בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
דער געדאנק פון חלוקה איז באזירט אויף דער איבערצייגונג, אז ארץ-ישראל איז דער רעליגיעז-נאציאנאלער צענטער פון אידישן פאלק. די אידישע באפעלקערונג אין דער הייליגער שטאט (דער [[ישוב הישן|ישוב]]) שטעלט פאָר דאס גאנצע פאלק און האט א ספּעציעלע ראלע ווי שומרים פון די הייליגע ערטער אין ארץ-ישראל, און דערפאר פארדינט עס שטיצע פון גאנצן פאלק. אידן אין דער גלות – סיי גאנצע קהילות, סיי יעדער מיטגליד – האבן זיך געפילט פאראנטווארטליך צו העלפן דעם ישוב און באטראכט די הילף ווי אַן אקט פון סאלידאריטעט. | דער געדאנק פון חלוקה איז באזירט אויף דער איבערצייגונג, אז ארץ-ישראל איז דער רעליגיעז-נאציאנאלער צענטער פון אידישן פאלק. די אידישע באפעלקערונג אין דער הייליגער שטאט (דער [[ישוב הישן|ישוב]]) שטעלט פאָר דאס גאנצע פאלק און האט א ספּעציעלע ראלע ווי שומרים פון די הייליגע ערטער אין ארץ-ישראל, און דערפאר פארדינט עס שטיצע פון גאנצן פאלק. אידן אין דער גלות – סיי גאנצע קהילות, סיי יעדער מיטגליד – האבן זיך געפילט פאראנטווארטליך צו העלפן דעם ישוב און באטראכט די הילף ווי אַן אקט פון סאלידאריטעט. | ||
== | ==היסטאריע און אנהייב== | ||
ארנטליכע חלוקה איז שוין דערמאנט אין דער משנה און תלמוד צייטן, ווען שליחים פון ארץ-ישראל זענען געפאָרן אין אנדערע לענדער צו זאמלען נדבות פאר די תורה-לערנער, און די ישיבות אין ארץ־ישראל זענען געשטיצט געווארן גרעסטנטייל פון נדבות פון קהילות אין אנדערע ערטער. | ארנטליכע חלוקה איז שוין דערמאנט אין דער משנה און תלמוד צייטן, ווען שליחים פון ארץ-ישראל זענען געפאָרן אין אנדערע לענדער צו זאמלען נדבות פאר די תורה-לערנער, און די ישיבות אין ארץ־ישראל זענען געשטיצט געווארן גרעסטנטייל פון נדבות פון קהילות אין אנדערע ערטער. | ||
אין דער [[אמוראים|אמורא]]ישער תקופה (פערטן יארהונדערט לויט דער ציווילער צייטרעכענונג) איז דער טערמין "שליח ציון" געווען באנוצט פאר חמא בר אדא, וועלכער איז געפארן צווישן בבל און ארץ־ישראל, איבערברענגענדיג פּסקים און בשורות{{הערה|{{בבלי|ביצה|כה|ב}}}}, און ווארשיינלעך אויך זאמלענדיג שטיצע{{הערה|שם=JE}}{{מקור}}. | אין דער [[אמוראים|אמורא]]ישער תקופה (פערטן יארהונדערט לויט דער ציווילער צייטרעכענונג) איז דער טערמין "שליח ציון" געווען באנוצט פאר חמא בר אדא, וועלכער איז געפארן צווישן בבל און ארץ־ישראל, איבערברענגענדיג פּסקים און בשורות{{הערה|{{בבלי|ביצה|כה|ב}}}}, און ווארשיינלעך אויך זאמלענדיג שטיצע{{הערה|שם=JE}}{{מקור}}. | ||
| שורה 13: | שורה 13: | ||
בּיים הונגער פון 1441, האט די קהילה פון ירושלים געשיקט א משולח, וועמענס נאמען איז פארקלאָבן ווי "עשׂרים וארבעה", קיין אייראפעאישע לענדער{{הערה|שם=JE}}. | בּיים הונגער פון 1441, האט די קהילה פון ירושלים געשיקט א משולח, וועמענס נאמען איז פארקלאָבן ווי "עשׂרים וארבעה", קיין אייראפעאישע לענדער{{הערה|שם=JE}}. | ||
