בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,381
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 49: | שורה 49: | ||
מיט דער צייט איז דער רבי געווארן איינער פון די מערסט אנגעזעענע צדיקים אין אונגארן. אין יאר תרצ"ט האט ער פרובירט ארויפצוגיין קיין ארץ ישראל, און האט געשריבן צו מענטשן וואס האבן זיך באשעפטיגט מיט עליה, צו באקומען סערטיפיקאטן (רשיון-עליה). דאס איז אבער נישט צושטאנד געקומען{{הערה|1={{לינק|קעפל=Lot 91 - מכתב היסטורי מאת הרה"ק רבי שלום אליעזר הלברשטאם מראצפערט הי"ד: תחנונים להצילו ערב השואה|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=מערץ 3, 2024|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/620-grand-winter-event-he/lot-91-22/}}}}. ער האט געזאגט: "איך ווייס אז א גרויסער חורבן קומט אויף דער וועלט, און איך ווייס אז אין ארץ ישראל קען מען אויפטון ישועות"{{הערה|{{היברובוקס|רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם|שפע חיים|36048|page=42|באנד=חלק יא ויקהל, פקודי, ויקרא|מקום הוצאה=ברוקלין|שנת הוצאה=תשס"ו|עמ=לב}}; {{היברובוקס|2=קובץ בית יעקב|3=28372|page=24|באנד=94 (אדר תשכ"ז)|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשכז|עמ=24}}.}}. | מיט דער צייט איז דער רבי געווארן איינער פון די מערסט אנגעזעענע צדיקים אין אונגארן. אין יאר תרצ"ט האט ער פרובירט ארויפצוגיין קיין ארץ ישראל, און האט געשריבן צו מענטשן וואס האבן זיך באשעפטיגט מיט עליה, צו באקומען סערטיפיקאטן (רשיון-עליה). דאס איז אבער נישט צושטאנד געקומען{{הערה|1={{לינק|קעפל=Lot 91 - מכתב היסטורי מאת הרה"ק רבי שלום אליעזר הלברשטאם מראצפערט הי"ד: תחנונים להצילו ערב השואה|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=מערץ 3, 2024|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/620-grand-winter-event-he/lot-91-22/}}}}. ער האט געזאגט: "איך ווייס אז א גרויסער חורבן קומט אויף דער וועלט, און איך ווייס אז אין ארץ ישראל קען מען אויפטון ישועות"{{הערה|{{היברובוקס|רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם|שפע חיים|36048|page=42|באנד=חלק יא ויקהל, פקודי, ויקרא|מקום הוצאה=ברוקלין|שנת הוצאה=תשס"ו|עמ=לב}}; {{היברובוקס|2=קובץ בית יעקב|3=28372|page=24|באנד=94 (אדר תשכ"ז)|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשכז|עמ=24}}.}}. | ||
בעת די נאצישע רדיפות האבן זיך פארשטארקט אין פּוילן | בעת די נאצישע רדיפות האבן זיך פארשטארקט אין פּוילן מיט'ן אויסברוך פון דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט קריג]], איז רבי שלום אליעזר'ל געווען זייער צעבראכן פון די בשורות וואס ער האט געהערט וועגן די אידן דארטן. ער האט געהאט פאמיליע און חסידים אין יענער געגנט, און ער האט געטון אלץ וואס ער האט געקענט צו העלפן זיי ארויסצוקומען. אין אדר א' תש"ג האט ער געשריבן א פארצווייפלטן בריוו, וואו ער האט געפרעגט וועגן דעם גורל פון זיין ברודער [[רבי יצחק ישעיה האלבערשטאם|רבי ישעיה]] און זיין איידעם [[רבי בן ציון האלבערשטאם]] פון באבוב, וועלכע ער האט געהערט אז זיי זענען דעפּארטירט געווארן{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/599-ספרים-יקרי-ערך/lot-19-שמעתי-כי/|קעפל=Lot 19 - 'שמעתי כי לקחום לשם... מי ומי ההולכים' קריאתו הנואשת של הרה"ק רבי של ום אליעזר הלברשטאם מראצפרט הי"ד אודות אחיו הצעיר רבי ישעיה מטשכויב הי"ד וחתנו רבי בן ציון מבובוב הי"ד.|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=נאוועמבער 26, 2021}}}}. | ||
