אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:טאלעראנץ-פאטענט"
(בס"ד) |
אין תקציר עריכה |
||
| (5 צווישנדיגע ווערסיעס פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט}} | |||
{{דעסקריפציע|רעליגיעזע רעפארם פון קייסער יאזעף דער צווייטער}} | {{דעסקריפציע|רעליגיעזע רעפארם פון קייסער יאזעף דער צווייטער}} | ||
[[טעקע:עמוד השער של כתב הסובלנות ליהודים 1782.jpg|קליין|דער טאלעראנץ | [[טעקע:עמוד השער של כתב הסובלנות ליהודים 1782.jpg|קליין|דער טאלעראנץ-עדיקט פון תקמ"ב]] | ||
דער '''טאלעראנץ-עדיקט''' איז א דעקרעט פון | דער '''טאלעראנץ-עדיקט''' ([[דייטש]]: '''Toleranzedikt''') איז א דעקרעט פון רעליגיעזע רעפארם ארויסגעגעבן דורך דער קייסער פון די "הייליגע רוימישע אימפעריע" {{רנ|יאזעף|2|לינק=יא}} פון דער [[האפסבורגער הויז|האבסבורגער]] מאנארכיע, אום ט"ז טבת תקמ"ב (יאנואר 2, 1782) צו רעגולירן דעם סטאטוס פון אידן אין [[וויען]] און נידעריגער [[עסטרייך]] (און דערנאך פאר אנדערע פראווינצן פון דער [[האפסבורגער הויז|האבסבורג]]ער אימפעריע), זיי צו באפרייען פון פילע דיסקרימינאטארישע באגרעניצונגען. | ||
די ענדגילטיגע ווערסיע איז געווען ווייניגער ליבעראל ווי יאזעף דער צווייטער'ס אריגינעלע דרעפט. דער טאלעראנץ | דער עדיקט איז געווען איינס פון א סעריע פון פּאטענטן געגעבן צו די גרויסע, נישט-[[קאטוילישע קירכע|קאטוילישע]] דענאמינאציעס פון עסטרייך, וואס האט גאראנטירט עקזיסטירנדע רעכטן און פליכטן און אראפגעשטעלט פרישע. | ||
די ענדגילטיגע ווערסיע איז געווען ווייניגער ליבעראל ווי יאזעף דער צווייטער'ס אריגינעלע דרעפט. דער טאלעראנץ עדיקט, האט באשטעטיגט די עקזיסטירנדע באגרעניצונגען קעגן יעדן פארגרעסערונג אין דער צאל פון טאלערירטע אידן; זיי זענען אבער געמוטיגט געווארן זיך צו פארנעמען מיט גרויסע געשעפטן, אויפצושטעלן פאבריקן, און זיך אויסלערנען פאכן (כאטש ווערן פאכלייט איז געבליבן פארבאטן); צו גרינדן [[שולע]]ס און שטודירן אין [[אוניווערסיטעט]]ן. די העכערע קלאס אידן זענען געמוטיגט געווארן זיך צו אינטעגרירן געזעלשאפטליך. | |||
דער אפּשליסנדע ארטיקל האט געבעטן די אידן צו זיין דאנקבאר און נישט צו מיסברויכן זייערע פּריווילעגיעס, בפרט נישט עפנטליך צו באליידיגן קריסטנטום, אן עבירה וואס וועט פירן צו ארויסטרייבונג. גלייכצייטיג וועט באליידיגונג, אדער געוואלדטאטן, קעגן א אידן ווערן באשטראפט. | דער אפּשליסנדע ארטיקל האט געבעטן די אידן צו זיין דאנקבאר און נישט צו מיסברויכן זייערע פּריווילעגיעס, בפרט נישט עפנטליך צו באליידיגן קריסטנטום, אן עבירה וואס וועט פירן צו ארויסטרייבונג. גלייכצייטיג וועט באליידיגונג, אדער געוואלדטאטן, קעגן א אידן ווערן באשטראפט. | ||
מיט איר מאטיוו צו מאכן די אידן נוצליך פאר דער געזעלשאפט און דער מדינה דורך [[בילדונג]] און די אפּשאפונג פון די עקאנאמישע באגרעניצונגען, האט דער טאלעראנץ-עדיקט באווירקט אויף א סך יענע-צייטיגע | מיט איר מאטיוו צו מאכן די אידן נוצליך פאר דער געזעלשאפט און דער מדינה דורך [[בילדונג]] און די אפּשאפונג פון די עקאנאמישע באגרעניצונגען, האט דער טאלעראנץ-עדיקט באווירקט אויף א סך יענע-צייטיגע געזעצגעבונג אין דייטשלאנד. | ||
כאטש עס איז געווארן באגריסט דורך [[נפתלי הירץ וויזעל|נ"ה ווייזל]] און אנדערע משפיעים פון [[השכלה]], איז עס באטראכט געווארן מיט זארג אין קאנסערוואטיווע אידישע קרייזן, בפרט דורך [[רבי יחזקאל לאנדא]], וואס האט עס באצייכנט ווי א "גזירה"; ספעציעל האט אים באאומרואיגט דעם באפעל, אז ביז צוויי יאר וועט קיין דאקומענט אויף לשון-קודש נישט זיין לעגאל גילטיג. אפילו [[משה מענדלסאן]] האט אויסגעדריקט זארג איבער דעם נייעם טיפּ פון קריסטליכן לאָקערונג. פונדעסטוועגן, איז דער עדיקט געווען א וויכטיגער מיילשטיין אויפן וועג צו פולער [[עמאנציפאציע]]. | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | |||
