בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,368
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| (4 צווישנדיגע ווערסיעס פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 61: | שורה 61: | ||
ביים סוף פון דיסקוטירן וועגן ספר "מי השלוח" איז וויכטיג צו דערמאנען, אז קעגן די קינדער פון רבי מרדכי יוסף, וואס האבן אים פיל דערמאנט אין זייערע ספרים, איז דאס בילד ביי זיינע צוויי גרויסע תלמידים וואס זענען נישט געווען פון זיין משפּחה, רבי לייבעלע אייגער און רבי צדוק הכהן, א גאנץ אנדערער. אפשר דאס איז נישט איבערראשנד ווען מען נעמט אין באטראכט אז נאכן פטירה פון רבי מרדכי יוסף האבן די צוויי נישט מקבל מרות געווען פון זיין זון רבי יעקב, זיי זענען אריבער קיין לובלין, דארט האבן זיי געגרינדעט א באזונדערן הויף. ווארשיינליך האט זיך זייער אוועקשטיין פון דער הנהגה פון דער משפּחה הויף אויך ארויסגעוויזן שפּעטער אין דער אוועקשטיין פון דעם ספר וואס איז ארויסגעקומען פון דעם הויף. און דאס אלץ כאטש זייער גרויסע שעצונג צו רבי מרדכי יוסף. רבי לייבעלע דערמאנט דעם ספר מי השלוח אין זיינע שריפטן נאר צוויי מאל, און רבי צדוק דייט נאר אן דערצו איינצלנע מאל אָן צו דערמאנען עס בפירוש. אין איין אָרט באצייכנט ער אפילו בזלזול און שרייבט, "אזוי האב איך געזען נאך דעם אין עפּעס א ספר" ("ישראל קדושים" סימן ה'). איין זאך איז קלאר, די ריבוי פון די נייע אויסגאבעס, און די ארויסגעגעבענע צילומים, באזונדער אין די לעצטע יארן, זענען א געטרייע עדות צו דער פּאפּולאראיטעט פון דעם ספר, באזונדער אין פארשידענע קרייזן פון "נעא-חסידים". פילע זעען אין ר' [[שלמה קארליבאך]], וועלכער האט פיל ציטירט רבי מרדכי יוסף אין זיינע שיעורים, ווי אַן אנטשיידנדע גורם אין דער נייער השפּעה פון דעם ספר. | ביים סוף פון דיסקוטירן וועגן ספר "מי השלוח" איז וויכטיג צו דערמאנען, אז קעגן די קינדער פון רבי מרדכי יוסף, וואס האבן אים פיל דערמאנט אין זייערע ספרים, איז דאס בילד ביי זיינע צוויי גרויסע תלמידים וואס זענען נישט געווען פון זיין משפּחה, רבי לייבעלע אייגער און רבי צדוק הכהן, א גאנץ אנדערער. אפשר דאס איז נישט איבערראשנד ווען מען נעמט אין באטראכט אז נאכן פטירה פון רבי מרדכי יוסף האבן די צוויי נישט מקבל מרות געווען פון זיין זון רבי יעקב, זיי זענען אריבער קיין לובלין, דארט האבן זיי געגרינדעט א באזונדערן הויף. ווארשיינליך האט זיך זייער אוועקשטיין פון דער הנהגה פון דער משפּחה הויף אויך ארויסגעוויזן שפּעטער אין דער אוועקשטיין פון דעם ספר וואס איז ארויסגעקומען פון דעם הויף. און דאס אלץ כאטש זייער גרויסע שעצונג צו רבי מרדכי יוסף. רבי לייבעלע דערמאנט דעם ספר מי השלוח אין זיינע שריפטן נאר צוויי מאל, און רבי צדוק דייט נאר אן דערצו איינצלנע מאל אָן צו דערמאנען עס בפירוש. אין איין אָרט באצייכנט ער אפילו בזלזול און שרייבט, "אזוי האב איך געזען נאך דעם אין עפּעס א ספר" ("ישראל קדושים" סימן ה'). איין זאך איז קלאר, די ריבוי פון די נייע אויסגאבעס, און די ארויסגעגעבענע צילומים, באזונדער אין די לעצטע יארן, זענען א געטרייע עדות צו דער פּאפּולאראיטעט פון דעם ספר, באזונדער אין פארשידענע קרייזן פון "נעא-חסידים". פילע זעען אין ר' [[שלמה קארליבאך]], וועלכער האט פיל ציטירט רבי מרדכי יוסף אין זיינע שיעורים, ווי אַן אנטשיידנדע גורם אין דער נייער השפּעה פון דעם ספר. | ||
== | ==דרך הפרשנות און טעאלאגישער השקפה== | ||
באקאנט זענען די ווערטער פון רבי חנינא ({{בבלי|ברכות|לג|ב}}), "הכל בידי שמים חוץ מיראת שמים". ווי אויך די ווערטער פון חז"ל אין מסכת אבות (פרק ג: טו), "הכל צפוי והרשות נתונה", וואס לויט דעם האבן א גרויסער מערהייט פון אידישע דענקער, און בראשם דער רמב"ם, זיך געמוטשעט מיטן סתירה לכאורה צווישן די ידיעה פון ג-ט און דעם פרייען בחירה פון מענטש, און האבן געמאכט א גרויסן אנשטרענגונג צו היטן דעם באגריף פון מענטשליכער בחירה אלס איינע פון די יסודות פון די אידישע רעליגיע. דורך דעם האבן זיי פרובירט, צווישן אנדערע, צו היטן נישט נאר די באדייט פון די מענטשליכע טעטיגקייט, נאר אויך צו געבן א הצדקה פאר די געטליכע רעאקציע פון "שכר ועונש", וואס ווערט אויך גערעכנט צווישן די יסודות פון אידישן גלויבן. | |||
און | |||
אין דעם ליכט איז זייער איבערראשנד צו טרעפן אז אין מערערע ערטער אין "מי השלוח" (חלק א') זאגט רבי מרדכי יוסף, "הכל בידי שמים ואפילו יראת שמים", אדער "הכל בידי שמים ואף יראת שמים", און דרייט איבער די ווערטער פון רבי חנינא אויף זייער קאפ, ווען ער טענה'ט לכאורה אז עס איז נישט באמת אין די הענט פון מענטש די מעגליכקייט אויסצוקלייבן זיינע מעשים. אנשטאט דעם לייגט ער לכאורה פאר א "דעטערמיניסטישע" וועלט־אנשויאונג, און זעט אין דעם באגריף פון פרייע בחירה א סארט אילוזיע. די אילוזיע איז נויטיג פאר די לעבנס פון מענטש אין די וועלט, אבער צום סוף בלייבט עס אן אילוזיע. צום ביישפיל שרייבט ער, "ובעומק הכל בידי שמים ובחירת האדם אינו רק כקליפת השום, ואינו רק לפי דעתו, כי הש"י הסתיר דרכו מבני אדם, כי יחפוץ בעבודת האדם, ובאם יהיה הכל גלוי לפניו, לא יצמח בו שום עבודה" (חלק א', פרשת קרח, ד"ה ויקח קרח). אויף דעם ליכט זענען נישט איבערראשנד די ווערטער פון זיין אייניקל, רבי גרשון העניך, וואס האט געשריבן אין די הקדמה צו חלק א', אז "בכמה מקומות יקשו הדברים לאנשים אשר לא הורגלו בדברים כאלה". ווי מיר וועלן זען ווייטער, א טייל פון די ביישפילן אין וועלכע רבי מרדכי יוסף האט אנגעווענדעט זיין וועלט־אנשויאונג, זענען געווען גרילצנד ספעציעל פאר דיע מענטשן. | |||
