בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,359
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
|||
| שורה 14: | שורה 14: | ||
| קינדער = איין זון, הרב חיים צבי וויין, און דריי טעכטער: שרה טייטלבויים, מרים געטינגער, און דינה געווירץ | | קינדער = איין זון, הרב חיים צבי וויין, און דריי טעכטער: שרה טייטלבויים, מרים געטינגער, און דינה געווירץ | ||
}} | }} | ||
רבי '''בערל וויין''' (תרצ"ד, שיקאגא – תשפ"ה, ירושלים) איז געווען אן אמעריקאנער-געבוירענער ארטאדאקסישער רב, בעל דרשן, שרייבער, און היסטאריקער. ער איז ברייט באקאנט פאר | רבי '''בערל וויין''' (תרצ"ד, שיקאגא – תשפ"ה, ירושלים) איז געווען אן אמעריקאנער-געבוירענער ארטאדאקסישער רב, בעל דרשן, שרייבער, און היסטאריקער. ער איז ברייט באקאנט פאר פּאָפּולאַריזירן אידישע היסטאריע דורך טויזנטער אוידיא טעיפס, ביכער, סעמינארן, טעלעוויזיע און ראדיא אויפטריטן, און פילמען. ער האט טיף באאיינפלוסט דורות פון ארטאדאקסישע אידן דורך זיין ארבעט, און איז אפט באצייכנט געווארן ווי "די שטימע פון אידישער היסטאריע"{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://blogs.timesofisrael.com/rabbi-berel-wein-ztl-the-rabbi-who-gave-the-jewish-people-their-story/|שרייבער=Paul Mendlowitz|קעפל=Rabbi Berel Wein zt”l : The Rabbi Who Gave the Jewish People Their Story|דאטום=Aug 18, 2025}}.|כיוון=שמאל}}. במשך זיין קאריערע, האט ער געהאלטן פערזענליכע און אידעאלאגישע פארבינדונגען סיי צו [[מאדערן ארטאדאקס]]ישן אידנטום און סיי צו חרדישן אידנטום. | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
| שורה 32: | שורה 32: | ||
פון תשט"ז ביז תשכ"ד האט הרב וויין געארבעט אלס אדוואקאט אין שיקאגאָ. ער האט געזאגט אז ער האט נישט הנאה געהאט פון דעם געזעץ פעלד, ווייל ער האט דארט געזען מענטשן אין זייער ערגסטן צושטאנד{{הערה|שם=משפח25}}. | פון תשט"ז ביז תשכ"ד האט הרב וויין געארבעט אלס אדוואקאט אין שיקאגאָ. ער האט געזאגט אז ער האט נישט הנאה געהאט פון דעם געזעץ פעלד, ווייל ער האט דארט געזען מענטשן אין זייער ערגסטן צושטאנד{{הערה|שם=משפח25}}. | ||
אין יאר תשכ"ד, אין עלטער פון 30, איז ער געווארן דער רב אין קהילת בית ישראל אין [[מיאמי ביטש]], פלארידע, וואו ער איז געבליבן ביז תשל"ב. ער האט אויסגעברייטערט די קהילה פון 39 פאמיליעס צו 250{{הערה|1={{לינק|אדרעס=https://www.rocklanddaily.com/news/in-tribute-rabbi-berel-wein-z-l-prominent-monsey-torah-personality|קעפל= | אין יאר תשכ"ד, אין עלטער פון 30, איז ער געווארן דער רב אין קהילת בית ישראל אין [[מיאמי ביטש]], פלארידע, וואו ער איז געבליבן ביז תשל"ב. ער האט אויסגעברייטערט די קהילה פון 39 פאמיליעס צו 250{{הערה|1={{לינק|אדרעס=https://www.rocklanddaily.com/news/in-tribute-rabbi-berel-wein-z-l-prominent-monsey-torah-personality|שרייבער=YS Gold|קעפל=IN TRIBUTE: Rabbi Berel Wein, z"l, Prominent Monsey Torah Personality|זייטל=Rockland Daily|דאטום=Aug 18 2025}}|כיוון=שמאל}}. דאָרטן האָט ער אויך געדינט אלס איינער פון די הויפט לערערס אין דער יונגער ישיבה קטנה, מתיבתא פון גרעיטער מיאמי. אין דער צייט האט ער געשמיעדט נאענטע באציאונגען מיט גדולי ישראל. ער האט דארט אויפגעבויט א מקוה אין שול, וואס דער סאטמארער רבי האט גענוצט, און אזוי ארום באשטעטיגט איר כשרות{{הערה|שם=JP|{{לינק|אדרעס=https://www.jewishpress.com/indepth/front-page/miami-beach-memoirs/2014/06/12/4/|שרייבער=Berel Wein|קעפל=Miami Beach Memoirs|זייטל=JewishPress.com|דאטום=14 Sivan 5774}}.|כיוון=שמאל}}. | ||
