בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:פויפסט"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
|||
| (3 צווישנדיגע ווערסיעס פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט}} | |||
{{דעסקריפציע|הויפּט פון די קאטוילישע קירכע}} | {{דעסקריפציע|הויפּט פון די קאטוילישע קירכע}} | ||
דער '''פּויפּסט''' (אלטערנאטיווע פארמען '''פּויפּס''', '''פּויבסט''', '''פּאַפּסט'''{{הערה|ווי דער דייטשער papst.}} און '''פּאַבסט''') איז דער טיטל פון דעם [[בישאף|בישאָף]] פון [[רוים]], וואס ווערט גערעכנט ווי דער פירער פון דער [[קאטוילישע קירכע|רוימישער קאַטוילישער קירכע]], די גרעסטע פון די דריי הויפּט צווייגן פון [[קריסטנטום]]. דער טיטל "פּויפּסט" שטאמט פון לאטייניש "papa", וואס קומט פון גריכיש "pappas", וואס מיינט "טאטע". אין העברעאיש ווערט דער טיטל גערופן '''אֲפִּיפְיוֹר''', וואס שטאמט פון לשונות אין משנה און גמרא{{הערה|[https://benyehuda.org/dict/24412/38338 אֲפִיפִיוֹר – מילון העברית הישנה והחדשה] / אליעזר בן־יהודה – פרויקט בן־יהודה; [[:he:אפיפיור#אטימולוגיה|המכלול העברי, ערך אפיפיור]], § אטימולוגיה.}} | [[טעקע:Avignon, Palais des Papes depuis Tour Philippe le Bel by JM Rosier.jpg|קליין|פּאלאץ פון די פּויפּסטן אין אַוויניאָן, פראנקרייך]] | ||
דער '''פּויפּסט''' (אלטערנאטיווע פארמען '''פּויפּס''', '''פּויבסט''', '''פּאַפּסט'''{{הערה|ווי דער דייטשער papst.}} און '''פּאַבסט''') איז דער טיטל פון דעם [[בישאף|בישאָף]] פון [[רוים]], וואס ווערט גערעכנט ווי דער פירער פון דער [[קאטוילישע קירכע|רוימישער קאַטוילישער קירכע]], די גרעסטע פון די דריי הויפּט צווייגן פון [[קריסטנטום]]. דער טיטל "פּויפּסט" שטאמט פון לאטייניש "papa", וואס קומט פון גריכיש "pappas", וואס מיינט "טאטע". אין העברעאיש ווערט דער טיטל גערופן '''אֲפִּיפְיוֹר''', וואס שטאמט פון לשונות אין משנה און גמרא{{הערה|[https://benyehuda.org/dict/24412/38338 אֲפִיפִיוֹר – מילון העברית הישנה והחדשה] / אליעזר בן־יהודה – פרויקט בן־יהודה; [[:he:אפיפיור#אטימולוגיה|המכלול העברי, ערך אפיפיור]], § אטימולוגיה.}}; אין פילע אלטע ספרים איז ער באטיטלט '''פפא'''. | |||
אין דער רוימיש-קאטוילישער קירכע ווערט דער פּויפּסט פאררעכנט אלס דער נאכפאלגער פון [[סעינט פעטער|סעינט פּעטער]], וואס איז געווען דער הויפּט פון די צוועלף אַפּאָסטאָלן (שליחים) פון [[אותו האיש|ישו]] און ווערט גערעכנט ווי דער ערשטער בישאָף פון רוים. אלס דער בישאָף פון רוים, ווערט דער פּויפּסט געזען צו האבן פולע און העכסטע יוריסדיקציע איבער דער אוניווערסאלער קירכע אין ענינים פון גלויבן און מאראל, ווי אויך אין קירכליכער דיסציפּלין און רעגירונג. | אין דער רוימיש-קאטוילישער קירכע ווערט דער פּויפּסט פאררעכנט אלס דער נאכפאלגער פון [[סעינט פעטער|סעינט פּעטער]], וואס איז געווען דער הויפּט פון די צוועלף אַפּאָסטאָלן (שליחים) פון [[אותו האיש|ישו]] און ווערט גערעכנט ווי דער ערשטער בישאָף פון רוים. אלס דער בישאָף פון רוים, ווערט דער פּויפּסט געזען צו האבן פולע און העכסטע יוריסדיקציע איבער דער אוניווערסאלער קירכע אין ענינים פון גלויבן און מאראל, ווי אויך אין קירכליכער דיסציפּלין און רעגירונג. | ||
