בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,376
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 61: | שורה 61: | ||
דער [[חתם סופר]] פלעגט נישט זינגען "יה ריבון עלם". ווען זיין זון, רבי שמעון סופר, האָט אים געפרעגט פאַרוואָס, האָט דער חתם סופר געענטפערט: "איידער איך וועל דיר מגלה זיין מיין טעם, איז ענדערש איר זאלט עס זינגען". פון דעם טאג אָן, האט דער חתם סופר יא אנגעהויבן צו זינגען דעם פיוט ביי זיין טיש. | דער [[חתם סופר]] פלעגט נישט זינגען "יה ריבון עלם". ווען זיין זון, רבי שמעון סופר, האָט אים געפרעגט פאַרוואָס, האָט דער חתם סופר געענטפערט: "איידער איך וועל דיר מגלה זיין מיין טעם, איז ענדערש איר זאלט עס זינגען". פון דעם טאג אָן, האט דער חתם סופר יא אנגעהויבן צו זינגען דעם פיוט ביי זיין טיש. | ||
טייל האבן געהאלטן אז דער טעם פון חתם סופר'ס ערשטן אפּהאלט איז געווען צוליב די מעשיות פון "ספר החזיונות". אנדערע טענהן, אז דער טעם איז געווען ווייל דער פיוט איז באזירט אויף די ווערטער וואס נבוכדנצר האט געזאגט אין דניאל, און די גמרא (סנהדרין צב ע"ב) זאגט, אז רבי יצחק האט געוואלט גיסן הייסע גאלד אין זיין מויל פאר די דאזיגע ווערטער{{הערה|זעט {{היברובוקס|2=אוצרות הסופר|3=58497|page=141|באנד=יט|שנת הוצאה=תשס"ט|עמ=קלז|4=הערה יא}}.}}. | טייל האבן געהאלטן אז דער טעם פון חתם סופר'ס ערשטן אפּהאלט איז געווען צוליב די מעשיות פון "ספר החזיונות". אנדערע טענהן, אז דער טעם איז געווען ווייל דער פיוט איז באזירט אויף די ווערטער וואס נבוכדנצר האט געזאגט אין דניאל, און די גמרא (סנהדרין צב ע"ב) זאגט, אז רבי יצחק האט געוואלט גיסן הייסע גאלד אין זיין מויל פאר די דאזיגע ווערטער{{הערה|1=אוצרות הסופר (קובץ י"ז, עמוד קמ"ד), מכתבו של רבי יעקב קאפיל שווארץ, אות ג.}}{{הערה|זעט {{היברובוקס|2=אוצרות הסופר|3=58497|page=141|באנד=יט|שנת הוצאה=תשס"ט|עמ=קלז|4=הערה יא}}.}}. | ||
למעשה איז "יה ריבון עלם" פארבליבן איינער פון די מערסט באליבטע פיוטים, און איז געזינגען געווארן דורך פילע צדיקים במשך די דורות מיט גרויס התלהבות. און ווערט געזונגען אין כמעט אלע קרייזן. אין בעלזא זינגט מען עס אבער נישט. | למעשה איז "יה ריבון עלם" פארבליבן איינער פון די מערסט באליבטע פיוטים, און איז געזינגען געווארן דורך פילע צדיקים במשך די דורות מיט גרויס התלהבות. און ווערט געזונגען אין כמעט אלע קרייזן. אין בעלזא זינגט מען עס אבער נישט. | ||
==ניגונים== | ==ניגונים== | ||
"יה ריבון עלם" איז אריגינעל געזונגען געווארן צו אַן אראבישן לחן אין [[מקאם]] ראשט, וואס איז היינט פארגעסן געווארן. איבער די יארן זענען געשאפן געווארן אומצאליגע ניגונים, סיי אלטע און סיי מאדערנע. אין אן אנקעטע אויף [[אייוועלט]] האבן מער ווי 50% געענטפערט אז זיי קענען 5 ניגונים אדער מער אויף קה רבון{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=52964}}. עס זענען פארשפרייט געווארן נוסחאות און ניגונים אויף וואס צו זינגען דעם פיוט, אשכנז'ישע | "יה ריבון עלם" איז אריגינעל געזונגען געווארן צו אַן אראבישן לחן אין [[מקאם]] ראשט, וואס איז היינט פארגעסן געווארן. איבער די יארן זענען געשאפן געווארן אומצאליגע ניגונים, סיי אלטע און סיי מאדערנע. אין אן אנקעטע אויף [[אייוועלט]] האבן מער ווי 50% געענטפערט אז זיי קענען 5 ניגונים אדער מער אויף קה רבון{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=52964}}. עס זענען פארשפרייט געווארן נוסחאות און ניגונים אויף וואס צו זינגען דעם פיוט, אשכנז'ישע, ספרד'ישע, גאליציאנע, בוכארישע{{הערה|1=https://folkways-media.si.edu/docs/folkways/artwork/SFW40050.pdf#page=5}}, תימנ'ע, איראקע{{הערה|1=https://www.youtube.com/watch?v=7eoltXtS-Ds}} און נאך. | ||