== | ==ישוב הישן און כוללים== | ||
דער [[ישוב הישן|אלטער ישוב]] איז די אידישע קהילה אין ארץ-ישראל אונטער דער אָטאָמאַנישער הערשאפט. א גרויסער טייל פון די דאזיגע אידן זענען געווען לערנער, וועלכע האבן פארלאזט זייערע היים-לענדער זיך צו ווידמען לערנען תורה און דינען ג-ט אין דער הייליגער שטאט. די געלטער פון דער חלוקה זענען געווען דער איינציגער מקור פון שטיצע פאר די דאזיגע אידן אין ישראל אין יענער צייט. מען האט געגלויבט, אז די תּפילות און לערנען פון די אידן אין ארץ-ישראל ברענגט נוצן און באשיצונג צו זייערע שטיצער אין אויסלאנד. | דער [[ישוב הישן|אלטער ישוב]] איז די אידישע קהילה אין ארץ-ישראל אונטער דער אָטאָמאַנישער הערשאפט. א גרויסער טייל פון די דאזיגע אידן זענען געווען לערנער, וועלכע האבן פארלאזט זייערע היים-לענדער זיך צו ווידמען לערנען תורה און דינען ג-ט אין דער הייליגער שטאט. די געלטער פון דער חלוקה זענען געווען דער איינציגער מקור פון שטיצע פאר די דאזיגע אידן אין ישראל אין יענער צייט. מען האט געגלויבט, אז די תּפילות און לערנען פון די אידן אין ארץ-ישראל ברענגט נוצן און באשיצונג צו זייערע שטיצער אין אויסלאנד. | ||
| שורה 19: | שורה 19: | ||
סימפּאטישע אידן אין א גלות-שטאָט אדער געגנט האָבן געפארמירט א שטענדיגע קאמיטעט, אונטער א גבאי, כּדי צו אויפפּאסן אויפן זאמלען און שיקן געלטער האלב-יערליך צו די מנהלים פון דער חלוקה אין ירושלים. | סימפּאטישע אידן אין א גלות-שטאָט אדער געגנט האָבן געפארמירט א שטענדיגע קאמיטעט, אונטער א גבאי, כּדי צו אויפפּאסן אויפן זאמלען און שיקן געלטער האלב-יערליך צו די מנהלים פון דער חלוקה אין ירושלים. | ||
==פאַרטיילן פאָנדן== | ==פאַרטיילן פאָנדן== | ||
די | די פּאליסי פון דער חלוקה איז געווען צו טיילן די געלטער גלייך אין דריי טיילן: איין-דריטל צו ישיבה-תּלמידים, איין-דריטל צו ארעמע אלמנות און יתומים, און פאר צייטווייליגער הילף צו הילפלאזע מענער, און איין-דריטל צו דעקן די קהילה-הוצאות. | ||
די פארטיילונגען זענען געמאכט געווארן האלב-יערליך, פאר פּסח און די יום-טובים פון ראש-השנה. | די פארטיילונגען זענען געמאכט געווארן האלב-יערליך, פאר פּסח און די יום-טובים פון ראש-השנה. | ||
| שורה 36: | שורה 31: | ||
טייל כוללים האבן געגעבן א פריערדיגע טייל ("קדימה") צו ספּעציעלע בענעפיציאנטן, געווענליך מענער פון לימוד און חשיבות. קינדער האבן געווענליך באקומען א האלבן טייל. | טייל כוללים האבן געגעבן א פריערדיגע טייל ("קדימה") צו ספּעציעלע בענעפיציאנטן, געווענליך מענער פון לימוד און חשיבות. קינדער האבן געווענליך באקומען א האלבן טייל. | ||
== | ==זאמלען פאָנדן== | ||
די ירושלימער פארוואלטונג האט געשיקט רעפּרעזענטאנטן (זייטליך "[[משולח]]ים") אויף פאנדן-זאמלען מיסיעס אין די לעוואַנט, איטאליע, דייטשלאנד, פראנקרייך, האלאנד, און ענגלאנד, מיט פאָרשלאַגן קיין רוסלאנד, פּוילן און אמעריקע. | |||
