אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רבי מאיר בעל הנס"

קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה
צייכן: רויע רעדאגירונג
אין תקציר עריכה
שורה 34: שורה 34:
די צדקה לעילוי נשמת רבי מאיר בעל הנס געבט מען דווקא פאר ארעמע בני תורה אין ארץ ישראל, און דערפאר ווערן די ארץ-ישראל קאסעס אנגערופן "צדקת רבי מאיר בעל הנס". טייל גדולים זענען שארף געשטאנען דערויף, אז געלט וואס איז געגעבן אויפן נאמען פון רבי מאיר מעג גיין בלויז פאר די ארעמע אין ארץ ישראל. אנדערע זאגן אז ס'דארף גיין דווקא קיין טבריא, פארן כולל וואס לערנט אינעם בית המדרש אויפן ציון פון רבי מאיר בעל הנס{{הערה|זעט אן אריכות אין [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/26012/שדי_חמד/אסיפת_דינים/מערכת_ארץ_ישראל/אות_ז שדי חמד], אסיפת דינים, ארץ ישראל סימנים ז-ח; {{אוצר החכמה|יצחק זאב כהנא|סיני|16186|page=129|קעפל=מעות רבי מאיר בעל הנס בספרות ההלכה|באנד=מג|שנת הוצאה=תשי"ח|עמ=קכה–קמד|מג}}, איבערגעדרוקט אין {{אוצר החכמה||מחקרים בספרות התשובות|157013|page=249|מו"ל=מוסד הרב קוק|מהדורה=תשל"ג|עמ=239}}; היכל הבעש"ט יא.}}.
די צדקה לעילוי נשמת רבי מאיר בעל הנס געבט מען דווקא פאר ארעמע בני תורה אין ארץ ישראל, און דערפאר ווערן די ארץ-ישראל קאסעס אנגערופן "צדקת רבי מאיר בעל הנס". טייל גדולים זענען שארף געשטאנען דערויף, אז געלט וואס איז געגעבן אויפן נאמען פון רבי מאיר מעג גיין בלויז פאר די ארעמע אין ארץ ישראל. אנדערע זאגן אז ס'דארף גיין דווקא קיין טבריא, פארן כולל וואס לערנט אינעם בית המדרש אויפן ציון פון רבי מאיר בעל הנס{{הערה|זעט אן אריכות אין [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/26012/שדי_חמד/אסיפת_דינים/מערכת_ארץ_ישראל/אות_ז שדי חמד], אסיפת דינים, ארץ ישראל סימנים ז-ח; {{אוצר החכמה|יצחק זאב כהנא|סיני|16186|page=129|קעפל=מעות רבי מאיר בעל הנס בספרות ההלכה|באנד=מג|שנת הוצאה=תשי"ח|עמ=קכה–קמד|מג}}, איבערגעדרוקט אין {{אוצר החכמה||מחקרים בספרות התשובות|157013|page=249|מו"ל=מוסד הרב קוק|מהדורה=תשל"ג|עמ=239}}; היכל הבעש"ט יא.}}.


פון די תק"ע יארן און ווייטער איז איינגעפירט געווארן, אז אין יעדן אידישן הויז זאל זיך געפונען א ספעציעלער "רבי מאיר בעל הנס פושקע", אריינצואווארפן געלט ביי יעדע געלעגנהייט. בעיקר איז שטארק פארשפרייט געווארן אריינצולייגן געלט אין דער פושקע פארן צינדן שבת ליכט, א מנהג וואס האלט אן ביזן הייטיגן טאג.
פון די תק"ע יארן און ווייטער{{מקור}} איז איינגעפירט געווארן, אז אין יעדן אידישן הויז זאל זיך געפונען א ספעציעלער "רבי מאיר בעל הנס פושקע", אריינצואווארפן געלט ביי יעדע געלעגנהייט. בעיקר איז שטארק פארשפרייט געווארן אריינצולייגן געלט אין דער פושקע פארן צינדן שבת ליכט, א מנהג וואס האלט אן ביזן הייטיגן טאג.
 
