אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אריוך"
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|קעניג פון אֶלָּסָר דערמאנט אין בראשית פרק יד}} | {{דעסקריפציע|קעניג פון אֶלָּסָר דערמאנט אין בראשית פרק יד}} | ||
[[טעקע:Tempesta Abraham Makes the Enemies Flee Who Hold His Nephew.jpg|220px|ממוזער|שמאל|[[אברהם]] באזיגט די פיר קעניגן, אילוסטראציע פון | [[טעקע:Tempesta Abraham Makes the Enemies Flee Who Hold His Nephew.jpg|220px|ממוזער|שמאל|[[אברהם]] באזיגט די פיר קעניגן, אילוסטראציע פון אנטאניא טעמפעסטא, יאר 1613]] | ||
'''אַרְיוֹךְ מלך אֶלָסָר''' ווערט דערמאנט אין {{תנ"ך|בראשית|יד}} אלס איינער | '''אַרְיוֹךְ מלך אֶלָסָר''' ווערט דערמאנט אין {{תנ"ך|בראשית|יד}} אלס איינער פון די פיר קעניגן וואס האבן זיך פאראייניגט צו אונטערדריקן אן [[אויפשטאנד]] קעגן [[כדרלעמר]] אין די צייטן פון [[אברהם אבינו]]. | ||
== | |||
== אין דער תורה == | |||
אריוך מלך אלסר צוזאמען מיט [[אמרפל]] מלך שנער און [[תדעל]] מלך גוים האבן באגלייט כדרלעומר מלך עילם, וועלכער איז געפארן צו אונטערדריקן די שטעט פון כיכר הירדן וועלכע האבן ווידערגעשפעניגט אין אים נאך צוועלף יאר זיין אונטערטעניג. אונטערוועגנס האט די קאאליצע איינגענומען און באזיגט א צאל פעלקער, די רפאים, זוזים, אימים, און חורים, ווי אויך די [[עמלק]]ים און אמוריים. | |||
די פינף קעניגן פון כיכר הירדן זענען אנטקעגנגעקומען די קאאליציע קיין עמק השידים אפצושלאגן די פיר קעניגן. די פיר האבן געזיגט אינעם קריג, די קעניגן פון כיכר הירדן זענען אנטלאפן, און כדרלעומר מיט זיינע לייט האבן בארויבט די שטעט, אריינגערעכנט [[לוט]] און זיין פארמעגן. | די פינף קעניגן פון כיכר הירדן זענען אנטקעגנגעקומען די קאאליציע קיין עמק השידים אפצושלאגן די פיר קעניגן. די פיר האבן געזיגט אינעם קריג, די קעניגן פון כיכר הירדן זענען אנטלאפן, און כדרלעומר מיט זיינע לייט האבן בארויבט די שטעט, אריינגערעכנט [[לוט]] און זיין פארמעגן. | ||
ווען [[אברהם|אברם]] האט זיך דערוואוסט דערפון איז געקומען מיט זיינער קנעכט ראטעווען זיין פלימעניק, ער האט זיי באזיגט ביי חובה וואס איז צולינקס פון [[דמשק]], און ער האט באפרייט לוט און צוגענומען די רויב. | |||
==אידענטיטעט== | ==אידענטיטעט== | ||
דער נאמען 'אַרְיוֹךְ' ווערט געזען אלס א [[חורים|חורי]]שער, לינגוויסטיש פאראלעל צו 'אַריוואוק' אדער 'אַריאוק' וואס ערשיינט אין די בריוו פון [[מארי]] און מינוזי אין די צייטן פון כאמוראבי, וועלכע ווערט אידענטיפיצירט מיט אמרפל. די נעמען זענען זעלטן אין קיילשריפט אויפשריפטן, און ערשיינט נישט נאך דער צווייטער יאר-טויזנט פצ"ר{{הערה|[[#ארצי|ארצי]], 1993}}. אנדערע האלטן עס אלס אן אינדיאנער-איראנער נאמען 'אַריאַאוקאַ', האבנדיג די 'אַריאַ' שטאם דערין{{הערה|[[#מייזלר|מייזלר]], אריוך; רן צדוק, '''עולם התנ"ך: דניאל''', תל אביב, דוידזון עתי, [[1997]], עמ' 33.