אין תשכ"ז האט ער באקומען א [[דאקטאר|דאקטאראט]] אין העברעישע ליטעראטור פון העברעישער טעאלאגישער קאלעדזש{{הערה|1={{קישור כללי|הכותב=|כותרת=Berel Wein | אין תשכ"ז האט ער באקומען א [[דאקטאר|דאקטאראט]] אין העברעישע ליטעראטור פון העברעישער טעאלאגישער קאלעדזש{{הערה|1={{קישור כללי|הכותב=|כותרת=Berel Wein: 1993 Covenant Award Recipient|אתר=The Covenant Foundation|תאריך=30 במרץ 2016|כתובת=https://covenantfn.org/award-person/berel-wein/}}|כיוון=שמאל}}. | ||
אין תשל"ב (1972) איז די משפחה אריבער קיין ניו יארק, וואו ער איז באשטימט געווארן אלס עקזעקוטיווער וויצע-פרעזידענט פון דער ארטאדאקסישער פארבאנד ([[OU]]). באלד דערנאך, נאך דער פלוצלינגער פטירה פון רבי אלכסנדר ראזענבערג, האט וויין אים איבערגענומען אלס דער רבנישער אדמיניסטראטאר פון [[OU]] כשרות אפטיילונג, א פאזיציע וואס ער האט פארנומען פאר פינף יאר. ער ווערט קרעדיטירט מיט אריינברענגן ארדענונג און עפעקטיווקייט אין די כשרות השגחה אין צפון אמעריקע | אין תשל"ב (1972) איז די משפחה אריבער קיין ניו יארק, וואו ער איז באשטימט געווארן אלס עקזעקוטיווער וויצע-פרעזידענט פון דער ארטאדאקסישער פארבאנד ([[OU]]). באלד דערנאך, נאך דער פלוצלינגער פטירה פון רבי אלכסנדר ראזענבערג, האט וויין אים איבערגענומען אלס דער רבנישער אדמיניסטראטאר פון [[OU]] כשרות אפטיילונג, א פאזיציע וואס ער האט פארנומען פאר פינף יאר. ער ווערט קרעדיטירט מיט אריינברענגן ארדענונג און עפעקטיווקייט אין די כשרות השגחה אין צפון אמעריקע און קעמפן קעגן כאאס און אומזיכערע הכשרים{{הערה|שם=משפח25}}. ער איז געווען אחראי פאר'ן אריינפירן די OU אין דער פלייש אינדוסטריע{{הערה|{{קישור כללי|הכותב=|כותרת=Centennial Spotlight: Rabbi Berel Wein|אתר=Jewish Action|כתובת=https://jewishaction.com/jewish-world/people/centennial-spotlight-rabbi-berel-wein/}}|כיוון=שמאל}}. | ||
אין 1973, האט ער געגרינדעט די קהילה בית תורה אין סאפערן, ניו יארק, וואו ער האט געדינט אלס רב פאר 24 יאר און וועלכע איז געוואקסן צו א פירנדע שול אין דער געגנט{{הערה|שם=אליוו}}. אין 1977 האט ער געגרינדעט ישיבה שערי תורה פון ראקלענד{{הערה|איבער די ישיבה זעט: {{ויקישיבה|ישיבת שערי תורה (מונסי)}}.}}. די ישיבה איז שפעטער אריבערגעפירט געווארן צו די שטח פון זיין שול. ער האט געדינט אלס ראש ישיבה ביז 1997, ווען ער איז ארויף קיין ארץ ישראל. פילע פון זיינע תלמידים זענען שפעטער געווארן אנגעזעענע רבנים און קהילה פירער{{הערה|שם=אליוו|{{cite magazine|last=Olivestone|first=David|title=An 'Author' in History|date=Summer 2021|url=https://jewishaction.com/jewish-world/people/an-author-in-history/|magazine=Jewish Action (OU)}}.