פון איין זייט, די | אבער פון דער צווייטער זייט גיט רבי מרדכי יוסף אויבנאויף אויך א סך פרייהייט פאר יעדן איינעם צו באשליסן זיין וועג אין מקיים זיין די מצוות ה' אין געוויסע מצבים, און אויבנאויף, צו באשליסן אפילו צו עובר זיין וואס איז דעפינירט אלס אן עבירה לויט די הלכה, אויב און ווען דער איד פירט אויס א שארפן פראצעדור פון "בירור" פונעם רצון ה' פון אים, אין יענעם מאמענט אין יענעם מצב. אין אזא פאל גייט דער "פרטית"דיגער רצון ה' העכער פון די "כללים" פון זיין רצון, וואס ווערן אויסגעדריקט אין די נארמאטיווע הלכה. פון איין זייט, די שטעלונג, וואס איז באשריבן געווארן דורך פארשער אלס "אנטינאָמיזם", "וואלונטאריסטישקייט", "אינדיווידואליטעט", "עקזיסטענציאליטעט", "יחסיות", "אנארכיסטישקייט", אדער "רעליגיעזע אטאנאמיע", קען טאקע פירן צו נישט פאלגן די הלכה'דיגע נארמען. אבער פון דער צווייטער זייט קען עס אויך גורם זיין פונקט פאר א סארט פארשארפערונג פון באנעמונג ("הייפּער־נאָמיזם"), וויבאלד רבי מרדכי יוסף פאדערט פון מענטש צו אויספירן אזא סארט "בירור" אויך פאר ער טוט אן אקט וואס איז דעפינירט אין הלכה אלס "רשות", דאס הייסט א מעשה, אזוי ווי עסן, וואס איז נישט קיין מצוה און נישט קיין איסור. אויך אין אזא פאל איז דער איד פארפליכטעט צו קלארשטעלן אויב מיט דעם מעשה, אין דעם מאמענט און אין דעם געגעבענעם מצב, איז ער טאקע מקיים דעם פרטישן רצון ה' צו אים, אדער אפשר איז די מעשה, כאטש עס איז מותר לויט די הלכה, אנטקעגן רצון ה', און אויב אזוי, דארף ער עס נאכלאזן. ווייל צום סוף איז דא א גרויסע וויכטיגקייט צו יעדע איינציגסטע מעשה, און עס איז נישט דא קיין מעשים וואס זענען אין די קאטעגאריע פון "סתם", אן א וויכטיגקייט. אדער ברענגט די מעשה נענטער דעם מענטש צו ה', אדער דערווייטערט עס אים. די מהות פון בירור לויט "מי השלוח" איז צו אויסקלארן, נאכן ניטראליזירן דעם עגא, צי די מעשה וואס שטייט אויפן טיש איז גוט פאר ה', גוט פאר כלל ישראל און גוט אויך פאר זיך אליין. און אזוי שרייבט ער, "אז אין אלעס דארף דער מענטש זיך קלארשטעלן לויט דריי נקודות לאורייתא [פונקטן פון דער תורה], דאס הייסט ער זאל קלארשטעלן אז עס זאל נישט זיין אין דעם געטוענעם זאך קיין שום שמץ אקעגן הש"י, און אקעגן כלל ישראל, און אויך פאר דעם מענטשן וואס טוט" (חלק א', פרשת תצא, ד"ה כי יקרא). אביעזר כהן שילדערט עס אלס "רעפלעקסיע תוך כדי המתרחש בהווה" (כהן, "תודעה עצמית", עמ' 126). אין די ווערטער פון יפעת לב: | ||
:"דער בירור פראצעס איז דער וואס פירט דעם מענטשן צו דערקענען זיך אליין און דורך דעם מאכט ער מעגליך די אפשוואכונג פונעם 'עגא' און אין דער זעלבער צייט אנטפלעקט ער דעם איך וואס איז אידענטיש מיט רצון ה' פון דעם מענטש. די ציל פון דעם בירור פראצעס איז אריבערצופירן דעם מענטשן פון א נארמאלן און טעגליכן באוואוסטזיין מצב וואו דער מענטש לעבט ווי א 'איך' וואס וועלט אויס און האט שליטה אויף זיינע לעבן צו אן אנדער באוואוסטזיין מצב וואו עס ווערט אנטפלעקט רצון ה' אלס א פעסטע און איינציגע גרונד אין דעם באוועגונג פון דער מציאות". ("כי הנה המלכים", עמ' 83–84). | |||
אין אנדערע ווערטער, דורך טוישן די באוואוסטזיין פון דעם קלארשטעלונג פראצעס, געלונגט דעם מענטשן צו נייטראליזירן זיינע רצונות און צו דערגרייכן א פארשטאנד פון דעם אמת'ן ווילן פון ג-ט צו אים, און צו האנדלען לויט דעם. | |||
לויט דעם אנאליז, קומט אונז אויס נאך א פראבלעם אין דעם פארשטאנד פון רבי מרדכי יוסף'ס השקפה. ווייל אויב איז ריכטיג דער זאך, אז אלעס איז בידי שמים, און אפילו יראת שמים, וואס איז די באדייט פון דער מענטשליכער "אויטאנאמיע" צו "קלארשטעלן" זיינע מעשים און צו באשליסן צו טון א מצוה אדער אן עבירה, ווען אלעס איז סייווי פאראויסגעשריבן? אפשר מוזן מיר זאגן אז כאטש "אלעס איז אין די הענט פון הימל", בלייבט דאך איבער א געוויסע פלאץ פאר דער מענטש'ס בחירה חופשית. און אפשר שטעקט זיך ארויס אז באמת איז די בחירה חופשית למעשה אן אילוזיע אין דעם ניווא פון די געטליכע באוואוסטזיין, אבער אין דעם פאראלעלן ניווא פון דער מענטשליכער תודעה, מוזן מענטשן האנדלען ווי זיי וועלן אויס זייערע מעשים, און אין אזא מצב, מוזן זיי טאקע האנדלען לויט דעם קלארשטעלונג פון ג-ט'ס אמת'ן ווילן אין יענעם מאמענט. נאך א וועג צו ערקלערן די דאזיגע שטעלונג איז צו זאגן אז אין דעם מאמענט פון דער באשליסונג באשליסט דער מענטש טאקע וואס צו טאן און נאר בדיעבד ווערט זיין בחירה למפרע צו ג-ט'ס ווילן. | |||
צום סוף איז אונז זייער שווער צו באשטימען גענוי די באלאנס צווישן די צוויי ריכטונגען אין רבי מרדכי יוסף'ס תורה. און דערוועגן האט יוסף ווייס געשריבן: | |||
:"ואין פלא בחוסר בהירות זה בנקודה כה מכרעת, שהרי עיקר ענינו של ר' יוסף מרדכי [!] לא תורת הדיטרמיניזם היתה, אלא אותה תורה מדהימה של ספר 'מי השלוח', אשר להיעדר כינוי הולם יותר 'אנארכיזם דתי' נקרא לה, ואשר לניתוחה יש להקדיש מחקר מיוחד" ("תורת הדטרמיניזם הדתי לר' יוסף מרדכי לרנר", עמ' 453). | |||
זיין "אינדיווידואליסטישע" שטעלונג קומט אויך צום אויסדרוק אין דעם, וואס רבי מרדכי יוסף שרייבט, אז עס זענען דא זאכן וואס זענען פארבאטן פאר איין מענטש, אבער ערלויבט פאר אן אנדערן: | |||
:"ווייל השי"ת האט באפוילן צו מוסר'ן יעדן איינעם זיין חבר און אים אוועקצוהאלטן פון אלעס שלעכטס ווי ווייט מען קען, דאס איז נאר אויף אזא פלאץ וואו מען ווייסט אז מען וועט אים קענען אריבערפירן פון דעם אויף א גוטן אופן, אדער דורך תפילה אז עס זאל אויפגעוועקט ווערן רחמנות אויף אים אז ער זאל צוריקגעקערט ווערן צום גוטן, אבער אויב ער וועט נישט קענען אים אריבערפירן, דארף ער לערנען זכות אויף אים און נישט מקטרג זיין אויף אים, ווייל קיין מענטש קען נישט דן זיין זיין חבר אויף א חוב, ווייל אפשר איז זיין יצר גרעסער פון זיין יצר, אדער אפשר איז די זאך ערלויבט פאר אים, ווייל עס זענען דא אסאך זאכן וואס פאר איין מענטש זענען זיי פארבאטן און פאר איין מענטש [אנדערער?] זענען זיי ערלויבט" (חלק א' פרשת בהר, ד"ה ולא תונו). | |||
