בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,410
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט|שבועות}} | {{דרעפט|שבועות}} | ||
'''רבי מאיר בן יצחק ש"ץ''' (אויך באקאנט אלס "נהוראי" | '''רבי מאיר בן יצחק ש"ץ''' (אויך באקאנט אלס "נהוראי") איז געווען איינער פון די ערשטע חכמים פון אשכנז און פון די גרעסטע פייטנים. ער איז געווען א חזן, א שליח ציבור (ש"ץ), א פּייטן, און א פּרעדיגער אין ווארמס, דייטשלאנד (אשכנז). זיין געבורטסארט איז נישט באקאנט, און זיין ביאגראפיע איז פארנעפּלט. ער האט געלעבט אין עלפטן יארהונדערט און איז געווען אין איין צייט מיט רש"י. ער איז געשטארבן פאר אדער אין ד'תתנ"ו. ער איז היינט מערסטנס באַקאַנט אלס דער מחבר פון דעם בארימטן אראמישן פּיוט "אקדמות מילין", וואס ווערט טראדיציאנעל געזאגט אויף שבועות אין אשכנזישע קהילות. | ||
רבי מאיר האָט געדינט אלס חזן און פייטן אין [[וורמייזא]], דייטשלאנד. ער איז געווען בארימט אין דייטשלאנד דעם גאנצן מיטלעלטער אלס א גרויסער בעל מלאכה און שאפער אין געביט פון דער אידישער ליטורגיע. ער איז באטראכט געווארן אלס אויטאריטאטיוו אין עניני תפילה און מנהגים צווישן די געמיינדעס פון אשכנז און צרפת. גרויסע חכמים פון זיין צייט און שפעטערדיגע דורות, ווי רש"י, בעלי התוספות, שמחה פון ויטרי, אברהם בן עזריאל, יעקב מולין, ציטירן אים | רבי מאיר האָט געדינט אלס חזן און פייטן אין [[וורמייזא]], דייטשלאנד. ער איז געווען בארימט אין דייטשלאנד דעם גאנצן מיטלעלטער אלס א גרויסער בעל מלאכה און שאפער אין געביט פון דער אידישער ליטורגיע. ער איז באטראכט געווארן אלס אויטאריטאטיוו אין עניני תפילה און מנהגים צווישן די געמיינדעס פון אשכנז און צרפת. גרויסע חכמים פון זיין צייט און שפעטערדיגע דורות, ווי רש"י, בעלי התוספות, רבי שמחה פון ויטרי, [[רבי אברהם בן עזריאל]]{{הערה|זעט ערוגת הבושם, אפרים אורבאך, [https://hebrewbooks.org/20833 חלק א], זז' 197, 210; [https://www.hebrewbooks.org/20771 חלק ג], 96, 322, 385, 389, 423, 446; [https://www.hebrewbooks.org/20805 חלק ד], 46, 59, 85.}}, רבי יעקב מולין, ציטירן אים אפט מיט אכטונג. | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
| שורה 12: | שורה 12: | ||
ר' מאיר האט זיך הויפּטזעכליך באקענט אלס א פּייטן). ער האט געשאפן [[פיוט|פּיוטים]] און [[סליחות]] אין לשון-קודש און אראמיש, און מער ווי 50 פון זיי זענען פארהאן. א טייל פון זיינע פּיוטים פאר די יום-טובים זענען אנגענומען געווארן אין די קהילות פון אשכנז און פּוילן און זענען געדרוקט געווארן אומצאליגע מאל אין מחזורים און סליחות{{הערה|{{יודאיקה|Abraham David|Meir ben Isaac Sheli'aḥ Ẓibbur|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/meir-ben-isaac-sheliah-zibbur}}}}. | ר' מאיר האט זיך הויפּטזעכליך באקענט אלס א פּייטן). ער האט געשאפן [[פיוט|פּיוטים]] און [[סליחות]] אין לשון-קודש און אראמיש, און מער ווי 50 פון זיי זענען פארהאן. א טייל פון זיינע פּיוטים פאר די יום-טובים זענען אנגענומען געווארן אין די קהילות פון אשכנז און פּוילן און זענען געדרוקט געווארן אומצאליגע מאל אין מחזורים און סליחות{{הערה|{{יודאיקה|Abraham David|Meir ben Isaac Sheli'aḥ Ẓibbur|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/meir-ben-isaac-sheliah-zibbur}}}}. | ||