פּויפּסט און אידן האבן געהאט א לאנגע און קאמפּליצירטע געשיכטע, אפט אנגעפילט מיט שפּאנונג און קאנפליקט. די באציאונגען צווישן די פירער פון דער רוימישער קאַטוילישער קירך און דעם אידישן פאָלק האָבן זיך געטוישט איבער די יאָרהונדערטער, רעפלעקטירנדיג טעאלאגישע, פּאליטישע און סאציאלע פאקטארן. | |||
==היסטאריע און באציאונג צו אידן== | ==היסטאריע און באציאונג צו אידן== | ||
| שורה 10: | שורה 14: | ||
די געשיכטע פון די באציאונגען צווישן די פּויפּסטן און די אידן איז לאנג און קאמפּליצירט. די רוימישע קירכע האט נישט געהאט קיין יוריסדיקציע איבער מענטשן וואס זענען נישט געטויפט געווארן. אבער די פּויפּסטן האבן אפט גענומען א שטעלונג צו די פּאליטישע, קאמערציעלע און סאציאלע באדינגונגען אונטער וועלכע אידן האבן געוואוינט אין קריסטליכע שטאַטן. אלס הערשער פון די פּויפּסטליכע שטאַטן האבן די פּויפּסטן אויך געהאט די רעכט צו געזעצגעבן וועגן דעם סטאטוס פון זייערע אידישע אונטערטאנען{{הערה|שם=JE|{{אנצ יהודית|12273-popes-the|Popes, the|Gotthard Deutsch, Joseph Jacobs}}}}. | די געשיכטע פון די באציאונגען צווישן די פּויפּסטן און די אידן איז לאנג און קאמפּליצירט. די רוימישע קירכע האט נישט געהאט קיין יוריסדיקציע איבער מענטשן וואס זענען נישט געטויפט געווארן. אבער די פּויפּסטן האבן אפט גענומען א שטעלונג צו די פּאליטישע, קאמערציעלע און סאציאלע באדינגונגען אונטער וועלכע אידן האבן געוואוינט אין קריסטליכע שטאַטן. אלס הערשער פון די פּויפּסטליכע שטאַטן האבן די פּויפּסטן אויך געהאט די רעכט צו געזעצגעבן וועגן דעם סטאטוס פון זייערע אידישע אונטערטאנען{{הערה|שם=JE|{{אנצ יהודית|12273-popes-the|Popes, the|Gotthard Deutsch, Joseph Jacobs}}}}. | ||
די באציאונגען האבן זיך געטוישט איבער די יאָרהונדערטער, פון תקופות פון שוץ קעגן | די באציאונגען האבן זיך געטוישט איבער די יאָרהונדערטער, פון תקופות פון שוץ קעגן געוואלדטאטן און געצוואונגענע טויפונגען צו תקופות פון שטרענגע באַגרעניצונגען און פארפאלגונגען, ווי די איינפירונג פון די געטאס און די פארברענונג פון דעם תלמוד. טייל פּויפּסטן האבן אויך ארויסגעגעבן בולעס קעגן בלוט־בלבולים. | ||
===פריע פּויפּסטן=== | ===פריע פּויפּסטן=== | ||
| שורה 17: | שורה 21: | ||
גארנישט ווייטער איז באקאנט וועגן פּויפּסטליכע-אידישע באציאונגען ביז דער צייט פון [[געלאסיוס דער ערשטער|געלאַסיוס דער ערשטער]] (492–496), וואס האט אין זיין דינסט געהאט, אפשר אלס דאקטער, א איד מיטן נאמען טעלעסינוס, וועמען ער האָט גערופן vir clarissimus, רעקאמענדירנדיג איינעם פון זיינע קרובים, אַנטאָניוס, אין א בריוו צו בישאף קווינגעסיוס. ער האט אויך באפוילן אַן אויספארשונג (496) אין דער קלאגע פון א קריסטליכער שקלאף וואס האט גע'טענה'ט אז ער איז גע'מל'עט געווארן דורך זיין אידישן בעל הבית{{הערה|שם=יודאיקע}}. | גארנישט ווייטער איז באקאנט וועגן פּויפּסטליכע-אידישע באציאונגען ביז דער צייט פון [[געלאסיוס דער ערשטער|געלאַסיוס דער ערשטער]] (492–496), וואס האט אין זיין דינסט געהאט, אפשר אלס דאקטער, א איד מיטן נאמען טעלעסינוס, וועמען ער האָט גערופן vir clarissimus, רעקאמענדירנדיג איינעם פון זיינע קרובים, אַנטאָניוס, אין א בריוו צו בישאף קווינגעסיוס. ער האט אויך באפוילן אַן אויספארשונג (496) אין דער קלאגע פון א קריסטליכער שקלאף וואס האט גע'טענה'ט אז ער איז גע'מל'עט געווארן דורך זיין אידישן בעל הבית{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
