"א זענען אויך ארויסגעקומען זיינע תשובות{{הערה|יונה עמנואל, "שאלות ותשובות אור שמח : מאת מאיר שמחה הכהן מדווינסק, שו"ת אור שמח, נערך ע"י הרב אוזבנד והרב צבי לייטנר, תשמא", '''המעין''' כב, א (תשמב) 73-78}}{{הערה|[https://tablet.otzar.org/#/book/146642/p/1/t/0.088425740606946751234/fs/0/start/0/end/0/c דריטער מהדורה, מיט הוספות, תשנ"ח, אויף אוצר החכמה].}}. | ||
ער | ==השקפות== | ||
ר׳ מאיר שמחה האָט אויסגענוצט זיין "משך חכמה" ווי אַ פּלאַטפאָרמע צו באַטראַכטן, קריטיקירן און באַקעמפן וואָס ער האָט געזען אלס אַנטי-תורה ווירדן וואָס האָבן דורכגעדרונגען זיין צייט און אָרט. ער האָט אויך פאַרשפּרייט אידעאַלן און אידעאָלאָגיעס, וואָס האָבן קאָנטראַדיקטירט די פאַרשידענע מיינונגען אין זיין געזעלשאַפט{{הערה|Steinmetz, 2022, 60.}}. | |||
אין איינע פון זיינע באוואוסטע אויסדרוקן אין משך חכמה, האט ער געווארנט די מענטשן וואס האבן געלעבט מיט דעם געדאנק אז "בערלין איז ירושלים", און געזאגט אז א "רוח סועה וסער" וועט זיי אויסרייסן פון זייער מקום{{הערה|משך חכמה, ויקרא כו, מד}} — א "נבואה" וואס איז געווארן מקוים בערך צען יאר נאך זיין פטירה ביי די צווייטע וועלט מלחמה. | |||
== | ביי דער [[רבנישע קאמיסיע|1910 פעטערבורגער רבנישער קאָנפערענץ]] איז רבי מאיר שמחה געווען דער פירער פון דער פאַקציע, וואָס האָט געשטיצט דעם געדאַנק אַז רבנים זאָלן לערנען די רוסישע שפּראַך. ער האָט געגלייבט, אַז דאָס וועט פאַראייניגן די ראָלן פון "קרוין-רב" און "גייסטישער רב". דאָס האָט אים געבראַכט אין קאָנפליקט מיט אַנדערע גדולי הדור, ווי ר׳ חיים סאָלאָווייטשיק און דער חפץ חיים. ר' מאיר שמחה זעלבסט האָט נישט געקענט רוסיש. | ||
אין | |||
רבי מאיר שמחה איז געבליבן ווייט פון דער מוסר-באַוועגונג דורכאויס זיין גאַנצן לעבן, אונטער דער איינפלוס פון זיין רבי'ן רבי משה דאַנישעווסקי{{הערה|[https://rabbimeirbaalhaneis.com/Rabbi%20Moshe%20Danishevsky.asp Biography of Rabbi Moshe Danishevsky and his relationship to the Rabbi Meir Baal Haneis charity in Israel]}}. | |||
===ארץ ישראל און ציונות=== | |||
רבי מאיר שמחה איז געווען אַ שטאַרקער שטיצער פון די ישוב אין ארץ ישראל און האָט באַגריסט די [[באלפור דעקלעראציע]] מיט ענטוזיאַזם. ער האָט אנטייל גענומען אין פייערונגען פאַר דער [[באלפור דעקלעראציע|באַלפור דעקלעראַציע]] "אָן קיין צווייפל"{{הערה|רבינר, עמ' קס; Steinmetz, 2022, 71–72.}}. ער איז געווען א חובב ציון, אָבער נישט קיין פּאָליטישער ציוניסט{{הערה|רי"א ציטראן אין זיין הספד שילדערט ר' מאיר שמחה אלס א "חובב ציון אמתי": רבינר, עמ' רלג.}}. | |||
ער האָט געשריבן אַ בריוו וואָס האָט אויסגעדריקט זיין שטיצע פאַרן באַזעצן ארץ ישראל (געדרוקט אין צייטונג "התור" אין יאר תרפ"ב), כאָטש ער האָט נישט ספּעציפיש דערמאנט "[[קרן היסוד]]" אָדער אַן אַנדערע ציוניסטישע אָרגאַניזאַציע. | |||