איינער פון די פּאָפּולערע מעטאָדן פון פאָנדן-זאמלען איז געווען די אינסטיטוציע פון דער שטוב און שול "צדקה-פּושקעס", אַן אינאוואציע פון שפּעטן 17טן יארהונדערט משולחים, וואס זענען אפט געווען באצייכנט, אז די צדקה זאל געגעבן ווערן לזכות [[רבי מאיר בעל הנס]]. די קעסטלעך ווערן באוואוסט אלס "רבי מאיר בעל הנס פּושקעס". קהילות און נאַציאָנאַלע קהילה־אָרגאַניזאַציעס האָבן געבעטן דעם ציבור צו מקיים זיין זייער חוב און ביישטייערן פאַרן ישוב. פּוילן, ליטע, מעהרן און אַנדערע מקומות האָבן אַריינגערעכנט ספּעציעלע פּאַראַגראַפן אין זייערע תקנות וועגן די חלוקה־פאָנדן און זייער איינזאַמלונג, און אפילו באַשטימט ספּעציעלע באַאַמטע פאַר דער חלוקה. | |||
די ביישטייערונגען זענען געוויינטלעך געשיקט געוואָרן קיין פּאַלעסטינע דורך האַנדל־צענטערס און פּאָרט־שטעט וועלכע האָבן געהאַט פאַרבינדונגען מיט מזרח. פון אָנהייב 17טן יאָרהונדערט איז ווענעציע געווען אַזאַ צענטער, און שפּעטער אויך ליווערנאָ און אַמסטערדאַם. אָבער דער וויכטיקסטער צענטער פאַר די געלטער איינגעזאַמלט אין אייראָפּע איז געוואָרן [[איסטאנבול]] (קאָנסטאַנטינאָפּל), וועלכער איז געווען נאָענט צו פּאַלעסטינע און די הויפּטשטאָט פון דער טערקישער רעגירונג. די רבנים פון איסטאַנבול האָבן זיך אַקטיוו באַטייליקט אינעם איינזאַמלען געלט. אין דער ערשטער פערטל 18טן יאָרהונדערט, האָט די קהילה אין איסטאַנבול איבערגענומען די אויפגאַבע צו פאַרבעסערן די פינאַנציעלע לאַגע פון דער ירושלימער קהילה און פּרובירט זי אַרויסצונעמען פון אירע שווערע חובות. | |||
פון אָנהייב 19טן יאָרהונדערט, האָט ווילנע געשפּילט אַ ספּעציעלע ראָלע ווי דער צענטער פאַרן איינזאַמלען ביישטייערונגען פון רוסישן יידנטום. אַנדערער וויכטיקער צענטער אין יענער צייט איז געווען אַמסטערדאַם, וואו מען האט באַשטימט איינזאַמלערס אין אַלע גרויסע אידישע צענטערן פון מערב־אייראָפּע. די איינגעזאַמלטע פאָנדן זענען פאַרשפּרייט געוואָרן צווישן די קהילות פון אֶרֶץ ישׂרָאל לויט אַ באַשטימטער סקאַלע. אַנדערע צענטערן פון חלוקה־איינזאַמלונג זענען געווען פראַנקפורט דע מיין, וויען, פּראַג, פּרעשבורג, א"א. | |||
די איינזאַמלונג איז געוואָרן מער עפעקטיוו דורך ספּעציעלע שלוחים (משולחים) וואָס זענען געקומען קיין גלות פון פּאַלעסטינע און האָבן דערציילט וועגן די שוועריקייטן אין אֶרֶץ ישׂרָאל צו דערמוטיקן דעם ציבור צו געבן מער געלט פאַרן ישוב. שלוחים האָבן געשפּילט אַ וויכטיקע ראָלע אינעם פאַרשטאַרקן די פאַרבינדונגען צווישן גלות און אֶרֶץ ישׂרָאל. פון אָנהייב 17טן יאָרהונדערט זענען אויפגעקומען פּראָטעסטן קעגן דעם שיקן שלוחים, ווייל עס האָט געפאָדערט ספּעציעלע הוצאות. אָבער די הויפּטן פונעם ישוב האָבן באַשטאַנען אויף דעם, טענהנדיג אַז עס העלפט צו האַלטן לעבעדיקע פאַרבינדונגען. די אַמסטערדאַמער הויפּטן האָבן אָבער אָנגענומען אַ שטרענגע פּאָזיציע און אין 1824 אויפגעהערט צו שיקן שלוחים קיין מערב־אייראָפּע. | |||