|כיוון=שמאל}}. זיין זון, רבי חיים צבי וויין, האט אים איבערגענומען אלס ראש ישיבה. | אין 1973, האט ער געגרינדעט די קהילה בית תורה אין סאפערן, ניו יארק, וואו ער האט געדינט אלס רב פאר 24 יאר און וועלכע איז געוואקסן צו א פירנדע שול אין דער געגנט{{הערה|שם=אליוו}}. אין 1977 האט ער געגרינדעט ישיבה שערי תורה פון ראקלענד{{הערה|איבער די ישיבה זעט: {{ויקישיבה|ישיבת שערי תורה (מונסי)}}.}}. די ישיבה איז שפעטער אריבערגעפירט געווארן צו די שטח פון זיין שול. ער האט געדינט אלס ראש ישיבה ביז 1997, ווען ער איז ארויף קיין ארץ ישראל. פילע פון זיינע תלמידים זענען שפעטער געווארן אנגעזעענע רבנים און קהילה פירער{{הערה|שם=אליוו|{{cite magazine|last=Olivestone|first=David|title=An 'Author' in History|date=Summer 2021|url=https://jewishaction.com/jewish-world/people/an-author-in-history/|magazine=Jewish Action (OU)}}.|כיוון=שמאל}}. זיין זון, רבי חיים צבי וויין, האט אים איבערגענומען אלס ראש ישיבה. | ||
===קאריערע אין ארץ ישראל=== | ===קאריערע אין ארץ ישראל=== | ||
אין 1997 האבן הרב וויין און זיין פרוי געמאכט | אין 1997 האבן הרב וויין און זיין פרוי געמאכט עליה קיין ארץ ישראל. זיי האבן זיך באזעצט אין דעם [[רחביה]] קווארטאל פון ירושלים, וואו ער איז געווארן דער רב פון בית כנסת הנשיא אין 2002{{הערה|איבער דער שול זעט: [[ע:בית הכנסת הנשיא|בית הכנסת הנשיא]], אויף המכלול אין העברעאיש.}}. ער איז אויך געווען א עלטערער פאַקולטעט מיטגליד פון [[ישיבת אור שמח]] אין ירושלים, וואו ער האט געגעבן שיעורים פאר ענגליש-רעדנדע סטודענטן. | ||
ער האט געגעבן פילע שיעורים סיי אין ארץ ישראל סיי אין חוץ לארץ, און האט געשריבן א וועכנטליכע קאלום פאר די Jerusalem Post זינט 1999. ער איז אויך אפט ערשינען אויף טעלעוויזיע פראגראמען אין ישראל, ווי "שאל את הרב". | ער האט געגעבן פילע שיעורים סיי אין ארץ ישראל סיי אין חוץ לארץ, און האט געשריבן א וועכנטליכע קאלום פאר די Jerusalem Post זינט 1999. ער איז אויך אפט ערשינען אויף טעלעוויזיע פראגראמען אין ישראל, ווי "שאל את הרב". | ||
| שורה 53: | שורה 53: | ||
רבי בערל וויין איז געווען אַ פּראָליפישער שרייבער אין סיי העברעיש סיי ענגליש, ווי אויך אין אודיא און וויזועלע פאָרמאַטן. ער איז ברייט באקאנט פאַר זיין ראלע אין פּאָפּולאַריזירן אידישע געשיכטע. אין 1984, האט ער אנגעהויבן ארגאניזירן ספעציעלע אידישע היסטאריע קלאסן אין זיין שול און ישיבה און מאנסי, וועלכע זענען געווארן רעקארדירט געווארן אין איבער 700 אודיא טעיפס. זיינע לעקציעס, בארימט פאר זייער שפאנענדע דערציילונג, קלוגשאפט, און הומאר, האבן געהאט א זייער שטארקן אפקלאנג, מיט איבער א מיליאן קאפיעס פארקויפט איבער דער וועלט{{הערה|שם=אליוו}}. | רבי בערל וויין איז געווען אַ פּראָליפישער שרייבער אין סיי העברעיש סיי ענגליש, ווי אויך אין אודיא און וויזועלע פאָרמאַטן. ער איז ברייט באקאנט פאַר זיין ראלע אין פּאָפּולאַריזירן אידישע געשיכטע. אין 1984, האט ער אנגעהויבן ארגאניזירן ספעציעלע אידישע היסטאריע קלאסן אין זיין שול און ישיבה און מאנסי, וועלכע זענען געווארן רעקארדירט געווארן אין איבער 700 אודיא טעיפס. זיינע לעקציעס, בארימט פאר זייער שפאנענדע דערציילונג, קלוגשאפט, און הומאר, האבן געהאט א זייער שטארקן אפקלאנג, מיט איבער א מיליאן קאפיעס פארקויפט איבער דער וועלט{{הערה|שם=אליוו}}. | ||