צווישן אנדערע שרייבט ער אזוי: | |||
:"כעת הסבה ההשגחה אשר באספת הממלכות הנאורות ב[[סאנרעמא קאנפערענץ|סאן רעמא]], ניתן צו אשר ארץ ישראל תהיה לעם ישראל, וכיון ש'סר פחד השבועות' וברישיון המלכים, קמה מצוות ישוב ארץ ישראל ששקולה כנגד כל מצוות שבתורה למקומה. ומצוה על כל איש לסייע בכל יכלתו לקיים מצוה זו…" | |||
אין דעם בריוו האָט ער אָפּגעוואָרפן דעם בוכשטעבליכן פאַרשטענדעניש פון די "[[שלש שבועות|דריי שבועות]]" (נישט ארויפצוגיין מיט קראַפט קיין ארץ ישראל), טענה'נדיג אַז די באַלפור דעקלאַראַציע האָט אנולירט די שבועה, ווייל די פעלקער פון דער וועלט שטימען איצט צו צו דער אידישער ישוב. | |||
רבי מאיר שמחה איז אָבער נישט געווען א ציוני און האט זיך קיינמאל נישט אנגעשלאסן אין די מזרחי באוועגונג. ער האט קריטיקירט די חובבי ציון באוועגונג, זארגנדיג אז ציוניזם זאל נישט ווערן משיח'יש. ער האט געהאלטן אז אן עקסטרעמע דגש אויף נאציאנאלער איינהייט קען זיין א פראבלעם פאר א טראדיציאנעלן דענקער, ווייל עס קען ארויסרופן משיחישע בילדער פון אוטאפישער גאולה. ער האט אפילו פארגליכן די משיחישע פאראנשטאלטונגען פון חובבי ציון צו דער 17טן יארהונדערטדיגער שבתי צבי'ניזם. זיין צוגאנג צו פאליטישן ציוניזם איז געווען נייטראל, אבער נישט קעגנעריש. ער האט געהאלטן אז די הייליגקייט פון ארץ ישראל איז אפהענגיק אין די מקיים זיין מצוות, אין קאנטראסט צו אנדערע וואס האבן געהאלטן אז עס איז אינהערענט הייליג. ער האָט זיך געקעגנגעשטעלט ריין סעקולאַרן נאַציאָנאַליזם; ער האָט געגלייבט, אַז ליבע צו ארץ ישראל קומט פון הייליגקייט און תורה, און נישט פון אַ נאַציאָנאַליזם נוסח פראַנקרייך. צוליב זיינע נואַנסירטע מיינונגען, איז ער נישט געווען אָנגעשלאָסן אין קיין פּאָליטישע ציוניסטישע (מזרחי) אָדער אַנטי-ציוניסטישע (אגודת ישראל) אָרגאַניזאַציעס{{הערה|Steinmetz, 2022.}}. | |||
*{{עיה|1=דאס ווארט (ווילנא)|2=dosvortvilnius|4=א בריוו פון הגאון ר' מאיר שמחה זצ"ל וועגן ישוב ארץ ישראל|5=19261022|6=10}} | |||
ער האָט אנטייל גענומען אין די פריע שטאפּלען פון אגודת ישראל. | |||
===הלכה'שע מעטאָדאָלאָגיע=== | |||
" | ר׳ מאיר שמחה איז געווען אייגנארטיג אין זיין באַניץ פון [[מדרש]]ים אלס אַ לעגיטימע געצייג צו אַנטוויקלען הלכה, אַפילו אין פאַלן וואָס זענען געווען אינדרויסן פון רמב"ם׳ס קלאָרע גרעניצן אָדער וואָס האָבן געפעלט קלאָרע הלכה'שע נאָרמען. דאָס איז געווען גאָר אומגעווענליך פאַר אַ פּוסק אין זיין תקופה{{הערה|1=https://seforimblog.com/2012/12/midrashic-exegesis-and-biblica/}}. הגם טייל פוסקים האבן אפגעווארפן זיינע חידושים באזירט אויף מדרש, ווייזט דאס אויף זיין דרייסטקייט{{הערה|1=Cohen, 2016: 6}}. | ||