==קאנטראקט מיט משולחים== | |||
די ירושלימער פארוואלטונג פון דער חלוקה האט געווענליך געהאט א קאנטראקט מיט דעם משולח. די קהילה האט זיך מחייב געווען צו שטיצן די משולח'ס משפּחה בשעת זיין אפּוועזנהייט, פאראויסצאלן זיין ערשטע רייזע-הוצאות. דער משולח האט זיך מחייב געווען צו ווידמען זיין צייט צו וועקן מענטשן צו צדקה דורך עפנטליכע רעפעראטן, אָנשטופּן לאקאלע גבאים צו פארגרעסערן זייערע שיקונגען, און עפענען נייע מקורים פון הכנסה. דער קאנטראקט האט געווענליך געדויערט דריי ביז צען יאר אדער לענגער. זיי האבן געקראָגן א פּראוויזיע: 45% אויף ביישטייערונגען וואס קומען דירעקט פון אים אדער זיין השפּעה, און 10% אויף אלע הכנסות פון זיין געגנט פאר צען יאר נאכן זיין צוריקקער{{הערה|שם=JE|{{אנצ יהודית|7115-halukkah|ḤALUḲḲAH|Cyrus Adler, [[יהודה דוד אייזענשטיין|Judah David Eisenstein]]}}}}. | די ירושלימער פארוואלטונג פון דער חלוקה האט געווענליך געהאט א קאנטראקט מיט דעם משולח. די קהילה האט זיך מחייב געווען צו שטיצן די משולח'ס משפּחה בשעת זיין אפּוועזנהייט, פאראויסצאלן זיין ערשטע רייזע-הוצאות. דער משולח האט זיך מחייב געווען צו ווידמען זיין צייט צו וועקן מענטשן צו צדקה דורך עפנטליכע רעפעראטן, אָנשטופּן לאקאלע גבאים צו פארגרעסערן זייערע שיקונגען, און עפענען נייע מקורים פון הכנסה. דער קאנטראקט האט געווענליך געדויערט דריי ביז צען יאר אדער לענגער. זיי האבן געקראָגן א פּראוויזיע: 45% אויף ביישטייערונגען וואס קומען דירעקט פון אים אדער זיין השפּעה, און 10% אויף אלע הכנסות פון זיין געגנט פאר צען יאר נאכן זיין צוריקקער{{הערה|שם=JE|{{אנצ יהודית|7115-halukkah|ḤALUḲḲAH|Cyrus Adler, [[יהודה דוד אייזענשטיין|Judah David Eisenstein]]}}}}. | ||
מיט דער צייט, האט די ראלע פון משולח אנטוויקלט א נידעריגע רעפּוטאציע צוליב די וואס האבן געטראכט הויפּטזעכליך וועגן פּערזענליכע נוצן און זיך נישט געקימערט וועגן דער זאך וואס זיישטעלן פאָר. פּסעוודאָ-משולחים, וואס האבן נישט פאָרגעשטעלט קיין קהילה, נאר זענען געפארן אויף זייער אייגענעם חשבון, האבן אויך בייגעשטייערט שטארק צו ברענגען דיסקרעדיט אויף דער ראלע. [[רבי משה חגיז]], א טיפּישער משולח אין 17טן יארהונדערט, האט באקלאגט די נידעריגע מיינונג וועגן די משולחים און האט דערקלערט, אז זיי זענען געשיקט צו אינפארמירן די אידן אין אויסלאנד וועגן די באדינגונגען אין ארץ-ישראל און צו בעטן סימפּאטיע און שטיצע פאר די וואס האלטן לעבעדיג אידישע האפענונגען דארט. ער האט גע'טענה'ט אונטער שבועה, אז די חלוקה האט קוים באזארגט איין-דריטל פון זייערע נויטיגע באדערפענישן. | מיט דער צייט, האט די ראלע פון משולח אנטוויקלט א נידעריגע רעפּוטאציע צוליב די וואס האבן געטראכט הויפּטזעכליך וועגן פּערזענליכע נוצן און זיך נישט געקימערט וועגן דער זאך וואס זיישטעלן פאָר. פּסעוודאָ-משולחים, וואס האבן נישט פאָרגעשטעלט קיין קהילה, נאר זענען געפארן אויף זייער