אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אחשוורוש"

{{דעסקריפציע|קעניג פון מדי ופרס אין מגילת אסתר (ג'שצ"ג–ת"ז)}}

'''אֲחַשְׁוֵרוֹשׁ''' איז געווען דער [[פערסישער]] [[קעניגרייך|קעניג]] וואס אין זיינע צייטן איז די געשיכטע פון [[מגילת אסתר]] פארגעקומען, און ער איז דערין א צענטראלער פיגור. ער האט געקעניגט פערצן יאר, פון שנת {{קישור לשנה עברית|3393}} ביז שנת {{קישור לשנה עברית|3407}}. זיין מלוכה איז געווען איבער א גרויס טייל פון דער וועלט, פארמאגנדיג א גרויסער רייכטום. ער ווערט געשילדערט איינגעזונקען אין תאוות און אלס אומסטאביל, און חז"ל זאגן אז ער איז געווען א [[אנטיסעמיטיזם|שונא ישראל]].

עס איז אנגענומען ביי מאדערנע פארשער אז זיין היסטארישער אידענטיטעט איז [[חשיארש דער ערשטער]], אין דער צייט וואס [[יוסף בן מתתיהו]] זעט אין אים [[ארתחששתא דער ערשטער]]. אויסער דעם זענען פארהאן נאך מיינונגען.

פארשידענע שיטות זענען פארהאן לגבי אחשוורוש'ס אפשטאם און ווער זיינע עלטערן זענען געווען, און צי ער איז בכלל געווען פון די קעניגליכע פאמיליע.

אין די גמרא דרש'נט [[רב (אמורא)|רב]] אויף דאס ווארט "המולך"{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|א|א}}}} – "שמלך מעצמו", ער האט פון זיך געקעניגט, און נישט אלס דער ריכטיגער יורש, לכאורה ווייל ער איז נישט געווען פון די קעניגליכע דינאסטיע{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|א}}, און רש"י אויפ'ן ארט}}. אזוי אויך פארציילט די גמרא אז [[ושתי]] האט אנגערופן אחשוורוש'ן "בר אהורייריה דאבא"{{הערה|{{בבלי|מגילה|יב|ב}}}}, וואס [[רש"י]] טייטשט "דעם טאטנ'ס פערד היטער'ס זון". דער פירוש המיוחס לה[[רמב"ם]] טייטשט דעם אויסדרוק "דעם טאטנ'ס מיסט קערער'ס זון". לויט אן אנדער מקור איז ער געווען א לויפער פאר [[בלשאצר]]'ס רייטוואגן{{הערה|נאמען=ישתתרמט|{{ילקוט שמעוני|אסתר|תתרמט}}}}.

ווידעראום אין [[תרגום שני]]{{הערה|פרק א פסוק א}} און אין נאך מדרשים{{הערה|1={{אוצר החכמה|צבי הירש ווייס|פרסומי ניסא|169908|אין "אוצר המנוצר" אות א', ניו יארק תשע"ה|page=24|כותרת=מלכות אחשורוש}}|שם=ווייסא}} ווערט געברענגט אז ער איז יא געווען פון דער קעניגליכע פאמיליע, א זון פון [[דריווש המדי]]. אין [[ילקוט שמעוני]]{{הערה|נאמען=ישתתרמט}} ווערט דערציילט אז [[כורש]] און דריווש האבן איינגענומען [[בבל]] ווען בלשאצר האט געהאלטן אינמיטן זיין גרויסע סעודה, און דריווש האט זיך געזעצט אויף בלשאצר'ס פלאץ. [[ושתי]], וועלכע איז דאן געווען א יונג מיידל, האט געמיינט אז דאס איז איר פאטער בלשאצר, און זי איז געלאפן צו זיין שויס. דריווש האט אויף איר רחמנות באקומען, און איר פארהייראט צו זיין זון אחשוורוש.