צווישן די חסידישע הויפן זענען פארפאסט געווארן א גרויסע צאל ניגונים פאר דעם זמר, צווישן די באקאנטע פון זיי: | צווישן די חסידישע הויפן זענען פארפאסט געווארן א גרויסע צאל ניגונים פאר דעם זמר, צווישן די באקאנטע פון זיי: | ||
* [[באבוב]]: א | * [[באבוב]]: א ניגון געשאפן דורך [[רבי בנציון הלבערשטאם]], דער באבובער רבי, וואס צייכנט זיך אויס מיט חסידישע נואנסן פון דבקות און השתפכות־הנפש{{הערה|1=נחמן שמן, [https://www.universalyiddishlibrary.org/en/book/nli000002431-1 דאס געזאנג פון חסידות: די ראל פון חסידיזם אין אונדזערע דורות] 2 (בוענאס אייראס: צענטראל-פארבאנד פון פוילישע יידן אין ארגענטינע, תשי"ט), 67.}}. כאָטש אין באבּאָוו זינגט מען כּמעט נישט "קה רבון עלם‟ ביים טיש פרייטיק־צו־נאַכטס, קענען די בעלי מנגנים אין באבּאָוו נאָך צוויי "קה רבון‟ ניגונים, וואָס זיי גלויבן איז פון ר' אביש מאיר{{הערה|https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=5952&start=25}}. | ||
* וויזשניץ: אין וויזניץ איז דא א באקאנטער ווארימער ניגון, וואס איז מקובל פונעם ריזשינער, מען זינגט עס אויך ביי חופות מיט גרויס התעוררות. עס האט צוויי פאלן וועלכע גייען איבער און איבער. דער אמרי חיים האט צוגעלייגט א ניגון פון "רברבין" און ווייטער, ארויפגעזעצט אויף א חב"ד ניגון וואס ער האט געהערט ביי ליובאוויטשער חסידים אין רוסלאנד. טייל געבן אן אז ער האט דאס געענדערט ווייל ער האָט געזען דעם אריגינעלן ניגון פון טאטן ווי "שרביטו של מלך"{{הערה|https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=1645318#p1645318}}. | * וויזשניץ: אין וויזניץ איז דא א באקאנטער ווארימער ניגון, וואס איז מקובל פונעם ריזשינער, מען זינגט עס אויך ביי חופות מיט גרויס התעוררות. עס האט צוויי פאלן וועלכע גייען איבער און איבער. דער אמרי חיים האט צוגעלייגט א ניגון פון "רברבין" און ווייטער, ארויפגעזעצט אויף א חב"ד ניגון וואס ער האט געהערט ביי ליובאוויטשער חסידים אין רוסלאנד. טייל געבן אן אז ער האט דאס געענדערט ווייל ער האָט געזען דעם אריגינעלן ניגון פון טאטן ווי "שרביטו של מלך"{{הערה|https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=1645318#p1645318}}. | ||
* דינוב/בלאזוב: געשאפן דורך [[רבי צבי אלימלך שפירא]] פון דינוב. | * דינוב/בלאזוב: געשאפן דורך [[רבי צבי אלימלך שפירא]] פון דינוב. זיין אייניקל דער בלאזשאָווער רבי איז געווען באַקאַנט מיט דעם ניגון און האָט אים געזונגען מיט גרויס דביקות. ער האָט געגלייבט אַז מען קען נישט זינגען דעם ניגון אין וואָכנטאָג. דער ניגון האָט אַ פאָרעם פון פיר פאלן, מיט די צווייטע און פערטע פאלן לענגער. [[רבי אהרן ראטה|רבי אהר'לע ראטה]] האט עס מקבל געווען פון אים, אבער האט היבש געענדערט דעם ניגון צולייגנדיג אייגענע תנועות און דאס פארלאנגזאמט אלס דביקות ניגון. עס ווערט געזינגען און די הויפן פון זיינע נאכפאלגער, שומרי אמונים, תולדות אברהם יצחק, און תולדות אהרן{{הערה|עתיקין}}. | ||
* מעליץ-ספּינקא: רבי איציקל מעליצער זצ"ל האָט פארפאסט דעם ניגון אויפן שיף פון אייראָפּע קיין אַמעריקע. דער ספּינקער רבי, ר' יאַנקעלע ספּינקער זצ"ל, | * מעליץ-ספּינקא: רבי איציקל מעליצער זצ"ל האָט פארפאסט דעם ניגון אויפן שיף פון אייראָפּע קיין אַמעריקע. ער האָט ניט געקענט פאַרענדיקן דעם לעצטן טייל "למקדשך" ווען ער האָט געזען דעם ברעג. דער ספּינקער רבי, ר' יאַנקעלע ספּינקער זצ"ל, האט עס געזונגען קביעות אויף "קה רבון‟{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=4865337#p4865337}}. | ||