דווקא דאס איז נישט קיין חידוש, וויבאלד לויט די בירור פון יעדן איינעם באזונדער קען ער אנקומען צו א מסקנה, אז א מעשה וואס ווערט געווענליך אנגערופן "אסור", איז ערלויבט פאר אים לויט זיין פריוואטן ווילן פון ג-ט. דעריבער איז רבי מרדכי יוסף קעגן די משפטיות פון איין מענטש אויף זיין חבר, און אין אלגעמיין איז ער קעגן דעם קיום פון מצוות תוכחה צווישן מענטשן, אדער ער פארווייכערט עס זייער שטארק. אין דעם צוזאמענהאנג איז ראטזאם צו דערמאנען אויך זיין שארפע קעגנערשאפט צו מידת הכעס, א מידה וואס ער זעט אין איר א גרויסע נעגאטיוויטעט, און נעמט כמעט אינגאנצן ארויס פון זיין רעליגיעזן לעקסיקאן. איין ביישפיל דערפאר זענען זיינע ווערטער (חלק א' פרשת שלח, ד"ה בהסדרה), "וואָרצל פון ענין גוי איז כעס און די מידה האט נישט קיין שום חלק אין ישראל". עס זענען געווען פון די פארשער (זעהט די ווערטער פון פוירשטין בשם אברהם יהושע העשל, Hands the in is All זייט 85), וואס האבן דאס געזען אלס א רעאקציע צו זיין כעסנדיגע באנעמונג פון זיין אמאלדיגן רבי-חבר, רבי מנחם מענדל פון קאצק. עס איז ראטזאם צו באמערקן אויך, אז רבי מרדכי יוסף באניצט זיך נישט מיט די חז"ל'ישע אויסדרוק "עבירה לשמה" אדער "עבירה לשם שמים", אבער ער שרייבט יא אמאל, "עת לעשות לה'" (המשך פון פסוק, "הפרו תורתך"). און דאס איז איינע פון די סטיל אונטערשידן צווישן אים און צווישן זיין תלמיד רבי צדוק הכהן, וואס פארמערט צו באניצן זיך מיט דעם אויסדרוק אין זיינע ספרים, אבער איך שרייב "אז אלעס איז אין די הענט פון הימל, און אפילו יראת שמים", כאטש זייערע שיטות אין דעם ענין פון ידיעה ובחירה זעען אויס גאנץ ענליך. | |||
רבי מרדכי יוסף האט אסאך באשעפטיגט זיך מיט מקרא'אישע געשטאלטן, און בפרט מיט געשטאלטן וואס זענען פראבלעמאטיש, אזעלכע וואס אויף דער אויבערפלאך ווערן גערעכנט אלס פולקאמע זינדיגער און רשעים, און אויך אזעלכע וואס זענען אויף דער אויבערפלאך פאזיטיווע און הייליגע געשטאלטן, נאר וואס לכאורה פאלן זיי דורך אין פארבאטענע אדער פראבלעמאטישע באנעמונג. א טייל פון זיין אלגעמיינער צוגאנג איז, אז א מענטש וואס איז גרייט צו ריזיקירן אין זיינע גייסטיגע לעבן, קען ארויסקומען פארשטארקט און פארדינען אסאך מער פון א מענטש וואס איז אן אכטונג געבער, וואס איז אכטונג צו געבן זיך צו באנעמען לויט רעליגיעזע נארמען, וואס איז נישט גרייט צו נעמען "רעליגיעזע ריזיקעס". און אויך דאס איז פארבונדן צו דעם באגריף פון בירור וואס איז דערמאנט געווארן פריער, וואס איז פארבונדן צוזאמען אין א גרויסן מאס מיטן באגריף פון ספק און די גרייטקייט אריינצוגיין אין ספקות אין עבודת ה'. איין ביישפיל צו דעם צוגאנג איז, "און באמת אין יעדע פלאץ וואס א מענטש לייגט אריין זיך אין ספקות אין עבודת השי"ת און אין זאכן וואס דארפן א בירור, אויב וועט זיך עס אויסקלארן צום גוטן איז ער גרעסער ווי דער וואס האט אוועקגעשטופט זיך פון ספיקות" (חלק א', פרשת תולדות ד"ה ויאהב). אין אן אלגעמיינעם אופן קען מען זאגן אז פאר רבי מרדכי יוסף איז די מצב פון ספק א וויכטיגע געלעגנהייט פאר אן עובד ה' זיך צו פארשריטן צו א באדייטפולע און וויכטיגע עבודה, אויב ער איז באמת ראוי דערצו. און אין די ווערטער פון אביעזר כהן: | |||
:"די שטעלונג פון רבי מרדכי יוסף אין באציאונג צו ספק …די גייסטיגע מצב איז הויך און שפיגלט זיך אפ לויט אים אויך אין די גרייטקייט פון מענטש אריינצוגיין אין מצבי ספק. די חחים אין די וועלט דארפן זיך אדורכקומען מיט מצבים פון אומזיכערקייט….אין די אויסקלארונג פון די פראגע וועגן אופיו פון ג-ט'ס ווילן….די מצב פון ספק איז נישט קיין מצב פון פנימישע אומזיכערקייט, נאר א מצב וואו עס איז נישט מעגליך זיך אנצוקלעבן אין אן אביעקטיוון אדער אין א נארמע וואס איז מקובל….אריינגיין אין ספקות וועט געשען נאר נאכדעם וואס דער מענטש האט אויסגעקלארט פאר זיך וואס ער דארף צו טאן" ("תודעה הצמית", זייט 206). | |||
אלעס וואס איז געזאגט געווארן ברענגט רבי מרדכי יוסף צו א ווייטגייענדע פירוש צו די חטאים פון די פאלק אדער פון איינצלנע וואס ווערן דערמאנט אין די תורה. צום ביישפיל, די תוכחה פון משה רבנו צום פאלק, "ממרים הייתם עם ה'" (דברים ט:כד), ווערט אין די מי השלוח צו "היינו שאף שהייתם ממרים, מכל מקום הייתם עם ה', שהייתם מדובקים ברצון השי"ת"! (חלק ב' פרשת עקב, ד"ה ממרים). | |||
איין ביישפיל פון זיין פירוש דרך פון רבי מרדכי יוסף עפענט אויף אין באציאונג צו די העלדן פון מקרא און זייערע זינד, איז זיין אונטערשייד צווישן די געשטאלטן פון יהודה און פון יוסף. עס איז מקובל אין די חסידישע ספרים צו אידענטיפיצירן יהודה, דער פאטער פון די מלוכה קייט אין ישראל, אלס ספירת מלכות און אלס א סארט "בעל תשובה". זיין תשובה קומט צום אויסדרוק אין זיין רעאקציע, "צדקה ממני" (בראשית לח:כו), צו די ווערטער פון זיין שנור תמר, נאכדעם וואס ער האט איר געהאלטן פאר א זונה, האט מיט איר געהאט באציאונגען און זי איז אריין אין שוואנגערשאפט, און איז פאראורטיילט געווארן צו טויט שטראף לויט זיין באשלוס. יוסף, פארקערט, ווערט אידענטיפיצירט מיט ספירת יסוד, און אלס א צדיק לויט דעם פסוק "צדיק יסוד עולם" (משלי י:כה), ווייל ער האט נישט נאכגעגעבן צו די פיתוי פון די ווייב פון פוטיפר און האט זיך געהיטן פון חטא. אין אנדערע חסידישע ספרים קען מען אידענטיפיצירן א בעפארצוג צו די זיכערע דרך פון יוסף קעגן די נפילות פון יהודה. צום ביישפיל אין ספר "שפת אמת" פון רבי יהודה אריה לייב אלטער פון גער, ווערט יוסף אידענטיפיצירט מיט יום השבת ווען יהודה איז פארבינדן מיט די טעג פון חול. פארקערט, רבי מרדכי יוסף טרעפט דווקא אין יהודה די גייסטישע אויסגעקליבענע וועג: | |||
:"באמת די צוויי שבטים [אפרים וואס רעפרעזענטירט יוסף, און יהודה] זענען כסדר קעגן איינער דעם אנדערן, ווייל די ענין פון די לעבן וואס הקב"ה האט געגעבן אין שבט אפרים איז צו קוקן כסדר אין יעדן זאך פון מעשה אויף די דין און די הלכה אנע זיך אוועקצורירן פון דעם… און די וואָרצל פון די לעבן פון יהודא איז צו קוקן כסדר צו השי"ת אין יעדן זאך פון מעשה אפילו ער זעט ווי די דין גייט צו, מיט דעם אלעם קוקט ער צו השי"ת אז ער זאל אים ווייזן די טיפעניש פון די אמת אין דעם זאך, ווייל עס קען זיין אפילו די דין איז אמת…אבער עס איז נישט צו די אמת…און דאס איז די וואָרצל פון די לעבן פון יהודא צו קוקן צו ה' אין יעדן זאך און נישט זיך באנעמען לויט מצות אנשים מלומדה, אפילו ער האט נעכטן געטון אזא מעשה, מיט דעם אלעם וויל ער זיך היינט נישט פארלאזן אויף זיך, נאר אז השי"ת זאל אים באלייכטן פון ניי רצונו יתברך, און די ענין וועט געצווינגען ווערן אמאל צו טאן א מעשה קעגן די הלכה ווייל עת לעשות לה' וכו'". (חלק א', פרשת וישב ד"ה וזה שנאמר). | |||