גאָר דער וויכטיגסטער מיטלאלטערישער פּויפּסט אין באצוג צו באציאונגען מיט אידן, ווי אין אנדערע אספּעקטן, איז געווען [[גרעגארי דער ערשטער|גרעגאָרי דער ערשטער]] (דער גרויסער; 590–604), וועמענס בריוו זענען פול מיט אינפארמאציע וועגן דעם ענין. ער קען ווערן באטראכט ווי דער גרינדער פון דער אנגענומענער פּויפּסטליכער אידישער פּאליטיק, סיי אין אירע פּאזיטיווע און סיי אין אירע נעגאטיווע אספּעקטן. פון איין זייט האט פּויפּסט גרעגארי באפוילן אז אידן זאלן נישט באלעסטיגט ווערן, אז זיי זאלן באשיצט ווערן פון געוואלדטאטן און זאלן ערלויבט ווערן פריי אויסצופירן זייער רעליגיע, פון די אנדערע זייט האט ער אויך געזאגט אז אידן זאלן ווערן אפּגעהאלטן פון האבן סיי וועלכע אויסזען פון אויטאריטעט איבער קריסטן, אדער פון געניסן פון גלייכן סטאטוס מיט קריסטן, אדער קיין שום פּריווילעגיעס ווייטער ווי די וואס זיי זענען גאראנטירט געווארן דורך די עקזיסטירנדע געזעצן (ד"ה די געזעצן פון דער רוימישער אימפעריע נאך דעם טריומף פון קריסטנטום). | גאָר דער וויכטיגסטער מיטלאלטערישער פּויפּסט אין באצוג צו באציאונגען מיט אידן, ווי אין אנדערע אספּעקטן, איז געווען [[גרעגארי דער ערשטער|גרעגאָרי דער ערשטער]] (דער גרויסער; 590–604), וועמענס בריוו זענען פול מיט אינפארמאציע וועגן דעם ענין. ער קען ווערן באטראכט ווי דער גרינדער פון דער אנגענומענער פּויפּסטליכער אידישער פּאליטיק, סיי אין אירע פּאזיטיווע און סיי אין אירע נעגאטיווע אספּעקטן. פון איין זייט האט פּויפּסט גרעגארי באפוילן אז אידן זאלן נישט באלעסטיגט ווערן, אז זיי זאלן באשיצט ווערן פון געוואלדטאטן און פון געצוואונגענע טויפונגען{{הערה|1=The Project Gutenberg eBook of History of the Jews, [https://www.gutenberg.org/files/43337/43337-h/43337-h.htm#Page_25 Vol. III, 25], 33.}} און זאלן ערלויבט ווערן פריי אויסצופירן זייער רעליגיע, פון די אנדערע זייט האט ער אויך געזאגט אז אידן זאלן ווערן אפּגעהאלטן פון האבן סיי וועלכע אויסזען פון אויטאריטעט איבער קריסטן, אדער פון געניסן פון גלייכן סטאטוס מיט קריסטן, אדער קיין שום פּריווילעגיעס ווייטער ווי די וואס זיי זענען גאראנטירט געווארן דורך די עקזיסטירנדע געזעצן (ד"ה די געזעצן פון דער רוימישער אימפעריע נאך דעם טריומף פון קריסטנטום). ער האָט פאַרבאָטן אידן צו האָבן קריסטליכע קנעכט, אָבער האָט נאָכגעלאָזט די לאַנד-שטייַער פאַר געשמדטע{{הערה|1=The Project Gutenberg eBook of History of the Jews, [https://www.gutenberg.org/files/43337/43337-h/43337-h.htm#Page_33 Vol. III, 33], 34.}}. ער האָט געלויבט דעם מלך רעקאַרעד פאַר זיין שטעלונג צו אידן{{הערה|1=The Project Gutenberg eBook of History of the Jews, [https://www.gutenberg.org/files/43337/43337-h/43337-h.htm#Page_34 Vol. III, 34], 46.}}. | ||