* [https://www.google.co.il/books/edition/Toleranzedikt/4MpKAAAAcAAJ?hl=iw&gbpv=1&pg=PP5&printsec=frontcover דער טאלעראנץ-עדיקט פון תקמ"ב], אויף גוגל בוקס | |||
* [https://ghdi.ghi-dc.org/sub_document_s.cfm?document_id=3648 דער טאלעראנץ-עדיקט איבערגעזעצט אין ענגליש] | |||
* [https://encyclopedia.yivo.org/article/175 Josephinian Reforms], ייווא ענציקלאפעדיע | |||
[[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע]] | |||
[[קאַטעגאָריע:עסטרייך]] | |||
[[קאַטעגאָריע:דייטשלאנד]] | |||
[[קאַטעגאָריע:געזעץ]] | |||
[[קאַטעגאָריע:דאקומענטן]] | |||
[[קאַטעגאָריע:18טער יארהונדערט]] | |||
[[קאַטעגאָריע:1780ער]] | |||
[[he:כתב הסובלנות של יוזף השני]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 23:46, 24 יולי 2025
 |
דאס איז א דרעפט ארטיקל. עס איז אַן אַרבעט אין פּראָגרעס וואָס איז אָפן פאַר רעדאַגירונג דורך סיי וועם. ווען דער דרעפט איז פארטיג, ביטע גייט איבער דעם אריבערפירן טשעקליסט, זיכער צו מאכן אז עס איז גרייט. דערנאך קענט איר בעטן פון די דרעפט אריבערפירער אז זיי זאלן עס איבערגיין און אריבערפירן צום הויפט געביט. (אייער בקשה וועט פובליצירט ווערן אין המכלול:אריבערפירן דרעפטס, און דארט וועט אויך ערשיינען דער ענטפער - אויב פעלט אויס). |
דער טאלעראנץ-עדיקט (דייטש: Toleranzedikt) איז א דעקרעט פון רעליגיעזע רעפארם ארויסגעגעבן דורך דער קייסער פון די "הייליגע רוימישע אימפעריע" יאזעף II פון דער האבסבורגער מאנארכיע, אום ט"ז טבת תקמ"ב (יאנואר 2, 1782) צו רעגולירן דעם סטאטוס פון אידן אין וויען און נידעריגער עסטרייך (און דערנאך פאר אנדערע פראווינצן פון דער האבסבורגער אימפעריע), זיי צו באפרייען פון פילע דיסקרימינאטארישע באגרעניצונגען.
דער עדיקט איז געווען איינס פון א סעריע פון פּאטענטן געגעבן צו די גרויסע, נישט-קאטוילישע דענאמינאציעס פון עסטרייך, וואס האט גאראנטירט עקזיסטירנדע רעכטן און פליכטן און אראפגעשטעלט פרישע.
די ענדגילטיגע ווערסיע איז געווען ווייניגער ליבעראל ווי יאזעף דער צווייטער'ס אריגינעלע דרעפט. דער טאלעראנץ עדיקט, האט באשטעטיגט די עקזיסטירנדע באגרעניצונגען קעגן יעדן פארגרעסערונג אין דער צאל פון טאלערירטע אידן; זיי זענען אבער געמוטיגט געווארן זיך צו פארנעמען מיט גרויסע געשעפטן, אויפצושטעלן פאבריקן, און זיך אויסלערנען פאכן (כאטש ווערן פאכלייט איז געבליבן פארבאטן); צו גרינדן שולעס און שטודירן אין אוניווערסיטעטן. די העכערע קלאס אידן זענען געמוטיגט געווארן זיך צו אינטעגרירן געזעלשאפטליך.
דער אפּשליסנדע ארטיקל האט געבעטן די אידן צו זיין דאנקבאר און נישט צו מיסברויכן זייערע פּריווילעגיעס, בפרט נישט עפנטליך צו באליידיגן קריסטנטום, אן עבירה וואס וועט פירן צו ארויסטרייבונג. גלייכצייטיג וועט באליידיגונג, אדער געוואלדטאטן, קעגן א אידן ווערן באשטראפט.
מיט איר מאטיוו צו מאכן די אידן נוצליך פאר דער געזעלשאפט און דער מדינה דורך בילדונג און די אפּשאפונג פון די עקאנאמישע באגרעניצונגען, האט דער טאלעראנץ-עדיקט באווירקט אויף א סך יענע-צייטיגע געזעצגעבונג אין דייטשלאנד.
כאטש עס איז געווארן באגריסט דורך נ"ה ווייזל און אנדערע משפיעים פון השכלה, איז עס באטראכט געווארן מיט זארג אין קאנסערוואטיווע אידישע קרייזן, בפרט דורך רבי יחזקאל לאנדא, וואס האט עס באצייכנט ווי א "גזירה"; ספעציעל האט אים באאומרואיגט דעם באפעל, אז ביז צוויי יאר וועט קיין דאקומענט אויף לשון-קודש נישט זיין לעגאל גילטיג. אפילו משה מענדלסאן האט אויסגעדריקט זארג איבער דעם נייעם טיפּ פון קריסטליכן לאָקערונג. פונדעסטוועגן, איז דער עדיקט געווען א וויכטיגער מיילשטיין אויפן וועג צו פולער עמאנציפאציע.
דרויסנדיגע לינקס
- דער טאלעראנץ-עדיקט פון תקמ"ב, אויף גוגל בוקס
- דער טאלעראנץ-עדיקט איבערגעזעצט אין ענגליש
- Josephinian Reforms, ייווא ענציקלאפעדיע