המכלול

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי שלום אליעזר האלבערשטאם פון ראצפערט"

בלאַט שמועס

רבי שלום אליעזר האלבערשטאם פון ראצפערט (זעט מקור)

רעוויזיע פון 05:46, 13 יוני 2025

2,418 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 5 חדשים
קיין רעדאגירונג באמערקונג
וויזועלוויקיטעקסט
אין תקציר עריכה
אין תקציר עריכה
שורה 31: שורה 31:


רבי שלום אליעזר'ל האט געפירט זיין לעבן זייער איינפאך. ער האט געוואוינט אין א קליין, אלט הויז, און ער האט זיך אפּגעזאגט צו לעבן מיט לוקסוס אדער אין בעסערע וואוינונגען, אדער אפילו צו פארריכטן א ליעק אין דאך פון זיין הויז. ער האט זיך באטראכט ווי אַן "איינפאכן איד ווי אלע אנדערע" וואס פארדינט נישט קיין בעסערע באהאנדלונג. ער פלעגט זיך זעצן צווישן זיינע חסידים און צוהערן צו זייערע מעשיות און דברי תורה. ראש השנה פלעגט ער סערווירן קאווע זיינע חסידים פּערזענליך, און שמחת תורה האט ער געטאנצט אין דעם קרייז מיט אלעמען, נישט אין מיטן אליין ווי אנדערע רעבעס.
רבי שלום אליעזר'ל האט געפירט זיין לעבן זייער איינפאך. ער האט געוואוינט אין א קליין, אלט הויז, און ער האט זיך אפּגעזאגט צו לעבן מיט לוקסוס אדער אין בעסערע וואוינונגען, אדער אפילו צו פארריכטן א ליעק אין דאך פון זיין הויז. ער האט זיך באטראכט ווי אַן "איינפאכן איד ווי אלע אנדערע" וואס פארדינט נישט קיין בעסערע באהאנדלונג. ער פלעגט זיך זעצן צווישן זיינע חסידים און צוהערן צו זייערע מעשיות און דברי תורה. ראש השנה פלעגט ער סערווירן קאווע זיינע חסידים פּערזענליך, און שמחת תורה האט ער געטאנצט אין דעם קרייז מיט אלעמען, נישט אין מיטן אליין ווי אנדערע רעבעס.
 
ער פלעגט פּערזענליך ענטפערן אויף יעדן בריוו וואס ער האט באקומען, קורץ אבער מיט פּערזענליכע אויפמערקזאמקייט{{הערה|זעט {{לינק|שרייבער=|קעפל=Lot 30|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=סעפטעמבער 11, 2022|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/613-גנזים-מכירה-מיוחדת-he/lot-30-18/}}; [https://www.kestenbaum.net/auction/lot/Auction-92/092-078/ בריוו צו חיים פליישמאן פון קליינווארדיין, תש"א].}}.
ער פלעגט פּערזענליך ענטפערן אויף יעדן בריוו וואס ער האט באקומען, קורץ אבער מיט פּערזענליכע אויפמערקזאמקייט{{הערה|זעט {{לינק|שרייבער=|קעפל=Lot 30|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=סעפטעמבער 11, 2022|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/613-גנזים-מכירה-מיוחדת-he/lot-30-18/}}; [https://www.kestenbaum.net/auction/lot/Auction-92/092-078/ בריוו צו חיים פליישמאן פון קליינווארדיין, תש"א].}}. הגם ער האט זיך זעלטן אריינגעמישט אין עפנטליכע ענינים, האט ער, ביי די רבנות קאנטראווערסיע פון [[רבי יואל טייטלבוים]] אין [[סאטמאר, רומעניע|סאטמאר]] אין תר"ץ, שטארק אויסגעדריקט זיין קעגנערשאפט צו דער טיילונג פון דער קהילה{{הערה|{{לינק|שרייבער=|קעפל=מכתב נדיר בענין רבנותו של האדמו"ר רבי יואל טייטלבוים בסאטמר, מאת הרה"ק  רבי שלום אליעזר הלברשטאם מרצפרט, בנו של רבי חיים מצאנז. תר"ץ|זייטל=ווינרס מכירות פומביות|דאטום=יוני 29, 2021|אדרעס=https://winners-auctions.com/items/מכתב-יוצא-דופן-בנדירותו-בענין-רבנותו-ש/}}}}. ער האט זיך נישט אינטערעסירט אין פּאליטיק אדער פּארטייען.