א בריוו וואס ער האט געשריבן צו דעם בישאף פון [[פאלערמא|פּאַלערמאָ]] האט זיך אנגעהויבן: "אויף דעם זעלבן שטייגער ווי די אידן זאלן נישט האבן קיין ערלויבעניש צו אויסאיבן אין זייערע שולן עפּעס מער ווי וואס איז זיי ערלויבט דורך די געזעצן, אזוי זאלן זיי נישט ליידן קיין שום אוממעגליכקייט אין דעם וואס איז זיי אויפגעגעבן געווארן". די דאזיגע פּאזיציע האט צוזאמענגעפאסט די פּויפּסטליכע פּאליטיק און האט געשטעלט דעם ביישפּיל פאר אלע שפּעטערע פּויפּסטליכע געזעצגעבונג אין דעם ענין. די דערקלערונג איז רעפּראדוצירט געווארן אלס א פיקסטירטע רובריק, Sicut Judaeis, אין שוץ-בולן וואס זענען ארויסגעגעבן געווארן דורך פּויפּסטן פון שפּעטערן מיטל-אלטער ביי ווייניגסטנס 22 געלעגנהייטן. מיט גרעגארי דעם ערשטן, מער פון דעם, איז דער פּויפּסטום אנערקענט געווארן אלס די העכסטע אויטאריטעט פון דער מערב'דיגער קירכע און אזוי האבן אידן אינדרויסן פון רוים, און אפילו אויסער איטאליע, אנגעהויבן צו אדרעסירן אפּעלאציעס פאר שוץ צו די פארשידענע פּויפּסטן, בעיקר דורך דער פארמיטלונג פון די אידן פון רוים{{הערה|שם=יודאיקע}}. | א בריוו וואס ער האט געשריבן צו דעם בישאף פון [[פאלערמא|פּאַלערמאָ]] האט זיך אנגעהויבן: "אויף דעם זעלבן שטייגער ווי די אידן זאלן נישט האבן קיין ערלויבעניש צו אויסאיבן אין זייערע שולן עפּעס מער ווי וואס איז זיי ערלויבט דורך די געזעצן, אזוי זאלן זיי נישט ליידן קיין שום אוממעגליכקייט אין דעם וואס איז זיי אויפגעגעבן געווארן". די דאזיגע פּאזיציע האט צוזאמענגעפאסט די פּויפּסטליכע פּאליטיק און האט געשטעלט דעם ביישפּיל פאר אלע שפּעטערע פּויפּסטליכע געזעצגעבונג אין דעם ענין. די דערקלערונג איז רעפּראדוצירט געווארן אלס א פיקסטירטע רובריק, Sicut Judaeis, אין שוץ-בולן וואס זענען ארויסגעגעבן געווארן דורך פּויפּסטן פון שפּעטערן מיטל-אלטער ביי ווייניגסטנס 22 געלעגנהייטן. מיט גרעגארי דעם ערשטן, מער פון דעם, איז דער פּויפּסטום אנערקענט געווארן אלס די העכסטע אויטאריטעט פון דער מערב'דיגער קירכע און אזוי האבן אידן אינדרויסן פון רוים, און אפילו אויסער איטאליע, אנגעהויבן צו אדרעסירן אפּעלאציעס פאר שוץ צו די פארשידענע פּויפּסטן, בעיקר דורך דער פארמיטלונג פון די אידן פון רוים{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
| שורה 25: | שורה 29: | ||
===768–1046=== | ===768–1046=== | ||
===מיטל אלטער=== | ===מיטל אלטער=== | ||
אין די מיטל־אלטער האבן די פּויפּסטן געהאט א פארצווייגטע געשיכטע פון באַציאונגען מיט אידן. | אין די מיטל־אלטער האבן די פּויפּסטן געהאט א פארצווייגטע געשיכטע פון באַציאונגען מיט אידן. פון איין זייט איז געווען אַן אפיציעלע פּאָליטיק פון די פּויפּסן, נישט צו עלימינירן אידן אינגאַנצן אָדער זיי שטענדיג צווינגען זיך צו שמדן. אידן זענען געווענליך "ערלויבט געווען צו פּראַקטיצירן זייער רעליגיע" ביז אַ באַגרענעצטער מאָס, און די קירכע האָט זיי אנערקענט ווי "טרעגער פונעם אַלטן טעסטאַמענט", באַטראַכטנדיג זיי ווי "אָריגינעלע קריסטן" אָדער "פאַר-קריסטן", פון