די מערסט באקאנטע פון זיינע פּיוטים איז | די מערסט באקאנטע פון זיינע פּיוטים איז דער אראמישער פּיוט "[[אקדמות]] מילין". דער פּיוט ווערט געזאגט געווענטליך אין אשכנזישע קהילות אין חג השבועות, אלס אַן איינלייטונג צום צען געבאט בעת'ן ליינען די תורה. דער מנהג איז צו זאגן עס נאך דעם ערשטן פּסוק פון קריאת התורה (שמות י"ט, ב'), אבער טייל למדנים האבן איינגעפירט דעם מנהג צו זאגן עס פארן ליינען די תורה. די פאקט אז מען זאגט "אקדמות" גלייך נאכן ערשטן פּסוק האט ארויסגערופן פיל דיסקוסיעס און השערות. טייל האבן געמיינט אז דאס קומט פון א מנהג אין בבל{{הערה|1={{היברובוקס|חיים נחמי' שובין|מבוא לפיוט אקדמות|46778|page=17|מקום הוצאה=ווילנע|שנת הוצאה=תרס"ב}}}}. "אקדמות" איז איבערגעזעצט געווארן אויף העברעיש און אנדערע שפּראַכן, איינשליסנדיג ענגליש. [[רבי מנחם בן חלבו]] האט געשריבן פּירושים אויף ר' מאיר'ס פּיוטים. | ||
אנדערע באקאנטע פּיוטים זיינע שליסן איין: | אנדערע באקאנטע פּיוטים זיינע שליסן איין: | ||
*"אֱלָהָא עָלַם" (אייביגער ג-ט): אַן אראמישער פּיוט פארן סדר "מתורגמן" (אַן איינלייטונג צום תרגום) פון | *"אֱלָהָא עָלַם" (אייביגער ג-ט): אַן אראמישער פּיוט פארן סדר "מתורגמן" (אַן איינלייטונג צום תרגום) פון שביעי של פסח. עס ווערט געזאגט נאכן ערשטן פּסוק פון שירת הים. | ||
*"אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן" (אונזער פאטער אין הימל): אַן אראמישער פּיוט פארן סדר "מתורגמן" פון | *"אֲבוּנָן דְּבִשְׁמַיָּא וּבָרְיַן" (אונזער פאטער אין הימל): אַן אראמישער פּיוט פארן סדר "מתורגמן" פון שביעי של פסח. | ||
*"אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי" (ווען אונזערע מיילער וואלטן געווען פאדעם): אַן איינלייטונגס פּיוט פאַרן סדר "מתורגמן" פון | *"אִילּוּ פּוּמֵּי נִימֵי" (ווען אונזערע מיילער וואלטן געווען פאדעם): אַן איינלייטונגס פּיוט פאַרן סדר "מתורגמן" פון שביעי של פסח. עס ווערט געזאגט נאכן ערשטן פּסוק פון דער ערשטער עליה. | ||
*"חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה": א פּיוט פארן סדר "מתורגמן" פון שבועות. דער פּיוט איז ארויסגעשריבן צו ווערן געזאגט ווי אַן איינלייטונג צום תרגום פון דעם צווייטן געבאט (לא תשא). עס דערציילט די מעשה פון [[חנניה מישאל ועזריה|חנניה, מישאל און עזריה]], וואס האבן בעסער געוואלט ווערן אריינגעווארפן אין א פייערדיגן אויוון איידער דינען אַן עבודה זרה. דער אריגינעלער פּיוט האט נאָר געהאט אַן אקראסטיך ביז האלבן אלף-בית, און ר' מאיר האט געשריבן א המשך. | *"חֲנַנְיָה מִישָׁאֵל וַעֲזַרְיָה": א פּיוט פארן סדר "מתורגמן" פון שבועות. דער פּיוט איז ארויסגעשריבן צו ווערן געזאגט ווי אַן איינלייטונג צום תרגום פון דעם צווייטן געבאט (לא תשא). עס דערציילט די מעשה פון [[חנניה מישאל ועזריה|חנניה, מישאל און עזריה]], וואס האבן בעסער געוואלט ווערן אריינגעווארפן אין א פייערדיגן אויוון איידער דינען אַן עבודה זרה. דער אריגינעלער פּיוט האט נאָר געהאט אַן אקראסטיך ביז האלבן אלף-בית, און ר' מאיר האט געשריבן א המשך. | ||