* פּיטסבורג: איז זייער אויפגעכאפּט ביי שבת התוועדות'ן און באטעס, בעיקר די לעצטע צוויי שטיקלעך{{הערה|https://ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=4736028#p4736028}}. דער שטיקל למקדשך האט דער פיטסבורגער געבויט אויף אן עלטערע ניגון באקאנט אלס דער קאמאדער ניגון{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=3177588#p3177588}}. | * פּיטסבורג: איז זייער אויפגעכאפּט ביי שבת התוועדות'ן און באטעס, בעיקר די לעצטע צוויי שטיקלעך{{הערה|https://ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=4736028#p4736028}}. דער שטיקל למקדשך האט דער פיטסבורגער געבויט אויף אן עלטערע ניגון באקאנט אלס דער קאמאדער ניגון{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=3177588#p3177588}}. | ||
* קארלין: עס זענען דאָ עטליכע קאַרלינער ניגונים פאר "יה רבון עלם‟. איינס איז באוואוסט אין חב"ד אלס "ר' מיכאל דער אַלטערס ניגון"{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=2091058#p2091058}}. | * קארלין: עס זענען דאָ עטליכע קאַרלינער ניגונים פאר "יה רבון עלם‟. איינס איז באוואוסט אין חב"ד אלס "ר' מיכאל דער אַלטערס ניגון"{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=2091058#p2091058}}. | ||
* סלונים{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=3334049#p3334049}}. | * סלונים{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=3334049#p3334049}}. | ||
*מודזשיץ: אַ באַקאַנטער טראַדיציאָנעלער ניגון פאַר דעם פערטן סטראָפע ("פּרוק ית ענך‟) איז א טראַדיציאָנעלער ניגון צווישן די מאָדזשיצער חסידים{{הערה|1=https://www.milkenarchive.org/music/works/view/ya-ribbon-olam}}. עס ווערט באַטראַכט פון טייל אַלס | *מודזשיץ: אַ באַקאַנטער טראַדיציאָנעלער ניגון פאַר דעם פערטן סטראָפע ("פּרוק ית ענך‟) איז א טראַדיציאָנעלער ניגון צווישן די מאָדזשיצער חסידים{{הערה|1=https://www.milkenarchive.org/music/works/view/ya-ribbon-olam}}. עס ווערט באַטראַכט פון טייל אַלס אַ זייער געשמאַקער און רייכער ניגון{{הערה|1=https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?t=5952&start=25}}. | ||
*בּרעסלעוו: עס זענען דאָ עטליכע בּרעסלעווער ניגונים פאַר "יה רבון עלם‟{{הערה|1=https://www.breslev.org/breslev-mp3/נעימות-ברסלב-יה-ריבון-עלם-איטי/}}. | *בּרעסלעוו: עס זענען דאָ עטליכע בּרעסלעווער ניגונים פאַר "יה רבון עלם‟{{הערה|1=https://www.breslev.org/breslev-mp3/נעימות-ברסלב-יה-ריבון-עלם-איטי/}}. | ||
אויך אין די מאדערנע מוזיק וועלט האבן פילע זינגערס און קאָמפּאָזיטאָרן | אויך אין די מאדערנע מוזיק וועלט האבן פילע זינגערס און קאָמפּאָזיטאָרן געשאַפן נייע לחנים, אַריינגערעכנט שלמה קאַרליבאַך, א לחן וואס איז אויך פאָפּולער געוואָרן פאַר "לכה דודי"; מרדכי כלפון (אַן ישראלישער מוזיקער פון מאָראָקאַנישן אָפּשטאַם, וואָס האָט קאָמפּאָזירט דעם לחן אין דער ספרדי-ירושלימער מוזיקאַלישער טראַדיציע, ניצנדיק מאַקאַם ראַסט){{הערה|1=https://www.sefaria.org/sheets/556049}}, שמואל אַדלער{{הערה|1=https://www.milkenarchive.org/music/volumes/view/a-garden-eastward/work/five-sephardic-choruses/}}; חיים באנעט{{הערה|1=אויסגעפירט דורך שלמה כהן אין דעם אַלבום "אַ שבת טיש".}}, יצחק פוקס, אהרן ראַזעל, יאיר דלאל, און רונן שטערן. און משה יחזקי' ווייס מיט צוגעלייגטע אידישע ווערטער "לאמיר זינגען שבחים". | ||
==אנדערע שפראכן== | ==אנדערע שפראכן== | ||