ער האָט אָפּגעוואָרפן פאָרמאַליסטישן פּילפול און "חילוקי חילוקים" צוליב אַן עשענשאַליסטישן און נישט-פאָרמאַליסטישן צוגאַנג צו פּראַקטישער הלכה{{הערה|1=Cohen, 2016: xvii}}. ער האָט אויך באַטאָנט דעם מענטשליכן נאַטור אין הלכה'שע באַשלוסן, לייגנדיג אַ גרונט-ניוואָ פאַר מצוות{{הערה|1=Cohen, 2016: 91}}. | |||
ער האָט געהאלטן אַ מעסיגן שטאַנד איבער גוטע באַציאונגען מיט גוים. זיינע פּסקים האָבן אָפט פאַרלייכטערט אידיש-גויאישע אינטעראַקציעס, וואָס האָט געפירט צו קריטיק פון געוויסע פּוסקים{{הערה|1=Cohen, Yitshak, "[https://ssrn.com/abstract=2742100 Rabbi Meir Simcha of Dvinsk and His Attitude Toward Gentiles]. ''REVIEW OF RABBINIC JUDAISM'' 17: 218–251 (2014); idem, ''The Unique Judicial Vision of Rabbi Meir Simcha of Dvinsk'': 120–159.}}. | |||
==אנעקדאטן== | ==אנעקדאטן== | ||
איסר הראל, וואס איז געבוירן אין דווינסק, דערציילט אין זיין בוך "בטחון ודמוקרטיה" א געשיכטע וואס האט אויסגעפעלט די גאנצע שטאט און איז פארבונדן געווען מיט ר' מאיר שמחה: "…אין מיטן די תפילה וואס איז געווען זייער איבערגעגעבן און באגלייט מיט גרויס געשרייען, זענען איינגעקומען איבערגעשויגענע אידן אין שול און געשריגן אז די וואסער גייען באַלד איבעררינען און פארשווינדן די שטאט. ר' מאיר שמחה איז אויפגעשטאנען מיט זיין טלית און געגאנגען צום דאך, און נאכגעגאנגען דורך גאנץ קהל מיט טליתים. דער רב איז ארויפגעגאנגען אויפן דאך, שטייט דארט און מתפלל צום אייבערשטן אז די וואסער זאלן זיך איינשטילן. און טאקע אינמיטן תפילה האט זיך דער אייז אנגעהויבן צוברעכן, דער וואסער האט זיך צוריקגעצויגן אין טייך. איך בין אויך געווען אויפן דאך, נישט ווייט פון ר' מאיר שמחה…" | איסר הראל, וואס איז געבוירן אין דווינסק, דערציילט אין זיין בוך "בטחון ודמוקרטיה" א געשיכטע וואס האט אויסגעפעלט די גאנצע שטאט און איז פארבונדן געווען מיט ר' מאיר שמחה: "…אין מיטן די תפילה וואס איז געווען זייער איבערגעגעבן און באגלייט מיט גרויס געשרייען, זענען איינגעקומען איבערגעשויגענע אידן אין שול און געשריגן אז די וואסער גייען באַלד איבעררינען און פארשווינדן די שטאט. ר' מאיר שמחה איז אויפגעשטאנען מיט זיין טלית און געגאנגען צום דאך, און נאכגעגאנגען דורך גאנץ קהל מיט טליתים. דער רב איז ארויפגעגאנגען אויפן דאך, שטייט דארט און מתפלל צום אייבערשטן אז די וואסער זאלן זיך איינשטילן. און טאקע אינמיטן תפילה האט זיך דער אייז אנגעהויבן צוברעכן, דער וואסער האט זיך צוריקגעצויגן אין טייך. איך בין אויך געווען אויפן דאך, נישט ווייט פון ר' מאיר שמחה…" | ||
ער איז געווען איינער פון די ווייניג פּראָמינענטע רבנים, וואָס האָבן אנטדעקט די [[ירושלמי המזויף|זיוף פון צוויי מסכתות פון תלמוד ירושלמי]], פאַרעפנטליכט דורך שלמה פרידלענדער אין 1906{{לינק|קעפל=Meir Simcha HaKohen, Rabbi of Dvinsk|אדרעס=https://www.ou.org/judaism-101/bios/leaders-in-the-diaspora/rabbi-meir-simcha-hakohen-of-dvinsk/|זייטל=Orthodox Union|דאטום=June 14, 2006}}. | |||