עס איז אויך דאָ א סליחה וואָס הייבט זיך אָן "מי יודע ישוב", וואס באציט זיך אויף א שחיטה פון 3,000 אידן דורך די קרייצפארער. כאטש דער פּיוט איז אונטערגעשריבן און האט אַן אַקראָסטיך מיט "אלעזר", גלויבט צונץ אז ער איז קאָמפּאָנירט געווארן א יארהונדערט שפּעטער. | עס איז אויך דאָ א סליחה וואָס הייבט זיך אָן "מי יודע ישוב", וואס באציט זיך אויף א שחיטה פון 3,000 אידן דורך די קרייצפארער. כאטש דער פּיוט איז אונטערגעשריבן און האט אַן אַקראָסטיך מיט "אלעזר", גלויבט צונץ אז ער איז קאָמפּאָנירט געווארן א יארהונדערט שפּעטער. | ||
ר' מאיר איז אויך געווען א תנ"ך מפרש און ווערט דורך רש"י אייניגע | ר' מאיר איז אויך געווען א תנ"ך מפרש און ווערט דורך רש"י אייניגע מאל דערמאנט אין פארשידענע ערטער אין זיין פירוש. רש"י שטיצט זיך אויף זיינע אויסטייטשונגען און טיטולירט ר' מאיר'ן מיט "צדיק" און "חסיד"{{הערה|Zunz, [https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.32044079210316&seq=77 Zur Geschichte und Literatur] (Berlin 1845), 61.{{ש}} | ||
זע אויך "פיוט אקדמות", ווילנע תרס"ב אין מבוא פון חיים נחמיה שובין, זייט | זע אויך "פיוט אקדמות", ווילנע תרס"ב אין מבוא פון חיים נחמיה שובין, זייט 10–11.}}. | ||
ווארשיינליך האט ר' מאיר אויך צונויפגעשטעלט א ספר מנהגים פארן גאנצן יאר. דעם ספר מנהגים דערמאנט דער [[מהרי"ל]] עטליכע מאל אלס "מנהגי דר' מאיר ש"ץ". | ווארשיינליך האט ר' מאיר אויך צונויפגעשטעלט א ספר מנהגים פארן גאנצן יאר. דעם ספר מנהגים דערמאנט דער [[מהרי"ל]] עטליכע מאל אלס "מנהגי דר' מאיר ש"ץ". | ||
==מתורגמן און פיוטים== | |||
דער מנהג צו איבערזעצן די תורה קריאה אויף אַראַמיש (תרגום) האָט אויפגעהערט אין די צייטן פון די גאונים, אבער אין אשכנז האָט מען ווייטער איבערגעזעצט די תורה קריאה אויף אַראַמיש לפּחות ביזן 12טן-13טן יאָרהונדערט ביי צוויי ימים טובים: דעם זיבעטן טאָג פון פּסח און אויף חג השבועות. דאָס גייט ארויס פון די ווערטער פון חזקוני אויף שמות כ', יד'. פאַר די דאָזיקע מועדים זענען צונויפגעשטעלט געוואָרן פּיוטים צו ווערן אַריינגעשטעלט אין דער רעציטאַציע פונעם תרגום, וואָס ווערט אָנגערופן "סדר מתורגמן". אויף שבועות איז צונויפגעשטעלט געוואָרן אַ ברייטע סעריע פּיוטים, איינער פאַר יעדן פון די עשרת הדברות און נאָך מער. אויף פּסח איז אויך מחבר געוואָרן אַ ענליכע צאָל פּיוטים פאַר וויכטיקע מאָמענטן. זייט די מאַסן-אָננעמונג פונעם שלחן ערוך, איז דער מנהג צו זאָגן דעם תרגום אויף די ספּעציעלע טעג פאַרלוירן געגאַנגען אין אַשכנזישן מנהג, און ווי אַ רעזולטאַט זענען די מערהייט פון די סדר מתורגמן פּיוטים פאַרלאָזט געוואָרן. אַ קליינע צאָל פון די שבועות סדר מתורגמן פּיוטים זענען נאָך אין באַניץ (בפרט אַקדמות מילין און יציב פּתגם), אָבער אַרויסגענומען פון זייער אָריגינעלן קאָנטעקסט. | |||
==לעגענדעס== | ==לעגענדעס== | ||