בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,368
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(בס"ד) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
[[טעקע:Dukus horant.jpg|קליין|דוכוס האראנט]] | |||
דער קעמברידזשער קאָדעקס ט.-ס.10.ק.22, אויך באַקאַנט אלס דער קעמברידזשער אידישער קאָדעקס אָדער קאַיראָ גניזה קאָדעקס איז א מאַנוסקריפּט וועלכע איז אַנטדעקט געוואָרן אין דער קאַיראָ גניזה אין 1896 און איז דאַטירט צו אַרום 1382. דער קאָדעקס, געשריבן אין העברעאישע אותיות, אַנטהאַלט אַ זאַמלונג פון נאַראַטיווע פּאָעמעס אין אַ וואַריאַנט פון מיטל-הויכדייטש. עס איז פאַראַן אַ סך קאָנטראָווערסיע וועגן דעם, וויפל די שפּראַך פונעם מאַנוסקריפּט אונטערשיידט זיך פון דער געווענליך גערעדטער דייטש אין יענער צייט, אָבער מען איז מסכּים אַז עס איז פאַראַן אַ שטאַרקע אידישע קאָלירונג דערין. דערפאַר ווערן די ווערק אָנגעזען ווי די עלטסטע באַקאַנטע דאָקומענטן אין דער אַשכּנזישער אידישער דיאַלעקט, וואָס האָט זיך שפּעטער אַנטוויקלט אין דער אידישער שפּראַך. | דער קעמברידזשער קאָדעקס ט.-ס.10.ק.22, אויך באַקאַנט אלס דער קעמברידזשער אידישער קאָדעקס אָדער קאַיראָ גניזה קאָדעקס איז א מאַנוסקריפּט וועלכע איז אַנטדעקט געוואָרן אין דער קאַיראָ גניזה אין 1896 און איז דאַטירט צו אַרום 1382. דער קאָדעקס, געשריבן אין העברעאישע אותיות, אַנטהאַלט אַ זאַמלונג פון נאַראַטיווע פּאָעמעס אין אַ וואַריאַנט פון מיטל-הויכדייטש. עס איז פאַראַן אַ סך קאָנטראָווערסיע וועגן דעם, וויפל די שפּראַך פונעם מאַנוסקריפּט אונטערשיידט זיך פון דער געווענליך גערעדטער דייטש אין יענער צייט, אָבער מען איז מסכּים אַז עס איז פאַראַן אַ שטאַרקע אידישע קאָלירונג דערין. דערפאַר ווערן די ווערק אָנגעזען ווי די עלטסטע באַקאַנטע דאָקומענטן אין דער אַשכּנזישער אידישער דיאַלעקט, וואָס האָט זיך שפּעטער אַנטוויקלט אין דער אידישער שפּראַך. | ||
| שורה 23: | שורה 24: | ||
די פונדאַמענטאַלע קאָנטראָווערסיע אַרום "דוכוס האָראַנט" באַציט זיך צו דער פראַגע, צי די שפּראַך פונעם טעקסט זאָל ווערן אידענטיפיצירט ווי דייטשע ליטעראַטור געשריבן אין העברעישע אותיות אָדער ווי אידישע ליטעראַטור. די דאָזיגע דעבאַטע האָט זיך אָפטמאָל געוויזן העפטיג און איז געוואָרן אַ ליטמוס-טעסט פאַר אידעאָלאָגישע און פאָרשערשע אַפיניטעטן, ווייל דאָס ענטפערן אויף דער פראַגע פון דער שפּראַך פונעם טעקסט רופט אַרויס אַנומוטישע אַסאָמפּשאַנז וועגן וואָס עס מיינט צו זיין אידיש. | די פונדאַמענטאַלע קאָנטראָווערסיע אַרום "דוכוס האָראַנט" באַציט זיך צו דער פראַגע, צי די שפּראַך פונעם טעקסט זאָל ווערן אידענטיפיצירט ווי דייטשע ליטעראַטור געשריבן אין העברעישע אותיות אָדער ווי אידישע ליטעראַטור. די דאָזיגע דעבאַטע האָט זיך אָפטמאָל געוויזן העפטיג און איז געוואָרן אַ ליטמוס-טעסט פאַר אידעאָלאָגישע און פאָרשערשע אַפיניטעטן, ווייל דאָס ענטפערן אויף דער פראַגע פון דער שפּראַך פונעם טעקסט רופט אַרויס אַנומוטישע אַסאָמפּשאַנז וועגן וואָס עס מיינט צו זיין אידיש. | ||
פאַרשידענע פאָרשער האָבן פאָרגעלייגט | פאַרשידענע פאָרשער האָבן פאָרגעלייגט פאַרשידענע אידענטיפיקאַציעס פאַר דער שפּראַך: | ||