== | ==לעגאט== | ||
די [[ישיבת אור שמח]] | די חרדישע "בעל תשובה" ישיבות, [[ישיבת אור שמח|אור שמח]], געגרינדעט אין ארץ ישראל אין די 1970ער יארן און שפעטער אין מאָנסי, דעטראָיט, לאָס אַנדזשעלעס און פילאַדעלפיע (פאַראייניגטע שטאַטן), טאָראָנטאָ און מאָנטרעאַל (קאַנאַדע), לאָנדאָן (בריטאַניע), יאָהאַנעסבורג (דרום אַפריקע), קיעוו (אוקראינע) און סידני (אויסטראַליע), זענען גערופן געווארן אויף זיין נאמען{{הערה|[[יונתן ראזענבלום]], ''Rav Noach Weinberg: Torah Revolutionary'' (Jerusalem, 2020), p. 72 n. 1}}. | ||
זיינע ווערק ווערן ברייט געלערנט דורך תורה-למדנים איבער דער וועלט. פראפ' [[שאול ליבערמאן|שאול ליבערמאַן]] האָט געהאַלטן רבי מאיר שמחה אין אַ ספּעציעל הויכן אָנזען אַלס איינער פון די גרעסטע אחרונים{{הערה|[https://seforimblog.com/2024/12/two-books-by-r-bezalel-naor-r-meir-simhah-of-dvinsk-michael-lerner-and-more/#comment-45941 קאמענטאר דורך יהודה מירסקי, December 19, 2024, אויף The Seforim Blog]}}. | |||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*{{ | *{{היברובוקס|זאב אריה רבינר|מרן רבינו מאיר שמחה הכהן|7338|מקום הוצאה=תל אביב|שנת הוצאה=תשכ"ז}} | ||
<div class="mw-content-ltr"> | |||
*Yaakov Feitman, "[https://agudah.org/wp-content/uploads/2016/10/JO1976-V11-N09.pdf The "Or Same'ach" - Fifty Years Since His Passing]" ''The Jewish Observer'', September 1976, pp. 3–9 | |||
*{{צ-זשורנאל|Jonah Steinmetz|A Light Unto Our Nation: R. Meir Simḥah of Dvinsk’s Approach to Nationhood and Zionism in Meshekh Ḥokhmah|Ḥakirah|31|עמ=59–87|שנת הוצאה=2022|קישור=https://hakirah.org/Vol31Steinmetz.pdf}} | |||
*{{Cite book|url=https://dokumen.pub/the-unique-judicial-vision-of-rabbi-meir-simcha-of-dvinsk-selected-discourses-in-meshekh-hokhmah-and-or-sameah-9781618114907.html|title=The Unique Judicial Vision of Rabbi Meir Simcha of Dvinsk: Selected Discourses in Meshekh Hokhmah and Or Sameah|last2=Gotlieb|first2=Meshulam|last3=Basser|first3=Herbert W.|date=2016|publisher=Touro College Press|isbn=978-1-61811-489-1|location=New York|last1=Cohen|first1=Yitzhak}} | |||
</div> | |||
:(איבערגעזעצט פון יצחק כהן, 'אור שמח' - הלכה ומשפט: משנתו של הרב מאיר שמחה הכהן על משנה תורה לרמב"ם, אוניברסיטת בן גוריון בנגב, תשע"ג) | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | |||
*[https://www.sefaria.org.il/topics/meir-simha-hakohen-dvinsk רבי מאיר שמחה הכהן מדווינסק] – זיינע ספרים אויף ספריא. | |||
*https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=20408 | |||
*https://www.dirshu.co.il/category/הורדות-עלונים/משך-חכמה-המבואר/ | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||