אייגענעם חשבון, האבן אויך בייגעשטייערט שטארק צו ברענגען דיסקרעדיט אויף דער ראלע. [[רבי משה חגיז]], א טיפּישער משולח אין 17טן יארהונדערט, האט באקלאגט די נידעריגע מיינונג וועגן די משולחים און האט דערקלערט, אז זיי זענען געשיקט צו אינפארמירן די אידן אין אויסלאנד וועגן די באדינגונגען אין ארץ-ישראל און צו בעטן סימפּאטיע און שטיצע פאר די וואס האלטן לעבעדיג אידישע האפענונגען דארט. ער האט גע'טענה'ט אונטער שבועה, אז די חלוקה האט קוים באזארגט איין-דריטל פון זייערע נויטיגע באדערפענישן. | ||
ערשטנס, האבן די כוללים געארבעט אומאפּהענגיג, יעדער פאראנטווארטליך פאר זאמלען געלטער אליין. נאך עטליכע מחלוקת'ן, איז געגרינדעט געווארן דער ועד הכללי (אלגעמיינער | ערשטנס, האבן די כוללים געארבעט אומאפּהענגיג, יעדער פאראנטווארטליך פאר זאמלען געלטער אליין. נאך עטליכע מחלוקת'ן, איז געגרינדעט געווארן דער ועד הכללי (אלגעמיינער קאמיטעט), כדי מער עפעקטיוו צו פאָרשטעלן אלע כוללים צוזאמען{{הערה|[https://www.kestenbaum.net/auction/lot/auction-62/062-185/ Haluka Pinkas.]}}. די פארוואלטונג פון דער חלוקה איז געווען גאר אין די הענט פון די ספרדים ביז מיטן 18טן יארהונדערט. | ||
אשכנזים זענען דעמאלט געווען א קליינע מינדערהייט. פון מיטן 18טן יארהונדערט אָן, האבן אשכנזישע חסידים אנגעהויבן צו קומען אין גרעסערע צאלן און האבן באקומען א טייל פון דער חלוקה. זיי האבן אבער געהאט טענות, אז דער טייל איז נישט געווען פּראפּארציאנעל צו זייער צאל. זיי האבן זיך געקלאגט צו די אשכנזישע גבאים אין אייראפּע און עווענטועל האבן זיי געשאפן זייער אייגענע חלוקה ארגאניזאציע. | אשכנזים זענען דעמאלט געווען א קליינע מינדערהייט. פון מיטן 18טן יארהונדערט אָן, האבן אשכנזישע חסידים אנגעהויבן צו קומען אין גרעסערע צאלן און האבן באקומען א טייל פון דער חלוקה. זיי האבן אבער געהאט טענות, אז דער טייל איז נישט געווען פּראפּארציאנעל צו זייער צאל. זיי האבן זיך געקלאגט צו די אשכנזישע גבאים אין אייראפּע און עווענטועל האבן זיי געשאפן זייער אייגענע חלוקה ארגאניזאציע. | ||
| שורה 64: | שורה 68: | ||
כּדי צו דעקן די הוצאות, האט די ירושלימער קהילה געבארגט געלט פון גוים אויף אַן ענאָרמע פּראצענט ראטע, ארויף צו 45% פּער יאר, און האט פארטייטשט זייער קהילה-אייגנטום. ווען זיי האבן נישט געקענט אָפּצאָלן זייערע חובות, זענען די פירער פון דער קהילה איינגעזעצט געווארן פאר געלט. | כּדי צו דעקן די הוצאות, האט די ירושלימער קהילה געבארגט געלט פון גוים אויף אַן ענאָרמע פּראצענט ראטע, ארויף צו 45% פּער יאר, און האט פארטייטשט זייער קהילה-אייגנטום. ווען זיי האבן נישט געקענט אָפּצאָלן זייערע חובות, זענען די פירער פון דער קהילה איינגעזעצט געווארן פאר געלט. | ||
== | ==פארוואלטונג== | ||