ער האט געמאכט אַן ערנסטע מעלדונג אין זיין שול בעת דער מלחמה, אז פון איצט אָן זאל קיינער נישט מתפּלל זיין פאר זיינע פּערזענליכע באדערפענישן, ווייל דאס איז א צייט פון קריזיס פאר כלל ישראל, און אלע תפילות דארפן זיין קאנצענטרירט אויף די באדערפענישן פון כלל ישראל. ער האט דאס איבערגעחזרט עטליכע מאל אין די קומענדיגע יארן. ער האט באזוכט דעם קבר פון קאלובער רבי'ן צו דאווענען פאר א ישועה פאר כלל ישראל. ער האט געזאגט, "דא רעדט דעם צאנזער רב'ס קינד. כלל ישראל דארף האבן א ישועה!". ער האט אנגעמערקט אז דאס איז די ערגסטע צייט צו זיין א רבי, ווייל א רבי'ס אויפגאבע איז צו העלפן זיינע חסידים, און ער איז נישט בכוח צו | ער האט געמאכט אַן ערנסטע מעלדונג אין זיין שול בעת דער מלחמה, אז פון איצט אָן זאל קיינער נישט מתפּלל זיין פאר זיינע פּערזענליכע באדערפענישן, ווייל דאס איז א צייט פון קריזיס פאר כלל ישראל, און אלע תפילות דארפן זיין קאנצענטרירט אויף די באדערפענישן פון כלל ישראל. ער האט דאס איבערגעחזרט עטליכע מאל אין די קומענדיגע יארן. ער האט באזוכט דעם קבר פון קאלובער רבי'ן צו דאווענען פאר א ישועה פאר כלל ישראל. ער האט געזאגט, "דא רעדט דעם צאנזער רב'ס קינד. כלל ישראל דארף האבן א ישועה!". ער האט אנגעמערקט אז דאס איז די ערגסטע צייט צו זיין א רבי, ווייל א רבי'ס אויפגאבע איז צו העלפן זיינע חסידים, און ער איז נישט בכוח דאס צו טון.{{הערה|שם=משפחה}}. | ||
אין סוכות פון יאר תש"ד זענען געווען בלויז פינף כשרע אתרוגים אין גאנץ אונגארן, וואס זענען שווער געשמוגלט געווארן. איינער פון די אתרוגים איז אנגעקומען צו אים. ער האט משנה געווען זיין מנהג פון בענטשן אתרוג שפעט, און האט געבענטשט אתרוג פארטאג, כדי אנדערע אידן זאלן אויך קענען מקיים זיין די מצווה, שיקנדיג עס ארום צו ארומיגע שטעטלעך דורך א גוי{{הערה|אונגער, 419–420.}}. | |||
אין | ווען די נאציס האבן אינוואדירט אונגארן אין מערץ 1944, איז דער רבי מיט זיין פאמיליע און חסידים דעפּארטירט געווארן צו דער געטא אינעם נאנטן שטאט [[נירעדהאז]] (Nyíregyháza). פסח האט ער נאך געוויילט אין ראצפערט און זיין פאטער'ס יארצייט טיש האט ער שוין געפירט אין געטא פאר די לעצטע מאל{{הערה|שם=משפחה}}. אין געטא איז זיין בארד אפגעשוירן געווארן. זיין רביצין שרה איז נפטר געווארן אין שימאָ־פּוסטאָ קאנצענטראציע לאגער אין עלטער פון 85 יאר{{הערה|אונגער, 420.}}. זי האט באקומען א אידישע קבורה. | ||
לויט | אין פרילינג-זומער תש"ד זענען הונדערטער טויזנטער אונגארישע אידן דעפּארטירט געווארן קיין אוישוויץ-בירקענאו. רבי שלום אליעזר איז דעפּארטירט געווארן מיט א באן קיין אוישוויץ ט"ז סיון תש"ד, אלט זייענדיג 82 יאר, צוזאמען מיט זיין זון רבי משולם זושא יצחק. | ||
לויט א לעגענדע, האט זיין פאטער, דער דברי חיים, זיך באוויזן צו אים אין חלום די נאכט פאר זיין דעפּארטאציע, און אים געגעבן א ברירה צווישן שטארבן על קידוש השם אדער געראטעוועט ווערן; ער האט אויסדערוועלט צו מקדש זיין שם שמים{{הערה|זעט [https://ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=578952#p578952 אויף אייוועלט פון דא א"וו].}}. איידער ער איז געשיקט געווארן קיין אוישוויץ, האט ער אנגעטון א ווייסן [[קיטל]] און תכריכים אונטער זיין רבנישע קליידער. ער איז גלייך געשיקט געווארן צו די [[גאז קאמער]]ן ביי זיין אנקומען, וואו ער איז אומגעקומען על קידוש השם. | |||