אין זיינע לעצטע ווערטער צייכנט רבי מרדכי יוסף אן צו די באקאנטע ווערטער פון חז"ל (בבלי מנחות צט עמ' א-ב), "אמר ריש לקיש, פעמים שביטולה של תורה זהו יסודה, דכתיב, (שמות לד:א) אשר שברת. אמר לו הקב"ה למשה, יישר כחך ששברת". ביים סוף פון די שטיקל מאכט רבי מרדכי יוסף קלאר אז לסוף הכל, זיין "געפארפולע" דרך פון יהודה איז די אויסדערוויילטע וועג און שרייבט, "ולעתיד…לאפרים לא יהיה טענה על יהודא במה שיוציא חוץ להלכה…כי יראה לו הש"י לאפרים את כוונת יהודא שהוא מכוון לשם שמים ולא להנאת עצמו". און עס איז ראטזאם צו דערמאנען אז אין דעם זעלבן צוזאמענהאנג באמיהט רבי מרדכי יוסף אויך צו געבן א בארעכטיגונג צו די חטאים פון ער און עונן, די זין פון יהודה, זייער שטארבן דורך ה' באשטייט א טייל פון די געשעעניש וואס ברענגט אים אין סוף צו האבן פארבאטענע באציאונגען מיט תמר זיין שנור, וואס איז פריער געווען חתונה געהאט צו זיי. | |||
די דראמאטישע און בארימסטע ביישפיל, און דאס וואס האט געברענגט די מערסטע קריטיק אויף ספר "מי השלוח", איז די באציאונג פון רבי מרדכי יוסף צו די געשעעניש פון די טויט פון זמרי בן סלוא, נשיא שבט שמעון, און כזבי בת צור, דורך פנחס בן אלעזר בן אהרן הכהן, ביי די ענדע פון פרשת בלק. אין זיין פירוש, בראש פרשת פנחס (חלק א', ד"ה וירא פנחס. און זעהט אויך חלק א', פרשת מטות, ד"ה ויקצוף משה), רבי מרדכי יוסף דרייט איבער די געווענליכע פארשטאנד אויף אירע פנימער, קריטיקירט פנחס, דער העלד פון די מעשה, און אויך רעכטפארטיגט גאנץ די זמרי וואס ווערט גערעכנט לויט די פשוטע פון די מקרא אלס א רשע! צווישן אנדערע שרייבט ער, | |||
:"ולא יעלה חס ושלום על הדעת לומר שזמרי היה נואף חס ושלום, כי מן הנואף לא יעשה הקב"ה פרשה בתורה. אך יש סוד בדבר זה, דהנה יש עשר נקודות בזנות…ובכל המדרגות שניטל מן האדם כח בחירתו ואי אפשר לו להימלט מעבירה, עד המדרגה העשירית, היינו מי שמרחיק עצמו מן היצר הרע ושומר עצמו מן העבירה בכל כוחו עד שאין ביכולתו לשמור את עצמו יותר מזה, ואז כשנתגבר יצרו עליו ועושה מעשה אז הוא בוודאי רצון ה'." | |||
ביז דא טענה'ט רבי מרדכי יוסף אז זמרי איז נישט געווען קיין חוטא און ער וועט צוריקקומען צו אים און צום מאטיוו צו זיין טאן אין פארזעצונג. בינתיים ערקלערט ער אונז אז אין די געביט פון פארבאטענע באציאונגען, עקזיסטירן צען מדריגות פון גירוי און יצר הרע, און אז אין די צענטע מדריגה ווערט באטליכט די פרייע בחירה פון מענטש, און זיין געשלעכט מעשה איז שוין נישט די רעזולטאט פון א פרייע בחירה, נאר פון די ווילן פון ג-ט, וואס צווינגט אים צו די מעשה. | |||
איידער רבי מרדכי יוסף דיסקוטירט זמרי און כזבי קערט ער צוריק צו אן אנדערע ביישפיל וואס מיר קענען שוין: | |||
:"וכענין יהודא ותמר, ואיהי בת זוגו ממש, וזה הענין היה גם כאן, כי זמרי היה באמת שומר עצמו מכל התאוות הרעות, ועתה עלתה בדעתו שהיא בת זוגו מאחר שאין בכוחו לסלק את עצמו מזה המעשה". | |||
דא, אן אויפדעקן די מקור, גלייכט רבי מרדכי יוסף צווישן די באציאונגען פון יהודה ותמר, צו די פון זמרי וכזבי. אויך אין די פאל פון זמרי, וואס ער שילדערט אלס צדיק, די נישט קענען קאנטראלירן זיין יצר באשטייט א צייכן אז די מעשה וואס ווערט דעפינירט אלס א איסור לויט די הלכה איז באמת די ווילן פון ג-ט, ווייל "זי איז זיין בת זוגו". דא איז נישט דער פלאץ אנצייגן אויף באדייטפולע אונטערשיידן צווישן די צוויי מעשיות, עס איז גענוג צו געדענקען אז פון א בליק פון די טראדיציאנעלע פירוש, איז דא אסאך מער אמפאטיע אין די ריכטונג פון יהודה, וואס צוזאמען מיט תמר ברענגט אין סוף צום געבורט פון משיח, און צווישן דעם פון זמרי וכזבי, וואס ווערט גערעכנט אלס גרויסע חילול ה', און האט געברענגט א שטראף פון א מגפה אויפן פאלק. פנחס דורך זייער טייטן, האלט צוריק די מגפה וואס האט געווירקט דעמאלטס אינעם פאלק און געווינט א ספעציעלע ברכה פון ה'. פנחס, זיכער, האט געזען די מצב אנדערש, און אזוי ערקלערט רבי מרדכי יוסף, "ופנחס אמר להיפך שעדיין יש בכוחו לסלק את עצמו מזה" אין סוף הכל, האט זמרי געהאט רעכט און פנחס האט געטועהט, | |||
:"וזה שכתוב ושם איש הישראל המוכה, היינו שהקב"ה הראה לפנחס אחר מעשה שעשה עם מי היה המלחמה שלו, שאל יחשוב כי נואף גמור היה חס ושלום, ופנחס, מחמת שהיה בא מזרע יוסף שנתברר בסיגופים ונסיונות בענין זה [ביי פוטיפר'ס ווייב] ולכך הרע בעיניו מאד על מעשה זמרי…על כן דן אותו קנאין פוגעין בו ונעלם ממנו עומק יסוד הדבר שהיה בזמרי כי היא היתה בת זוגו מששת ימי בראשית, כמו שמבואר בכתבי האר"י ז"ל…ונמצא שפנחס היה במעשה זה כנער [ווי א טועה, וואס פארשטייט נישט די מצב געהעריג] ואף על פי כן ה' יתברך אוהבו והסכים עמו, כי לפי שכלו עשה דבר גדול בקנאתו ומסר את נפשו". | |||
לקראת סוף פון די פסקה שרייבט רבי מרדכי יוסף אז זיין פירוש איז באזירט אויף די כתבי האר"י, און לויט וואס איז דארט געשריבן האט זמרי באמת געהאט רעכט, און דאס איז פנחס וואס האט נישט פארשטאנען און האט געטייטעט די צוויי לויט זיין טועה'דיגע פארשטאנד. נאר וויבאלד פנחס האט געגלייבט אז ער טוט דאס ריכטיגע און דעריבער האט ער אויך אריינגעלייגט זיך אין א סכנה, האט ה' "מסכים געווען" צו אים און האט אים געגעבן א ברכה. גייט אויס, לויט זיין פירוש, אז דער עכטער העלד פון די מעשה איז זמרי, ווען פנחס איז א סארט רוצח בשוגג! אויף דעם דרשה האט געשריבן רבי ירוחם ליינער א לאנגע הערה אין די גליון פון ספר, און אויך אין די אויסגאבע פון בני ברק איז דא א לאנגע הערה. צוזאמענצונעמען זייערע ווערטער לויט די מקורות אין די כתבי האר"י, איז מעגליך צו ערקלערן אז זמרי וכזבי זענען געווען גלגולים פון דינה בת יעקב ושכם אין ספר בראשית, אבער די אונס פון דינה דורך שכם איז געווען אין די גדר פון "פגה", דאס הייסט א מעשה וואס איז געווען פאר זיין צייט, און דעריבער פסול. דערנאך ווען די צוויי זענען ווידער באוויזן אלס זמרי וכזבי, די גרויסע און אומקאנטראלירע תאווה פון זמרי איז געווען א רעזולטאט פון דעם אז די צוויי האבן באמת געדארפט צו זיין א פאר. וויבאלד זיי זענען געטייטעט געווארן דורך פנחס, זענען די צוויי ווידער מגולגל געווארן צו די צייט פון די משנה, זמרי אלס רבי עקיבא, און כזבי אלס די ווייב פון טורנוסרופוס די רוימישע. זי האט אין סוף זיך מגייר געווען און האט חתונה געהאט מיט רבי עקיבא, און מיט דעם איז פולשטענדיג געווארן די מיסטישע - גייסטישע פראצעדור. | |||