חז"ל זאגן אחשוורוש האט נישט לעגיטים גע'ירשנ'ט די מלוכה; צי ווייל ער איז נישט געווען פון די קעניגליכע משפחה, צי ווייל לויט דער אפמאך צווישן פרס ומדי וואלט נאך כורש פון פרס געדארפט קעניגן איינער פון מדי{{הערה|שם=ווייסא}}. אין די גמרא איז דא צוויי וועגן וויאזוי ער איז געקומען צום טראָן, אדער אז ער האט עס געקויפט מיט געלט, אדער ווייל קיין פאסיגערער פון אים איז נישט געווען{{הערה|נאמען=מגילהיא|{{בבלי|מגילה|יא|א}}}}. ער האט זיך אויך באניצט מיט פארשידענע טאקטיקן אונטערצודריקן זיינע קעגנער{{הערה|פירוש המיוחס להרמב"ם אויף מגילת אסתר אויפ'ן פסוק (אסתר, א, א) "המולך מהודו ועוד כוש"}}.

ווען אחשוורש האט אנגעהויבן קעניגן איז די קעניגרייך געווען א קליינע, און ער האט צוביסלעך איינגענומען מער און מער לענדער ביז ער האט געקעניגט אויף דער גאנצער וועלט{{הערה|פאר אן אויספירליכע ליקוט איבער די גרויסקייט פון אחשוורוש'ס קעניגרייך זעט: {{אוצר החכמה|צבי הירש ווייס|פרסומי ניסא|169908|אין "אוצר המנוצר" אות ט', ניו יארק תשע"ה|page=28}}}}, 127 מדינות. אין מדרש ווערן געברענגט טייל פון זיינע סטראטעגיעס: ער פלעגט ניצן די מיליטער פון די איינגענומענע לענדער איינצונעמען נאך, און ער האט איינגענומען ווייטע לענדער ארומצורינגלען די נאנטע{{הערה|רבי שלמה אלקבץ, '''מנות הלוי''', אסתר פרק א פסוק א בשם מדרש רבתי דאחשוורוש}}. עס זענען דא וואס זאגן אז די 127 מדינות דערמאנט אין די מגילה זענען די וואס ער האט אליין איינגענומען, דערצו האט ער געקעניגט אויף נאך 125 וואס ער האט גע'ירש'נט פון כורש{{הערה|רבי רפאל חייא פונטרימולי, '''ילקוט מעם לועז''', אסתר א, א}}. אין מגילה שטייט אז ער האט געקעניגט "פון הודו ביז כוש", אן אויסדרוק וואס ברענגט ארויס די גרויסקייט און שטאנדהאפטיגקייט פון זיין קעניגרייך{{הערה|שם=מגילהיב|{{בבלי|מגילה|יב|א}}}}.

אחשוורוש האט פארמאגט אן אויסטערלישן רייכטום, מער ווי אנדערע קעניגן פון מדי ופרס{{הערה|און אויף אים גייט ארויף דער פסוק ({{תנ"ך|דניאל|יא|ב}}) "וְהָרְבִיעִי יַעֲשִׁיר עֹשֶׁר גָּדוֹל מִכֹּל". (פרקי דרבי אליעזר פרק מט)}}. פאר זיין טויט האט נבוכדנצר אריינגעלייגט אלע אוצרות פון דער וועלט וואס ער האט גערויבט אין א שיף, און ער האט עס איינגעזונקען אין דער [[פרת]] כדי צו פארמיידן פון איינעם עס צו טרעפן. דער באשעפער האט אבער אנטפלעקט זייער ארט צו כורש ווען ער האט פארארדנט אז די בית המקדש זאל ווידער אויפגעבויט ווערן. דער גרויסער רייכטום פון אחשורוש האט צווישן אנדערע געשטאמט פון דעם אוצר{{הערה|{{רבה|אסתר|ב}}, [https://www.sefaria.org.il/Sifrei_Aggadah_on_Esther%2C_Midrash_Abba_Guryon.1.5 מדרש אבא גוריון א, ד]; תרגום ראשון, [https://mg.alhatorah.org/Parshan/First_Targum_of_Megillat_Esther/Esther/1.4 אסתר א, ד]}}. ער האט פארמאגט אלעס אינאיינעם 1080 אוצרות{{הערה|ווי מען זעט אין די גמרא {{בבלי|מגילה|יא|א}}}}. עס איז אים אבער נישט געלונגען צו זיצן אויפן שלמה המלך'ס שטול און אויך נישט צו בויען אן ענליכע{{הערה|[https://www.sefaria.org.il/Sifrei_Aggadah_on_Esther%2C_Midrash_Abba_Guryon.1.3 מדרש אבא גוריון א, ב]}}.