ר' יושע ראזענבלום, אַן איבערלעבער פון דער [[זאנדערקאמאנדא|זאָנדערקאָמאַנדאָ]] אין בירקענאו, איז געווען אַן עדות צו די לעצטע מאמענטן פון רבי שלום אליעזר. אין דער אפּקליידע צימער פארן גאז קאמער, האט דער רבי | ר' יושע ראזענבלום, אַן איבערלעבער פון דער [[זאנדערקאמאנדא|זאָנדערקאָמאַנדאָ]] אין בירקענאו, איז געווען אַן עדות צו די לעצטע מאמענטן פון רבי שלום אליעזר. אין דער אפּקליידע צימער פארן גאז קאמער, האט ראזענבלום געזאגט פאר דער רבי אז ער איז פון דער געגנט פון קראקע. האט דער רבי געזאגט אז זיין ברודער רבי ישעיה'לע טשעחויווער איז פון יענער געגנט. ר' יושע האט דעמאלט אנערקענט אז דאס איז א זון פון צאנזער רב און האט אים געזאגט אז עס איז נישט דא קיין צייט, און ער זאל שנעל אנטון עפעס (מעגליך ציצית) און זאגן וידוי, זאגנדיג אז דערווייל וועט ער אכטונג געבן אויפ'ן רבי'ן. נאכדעם האט דער רבי געזאגט פאר ר' יושע: "דו וועסט זוכה זיין צו איבערלעבן און דו זאלסט דערציילן דער גאנצער וועלט וואס די פארשאלטענע רשעים האבן אונז געטון!", איבער'חזר'דיג מיט פארזיכערונג אז ער וועט בלייבן לעבן. ראזענבלום האט טאקע איבערגעלעבט די קריג{{הערה|שם=משפחה}}{{הערה|{{יוטיוב|oYl8NqthJzg|שם=ווידעא ווי ר' יהושע ראזענבלום דערציילט וועגן דער באגעגעניש אין די גאז קאמערן מיטן צדיק רבי שלום אליעזר}}.}}. | ||
== | ==פאמיליע== | ||
רבי שלום אליעזר האט געהאט צוויי זין און פיר אײדעמס, און ער האט זיך משדך געװען מיט די גרעסטע רבײם פון זײן דור. זיינע קינדער: | |||
רבי שלום אליעזר און | *חיה פראַדל האלבערשטאם (1881 – ט"ז אדר ה'תשל"ד) – איז געווען די ווייב פון איר שוועסטער־קינד, [[רבי בן ציון האלבערשטאם]] (קדושת ציון), דער צווייטער באבאווער רבי. | ||
*חיה | *[[רבי חיים האלבערשטאם (סאטמאר)|רבי חיים]] (תרמ"ה - י"ט כסלו תש"ב) – א דיין אין סאטמאר. ער איז נסתלק געווארן יונגערהייט נאך פאר זיין פאטער. | ||
*[[רבי חיים האלבערשטאם (סאטמאר)|רבי חיים]] ( | *ברוך (1892–1894){{הערה|[https://www.geni.com/people/Naftali-Herz-Halberstam-of-Brody/6000000003050667519 Naftali Herz Halberstam, of Brody (1879 - c.1940) - Genealogy]}}{{מקור}}. | ||
*ברוך (1892–1894). | *רבי משולם זושא יצחק פון ראצפערט (תרמ"ד - כ"ג אייר תש"ד). ער איז אומגעקומען מיט זיין פאטער אין אוישוויץ. | ||
*רבי משולם זושא יצחק פון ראצפערט ( | *אדל (1895–1927) – אין איר ערשטן זיווג איז זי געווען די ווייב פון רבי חיים מאשקאוויטש, זון פון רבי בצלאל יהושע מאשקאוויטש פון גלינא. אין איר צווייטן זיווג איז זי געווען די ווייב פון רבי ישראל צבי ראטנבערג, דער קאסאנער רבי. | ||
*אדל | *ברכה סימא (–1926) – איז געווען די ווייב פון [[רבי חיים צבי טייטלבוים]], דער סיגעטער רב, בעל "עצי חיים". | ||
* | *חנה (–1944) – אין איר ערשטן זיווג איז זי געווען די ווייב פון רבי יהושע שמואל העשיל, בן רבי יצחק מאיר העשיל פון טריסק, בן רבי שמואל פון קרילאוויץ (איידעם פון [[רבי אברהם טווערסקי (טוריסק)|טריסקער מגיד]]), בן [[רבי משולם זוסיא העשל (זשינקאוו)|רבי זושא פון זינקוב]], בא"ב פונעם אפטער רב. אין איר צווייטן זיווג איז זי געווען די ווייב פון רבי מנחם מענדל ראזענפעלד, דער ביסטריצער רבי. | ||