קריטיק אויף די געוואגטע פירוש איז נישט אפגעשטאנען צו קומען. עס זענען געווען חסידישע שרייבער וואס האבן פראבירט רעכטפארטיג צו מאכן די ווערטער פון מי השלוח, אבער אפילו פון די מחנה פון חסידי איזביצא-ראדזין - לובלין האבן נישט אלע דאס מקבל געווען. רבי צדוק הכהן, אין זיין ספר "צדקת הצדיק" (אות מג) האט געשריבן, | |||
:"פעמים יש אדם עומד בנסיון גדול כל כך אד שאי אפשר לו שלא יחטא…יצר גדול כזה אי אפשר באדם לכופו והוא אונס גמור ואין בזה עונש…אבל האדם עצמו אין יכול להעיד על עצמו בזה כי אולי היה לו כח לכוף היצר (וכמו ששמעתי בזה מענין זמרי שטעה בזה)". | |||
די שטיקל איז אינטערעסאנט, ווייל פון איין זייט קערט רבי צדוק צוריק צו די באזע טענה פון זיין רבי, אז לויט איר, זענען דא מצבים וואס א מענטש האט א תאוה אזוי שטארק אז עס איז נישט מעגליך דאס צו איינהאלטן און ער עובר עבירה. אין די מצב רעדט מען פון "אונס גמור" וואס איז נישט דא קיין עונש ווייל זיין פרייע בחירה איז טאקע אוועקגענומען געווארן פון אים. אבער אין אונזער פאל שרייבט רבי צדוק אז ער האט געהערט (פון רבי מרדכי יוסף), אז זמרי האט געטועהט אין דעם, ווייל נאך אלץ איז געווען ביי אים א פרייע בחירה און ער האט געקענט באשליסן נישט צו האלטן באציאונגען מיט כזבי. גייט אויס אז רבי צדוק דרייט איבער אינגאנצן די פירוש פון רבי מרדכי יוסף אויף איר קאפ, און טענה'ט אז רבי מרדכי יוסף האט באמת געלערנט אין א פארקערטע פארעם פון וואס איז געשריבן אין "מי השלוח"! אפשר איז די נקודה פארבונדן צו די הסתייגותו פון רבי צדוק קעגן די ספר, און ווי מיר האבן דערמאנט אויבן. | |||
גרשם שלום, אין זיין פערזענליכן עותק פון די ספר האט רעגיסטרירט א הפנייה אין די גליון צום ספר "תפארת אדם: ביוגרפיים" פון א חסיד קאצק, ר' פנחס זליג גליקסמן פון לאדז'. צווישן אנדערע שרייבט ער (זייט יג-יד), | |||
:"בשנת תר"כ הוציא לאור בן בנו זה, הרב הגאון ר' גרשון חנוך ספר ממנו נקוב בשם 'מי השלוח'…מלא חידושים ערבים…גם דברים זרים, כפי עדות המוציאו לאור בהקדמתו וזה לשונו: 'והאומנם ידעתי כי בכמה מקומות יקשו הדברים לאוזנים אשר לא שמעו ולא הורגלו בדברים כאלה, אל לא אספתי בלתי למען אנשי שלומנו המכירים ערך יקרותם'… ". אויף די ווערטער פון רבי גרשון העניך זעצט גליקסמן פאר, "אולם ספר היוצא לאור, אינה בלתי למפלגה קטנה בישראל, רק נתון הוא לכל העולם כולו, יד הכל ממשמשת בו, ואוי לו למחבר עם דבריו זרים בעיני קוראיו שאינם אנשי שלומו…ביותר מר היה לחך הקוראים דבריו על דבר פנחס וזמרי, כי הכל יודעים, כי פנחס היה צדיק גמור וזמרי רשע גמור, עד שנעשה למשל, עושה מעשה זמרי ומבקש שכר כפנחס….אולי טוב עשה ר' גרשון העניך, אם השמיט מרגלית כזו מן הספר ונשארה תורה שבעל פה בקרב החסידים אנשי שלומו, אבל הוא היה איש עשוי בלי חת ולא היה חושש למה שיאמרו הבריאות". | |||
צוזאמענצונעמען די נושא וועלן מיר אנטיילן צוויי צוגאנגען צווישן די חוקרים צו דעפינירן די אנטינאמיזם וואס אפנים געפונט זיך צו מערסט אין ספר "מי השלוח". שאול מגיד האט אויסגעוועלט צובאציען צו רבי מרדכי יוסף "א ווייכע אנטינאמיזם" (soft antinomianism). לויט זיין מיינונג איז די נושא פארבונדן אויף א קלארן אופן צום משיחישן חזון פון רבי מרדכי יוסף. לויט אים: | |||
:"The messianic archetype lives in the protomesianic era and, as such, is tortured by an inner drive that may sometimes result in extrahalakhic behavior while still living within the confines of halakha. That is not transgression ''of'' the law but sanctified transgression ''in'' the law". (Magid, "Hasidism on the Margin", p. 225).) | |||
:("דער משיחישער ארכיטיפ לעבט אין דער פראטא-משיחישער תקופה און דעריבער ליידט פון אן אינערליכער דראנג וואס קען אמאל גורם זיין צו באנעמונג וואס איז קעגן די הלכה, בשעת ער לעבט נאך אלץ אין די גרעניצן פון הלכה. דאס איז נישט א פארלעצונג ''פון'' די געזעץ, נאר א געוואונטשענע פארלעצונג ''אין'' די געזעץ"). | |||
נישט לאנג צוריק האט בנימין בראון געהאלטן אן אנדער מיינונג פון מגיד און האט געטענה'ט אז אפילו "א ווייכע אנטינאמיזם", באשטייט א דעפיניציע ראדיקאלי מידי צום תורה פון רבי מרדכי יוסף, און ער בעפארצוגט די אויסדרוק "טעארעטישע אנטינאמיזם". צום סוף פון זיין שיטה שרייבט ער; | |||
:In the present reality, where one is unsure of God's will, you must always be suspicious of yourself…and accordingly follow the safe path…It is now clear why there is no evidence of transgressions by the rabbis of Izbica or their followers. The Izbicer's antinomianism remained theoretical and utopian, aimed at goals other than practical guidance of Hasidic life. In practice, the Izbicer remained a true conservative and never legitimized deviation from the Halakhah; he most certainly did not require it. This was left as an object of yearning for an alternative historical reality; part of the general yearning for a distant future" (Brown, "Theoretical Antinomianism", p. 340). | |||