וועלכע יאָשקע איז געקומען. די קאָמפּלעקסע אנערקענונג האָט געפירט צו אַ געמישטער באַציאונג. אָבער, די פּעריאָדע איז אויך געווען קעראַקטעריזירט דורך שטרענגע באַגרענעצונגען און פאַרפאָלגונגען. למשל, דער מינהג פון מאַלן אַ געל צייכן אויף קוואַראַנטינירטע הייזער בעת עפּידעמיעס איז מאָל מאָל אַנגעווענדעט געוואָרן אויף אידן, זיי שילדערנדיג ווי "קראַנקע" וואָס מען דאַרף זיך דערווייטערן פון. דאָס איז געווען אַן אָפיציעלע פּאָליטיק פון די פּויפּסן. | ||
;פּויפּס גרעגאָרי דער זיבעטער (Gregory VII, הילדעבראַנד, 1073-1085 יאָר): ער האָט פאַרבאָטן אידן צו האַלטן אַמטן אין קריסטליכע לענדער און האָט געפּרואווט באַגרעניצן זייער איינפלוס ביים קאַסטיליאַנישן הויף{{הערה|1=The Project Gutenberg eBook of History of the Jews, [https://www.gutenberg.org/files/43337/43337-h/43337-h.htm#Page_293 Vol. III, 293-294].}}. | |||
אין 1120 האט [[קאליקסטוס דער צווייטער]] (1119–1124) אַרויסגעגעבן דעם שוץ-בולע, Constitutio pro Judaeis, וואס האט אנגעהויבן מיט די ווערטער פון גרעגארי דער גרויסער Sicut Judaeis און פארדאמט אלע סארטן רדיפות אויף אידן אין קלארע ווערטער{{הערה|[https://elishevabaumgarten.wixsite.com/beyond-the-elite/single-post/2017/08/27/האפיפיור-והיהודים-בימי-הביניים האפיפיור והיהודים בימי הביניים]}}. פאר דורות ווייטער, איז דער בולע פילע מאָל איבערגעדרוקט געווארן דורך פּויפּסטן גלייך נאכדעם ווי זיי זענען ארויף אויף דעם טראן, אויף די בקשה פון די אידישע קהילות און ווארשיינליך האבן זיי אויך געגעבן מתנות דערמיט. במשך דריי הונדערט יאר איז דער בלאט ווידער-ארויסגעגעבן געווארן 21 מאל. | |||
ווען בנימין מטודילה איז געקומען קיין רוים ארום 1165, האט ער געפונען די אידן לעבן מיט פרידן און רואיגקייט. דער פּויפּסט אלעקסאנדער דער דריטער האט אויף זיי געהאט אזא גינסטיג אויג, אז ער האט באפרייט די צוויי הונדערט אידישע איינוואוינער פון שטאָט רוים פון אלע שטייערן. ער האט באשטימט פון צווישן די אידן משרתים, און דער גרעסטער פון זיי איז געווען רבי יחיאל, א יונגער מאן, א שיינער אויסזען און א מאן מיט פארשטאנד, וואס דער פּויפּסט האט אים באשטימט איבער זיין הויזגעזינט און אלץ וואס ער האט געהאט. יחיאל איז דער אייניקל פון רבינו נתן, דער מחבר פון ספר הערוך{{הערה| | ווען בנימין מטודילה איז געקומען קיין רוים ארום 1165, האט ער געפונען די אידן לעבן מיט פרידן און רואיגקייט. דער פּויפּסט אלעקסאנדער דער דריטער האט אויף זיי געהאט אזא גינסטיג אויג, אז ער האט באפרייט די צוויי הונדערט אידישע איינוואוינער פון שטאָט רוים פון אלע שטייערן. ער האט באשטימט פון צווישן די אידן משרתים, און דער גרעסטער פון זיי איז געווען רבי יחיאל, א יונגער מאן, א שיינער אויסזען און א מאן מיט פארשטאנד, וואס דער פּויפּסט האט אים באשטימט איבער זיין הויזגעזינט און אלץ וואס ער האט געהאט. יחיאל איז דער אייניקל פון רבינו נתן, דער מחבר פון ספר הערוך{{הערה| | ||
| שורה 31: | שורה 39: | ||