די פארוואלטונג פון די כוללים איז געווען ביי רבנישע פּערזענלעכקייטן. אין אויסלאַנד איז דער פּרעזידענט געווען געווענליך דער וויכטיגסטער רב פון יענעם לאנד. ביי די חסידישע כוללים איז עס געווען דער רבי. רייכע וואלונטירן האבן געארבעט אונטער דער אנפירונג פון דעם פּרעזידענט. די כולל־הויפּטן אין פּאלעסטינע, אויך וויכטיגע רבנים, זענען באשטימט געווארן דורך די הויפּטן אין אויסלאנד{{הערה|שם=יודאיקע}}. | |||
די צעטיילונג אין דער אשכנזישער קהילה האט געפאדערט די שאפונג פון א גוף וואס זאל זארגן פאר די אלגעמיינע אינטערעסן פון דער קהילה, וועלכער איז געווען דער וַעַד הַכְּלָלִי פון די אשכנזישע כוללים, געגרינדעט אין 1866. דער קאמיטעט האט זיך פארנומען מיט די אלגעמיינע באדערפענישן פון דער קהילה, ווי למשל די רבנות, רעליגיעזע בילדונג, וואוילזיין, שטייערן, צאלונגען צו דער רעגירונג, און די שטיצע פון לערנער. דער קאמיטעט האט אויך פארשפּרייט חלוקה צו פּערזאנען וועלכע זענען נישט געווען מיטגלידער אין קיין כולל. שפּעטער איז זיין הויפּט־איינקונפט געקומען פרינציפּיעל פון אמעריקע{{הערה|שם=יודאיקע}}. | |||
==וויכטיגקייט פארן ישוב הישן== | |||
די חלוקה איז געווען א דעצידירנדער פאקטאר אין דער עקזיסטענץ און אנטוויקלונג פון דער אידישער באפעלקערונג אין פּאלעסטינע. איר וויכטיקייט איז געוואקסן אינעם 19טן יארהונדערט, ווען די אימיגראציע האט דערגרייכט ערנסטע פּראפּארציעס. אין יענער צייט איז פּאלעסטינע געווען עקאנאמיש אָרעם און אונטער דער הערשאפט פון א פארטריקענטער און קארופּטירטער רעגירונג. אין די אומשטענדן וואלט דער ישוב נישט געקענט עקזיסטירן, קוים זיך אנטוויקלען, ווען עס וואלט נישט געווען ארגאניזירט אינעם ראַם פון די כוללים, וועלכע האבן געזארגט פאר זייערע מענטשן און איינגעזאמלט געלט פון אויסלאנד. די כוללים האבן געשפּילט א וויכטיגע ראלע אין דער אנטוויקלונג פון שטאטישער באַזעצונג, בפרט אויסער די מויערן פון דער אלטשטאט אין ירושלים. די אידישע קווארטאלן, וועלכע זענען געבויט געווארן נאך 1869 אויף דער איניציאטיוו פון די כולל־הויפּטן, זענען געווען א וויכטיגער פאקטאר אין דער טעריטאריעלער אויסברייטערונג פון דער אידישער באפעלקערונג פון ירושלים. די אידישע באפעלקערונג אין די אנדערע דריי "הייליגע שטעט" – חברון, צפת און טבריה – איז אויך געווען בסך הכל אפענגיג אויף דער חלוקה{{הערה|שם=יודאיקע|{{יודאיקה|Nathaniel Katzburg|Ḥalukkah|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/halukkah}}}}. | |||
==קריטיק קעגן דער חלוקה== | |||
פון מיטל 18טן יאָרהונדערט אָן איז היפּש קריטיק געלייגט געווארן, דורך די פרייע אידן און משכילים פון מערב־אייראָפּע, קעגן דער חלוקה און לעבנסשטייגער פונעם ישוב. די חלוקה און אירע ארדענונגען זענען געווען דער צענטער פון קריטיק אין די שריפטן פון [[לודוויג אויגוסט פראנקל|ל.א. פראנקל]] (וואס האט באזוכט פּאלעסטינע אין 1856), דער היסטאריקער [[היינריך גרעץ|גרעץ]] (1872), און שמואל מאָנטאַגיו (1875). די הויפּט־אָביעקציע איז געווען אַז די חלוקה ווערט פאַרשפּרייט אויך צו די וואס זענען נישט לערנער און נישט נויטבאדערפטיגע. | |||