*ל. פוקס (L. Fuks), וועלכער האָט פּובליקירט די ערשטע וויסנשאַפטליכע אויסגאַבע פונעם עפּאָס אין 1957, האָט עס באַצייכנט אלס איינע פון די עלטסטע באַקאַנטע ליטעראַרישע דאָקומענטן פון אידישער ליטעראַטור. פוקס האָט טכּלס גע'טענה'ט פאַר דער אידישקייט פון דער שפּראַך אויף נישט-לינגוויסטישע יסודות. | *ל. פוקס (L. Fuks), וועלכער האָט פּובליקירט די ערשטע וויסנשאַפטליכע אויסגאַבע פונעם עפּאָס אין 1957, האָט עס באַצייכנט אלס איינע פון די עלטסטע באַקאַנטע ליטעראַרישע דאָקומענטן פון אידישער ליטעראַטור. פוקס האָט טכּלס גע'טענה'ט פאַר דער אידישקייט פון דער שפּראַך אויף נישט-לינגוויסטישע יסודות. | ||
*דזשעימס וו. מאַרטשאַנד (James W. Marchand), אַ גערמאַניסט, האָט אַרויסגערופן די דאָזיקע קעראַקטעריזאַציע. ער האָט אונטערשטרייכנדיג דעם כּמעט פולשטענדיקן פעלן פון העברעיזמען און "אידישע טעמעס" אינעם טעקסט, און האָט פאָרגעלייגט אַז "דוכוס האָראַנט" זאָל באַטראַכט ווערן ווי אַ דייטשישער עפּאָס אין העברעישע אותיות. | *דזשעימס וו. מאַרטשאַנד (James W. Marchand), אַ גערמאַניסט, האָט אַרויסגערופן די דאָזיקע קעראַקטעריזאַציע. ער האָט אונטערשטרייכנדיג דעם כּמעט פולשטענדיקן פעלן פון העברעיזמען און "אידישע טעמעס" אינעם טעקסט, און האָט פאָרגעלייגט אַז "דוכוס האָראַנט" זאָל באַטראַכט ווערן ווי אַ דייטשישער עפּאָס אין העברעישע אותיות. | ||
| שורה 31: | שורה 32: | ||
לויט שטודיעס, איז די שפּראַך פונעם קאָדעקס אומצווייפלהאַפט נאָענט צו מיטל-הויכדייטש, ספּעציפיש צו די דיאַלעקטן פון צענטראַל-דייטשלאַנד. טראָץ דעם, ווערט דער טעקסט אָבער אינטעגראַלער טייל פון דער אידישער ליטעראַטור-טראַדיציע, ווי עדות זאָגן די פּאָעמעס באַזירט אויף העברעישע מקורים. דער מחבר פון "דוכוס האָראַנט", אַ איד, האָט ספּעציפיש אַדאַפּטירט דעם ווערק פאַר אַ אידישן עולם. | לויט שטודיעס, איז די שפּראַך פונעם קאָדעקס אומצווייפלהאַפט נאָענט צו מיטל-הויכדייטש, ספּעציפיש צו די דיאַלעקטן פון צענטראַל-דייטשלאַנד. טראָץ דעם, ווערט דער טעקסט אָבער אינטעגראַלער טייל פון דער אידישער ליטעראַטור-טראַדיציע, ווי עדות זאָגן די פּאָעמעס באַזירט אויף העברעישע מקורים. דער מחבר פון "דוכוס האָראַנט", אַ איד, האָט ספּעציפיש אַדאַפּטירט דעם ווערק פאַר אַ אידישן עולם. | ||
אָרטאָגראַפישע קעראַקטעריסטיקעס אין אַלט-אידיש (פונעם קאָדעקס): | ;אָרטאָגראַפישע קעראַקטעריסטיקעס אין אַלט-אידיש (פונעם קאָדעקס): | ||
*ע ( | *ע (עין) פאַר דעם וואָקאַל /e/ איז אַן אייגנאַרטיגע חידוש אין אידישער אָרטאָגראַפיע, וואָס ווערט געניצט פעסט איבער די טעקסטן אין קעמברידזשער גניזה קאָדעקס{{הערה|1=Kahn, Lily; Yampolskaya, Sonya; Szendroi, Kriszta; (2024) YIDDISH WRITING SYSTEM. In: Meletis, D and Evertz-Rittich, M and Treiman, R, (eds.) Handbook of Germanic Writing Systems. De Gruyter: Berlin (In press). DRAFT JUN 2025, pp. 11-12.}}. | ||
*א (אַלף) ווערט אָפטמאָל געניצט צו באַצייכענען וואָרט-ענדיקונג /ə/. | *א (אַלף) ווערט אָפטמאָל געניצט צו באַצייכענען וואָרט-ענדיקונג /ə/. | ||
*וו (דאָפּלטע | *וו (דאָפּלטע ואו) איז געניצט געוואָרן צו באַצייכענען דעם ליפּן-וועלאַרן אַפּראָקסימאַנט /w/, אַ פאָנעטישע אונטערשיידונג וואָס איז מעגלעך אַנטוויקלט אונטער דער איינפלוס פון לאַטיין-שריפט דייטשער אָרטאָגראַפיע. | ||
==קולטורעלע באַדייטונג== | ==קולטורעלע באַדייטונג== | ||