ער האט באקומען דעם "Educator of the Year Award" פון דער Covenant Foundation אין 1993. ער האט באקומען דעם "תורה פרייז | ער האט באקומען דעם "Educator of the Year Award" פון דער Covenant Foundation אין 1993. ער האט באקומען דעם "תורה פרייז אווארד" פון מכון הרב פראנק אין ירושלים. | ||
ער האט מחבר געווען א פיר-באנד סעריע ביכער וועגן אידישער היסטאריע: | ער האט מחבר געווען א פיר-באנד סעריע ביכער וועגן אידישער היסטאריע: | ||
| שורה 73: | שורה 73: | ||
* ''רש"י – אַ ליכט נאָך די טונקעלע צייטן'' (Rashi – A Light After the Dark Ages; 1999). | * ''רש"י – אַ ליכט נאָך די טונקעלע צייטן'' (Rashi – A Light After the Dark Ages; 1999). | ||
* ''רמב"ם – די געשיכטע פון רמב"ם'' (Rambam – The Story of Maimonides; 2005). | * ''רמב"ם – די געשיכטע פון רמב"ם'' (Rambam – The Story of Maimonides; 2005). | ||
* ''אמונה און גורל – די געשיכטע פון דעם אידישן | * ''אמונה און גורל – די געשיכטע פון דעם אידישן פאלק אין דעם צוואנציגסטן יארהונדערט'' (Faith & Fate – The Story of the Jewish People in the Twentieth Century; פארשידענע עפּיזאָדן). | ||
* ''הרב בערל וויינ'ס ישראל רייזע – ירושלים'' (Berel Wein's Israel Journey – Jerusalem; 2003). | * ''הרב בערל וויינ'ס ישראל רייזע – ירושלים'' (Berel Wein's Israel Journey – Jerusalem; 2003). | ||
* ''אברבנאל'' (נייע פילם, | * ''אברבנאל'' (נייע פילם, פארענדיגט אין 2025). | ||
ער | ער האט אויך רעדאקטירט א חודשליכן נוזלעטער, ''די וויין פּרעס'' (The Wein Press). | ||
==מיינונגען און פילאזאפיע== | ==מיינונגען און פילאזאפיע== | ||
| שורה 95: | שורה 95: | ||
;[[הערמאן וואוק|הערמאַן וואָוק]]: דער פּוליצער פּרייז געווינער און שרייבער, האט באַאיינפלוסט הרב וויינ'ס אמביציעס מיט א רעדע וואס האט פארטיידיגט תורה לערנען און אָבזערוואַנץ פאר א נישט-פרומען עולם, וואס האט געוויזן אז ארטאדאקסיע קען זיין ערפאלגרייך אין אמעריקע{{הערה|{{לינק|שרייבער=|קעפל=Rabbi Berel Wein: Influences & Reflections|אדרעס=https://aish.com/rabbi-berel-wein-influences-reflections/|זייטל=Aish|דאטום=אפריל 1, 2025}}.|שם=איש|כיוון=שמאל}}. | ;[[הערמאן וואוק|הערמאַן וואָוק]]: דער פּוליצער פּרייז געווינער און שרייבער, האט באַאיינפלוסט הרב וויינ'ס אמביציעס מיט א רעדע וואס האט פארטיידיגט תורה לערנען און אָבזערוואַנץ פאר א נישט-פרומען עולם, וואס האט געוויזן אז ארטאדאקסיע קען זיין ערפאלגרייך אין אמעריקע{{הערה|{{לינק|שרייבער=|קעפל=Rabbi Berel Wein: Influences & Reflections|אדרעס=https://aish.com/rabbi-berel-wein-influences-reflections/|זייטל=Aish|דאטום=אפריל 1, 2025}}.|שם=איש|כיוון=שמאל}}. | ||
;רבי פנחס מרדכי טייץ: זיין אָפּטימיזם וועגן א וואקסנדער, וויכטיגער ארטאדאקסיע אין אמעריקע האט אים געמאכט צו א העלדישער פיגור און פירער פאר הרב וויין{{הערה|שם=איש}}. | ;רבי פנחס מרדכי טייץ: זיין אָפּטימיזם וועגן א וואקסנדער, וויכטיגער ארטאדאקסיע אין אמעריקע האט אים געמאכט צו א העלדישער פיגור און פירער פאר הרב וויין{{הערה|שם=איש}}. | ||