זיין מנהג איז געווען צו דאווענען מנחה זייער שפּעט, כמעט ביינאכט, און ווען מען האט אים געפרעגט פארוואס, האט ער געענטפערט בעניוות, אז אזוי ווי ער טוט נישט קיין אנדערע זאכן ווי א רבי, וועלן כאטש מענטשן וויסן אז ער איז א רבי אויב ער דאווענט שפּעט.
זיין מנהג איז געווען צו דאווענען מנחה זייער שפּעט, כמעט ביינאכט, און ווען מען האט אים געפרעגט פארוואס, האט ער געענטפערט בעניוות, אז אזוי ווי ער טוט נישט קיין אנדערע זאכן ווי א רבי, וועלן כאטש מענטשן וויסן אז ער איז א רבי אויב ער דאווענט שפּעט.
ער האט נישט געוואלט ארויסווייזן זיין כח לערנען, און האט קײנמאל נישט געװאלט ענטפערן אױף א שאלה להלכה. ער האט בלויז געגעבן איין הסכמה אויף א ספר{{הערה|אונגער, 419}}. ער האט געהאלטן קיען אין זיין הויף, צו האבן לייכט צוגענגליכע חלב ישראל, און ער האט זיך פערזענליך פארזיכערט אז די קיען זענען געפוטערט יעדע פרימארגן.


ער האט געהאט גוטע באציאונגען מיט און איז געווען באליבט ביי אלע אנדערע אדמו"רים און רבנים פון זיין צייט, אריינגערעכנט דער [[רבי ישכר דוב רוקח (ערשטער)|בעלזער רבי'ן רבי ישכר דוב]], וועלכער האט געוויילט אין ראצפערט בשעת דער [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטער וועלט-מלחמה]], און האט זייער מכבד געווען דעם ראצפערטער רבי'ן{{הערה|אונגער, קדושים, 418.}}. שפּעטער האט ער אויך באזוכט דעם בעלזער רבי'ן אין בודאפעסט.
ער האט געהאט גוטע באציאונגען מיט און איז געווען באליבט ביי אלע אנדערע אדמו"רים און רבנים פון זיין צייט, אריינגערעכנט דער [[רבי ישכר דוב רוקח (ערשטער)|בעלזער רבי'ן רבי ישכר דוב]], וועלכער האט געוויילט אין ראצפערט בשעת דער [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטער וועלט-מלחמה]], און האט זייער מכבד געווען דעם ראצפערטער רבי'ן{{הערה|אונגער, קדושים, 418.}}. שפּעטער האט ער אויך באזוכט דעם בעלזער רבי'ן אין בודאפעסט.
שורה 42: שורה 42:
אויך צום יארצייט פון קאלובער רבי'ן, [[רבי יצחק אייזיק טויב]] (ז' אדר), פלעגן זיך שוין טויזנטער חסידים קאנצענטרירן אין ראצפערט דעם שבת פארדעם, און דערנאך ארויספארן מיט רבי שלום אליעזר קיין קאלוב צום קבר{{הערה|[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=49923&st=&pgnum=426 אונגער, קדושים, ז' 416]}}.
אויך צום יארצייט פון קאלובער רבי'ן, [[רבי יצחק אייזיק טויב]] (ז' אדר), פלעגן זיך שוין טויזנטער חסידים קאנצענטרירן אין ראצפערט דעם שבת פארדעם, און דערנאך ארויספארן מיט רבי שלום אליעזר קיין קאלוב צום קבר{{הערה|[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=49923&st=&pgnum=426 אונגער, קדושים, ז' 416]}}.


ער איז געווען אן אקטיוויסט אין קהל'ישע ענינים, און האט געארבעט צו פארשטארקן דאס טראדיציאנעלע אידישע לעבן אין אונגארן. ווי די גאנצע צאנזער דינאסטיע, האט ער געשריבן בריוו קעגן באטייליגונג אין "גרופּעס" (ציוניזם און אגודת ישראל){{הערה|{{היברובוקס||תיקון עולם|35971|page=112|מקום הוצאה=מונקאטש|שנת הוצאה=תרצ"ו|עמ=קד}}}}.
ער איז געווען אן אקטיוויסט אין קהל'ישע ענינים, און האט געארבעט צו פארשטארקן דאס טראדיציאנעלע אידישע לעבן אין אונגארן. ווי די גאנצע צאנזער דינאסטיע, האט ער געשריבן בריוו קעגן באטייליגונג אין "גרופּעס" (ציוניזם און אגודת ישראל){{הערה|{{היברובוקס||תיקון עולם|35971|page=112|מקום הוצאה=מונקאטש|שנת הוצאה=תרצ"ו|עמ=קד}}}}. אין אלגעמיין האט ער זיך אבער נישט אינטערעסירט אין פּאליטיק אדער פּארטייען.
 