אנדערע פּויפּסטן, ווי אינאָסענט דער דריטער (1198-1216), האבן איינגעפירט באגרעניצונגען קעגן אידן, ווי למשל די פאדערונג צו טראגן א [[געלע לאטע|ספּעציעלער צייכן]] אויף זייערע קליידער. | אנדערע פּויפּסטן, ווי אינאָסענט דער דריטער (1198-1216), האבן איינגעפירט באגרעניצונגען קעגן אידן, ווי למשל די פאדערונג צו טראגן א [[געלע לאטע|ספּעציעלער צייכן]] אויף זייערע קליידער. | ||
אינאצענט דער דריטער האט באשטעטיגט די "Constitutio pro Judaeis" אבער אויך פרובירט צו צווינגען די אנטי-אידישע קאנאנען פון [[לאטעראן קאנציל]]. | |||
כאטש אלע, אדער כמעט אלע, נאכפאלגער פון אינאָצענט דער דריטער האבן באשטעטיגט די Constitutio pro Judaeis, האבן זיי געווענליך פּרובירט צו פארזיכערן די דורכפיר פון די אנטי-אידישע קאַנאָנען פון דער לאַטעראַן קאונסיל. האָנאָריוס דער דריטער (1216–1227) איז אבער געווען געצוואונגען דורך אומשטענדן צו ערלויבן דעם קעניג פון קאסטיליע צו סוספּענדירן די פליכט צו טראגן די [[אידישע אפצייכן|אידישע אפּצייכן]] ווי באשטימט דורך דעם קאונסיל, כדי צו פארמיידן די אידן פון מיגרירן צו מוסולמענישע געביטן. | |||
אונטער גרעגארי דער ניינטער (1227–1241), וועלכער האט פרובירט צו צווינגען דאס טראגן דעם אפּצייכן אין נאַוואַרע (1234), איז די פּאפּסטליכע אפענסיווע קעגן די אידן פארברייטערט געווארן צו אידישער ליטעראטור, ווייל מיט זיין ערלויבעניש איז דער אנפאל אויף ספרים און דעם תלמוד אנגעהויבן געווארן. קאפּיעס פון דעם לעצטן זענען פארהאלטן געווארן ביז אַן אויספארשונג וועגן זייער אינהאלט (1239; זעט [[ניקאלאס דאנין]], [[רבי יחיאל פון פאריז]]). דאס איז נאכגעפאלגט געווארן דורך זייער פארדאמונג און פאר'משפּט'ונג צו פארברענען, וואס איז ווארשיינליך פארגעקומען נישט נאר אין פראנקרייך, נאר אויך (אונטער דער ספּעציפישער אויטאריטעט פון פּויפּסט) אין רוים (זעט [[שריפת התלמוד]]){{הערה|1=The Project Gutenberg eBook of History of the Jews, [https://www.gutenberg.org/files/43900/43900-h/43900-h.htm#Page_460 Vol. IV, 460]. Vol III, 519-521, 528, 542, 564, 567, 570, 573-5}}. | |||
פּויפּס גרעגאָרי דער צענטער (Gregory X, 1271-1276) האָט באַשיצט אידן פון געוואַלדיקן שמד{{הערה|1=History of the Jews, [https://www.gutenberg.org/files/43900/43900-h/43900-h.htm#Page_460 Vol. IV, 460]. Vol III, 635.}}. | |||
[[אינאצענט דער פערטער|אינאָצענט דער פערטער]] (1243–1254) האָט איבערגע'חזר'ט די פארדאמונג פון תלמוד אין זיין בול Impia judaeorum perfidia פון 1244. אין 1253 האט ער באשטעטיגט דעם ארכיבישאָפּ'ס ארויסטרייבונג פון די אידן פון ווינא אין פראנקרייך ווייל זיי האבן נישט געהארכזאמט די לאַטעראַנישע דעקרעטן, און אין 1250 האט ער אינטערווענירט צו פארמיידן די אויפבוי פון א נייער [[קארדאבער שול|שול]] אין [[קארדאווא|קארדאבא]]. מצד שני האט ער אין צוויי בולן פון 1246 אומצוויידייטיג פארדאמט [[בלוט בלבול|בלוט־בלבולים]] וואס האבן אנגעהויבן אויפצוקומען, און האט אריינגענומען זיין פארדאמונג אין דער Constitutio pro Judaeis, וואס ער האט ארויסגעגעבן צום צווייטן מאל אין יענעם יאר. די דאזיגע פארדאמונג איז געבליבן אַן אינטעגראַלער טייל פון דעם טעקסט פון דער Constitutio ווען אימער זי איז שפּעטער ווידער ארויסגעגעבן געווארן דורך זיינע נאכפאלגער. כאטש [[אלעקסאנדער דער פערטער]] (1254–1261) האט פרובירט צו צווינגען דעם אידישן אפּצייכן און האט אנגעצונדן ווייטערדיגע אנפאלן אויף דעם תלמוד, האט ער אויך אנערקענט דעם ווערט פון די אידישע סוחרים פאר זיין אוצר, און אין 1255 האָט ער א צאל פון זיי באפרייט פון אלע שטייערן איבער די פּאפּסטליכע פארמעגן. | |||