:("אין די יעצטיגע מציאות, ווען עס איז נישט מעגליך קלאר צו זיין אין די ווילן פון ג-ט, דארפסטו כסדר זיך אליין פארדעכטיגן…און דעריבער נאכגיין דעם זיכערן וועג…עס איז שוין פארשטענדליך פארוואס עס איז נישט דא קיין באווייזן פון עבירות דורך די אדמו"רי איזביצא אדער זייערע חסידים. די איזשביצער'ס אנטינאמיזם איז געבליבן טעאריעטיש און אוטאפיש, פארבונדן צו צילן און נישט צו א מעשה'דיגע הדרכה צום חסידישע לעבן. למעשה איז די איזביצער געבליבן אן אמת'ער קאנסערוואטיוו און האט קיינמאל נישט לעגיטימירט צו אפווייכן פון הלכה; ער האט עס זיכער נישט פארלאנגט. דאס איז געבליבן אין די גדר פון בענקשאפט צו א אלטערנאטיווע היסטארישע מציאות; א טייל פון דער אלגעמיינער בענקשאפט פאר א ווייטע צוקונפט"). | |||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*רחל אליאור, "[https://benyehuda.org/read/25945 תמורות במחשבה הדתית בחסידות פולין - בין 'יראה' ו'אהבה' ל'עומק' ו"'גוון']", '''תרביץ''' סב, ג, (תשנ"ג) , עמ' 381–432. | *רחל אליאור, "[https://benyehuda.org/read/25945 תמורות במחשבה הדתית בחסידות פולין - בין 'יראה' ו'אהבה' ל'עומק' ו"'גוון']", '''תרביץ''' סב, ג, (תשנ"ג) , עמ' 381–432. | ||
*יצחק אלפסי, "אנציקלופדיה לחסידות: אישים", ירושלים תשס"ה, כרך ג', עמ' רלח–רמב. | *יצחק אלפסי, "אנציקלופדיה לחסידות: אישים", ירושלים תשס"ה, כרך ג', עמ' רלח–רמב. | ||
*{{אסיף|אסף שניאור|pituchei-4-259-276-pdf/|יציאה מהכללים – עיון במשנתו של ר' מרדכי יוסף ליינער, בעל "מי השילוח"|פתוחי חותם ד|תשס"ט|סוג=נושא}} | *{{אסיף|אסף שניאור|pituchei-4-259-276-pdf/|יציאה מהכללים – עיון במשנתו של ר' מרדכי יוסף ליינער, בעל "מי השילוח"|פתוחי חותם ד|תשס"ט|סוג=נושא}} | ||
* | * | ||
*פנחס זליג גליקסמן, "תפארת אדם: תיאורים ביוגרפיים", לודג' תרפ"ג. | *פנחס זליג גליקסמן, "[https://hebrewbooks.org/46994 תפארת אדם: תיאורים ביוגרפיים]", לודג' תרפ"ג. | ||
*יעקב ורשבסקי, "עצות ממי השילוח" (שני כרכים), ירושלים תשע"ו. | |||
יעקב ורשבסקי, " עצות ממי השילוח " | *יוסף וייס, "ספר דור ישרים לאיזביצא-ראדזין: שתי מהדורות או שני נוסחאות", בתוך (יוסף שוייג ואבינעם סטילמן עורכים), "ליקוטים/יוסף וייס", ירושלים תשע"ט, עמ' 124–137. | ||
יוסף וייס, "ספר דור ישרים לאיזביצא -ראדזין: שתי מהדורות או שני נוסחאות", | *יוסף וייס, "תורת הדטרמניזם הדתי לר' יוסף מרדכי לרנר מאיזביצא", מתוך "ספר יובל ליצחק בער", ירושלים, תשכ"א, עמ' 447–453. | ||
בתוך | *אורה ויסקינד-אלפר, "[https://www.academia.edu/35551261/עיון_בגישה_הפרשנית_של_חסידות_איזביצא_רדזין_סיפורי_יוסף_Hermeneutics_and_Hasidic_Thought_The_Izbica_Radzyn_Reading_of_the_Joseph_Storiesעיון בגישה הפרשנית של חסידות איזביצא- רדזין: סיפורי יוסף]", '''תרביץ''' פ' (חוברת ד') תשע"ג, עמ' 595–622. | ||
תשע"ט, עמ' | *אביעזר כהן, "[https://www.academia.edu/38660174/אינדיבידואציה_והופעת_הסובייקט_בספר_מי_השלוח האינדיבידואציה ושאלת הסובייקט בספר מי השלוח]", מתוך (דבורה נוב וברוך כהנא עורכים), "אל העצמי: תהליכי אינדיבידואציה ומעברי חיים", ירושלים, 2014 עמ' 335-384. | ||
יוסף וייס " | *אביעזר כהן, "[https://hasidut.herzog.ac.il/wp-content/uploads/2022/07/מאמר-של-אביעזר-כהן-4.pdf על קיום ואי קיום מצוות מתוך 'יכולת': אקסיסטנציאליזם דתי במשנתם של ר' מרדכי יוסף מאיזביצה ופרנץ רוזנצווייג]", ספר רבקה עמ' 525– ,562 הוצאת הספרים אוניברסיטת בן-גוריון, 2007 | ||
מתוך "ספר | *יהודא לייב לוין, "מגילת פולין: האדמו"רים מיזביצה", ירושלים תשכ"ט. | ||
אורה ויסקינד-אלפר, " | *גרשון חנוך העניך ליינר, "הקדמה" לספר "בית יעקב " על ספר בראשית, ווארשע תר"נ. | ||
יוסף", | *גרשון חנוך העניך ליינר, "ספר שער האמונה ויסוד החסידות" (מהדורה חדשה ומאורת של ההקדמה ל"בית יוסף"), בני ברק, תשנ"ו. | ||
אביעזר כהן, "האינדיבידואציה ושאלת הסובייקט בספר מי השלוח", מתוך | *חיים שמחה ליינר, "[https://www.sefaria.org.il/Sod_Yesharim סוד ישרים]", מהדורה ראשונה לובלין תרס"ט. מהדורה שניה (עם הוספות ושינויים רבים), לובלין תרפ"ה. | ||
*ירוחם ליינר, "זכרון לראשונים", ניו- יורק תש"י. | |||
חיים", ירושלים ,2014 עמ' | *ירוחם ליינר, "תפארת ירוחם", ברוקלין תשכ"ז. | ||
אביעזר כהן, "על קיום ואי קיום מצוות מתוך 'יכולת | *רפאל מאהלר, החסידות וההשכלה בגליציה ובפולין הקונגרסאית במחצית הראשונה של המאה התשע עשרה - היסודות הסוציאלים והמדיניים, מרחביה, ,1961 עמ' 343-349 . | ||
במשנתם של ר' מרדכי יוסף מאיזביצה | *מנחם מקובר, "החסידות כתנועה משיחית, והחידוש בנדון במשנת חסידות איז'ביצא- ראדזין", "אורשת" י' (תשפ"א), עמ' 135–160. | ||
525– ,562 הוצאת הספרים אוניברסיטת בן-גוריון, 2007 | |||
יהודא לייב לוין, "מגילת פולין: האדמו"רים מיזביצה", ירושלים תשכ"ט. | |||
גרשון חנוך העניך ליינר, "הקדמה" לספר "בית יעקב " על ספר בראשית, | |||
גרשון חנוך העניך ליינר, "ספר שער האמונה ויסוד החסידות" | |||
ומאורת של ההקדמה ל"בית יוסף" | |||
ירוחם ליינר, "זכרון | |||
ירוחם ליינר, "תפארת ירוחם", ברוקלין תשכ"ז. | |||
רפאל מאהלר, החסידות וההשכלה בגליציה ובפולין הקונגרסאית במחצית | |||
הראשונה של המאה התשע עשרה - היסודות הסוציאלים והמדיניים, מרחביה, | |||
,1961 עמ' 343-349 . | |||
מנחם מקובר, "החסידות כתנועה משיחית, והחידוש בנדון במשנת חסידות | |||
איז'ביצא- ראדזין", "אורשת" י' | |||
*ישראל אורי מייטליס, "[https://jstudies.huji.ac.il/sites/default/files/jstudies/files/tarbiz_-_8804_-_archive_-_book.pdf#page=153 למקומה של הגות איזביצה־ראדזין בחיבורי התכלת של האדמו"ר מראדזין]", '''תרביץ''' פח (תמוז-אלול תשפ"ב), עמ' 687–725. | *ישראל אורי מייטליס, "[https://jstudies.huji.ac.il/sites/default/files/jstudies/files/tarbiz_-_8804_-_archive_-_book.pdf#page=153 למקומה של הגות איזביצה־ראדזין בחיבורי התכלת של האדמו"ר מראדזין]", '''תרביץ''' פח (תמוז-אלול תשפ"ב), עמ' 687–725. | ||
רבקה ש" | *רבקה ש"ץ, אוטונומיה של הרוח ותורת משה : עיונים בתורת הרבי מרדכי יוסף מאיזביצא", בתוך, "מולד", כרך כא, חוברת 183-184 (1963), ע' .554-561 | ||
מאיזביצא", בתוך, "מולד", כרך כא, חוברת 183-184 ) | *שלמה זלמן שרגאי ואברהם ביק (שאולי) , " בהיכל איזביצא -לובלין: אסופה", ירושלים תשל"ז | ||