כאטש ער האט זיך זעלטן אריינגעמישט אין עפנטליכע ענינים, האט ער, ביי די רבנות קאנטראווערסיע פון [[רבי יואל טייטלבוים]] אין [[סאטמאר, רומעניע|סאטמאר]] אין תר"ץ, זיך שטארק ארויסגעשטעלט קעגן דעם צעטיילן די קהילה אין צוויי, און האט געבעטן צו פארמיידן דעם פירוד מיט אלע כוחות. ער האט אין דעם בריוו גענוצט דעם נאמען "סאקמיר" (סאקמר) אנשטאט "סאטמאר", נאכפאלגענדיג זיין פאטער'ס מנהג זיך צו מונטערן פון שטעט נעמען וואס זענען גערופן נאך עבודה זרה{{הערה|{{לינק|שרייבער=|קעפל=מכתב נדיר בענין רבנותו של האדמו"ר רבי יואל טייטלבוים בסאטמר, מאת הרה"ק  רבי שלום אליעזר הלברשטאם מרצפרט, בנו של רבי חיים מצאנז. תר"ץ|זייטל=ווינרס מכירות פומביות|דאטום=יוני 29, 2021|אדרעס=https://winners-auctions.com/items/מכתב-יוצא-דופן-בנדירותו-בענין-רבנותו-ש/}}. זעט {{אוצר החכמה|2=האיש הדומה למלאך ה'|3=168372|page=100|מקום הוצאה=בני ברק|שנת הוצאה=תשס"ב|עמ=סב}}.}}.


==אין די יארן פון דער שואה==
==אין די יארן פון דער שואה==
מיט דער צייט איז דער רבי געווארן איינער פון די מערסט אנגעזעענע צדיקים אין אונגארן. בעת די יארן פון דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]], בעת די נאצישע רדיפות האבן זיך פארשטארקט אין פּוילן, איז דער רבי געווען זייער צעבראכן פון די נייעס וואס ער האט געהערט וועגן די אידן דארטן. ער האט געהאט פאמיליע און חסידים אין יענער געגנט. ער האט געטון אלץ וואס ער האט געקענט צו העלפן זיי ארויסצוקומען, אבער ליידער זענען רוב פון זיי אומגעקומען. אין 1943 האט ער געשריבן א פארצווייפלטן בריוו, וואו ער האט געפרעגט וועגן דעם גורל פון זיין ברודער [[רבי יצחק ישעיה האלבערשטאם|רבי ישעיה]] און זיין איידעם [[רבי בן ציון האלבערשטאם]] פון באבוב, וועלכע ער האט געהערט אז זיי זענען דעפּארטירט געווארן{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/599-ספרים-יקרי-ערך/lot-19-שמעתי-כי/|קעפל=Lot 19 - 'שמעתי כי לקחום לשם... מי ומי ההולכים' קריאתו הנואשת של הרה"ק רבי של ום אליעזר הלברשטאם מראצפרט הי"ד אודות אחיו הצעיר רבי ישעיה מטשכויב הי"ד וחתנו רבי בן ציון מבובוב הי"ד.|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=נאוועמבער 26, 2021}}}}.
מיט דער צייט איז דער רבי געווארן איינער פון די מערסט אנגעזעענע צדיקים אין אונגארן. אין יאר תרצ"ט האט ער פרובירט ארויפצוגיין קיין ארץ ישראל, און האט געשריבן צו מענטשן וואס האבן זיך באשעפטיגט מיט עליה, צו באקומען סערטיפיקאטן (רשיון-עליה). דאס איז אבער נישט צושטאנד געקומען{{הערה|1={{לינק|קעפל=Lot 91 - מכתב היסטורי מאת הרה"ק רבי שלום אליעזר הלברשטאם מראצפערט הי"ד: תחנונים להצילו ערב השואה|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=מערץ 3, 2024|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/620-grand-winter-event-he/lot-91-22/}}}}. ער האט געזאגט: "איך ווייס אז א גרויסער חורבן קומט אויף דער וועלט, און איך ווייס אז אין ארץ ישראל קען מען אויפטון ישועות"{{הערה|{{היברובוקס|רבי יקותיאל יהודה האלבערשטאם|שפע חיים|36048|page=42|באנד=חלק יא ויקהל, פקודי, ויקרא|מקום הוצאה=ברוקלין|שנת הוצאה=תשס"ו|עמ=לב}}; {{היברובוקס|2=קובץ בית יעקב|3=28372|page=24|באנד=94 (אדר תשכ"ז)|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תשכז|עמ=24}}.}}.
 