===1265–??=== | ===1265–??=== | ||
| שורה 40: | שורה 52: | ||
במשך דער תקופה פון דער גרויסער טיילונג (1378–1417) איז דער פּויפּסטום געווען אזוי פארטיפט אין אירע אייגענע פּראבלעמען אז עס האט געהאט ווייניג געלעגנהייט זיך צו פארנעמען מיט די אידן. האפענדיג צו דערגרייכן אַן איינדרוקספולן נצחון דורך דעם וואס די אידן וועלן אנערקענען די "אמת" פון קריסטנטום, און דערמיט פארשטארקן זיין פּערזענליכע סטאטוס, האט דער שפּאנישער אנטיפּויפּסט [[בענעדיקט דער דרייצנטער]] אנטוויקלט א כמעט פרענעטישע אנטי-אידישע פּאליטיק. ער איז געווען פאראנטווארטליך פאר און האט געפירט די [[ויכוח פון טארטאסא|ויכוח פון טאָרטאָסאַ]] (1413–1414) און האט אנגעצונדן די פארפאלגונגס-באוועגונג, אריינגערעכנט דאס פארדאמען דעם תלמוד און ארויפלייגן ווייטגרייכנדע באגרעניצונגען אויף די אידן, וואס האט אויך נאכגעפאלגט אין דער שפּאנישער האלבאינזל. | במשך דער תקופה פון דער גרויסער טיילונג (1378–1417) איז דער פּויפּסטום געווען אזוי פארטיפט אין אירע אייגענע פּראבלעמען אז עס האט געהאט ווייניג געלעגנהייט זיך צו פארנעמען מיט די אידן. האפענדיג צו דערגרייכן אַן איינדרוקספולן נצחון דורך דעם וואס די אידן וועלן אנערקענען די "אמת" פון קריסטנטום, און דערמיט פארשטארקן זיין פּערזענליכע סטאטוס, האט דער שפּאנישער אנטיפּויפּסט [[בענעדיקט דער דרייצנטער]] אנטוויקלט א כמעט פרענעטישע אנטי-אידישע פּאליטיק. ער איז געווען פאראנטווארטליך פאר און האט געפירט די [[ויכוח פון טארטאסא|ויכוח פון טאָרטאָסאַ]] (1413–1414) און האט אנגעצונדן די פארפאלגונגס-באוועגונג, אריינגערעכנט דאס פארדאמען דעם תלמוד און ארויפלייגן ווייטגרייכנדע באגרעניצונגען אויף די אידן, וואס האט אויך נאכגעפאלגט אין דער שפּאנישער האלבאינזל. | ||
<!-- אין 1417 האָט אַ | <!-- אין 1417 האָט אַ יידישע פּראָצעסיע זיך געטראפן מיט דעם ניי-אויסגעוויילטן פּויפּסט מארטין דער פינפטער אין קאָנסטאַנץ, אָבער ער האט, ווי אנדערע פּויפּסטן, אָפּגעוואָרפן די תורה מיט "געמאָסטענע ווערטער". דעם נאכפאלגנדן יאר האָבן אידן קאָנוואָקירט אַ סינאָד און געבראַכט מתנות צו מארטין דעם פינפטן צו איבעררעדן אים צו צוריקצונעמען אַנטי-יידישע געזעצן וואָס זענען אויפגעשטעלט געוואָרן דורך אַנטיפּויפּסט בענעדיקט דעם דרייצנטן{{הערה|שם=טאבלעט}}. | ||
--> | --> | ||
| שורה 85: | שורה 97: | ||
===20סטן יארהונדערט=== | ===20סטן יארהונדערט=== | ||