}}. | דער נאמען 'אַרְיוֹךְ' ווערט געזען אלס א [[חורים|חורי]]שער, לינגוויסטיש פאראלעל צו 'אַריוואוק' אדער 'אַריאוק' וואס ערשיינט אין די בריוו פון [[מארי]] און מינוזי אין די צייטן פון כאמוראבי, וועלכע ווערט אידענטיפיצירט מיט אמרפל. די נעמען זענען זעלטן אין קיילשריפט אויפשריפטן, און ערשיינט נישט נאך דער צווייטער יאר-טויזנט פצ"ר{{הערה|[[#ארצי|ארצי]], 1993}}. אנדערע האלטן עס אלס אן אינדיאנער-איראנער נאמען 'אַריאַאוקאַ', האבנדיג די 'אַריאַ' שטאם דערין{{הערה|[[#מייזלר|מייזלר]], אריוך; רן צדוק, '''עולם התנ"ך: דניאל''', תל אביב, דוידזון עתי, [[1997]], עמ' 33.}}. | ||
| שורה 17: | שורה 18: | ||
==צו ליינען מער == | ==צו ליינען מער == | ||
* צבי אדר, '''ספר בראשית: מבוא לעולם המקראי''', תל אביב, 1971, עמ' 44–47. | * צבי אדר, '''ספר בראשית: מבוא לעולם המקראי''', תל אביב, 1971, עמ' 44–47. | ||
*{{אנקער|ארצי|פנחס ארצי, '''עולם התנ"ך: בראשית''', תל אביב, | *{{אנקער|ארצי|פנחס ארצי, '''עולם התנ"ך: בראשית''', תל אביב, תשמ"ג, עמ' 103–104.}} | ||
*{{אנקער|מייזלר|בנימין מייזלר, '''אנציקלופדיה מקראית''' א, עמ' 367 ("אלסר"), 564 ("אריוך"), און 804.}} | *{{אנקער|מייזלר|בנימין מייזלר, '''אנציקלופדיה מקראית''' א, תש"י, עמ' 367 ("אלסר"), 564 ("אריוך"), און 804.}} | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
רעוויזיע פון 21:44, 18 יולי 2025
אַרְיוֹךְ מלך אֶלָסָר ווערט דערמאנט אין בראשית יד אלס איינער פון די פיר קעניגן וואס האבן זיך פאראייניגט צו אונטערדריקן אן אויפשטאנד קעגן כדרלעמר אין די צייטן פון אברהם אבינו.
אין דער תורה
אריוך מלך אלסר צוזאמען מיט אמרפל מלך שנער און תדעל מלך גוים האבן באגלייט כדרלעומר מלך עילם, וועלכער איז געפארן צו אונטערדריקן די שטעט פון כיכר הירדן וועלכע האבן ווידערגעשפעניגט אין אים נאך צוועלף יאר זיין אונטערטעניג. אונטערוועגנס האט די קאאליצע איינגענומען און באזיגט א צאל פעלקער, די רפאים, זוזים, אימים, און חורים, ווי אויך די עמלקים און אמוריים.
די פינף קעניגן פון כיכר הירדן זענען אנטקעגנגעקומען די קאאליציע קיין עמק השידים אפצושלאגן די פיר קעניגן. די פיר האבן געזיגט אינעם קריג, די קעניגן פון כיכר הירדן זענען אנטלאפן, און כדרלעומר מיט זיינע לייט האבן בארויבט די שטעט, אריינגערעכנט לוט און זיין פארמעגן. ווען אברם האט זיך דערוואוסט דערפון איז געקומען מיט זיינער קנעכט ראטעווען זיין פלימעניק, ער האט זיי באזיגט ביי חובה וואס איז צולינקס פון דמשק, און ער האט באפרייט לוט און צוגענומען די רויב.
אידענטיטעט
דער נאמען 'אַרְיוֹךְ' ווערט געזען אלס א חורישער, לינגוויסטיש פאראלעל צו 'אַריוואוק' אדער 'אַריאוק' וואס ערשיינט אין די בריוו פון מארי און מינוזי אין די צייטן פון כאמוראבי, וועלכע ווערט אידענטיפיצירט מיט אמרפל. די נעמען זענען זעלטן אין קיילשריפט אויפשריפטן, און ערשיינט נישט נאך דער צווייטער יאר-טויזנט פצ"ר[1]. אנדערע האלטן עס אלס אן אינדיאנער-איראנער נאמען 'אַריאַאוקאַ', האבנדיג די 'אַריאַ' שטאם דערין[2].