שלמה זלמן שרגאי | *שלמה זלמן שרגאי, חסידות הבעל שם טוב בתפיסת איזביצא-רדזין, סיני מ"ז (תש"כ), עמ' קסה-קצח. | ||
ירושלים תשל"ז | *שלמה זלמן שרגאי, "במעייני חסידות איזביצא-ראדזין: אסיף ממשנתם של בית יעקב ותפארת יוסף", ירושלים תש"מ. | ||
שלמה זלמן שרגאי, חסידות הבעל שם טוב בתפיסת איזביצא-רדזין , סיני מ"ז | *שלמה זלמן שרגאי, "בנתיבי חסידות איזביצא-ראדזין: פרקים במשנת בית מדרשם של מאורות איזביצא -ראדזין" (שני כרכים), ירושלים "המשוחררת" תשל"ב. | ||
שלמה זלמן שרגאי, " במעייני חסידות איזביצא-ראדזין | |||
בית יעקב ותפארת יוסף", ירושלים תש"מ. | |||
שלמה זלמן שרגאי , " בנתיבי חסידות איזביצא-ראדזין : פרקים במשנת בית | |||
מדרשם של מאורות איזביצא -ראדזין" | |||
תשל"ב. | |||
<div class="mw-content-ltr"> | <div class="mw-content-ltr"> | ||
*David Bashevkin, "[https://www.academia.edu/28247025/David_Bashevkin_A_Radical_Theology_and_a_Traditional_Community_On_the_Contemporary_Application_of_Izbica_Lublin_Hasidut_in_the_Jewish_Community_TorahMusings_com_August_2015_54_68 A Radical Theology and a Traditional Community: On the Contemporary Application of Izbica-Lublin Hasidut in the Jewish Community]". In TorahMusings.com. August 2015, pp. 54-68. | *David Bashevkin, "[https://www.academia.edu/28247025/David_Bashevkin_A_Radical_Theology_and_a_Traditional_Community_On_the_Contemporary_Application_of_Izbica_Lublin_Hasidut_in_the_Jewish_Community_TorahMusings_com_August_2015_54_68 A Radical Theology and a Traditional Community: On the Contemporary Application of Izbica-Lublin Hasidut in the Jewish Community]". In TorahMusings.com. August 2015, pp. 54-68. | ||
Reuven Boshnack, "Pathways to the Heart: Opening the | *Reuven Boshnack, "Pathways to the Heart: Opening the Teachings of the House of Izhbitz", Brooklyn 5775 [2017]. | ||
Teachings of the House of Izhbitz", Brooklyn 5775 [2017]. | *Benjamin Brown, "[https://www.researchgate.net/publication/340006107_Theoretical_Antinomianism_and_the_Conservative_Function_of_Utopia_Rabbi_Mordekhai_Yosef_of_Izbica_as_a_Case_Study Theoretical Antinomianism and the Conservative Function of Utopia: Rabbi Mordekhai Yosef of Izbica as a Case Study]", ''Journal of Religion'' 99, 3 (2019), pp. 312-340. | ||
Benjamin Brown, "Theoretical Antinomianism and the | *Morris M. Faierstein, "[https://dokumen.pub/all-is-in-the-hands-of-heaven-the-teachings-of-rabbi-mordecai-joseph-leiner-of-izbica-revised-edition-1593333374-9781593333379.html All is in the Hands of Heaven: The Teachings of Rabbi Mordecai Joseph Leiner]", Piscataway 2005. | ||
Conservative Function of Utopia: Rabbi Mordekhai Yosef of | *Morris M. Faierstein, "[https://www.academia.edu/1429678/Kotsk_Izbica_Dispute_Theological_or_Personal Kotzk – Izbica Dispute: Theological or Personal?]", in Morris M. Faierstein, ''From Safed to Kotsk: Studies in Kabbalah and Hasidism'', Los Angeles 2013, pp. 202- 206. | ||
Izbica as a Case Study", | *Morris M. Faierstein, "The Deterministic Theology of Rabbi Mordecai Joseph Leiner of Izbica", in "Proceedings of the Rabbinical Assembly" vol. 51 (1989), pp. 186-196. | ||
312-340. | *Morris M. Faierstein, "Two radical teachings in the Mei ha-Shiloah and their sources", in Morris M. Faierstein, "From Safed to Kotsk: Studies in Kabbalah and Hasidism", Los Angeles 2013, pp. 207-210. | ||
Morris M. Faierstein, "All is in the Hands of Heaven: The | *Paul Fenton, "La Redemption Individuelle dans le Hassidisme d'Izbica", "pardes", no. 24 (1998), pp. 95-105. | ||
Teachings of Rabbi Mordecai Joseph Leiner", Piscataway 2005. | *Marc Gafni, "[https://www.academia.edu/36329159/Radical_Kabbalah_Book_1 Radical Kabbalah: The Enlightenment Teaching of Unique Self, Nondual Humanism and the Wisdom of Solomon – the Great Teaching of Ethics and Eros from Mordechai Lainer of Izbica]" ([https://www.academia.edu/36347819/Radical_Kabbalah_Book_2 two volumes]), Tucson (without year of publication). | ||
Morris M. Faierstein, "Kotzk – Izbica Dispute: Theological or | *Jerome I. Gellman, "Abraham! Abraham!: Kierkegaard and the Hasidim on the Binding of Isaac", Aldershot and Burlington, 2003' pp. 57-89. | ||
Personal?", in Morris M. Faierstein, | *Jerome I. Gellman, "Hasidic Existentialism?". In (Elman and Gurock, eds.), "Hazon Nahum: Studies in Jewish Law, Thought, and History Presented to Dr. Norman Lamm", New York and Hoboken, 1997, pp. 393-417. | ||
Studies in Kabbalah and Hasidism | *Jerome I. Gellman, "The Fear, The Trembling, and the Fire: Kierkeaard and the Hasidic Masters on the Binding of Isaac", New York and London, 1994, pp. 23-71. | ||
206. | *Herzl Hefter, "[https://traditiononline.org/in-gods-hands-the-religious-phenomenology-of-r-mordechai-yosef-of-izbica/ In God's Hands: The Religious Phenomenology of R. Mordechai Yosef of Izbica]", "Tradition: A Journal of Orthodox Jewish Thought", vol. 46, No. 1, Spring 2013, pp. 43-65. | ||
Morris M. Faierstein, "The Deterministic Theology of Rabbi | *Shaul Magid, "Hasidism on the Margins: Reconciliation, Antinomianism, and Messianism in Izbica/Radzin Hasidism", Madison 2003. | ||
Mordecai Joseph Leiner of Izbica", in "Proceedings of the | *Don Seeman, "Martyrdom, Emotion and the Work of Ritual in Mordecai Joseph Leiner's Mei Ha-Shiloah", in AJS Review 27:2 (2003), pp. 253-279. | ||