עס איז אפילו גע'טענה'ט געווארן, אז די חלוקה-מנהלים האבן זיך קעגנגעשטעלט דער איינפירונג פון אגריקולטור אלס מיטל צו פארבעסערן די לאגע פון די אָרעמע, און אז זיי זענען געווען פיינטליך צו דער ציוניסטישער באוועגונג פאר מורא, אז זי קען שטערן זיי און ענדיגן זייער מאכט. | |||
די רבנים האבן אבער געלייקנט יעדער כוונה פון זייער זייט זיך צו קעגנשטעלן אגריקולטור און אינדוסטריע פאר דער יונגער דור, אזוי לאנג ווי א געהעריגע רעליגיעזע ערציאונג ווערט נישט פארנאכלעסיגט. זיי האבן באשטאנען, אז דער ציל פון דער חלוקה איז געווען בלויז צו געבן הילף צו די הילפלאזע, און בפרט צו תלמידי חכמים. דער רעדאקטאר פון "הלבנון" האט טאקע פארטיידיגט די עפנטליכע שטיצע פון דער חלוקה פאר די באזעצטע אין ארץ-ישראל מיט אַן אנאלאגיע, אנווייזנדיג אז די קריסטן שטיצן זייערע קלויסטערן און נאנערייען{{הערה|שם=JE}}. | די רבנים האבן אבער געלייקנט יעדער כוונה פון זייער זייט זיך צו קעגנשטעלן אגריקולטור און אינדוסטריע פאר דער יונגער דור, אזוי לאנג ווי א געהעריגע רעליגיעזע ערציאונג ווערט נישט פארנאכלעסיגט. זיי האבן באשטאנען, אז דער ציל פון דער חלוקה איז געווען בלויז צו געבן הילף צו די הילפלאזע, און בפרט צו תלמידי חכמים. דער רעדאקטאר פון "הלבנון" האט טאקע פארטיידיגט די עפנטליכע שטיצע פון דער חלוקה פאר די באזעצטע אין ארץ-ישראל מיט אַן אנאלאגיע, אנווייזנדיג אז די קריסטן שטיצן זייערע קלויסטערן און נאנערייען{{הערה|שם=JE}}. | ||
די קריטיק פון דער חלוקה איז | די קריטיק פון דער חלוקה איז געווארן ספּעציעל שארף מיט דעם אנהייב פון דער חיבת ציון באוועגונג, וועלכע האט געשטרעבט צו שאפן אין ארץ־ישראל א געזעלשאפט געבויט אויף אייגענער ארבעט. זי האט ארויסגערופן דעם סיסטעם פון דער חלוקה און פארקלענערט איר וויכטיגקייט. די הויפּטן פון די כוללים האָבן צוריקגעוויזן די קריטיק און דערקלערט די נויטווענדיקייט פון דער חלוקה אין דער עקזיסטירנדער סאָציאַל־עקאָנאָמישער לאַגע. זיי האָבן אויך אונטערגעשטראָכן אירע מעלות פאַרן אויפהאַלטן דעם ישוב, אינטעגרירן אימיגראַנטן, און בויען נייע קוואַרטאַלן. אַפילו אַזוי, זענען די חסרונות פון דער חלוקה געווען באַקאַנט אויך פאַר מיטגלידער פונעם ישוב הישן, און מען האָט אויפגעהויבן קולות פאַר רעפאָרמען. דער עפנטלעכער דיסקוסיע וועגן דעם ענין איז געוואָרן איינער פון די הויפּט־טעמעס אין דער העברעאישער פּעריאָדישער פּרעסע אין פּאַלעסטינע און אין גלות. דאָס נעגאַטיווע שטעלונג צו דער חלוקה פון די חובבי ציון איז איבערגעגאַנגען אויך צו דער ציוניסטישער אידעאלאגיע, וועלכע האָט באַטראַכט דעם ישוב הישן אומגינסטיג. היינטצייטיגע היסטארישע ליטעראטור איז מער גונסטיג צו דעם אלטן ישוב, בּאטראכטנדיג זיין פּלאץ אלס א וויכטיגער לינק אין דעם באנייאונג פון ארץ־ישראל{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
==חלוקה און פרויען== | ==חלוקה און פרויען== | ||