אין דעם 20סטן יאָרהונדערט האט די שטעלונג פון די פּויפּסטן צו אידן זיך באדייטנד פארבעסערט. <!-- וועגן פּיוס דעם צענטן (אויסגעוויילט 1903) איז נישט גענוג באַקאַנט צו דערלויבן אַן אורטייל וועגן זיין שטעלונג צו די אידן. ער האָט אויפגענומען הערצל און | אין דעם 20סטן יאָרהונדערט האט די שטעלונג פון די פּויפּסטן צו אידן זיך באדייטנד פארבעסערט. <!-- וועגן פּיוס דעם צענטן (אויסגעוויילט 1903) איז נישט גענוג באַקאַנט צו דערלויבן אַן אורטייל וועגן זיין שטעלונג צו די אידן. ער האָט אויפגענומען הערצל און עטליכע אַנדערע אידן אין אַן אוידיענץ, אָבער אין זיין דיאָצעס פון מאַנטואַ, איידער ער איז געוואָרן פּויפּסט, האָט ער פאַרבאָטן די צערעמאָניע פון אַ סאָלעמנער מאַסע אויף דעם קעניגס געבורטסטאָג ווייל דער שטאטראט וואָס האָט דאָס געבעטן האָט באַזוכט אַ צערעמאָניע אין דער שול{{הערה|שם=JE}}. | ||
--> | --> | ||
דער צווייטער וואַטיקאַן קאונסיל (1962–1965) האט אנגענומען א דעקלאראציע, Nostra Aetate, וואס האט פארדאמט אנטיסעמיטיזם און דערקלערט אז אידן ווי א פאלק זענען נישט פאראנטווארטליך פארן טויט פון יאָשקע. | דער צווייטער וואַטיקאַן קאונסיל (1962–1965) האט אנגענומען א דעקלאראציע, Nostra Aetate, וואס האט פארדאמט אנטיסעמיטיזם און דערקלערט אז אידן ווי א פאלק זענען נישט פאראנטווארטליך פארן טויט פון יאָשקע. | ||
[[יאהאן פּאולוס דער צווייטער]] (1978–2005) איז געווען באקאנט אלס א פארטיידיגער פון דעם אידישן פאלק און זיין לאנגער פּאָנטיפיקאַט האט געשאפן א סטאבילע פּלאטפארמע פאר וואוקס אין די אידיש-קאטוילישע באציאונגען. ער האט געארבעט קאנסיסטענט צו פארבעסערן די אידיש-קאטוילישע באציאונגען און איז געווען דער ערשטער פּויפּסט זייט פּעטער צו באזוכן א שול (דער גרויסער שול אין רוים אין 1986), וואו ער האט אנערקענט די קינדליכע פארבינדונגען פון קריסטנטום צו אידישקייט. ער האט אויך געגרינדעט | [[יאהאן פּאולוס דער צווייטער]] (1978–2005) איז געווען באקאנט אלס א פארטיידיגער פון דעם אידישן פאלק און זיין לאנגער פּאָנטיפיקאַט האט געשאפן א סטאבילע פּלאטפארמע פאר וואוקס אין די אידיש-קאטוילישע באציאונגען. ער האט געארבעט קאנסיסטענט צו פארבעסערן די אידיש-קאטוילישע באציאונגען און איז געווען דער ערשטער פּויפּסט זייט פּעטער צו באזוכן א שול (דער גרויסער שול אין רוים אין 1986), וואו ער האט אנערקענט די קינדליכע פארבינדונגען פון קריסטנטום צו אידישקייט. ער האט אויך געגרינדעט פארמעלע דיפּלאמאטישע באציאונגען צווישן דעם "הייליגן שטול" און מדינת ישראל אין 1994. | ||
אין 2000 האט ער געמאכט א היסטארישן באזוך אין מדינת ישראל, באזוכט [[יד ושם]], און אריינגעלייגט א געשריבענע אנטשולדיגונג צום אידישן פאלק פאר אנטיסעמיטישע זינד פון קאטאליקן אין א שפּאלט אין דער [[כותל המערבי]]. ער האט באשטעטיגט די ספּעציעלע באציאונגען צווישן קריסטנטום און דעם אידישן פאלק און די אייביגע גילטיגקייט פון גאט'ס אנגייענדן בונד מיט די אידן{{הערה|שם=יודאיקע}}. | אין 2000 האט ער געמאכט א היסטארישן באזוך אין מדינת ישראל, באזוכט [[יד ושם]], און אריינגעלייגט א געשריבענע אנטשולדיגונג צום אידישן פאלק פאר אנטיסעמיטישע זינד פון קאטאליקן אין א שפּאלט אין דער [[כותל המערבי]]. ער האט באשטעטיגט די ספּעציעלע באציאונגען צווישן קריסטנטום און דעם אידישן פאלק און די אייביגע גילטיגקייט פון גאט'ס אנגייענדן בונד מיט די אידן{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||