Rabbinical Assembly" vol. 51 (1989), pp. 186-196. | *Joseph G. Weiss, "Eine Spratjudische Utopie Religioser Freiheit", in "Eranos-Jahrbuch 1963: Vom Sinn der Utopie", Zurich 1964, pp. 235-280. | ||
Morris M. Faierstein, "Two | *Joseph Weiss, "A Late Jewish Utopia of Religious Freedom", in, (David Goldstein, ed.) Joseph Weiss, "Studies in Eastern European Jewish Mysticism and Hasidism", London, Portland 1997, pp. 209-248. | ||
to Kotsk: Studies in Kabbalah and Hasidism", Los Angeles 2013, | *Ora Wiskind-Elper, "Wisdom of the Heart: The Teachings of Rabbi Ya'akov of Izbica-Radzyn", Philadelphia 2010. | ||
pp.207-210. | *{{אקדמיה|Morris Faierstein|[Encyclopedia of the Bible and Its Reception] Leiner of Izbica Mordecai Joseph.pdf|37995661|Encyclopedia of the Bible and Its Reception, 16: 98-99|2018/01/01}}</div> | ||
Paul Fenton, "La Redemption Individuelle dans le Hassidisme | |||
d'Izbica", "pardes", no. 24 (1998), pp. 95-105. | |||
Marc Gafni, "Radical Kabbalah: The Enlightenment Teaching of | |||
Unique Self, Nondual Humanism and the Wisdom of Solomon – | |||
the Great Teaching of Ethics and Eros from Mordechai Lainer of | |||
Izbica" (two volumes), Tucson (without year of publication). | |||
Jerome I. Gellman, "Abraham! Abraham!: Kierkegaard and the | |||
Hasidim on the Binding of Isaac", Aldershot and Burlington, | |||
2003' pp. 57-89. | |||
Jerome I. Gellman, "Hasidic Existentialism?". In (Elman and | |||
Gurock, eds.), "Hazon Nahum: Studies in Jewish Law, Thought, | |||
and History Presented to Dr. Norman Lamm", New York and | |||
Hoboken, 1997, pp. 393-417. | |||
Jerome I. Gellman, "The Fear, The Trembling, and the Fire: | |||
Kierkeaard and the Hasidic Masters on the Binding of Isaac", New | |||
York and London, 1994, pp. 23-71. | |||
Herzl Hefter, "In God's Hands: The Religious Phenomenology of | |||
R. Mordechai Yosef of Izbica", "Tradition: A Journal of Orthodox | |||
Jewish Thought", vol. 46, No. 1, Spring 2013, pp. 43-65. | |||
Shaul Magid, "Hasidism on the Margins: Reconciliation, | |||
Antinomianism, and Messianism in Izbica/Radzin Hasidism", | |||
Madison 2003. | |||
Don Seeman, "Martyrdom, Emotion and the Work of Ritual in | |||
Mordecai Joseph Leiner's Mei Ha-Shiloah", in AJS Review 27:2 | |||
(2003), pp. 253-279. | |||
Joseph G. Weiss, "Eine Spratjudische Utopie Religioser Freiheit", | |||
in "Eranos-Jahrbuch 1963: Vom Sinn der Utopie", Zurich 1964, | |||
pp. 235-280. | |||
Joseph Weiss, "A Late Jewish Utopia of Religious Freedom", in, | |||
(David Goldstein, ed.) Joseph Weiss, "Studies in Eastern | |||
European Jewish Mysticism and Hasidism", London, Portland | |||
1997, pp. 209-248. | |||
Ora Wiskind-Elper, "Wisdom of the Heart: The Teachings of | |||
Rabbi Ya'akov of Izbica-Radzyn", Philadelphia 2010.</div> | |||
===עבודות מחקר=== | ===עבודות מחקר=== | ||
יהודה בן -דור, "עיון במי | *יהודה בן-דור, "עיון במי השילוח לר' מרדכי יוסף מאיז'ביצא" (דיסערטאציע), האוניברסיטה העברית, תשרי תשס"ט. | ||
*דוד הררי, "חירות האדם, אשלייה הכרחית: דיון במשנתם של יהודה אברבנאל, דיקרט, שפינוזה והרב יוסף מרדכי לינר מאיזביצא בסוגיית הרצון", עבודת גמר לתואר מוסמך, האוניברסיטה העברית, ירושלים 1985. | |||
דוד הררי, "חירות האדם, | *אליהו יוגב, "[https://www.academia.edu/42863113/Mei_Hashiloah_Between_Parallel_Worlds_New_Investigations_into_the_Philosophy_Mysticism_and_Religious_Outlook_of_Rabbi_Mordecai_Yosef_Leiner_of_Izbica_Ph_D_Thesis_Bar_Ilan_University_2019_ מי השלוח: בין עולמות מקבילים – עיונים חדשים בפילוסופיה, במיסטיקה ובתפיסה הדתית של הרב מרדכי יוסף מאיזביצא]", חיבור לשם קבלת תואר דוקטור לפילוסופיה, אוניברסיטת בר-אילן, רמת-גן תשע"ז. | ||
*אביעזר כהן, "[https://asif.co.il/wpfb-file/63-pdf-9/ תודעה עצמית בספר מי השלוח ככלי לקיום הזיקה שבין האל והאדם]", מחקר לשם קבלת תואר דוקטור לפילוסופיה, אוניברסיטת בן גוריון בנגב, באר שבע 2006. | |||
לתואר מוסמך, האוניברסיטה העברית, ירושלים 1985 . | *יפעת לב, "כי הנה המלכים נועדו: המתח שבין חסידויות איז'ביצה וגור כפי שעולה מעיון בדרשות בנושא יהודה ויוסף", חיבור לשם קבלת תואר מוסמך, האוניברסיטה העברית, ירושלים 2014. | ||
אליהו יוגב, "מי השלוח: בין עולמות מקבילים – עיונים חדשים בפילוסופיה, | <div class="mw-content-ltr"> | ||
במיסטיקה ובתפיסה הדתית של הרב מרדכי יוסף מאיזביצא", חיבור לשם קבלת | *Herzl Hefter, "[https://www.academia.edu/37781968/Reality_and_Illusion_A_Study_in_the_Religious_Phenomenology_of_R_Mordekhai_Yosef_of_Ishbitz_MA_thesis_final_pdf Reality and Illusion: A Study in the Religious Phenomenology of R. Mordekhai Yosef of Ishbitz]", M.A. Thesis, Tel Aviv University, Tel Aviv 2018.</div> | ||
תואר דוקטור לפילוסופיה, אוניברסיטת בר -אילן, רמת-גן תשע"ז. | |||
אביעזר כהן, "תודעה עצמית בספר מי השלוח ככלי לקיום הזיקה שבין האל | ---- | ||
והאדם", מחקר לשם קבלת תואר דוקטור לפילוסופיה, אוניברסיטת בן גוריון | *https://www.dirshu.co.il/wp-content/uploads/2021/12/ויגש-תשפב-1.pdf#page=17 | ||
בנגב, באר שבע 2006 . | |||
יפעת לב, "כי הנה המלכים נועדו : המתח שבין חסידויות איז'ביצה וגור כפי | |||
שעולה מעיון בדרשות בנושא יהודה ויוסף ", חיבור לשם קבלת תואר מוסמך, | |||
האוניברסיטה העברית, ירושלים . | |||
Herzl Hefter, "Reality and Illusion: A Study in the Religious | |||
Phenomenology of R. Mordekhai Yosef of Ishbitz", M.A. Thesis, | |||
Tel Aviv University, Tel Aviv 2018. | |||