;סאטמארער רבי, [[רבי יואל טייטלבוים]]: וויין האט אים געטראפן אין מיאמי ביטש, וואו ער האט געדינגען א פּאלאץ פון איינעם פון וויין'ס מתפללים. דער רבי האט גענומען א ליבשאפט צו וויין, טראץ זייערע חילוקי דעות אויף ציוניזם. זיי האבן געהאט לאנגע שמועסן וועגן תורה, רבנות און אידישן לעבן. הרב וויין האט טיף באוואונדערט זיין גאונות און צדקות, אינטעלעקט און הייליגקייט, און דערציילט פּערזענליכע אינטעראקציעס מיט דעם רבי'ן, אריינגערעכנט דעם רבי'נס שטיצע פאר זיין מקוה און כשר פיס־עסן איניציאטיוון{{הערה|{{לינק|שרייבער=Joseph Feldman|קעפל=Rabbi Wein’s Reverence for the Satmar Rebbe, Remembered Ahead of Yahrzeit|אדרעס=https://vinnews.com/2025/08/17/rabbi-weins-reverence-for-the-satmar-rebbe-remembered-ahead-of-yahrzeit/|זייטל=VINnews|דאטום=אוגוסט 17, 2025}}.|כיוון=שמאל}}. | ;סאטמארער רבי, [[רבי יואל טייטלבוים]]: וויין האט אים געטראפן אין מיאמי ביטש, וואו ער האט געדינגען א פּאלאץ פון איינעם פון וויין'ס מתפללים. דער רבי האט גענומען א ליבשאפט צו וויין, טראץ זייערע חילוקי דעות אויף ציוניזם. זיי האבן געהאט לאנגע שמועסן וועגן תורה, רבנות און אידישן לעבן. הרב וויין האט טיף באוואונדערט זיין גאונות און צדקות, אינטעלעקט און הייליגקייט, און דערציילט פּערזענליכע אינטעראקציעס מיט דעם רבי'ן, אריינגערעכנט דעם רבי'נס שטיצע פאר זיין מקוה און כשר פיס־עסן איניציאטיוון{{הערה|{{לינק|שרייבער=Joseph Feldman|קעפל=Rabbi Wein’s Reverence for the Satmar Rebbe, Remembered Ahead of Yahrzeit|אדרעס=https://vinnews.com/2025/08/17/rabbi-weins-reverence-for-the-satmar-rebbe-remembered-ahead-of-yahrzeit/|זייטל=VINnews|דאטום=אוגוסט 17, 2025}}.|כיוון=שמאל}}{{הערה|זעט [https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=1988390#p1988390 פון דא און ווייטער].}}. | ||
;פּאָנעוויזשער רב (רבי יוסף שלמה כהנעמאן): וויין איז געווען זיין שאָפער אין מיאמי ביטש פיר ווינטערס, קלויבנדיג געלט פאר זיין ישיבה. כהנעמאן איז געווען "א אויסערגעווענליכער איד"{{הערה|1=https://www.youtube.com/watch?v=aX42F4leCSQ}}. וויין'ס פרוי איז געווען פריינטליך מיט דער פרוי פון פּאָנעוויזשער רב{{הערה|שם=JP}}. כהנעמאן איז געווען פּאזיטיוו געשטימט צו מדינת ישראל סימבאלן, פלאטערנדיג די מדינת ישראל פאָן אויף יום העצמאות{{הערה|שם=WEEP}}. | ;פּאָנעוויזשער רב (רבי יוסף שלמה כהנעמאן): וויין איז געווען זיין שאָפער אין מיאמי ביטש פיר ווינטערס, קלויבנדיג געלט פאר זיין ישיבה. כהנעמאן איז געווען "א אויסערגעווענליכער איד"{{הערה|1=https://www.youtube.com/watch?v=aX42F4leCSQ}}. וויין'ס פרוי איז געווען פריינטליך מיט דער פרוי פון פּאָנעוויזשער רב{{הערה|שם=JP}}. כהנעמאן איז געווען פּאזיטיוו געשטימט צו מדינת ישראל סימבאלן, פלאטערנדיג די מדינת ישראל פאָן אויף יום העצמאות{{הערה|שם=WEEP}}. | ||
;רב יעקב קאמענעצקי: וויין איז געווארן נאענט מיט אים אין זיין צייט אין מיאמי ביטש און מאנסי{{הערה|שם=משפח22}}. קאמענעצקי האט געהאלטן אז עס איז א טעות צו צווינגען אן עליטיסטישע חינוך אויף די מאסן{{הערה|שם=טשעינ}}. | ;רב יעקב קאמענעצקי: וויין איז געווארן נאענט מיט אים אין זיין צייט אין מיאמי ביטש און מאנסי{{הערה|שם=משפח22}}. קאמענעצקי האט געהאלטן אז עס איז א טעות צו צווינגען אן עליטיסטישע חינוך אויף די מאסן{{הערה|שם=טשעינ}}. | ||