בעת די נאצישע רדיפות האבן זיך פארשטארקט אין פּוילן ביי דער [[צווייטע וועלט-מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]], איז דער רבי געווען זייער צעבראכן פון די נייעס וואס ער האט געהערט וועגן די אידן דארטן. ער האט געהאט פאמיליע און חסידים אין יענער געגנט. ער האט געטון אלץ וואס ער האט געקענט צו העלפן זיי ארויסצוקומען, אבער ליידער זענען רוב פון זיי אומגעקומען. אין 1943 האט ער געשריבן א פארצווייפלטן בריוו, וואו ער האט געפרעגט וועגן דעם גורל פון זיין ברודער [[רבי יצחק ישעיה האלבערשטאם|רבי ישעיה]] און זיין איידעם [[רבי בן ציון האלבערשטאם]] פון באבוב, וועלכע ער האט געהערט אז זיי זענען דעפּארטירט געווארן{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.genazym.com/auction/599-ספרים-יקרי-ערך/lot-19-שמעתי-כי/|קעפל=Lot 19 - 'שמעתי כי לקחום לשם... מי ומי ההולכים' קריאתו הנואשת של הרה"ק רבי של ום אליעזר הלברשטאם מראצפרט הי"ד אודות אחיו הצעיר רבי ישעיה מטשכויב הי"ד וחתנו רבי בן ציון מבובוב הי"ד.|זייטל=Genazym Auctions|דאטום=נאוועמבער 26, 2021}}}}.


ער האט געמאכט אַן ערנסטע מעלדונג אין זיין שול בעת דער מלחמה, אז פון איצט אָן זאל קיינער נישט מתפּלל זיין פאר זיינע פּערזענליכע באדערפענישן, ווייל דאס איז א צייט פון קריזיס פאר כלל ישראל, און אלע תפילות דארפן זיין קאנצענטרירט אויף די באדערפענישן פון כלל ישראל. ער האט דאס איבערגעחזרט עטליכע מאל אין די קומענדיגע יארן. ער האט באזוכט דעם קבר פון קאלובער רבי'ן צו דאווענען פאר א ישועה פאר כלל ישראל. ער האט געזאגט, "דא רעדט דעם צאנזער רב'ס קינד. כלל ישראל דארף האבן א ישועה!". ער האט אנגעמערקט אז דאס איז די ערגסטע צייט צו זיין א רבי, ווייל א רבי'ס אויפגאבע איז צו העלפן זיינע חסידים, און ער איז נישט בכוח צו העלפן{{הערה|שם=משפחה}}.
ער האט געמאכט אַן ערנסטע מעלדונג אין זיין שול בעת דער מלחמה, אז פון איצט אָן זאל קיינער נישט מתפּלל זיין פאר זיינע פּערזענליכע באדערפענישן, ווייל דאס איז א צייט פון קריזיס פאר כלל ישראל, און אלע תפילות דארפן זיין קאנצענטרירט אויף די באדערפענישן פון כלל ישראל. ער האט דאס איבערגעחזרט עטליכע מאל אין די קומענדיגע יארן. ער האט באזוכט דעם קבר פון קאלובער רבי'ן צו דאווענען פאר א ישועה פאר כלל ישראל. ער האט געזאגט, "דא רעדט דעם צאנזער רב'ס קינד. כלל ישראל דארף האבן א ישועה!". ער האט אנגעמערקט אז דאס איז די ערגסטע צייט צו זיין א רבי, ווייל א רבי'ס אויפגאבע איז צו העלפן זיינע חסידים, און ער איז נישט בכוח צו העלפן{{הערה|שם=משפחה}}.
גענומען פון "https://yi.hamichlol.org.il/באַזונדער:השוואה_ניידת/337282"