*חנה טווערסקי | *נפתלי הערץ פון בראדי (1879?–1940){{הערה|[https://www.geni.com/people/Naftali-Herz-Halberstam-of-Brody/6000000003050667519 Naftali Herz Halberstam, of Brody (1879 - c.1940) - Genealogy]}}{{מקור}}. | ||
*נפתלי הערץ פון בראדי (1879?–1940){{הערה|[https://www.geni.com/people/Naftali-Herz-Halberstam-of-Brody/6000000003050667519 Naftali Herz Halberstam, of Brody (1879 - c.1940) - Genealogy]}}. | |||
==מורשת און אפּשטאמלינגען== | ==מורשת און אפּשטאמלינגען== | ||
הגם רבי שלום אליעזר און די מערהייט פון זיין פאַמיליע זענען אומגעקומען ביי דער שואה, האבן זיינע איבערלעבער אפּשטאמלינגען אויפגעבויט די חסידישע וועלט | הגם רבי שלום אליעזר און די מערהייט פון זיין פאַמיליע זענען אומגעקומען ביי דער שואה, האבן זיינע איבערלעבער אפּשטאמלינגען אויפגעבויט די חסידישע וועלט נאך דער מלחמה. צוויי גרויסע דינאסטיעס פון היינט צי טאג זענען דירעקטע אפּשטאמלינגען פון אים{{הערה|שם=משפחה}}: | ||
*איינער פון זיינע איידעמער איז געווען [[רבי בן ציון האלבערשטאם]], דער "קדושת ציון" פון באבוב. זיין זון, רבי שלמה האלבערשטאם (1907–2000), דער דריטער באבובער רבי, איז געווען איינער פון די פירנדע אדמו"רים נאך דער מלחמה. דער היינטיגער באבובער רבי איז אויך זיין אייניקל. | *איינער פון זיינע איידעמער איז געווען [[רבי בן ציון האלבערשטאם]], דער "קדושת ציון" פון באבוב. זיין זון, רבי שלמה האלבערשטאם (1907–2000), דער דריטער באבובער רבי, איז געווען איינער פון די פירנדע אדמו"רים נאך דער מלחמה. דער היינטיגער באבובער רבי איז אויך זיין אייניקל. | ||
*אַן אנדער איידעם איז געווען [[רבי חיים צבי טייטלבוים]], דער "עצי חיים" פון סיגעט. זיין זון, [[רבי משה טייטלבוים]], דער "ברך משה" פון סאטמאר, איז געווען זיין אייניקל. די היינטיגע סאטמארער רעבעס זענען אויך זיין אייניקלעך. | *אַן אנדער איידעם איז געווען [[רבי חיים צבי טייטלבוים]], דער "עצי חיים" פון סיגעט. זיין זון, [[רבי משה טייטלבוים]], דער "ברך משה" פון סאטמאר, איז געווען זיין אייניקל. די היינטיגע סאטמארער רעבעס זענען אויך זיין אייניקלעך. | ||
רבי יואל בעער, איידעם פון זיין זון רבי משולם זושא יצחק, האט איבערגעלעבט די מלחמה און שפּעטער זיך באזעצט אין [[סאו פאולא|סאו פּאולא]], בראזיל, וואו ער האט אויפגעשטעלט א ראצפערטער הויף{{הערה|שם=משפחה}}. | |||
רבי שלום אליעזר'ס כתבים און חידושי תורה, אריינגערעכנט אין קבלה און חסידות, וואס מען האט געמיינט אז זיי זענען פארלוירן געווארן, זענען שפעטער געפונען געווארן דורך רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם פון קלויזענבורג{{הערה|[https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=528596#p528596 תגובה אויף אייוועלט].}}. | |||
אין בארא פּארק איז אויפגעשטעלט געווארן א בית המדרש מיטן נאמען "מהרש"א דראצפערט". א גאס אין קרית יואל, ניו יארק, איז געגעבן געווארן דעם נאמען "ראצפערט וועג" אין זיין אנדענק. | אין בארא פּארק איז אויפגעשטעלט געווארן א בית המדרש מיטן נאמען "מהרש"א דראצפערט". א גאס אין קרית יואל, ניו יארק, איז געגעבן געווארן דעם נאמען "ראצפערט וועג" אין זיין אנדענק. | ||