דאס לאנד אֶלָּסָר ווערט געטייטשט אין תרגום יונתן אויף א אלס 'תַלְסַר', ענליך צו די תרגום אויף "תְּלַאשָּׂר" אין מלכים ב' יט, וועלכע ווערט אידענטיפיצירט מיט טיל-אַשורי וואס איז געווען צו מזרח דעם חדקל, און טייל פארשער האלטן אז דאס איז אלסר[3]. אין דער מגילה פאר בראשית פון קומראן ערשיינט 'כפתוך', ווארשיינליך כפתור וואס איז קאַפאָדעקיע[4][5]. פארשער אידענטיפיצירן אֶלָּסָר מיט לארסא אין דרום מעסאָפאָטאַמיע, אנדערע אידענטיפיצירן עס אדער מיט אילאַנסוראַ נעבן חרן וואס ווערט דערמאנט אין די בריוו פון מארי[3]. דער רמב"ן ברענגט פון מדרש רבה אז אלסר איז מדי, אדער עכ"פ א רמז דערויף.
עס פלעגט זיין אנגענומען צו אידענטיפיצירן אריוך מיט ואראד-סין אדער רים-סין די קעניגן פון לארסא, וועלכע האבן געהאט דעם צונאמען 'אריאַקו' (Eri-aku)[6], אבער היינטיגער פארשער ווארפן אפ דעם פארשלאג[7]. טייל האלטן אז אריוך אין אַריאוק וואס ווערט דערמאנט אין די בריוו פון מארי אן אן אונטערטאַנער פון זימרילים דער קעניג פון מארי[8]. אויך ווערט פארגעשלאגן אז ער איז אריוואוק דער זון פון זימרילים[9]. יוסף בן מתתיהו שרייבט אז די פיר קעניגן, אריינגערעכנט אריוך, זענען געווען אשור'ישער גענערעלער[10].
צו ליינען מער
- צבי אדר, ספר בראשית: מבוא לעולם המקראי, תל אביב, 1971, עמ' 44–47.
- פנחס ארצי, עולם התנ"ך: בראשית, תל אביב, תשמ"ג, עמ' 103–104.
- בנימין מייזלר, אנציקלופדיה מקראית א, תש"י, עמ' 367 ("אלסר"), 564 ("אריוך"), און 804.
רעפערענצן
- ↑ ארצי, 1993.
- ↑ מייזלר, אריוך; רן צדוק, עולם התנ"ך: דניאל, תל אביב, דוידזון עתי, 1997, עמ' 33.
- ↑ 3.0 3.1 מייזלר, אלסר.
- ↑ יהודה קיל, תנ"ך עם פירוש דעת מקרא א, ירושלים: מוסד רב קוק, תשנ"ז, עמ' שסב.
- ↑ Fitzmyer, Joseph (2004). The Genesis Apocryphon of Qumran Cave 1 (1Q20): A Commentary. Rome: Editrice Pontifico Istituto Biblico. p. 232. ISBN 8876533184
- ↑ Pinches, Theophilus (1908). The Old Testament In the Light of The Historical Records and Legends of Assyria and Babylonia (third ed.). London: Society for Promoting Christian Knowledge. pp. 218–220.
- ↑ מייזלר, אריוך.
- ↑ Walton, John H., and Craig S. Keener. NRSV Cultural Backgrounds Study Bible: Bringing to Life the Ancient World of Scripture. Zondervan, 2019. p. 39; K.A. Kitchen, On the Reliability of the Old Testament [OROT], William B. Eerdmans Publishing, 2003. p. 320; Durand, Jean-Marie (2005). "De l'époque amorrite à la Bible: le cas d'Arriyuk". In Kogan, Leonid Efimovich (ed.). Memoriae Igor M. Diakonoff. Babel und Bibel (in פֿראַנצויזיש). Vol. 2. Eisenbrauns. pp. 59–69. ISBN 978-1-57506-123-8; Dalley, Stephanie (2021). The City of Babylon: A History, c. 2000 BC – AD 116. Cambridge University Press. pp. 319–320. ISBN 9781107136274 (פון ענגלישער וויקיפעדיע)
- ↑ מייזלר, זייט 804.
- ↑ יוסף בן מתתיהו, קדמוניות היהודים, בוך א, קאפּיטל ט.