אינעם ערשטן יאר פון אחשוורוש האבן [[עזרא הסופר]] און זיינע העלפער אנגעהויבן בויען דעם בית המקדש, האלטנדיג אז די זיבעציג יאר גלות בבל האבן זיך שוין געענדיגט. די ארומיגע גויאישע איינוואוינער האבן געשיקט א בריוו צו אחשורוש אים צו ווארענען אז די אידן בויען א שטאט וואס האט א היסטאריע פון ווידערגעשפעניגט אין אירע האַרן. אין רעאקציע צום בריוו האט אחשוורוש (גערופן דא אין ספר עזרא ארתחששתא) געהייסן אפשטעלן דאס בויען, און אזוי איז עס געשטאנען פון זיין ערשטע יאר, {{לינק צו אידיש יאר|3393}}, ביז דעם צווייטן יאר פון [[דריווש הפרסי]], שנת {{לינק צו אידיש יאר|3409}}{{הערה|{{תנ"ך|עזרא|ד}}; סדר עולם רבה פרק כט}}.

לויט אחשוורוש'ס חשבון האבן זיך געענדיגט די 70 יאר [[גלות בבל]] אין זיין דריטן יאר. ער האט גערעכנט פון גלות יכניה און נישט פון דער חורבן הבית, און דערצו האט ער זיך נאך פאררעכנט מיט צוויי יאר, נישט אויפכאפנדיג צוויי אפגעהאקטע יארן פון די פריערדיגע קעניגן. ער האט דאן געפראוועט א גרויסן משתה פאר אלע זיינע שרים פאר 180 טעג, און דערנאך נאך זיבן טעג פאר די איינוואוינער פון שושן הבירה{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|ב}}}}.

אין זיין צוועלפטע יאר איז פארגעקומען די געשיכטע פון פורים: [[המן]] האט געמאכט א גזירה אויסצו'הרג'ענען אלע אידן, און אסתר האט גע'שתדל'ט ביים קעניג עס מבטל צו זיין. אין זיין דרייצנטע יאר, אין [[י"ג אדר|י"ג]] און [[י"ד אדר]], האבן די אידן גע'הרג'עט פיל פון זייערע שונאים.

אחשוורוש האט געקעניגט 14 יאר, און [[דריווש הפרסי]], זיין זון פון אסתר, האט אים איבערגענומען{{הערה|סדר עולם רבה פרק כח}}. טייל ראשונים זאגן אז א קעניג "ארתחששתא" האט געקעניגט נאך אים{{הערה|אבן עזרא דניאל יא, ב בשם רבי משה הכהן הספרדי}}.

די גמרא זאגט אז אחשוורוש איז געווען פונקט אזא [[אנטיסעמיט]] ווי [[המן]], און ער האט פונקט אזוי געוואלט אויסצו'הרג'ענען די אידן: "אחשורוש און המן, צו וואס איז דאס גלייך? צו צוויי מענטשן, איינער האט געהאט א בערגל אין זיין פעלד, און דער צווייטער האט געהאט א גרוב אין זיין פעלד. דער מיט'ן גרוב האט געטראכט, הלוואי ווען איך קען האבן דעם בערגל פאר געלט; און דער מיט'ן בערגל האט געזאגט, הלוואי ווען איך קען דעם גרוב פאר געלט. ווען האבן זיי זיך צוזאמגעטראפן, האט דער מיט'ן בערגל זיך געוואנדן צו דער מיט'ן גרוב: פארקויף מיר דיין בערגל, האט ער אים געענטפערט: נעם עס בחינם, און הלואי"{{הערה|1={{בבלי|מגילה|יד|א}}}}.