די הויז צדקה פושקעס זענען געווען א זייער וויכטיגער מקור פאר די כוללים. איינע פון די ערשטע עדות פון באניצן א "פושקע" געפינט זיך אין א פּוילישער באשרייבונג פון ליטע און די וואלאזשינער ישיבה אין די תק"צ יארן. עס ווערט דארט דערמאנט א באניץ פון "ירושלימער" און "וואלאזשינער" פּושקעס לעבן די טיר אין יעדע אידישע הויז, בפרט אין די שטעטלעך{{הערה|יעקב שאצקי, קולטור-געשיכטע פון דער השכלה אין ליטע, בוענאס איירעס, 1950, זז'181–185. זעט אויך: שאול שטמפפר, "[https://files.ybz.org.il/periodicals/Cathedra/21/Article_21.10.pdf ה’פושקע’ וגלגוליה – קופות ארץ-ישראל כתופעה חברתית]", '''קתדרה''' 21, תשרי תשמ"ב, זז' 89–102.}}.


לויט עמרם בלוי איז דער פארבינדונג צווישן רבי מאיר בעל הנס און צדקה פאר ארץ ישראל געווארן אין די שפעטערע ת"ק יארן. פריער זענען די צדקה-געלטער פאר רמבעה"ן געווענליך געווען צו צינדן ליכט לעילוי נשמתו. שפעטער האבן די גבאי ארץ-ישראל פארגעשלאגן עס צו שיקן קיין א"י און דארטן צינדן דערמיט לע"נ רבי מאיר. הערשט שפעטער איז אנגענומען געווארן אז צדקה פאר רמבעהנ זאל גיין פארן ישוב אין ארץ ישראל. ער שפעקולירט אז דאס איז איינגעפירט געווארן ארום יאר תקע"ג דורך דער [[רבי דובער פון ליובאוויטש|מיטעלער רבי פון ליובאוויטש]], וועלכער האט לויט אים אויך איינגעפירט די שטוב-[[פושקע]]ס, און פון דארטן האט זיך עס פארשפּרייט אין פּוילן און אוקריינא. ער האט אויך פעסטגעשטעלט א יערליכע סכום לויט דריי עקאנאמישע ניוואען, וואס מען האט געקענט געבן ביסלעכווייז טעגליך אין דער פושקע.{{הערה|בלוי}}.
לויט עמרם בלוי איז דער פארבינדונג צווישן רבי מאיר בעל הנס און צדקה פאר ארץ ישראל געווארן אין די שפעטערע ת"ק יארן. פריער זענען די צדקה-געלטער פאר רמבעה"ן געווענליך געווען צו צינדן ליכט לעילוי נשמתו. שפעטער האבן די גבאי ארץ-ישראל פארגעשלאגן עס צו שיקן קיין א"י און דארטן צינדן דערמיט לע"נ רבי מאיר. הערשט שפעטער איז אנגענומען געווארן אז צדקה פאר רמבעהנ זאל גיין פארן ישוב אין ארץ ישראל. ער שפעקולירט אז דאס איז איינגעפירט געווארן ארום יאר תקע"ג דורך דער [[רבי דובער פון ליובאוויטש|מיטעלער רבי פון ליובאוויטש]], וועלכער האט לויט אים אויך איינגעפירט די שטוב-[[פושקע]]ס, און פון דארטן האט זיך עס פארשפּרייט אין פּוילן און אוקריינא. ער האט אויך פעסטגעשטעלט א יערליכע סכום לויט דריי עקאנאמישע ניוואען, וואס מען האט געקענט געבן ביסלעכווייז טעגליך אין דער פושקע.{{הערה|בלוי}}.
שורה 61: שורה 63:


אבער, היינט גיט דער עולם גלייך פאר יעדער ערליכער מוסד וואס קומט נאך געלט, אָן קיין חילוק וואס פאר א שטאט אדער לאנד נאמען ס'טראגט.
אבער, היינט גיט דער עולם גלייך פאר יעדער ערליכער מוסד וואס קומט נאך געלט, אָן קיין חילוק וואס פאר א שטאט אדער לאנד נאמען ס'טראגט.
די הויז צדקה פושקעס זענען געווען א זייער וויכטיגער מקור פאר די כוללים. די ערשטע עדות פון באניצן א "פושקע" געפינט זיך אין א פּוילישער באשרייבונג פון ליטע און די וואלאזשינער ישיבה אין די תק"צ יארן. עס ווערט דארט דערמאנט א באניץ פון "ירושלימער" און "וואלאזשינער" פּושקעס לעבן די טיר אין יעדע אידישע הויז, בפרט אין די שטעטלעך{{הערה|יעקב שאצקי, קולטור-געשיכטע פון דער השכלה אין ליטע, בוענאס איירעס, 1950, זז'181–185. זעט אויך: שאול שטמפפר, "[https://files.ybz.org.il/periodicals/Cathedra/21/Article_21.10.pdf ה’פושקע’ וגלגוליה – קופות ארץ-ישראל כתופעה חברתית]", '''קתדרה''' 21, תשרי תשמ"ב, זז' 89–102.}}.


אין תרמ"ז האבן רבנים, אריינגערעכנט [[רבי יצחק אלחנן ספעקטאר|רבי יצחק אלחנן ספּעקטאר]], ארויסגעגעבן א קול קורא קעגן גרינדן נייע צדקה פּושקעס פאר פּריוואטע מוסדות פאר ארץ ישראל אין חוץ לארץ, ווייל דאס קען שאטן דער קופת רבי מאיר בעל הנס, וואס איז געווען זייער וויכטיג פאר די כוללים{{הערה|{{היברובוקס|אברהם משה לונץ|החלוקה: מקורה השתלשלותה תקנותיה וסדריה|36711|page=86|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תרע"ב|עמ=פג}}}}.
אין תרמ"ז האבן רבנים, אריינגערעכנט [[רבי יצחק אלחנן ספעקטאר|רבי יצחק אלחנן ספּעקטאר]], ארויסגעגעבן א קול קורא קעגן גרינדן נייע צדקה פּושקעס פאר פּריוואטע מוסדות פאר ארץ ישראל אין חוץ לארץ, ווייל דאס קען שאטן דער קופת רבי מאיר בעל הנס, וואס איז געווען זייער וויכטיג פאר די כוללים{{הערה|{{היברובוקס|אברהם משה לונץ|החלוקה: מקורה השתלשלותה תקנותיה וסדריה|36711|page=86|מקום הוצאה=ירושלים|שנת הוצאה=תרע"ב|עמ=פג}}}}.
שורה 97: שורה 97:


===דער קבר אין טבריא===
===דער קבר אין טבריא===
דער געביידע וואס ווערט היינט-צו-טאגס גערופן "קבר פון רבי מאיר בעל הנס" געפינט זיך הארט נעבן טבריה, ביי דער דרום אריינגאנג פון שטאט, אויפן ברעג פונעם כנרת. עס איז א גרויסער בנין מיט צוויי בתי מדרשים מיט באזונדערע קופּאלן, איינס פאר אשכנזים און איינס פאר ספרדים, וואס באדעקן דעם קבר. ביז דעם יאר תרכ"ז איז דער קבר פון רבי מאיר געווען באצייכנט בלויז מיט צוויי אויפגעשטעלטע הויכע שטיינער.
דער ארט וואס ווערט היינט-צו-טאגס גערופן "קבר פון רבי מאיר בעל הנס" געפינט זיך הארט נעבן טבריה, ביי דער דרום אריינגאנג פון שטאט, אויפן ברעג פונעם כנרת. עס איז א גרויסער הויף מיט געביידעס, צוויי בתי מדרשים מיט באזונדערע קופּאלן, איינס פאר אשכנזים און איינס פאר ספרדים, וואס באדעקן דעם קבר. ביז דעם יאר תרכ"ז איז דער קבר פון רבי מאיר געווען באצייכנט בלויז מיט צוויי אויפגעשטעלטע הויכע שטיינער.


פילע אלטע רשימות פון די קברי צדיקים אין ארץ ישראל צייכענען רבי מאיר'ס קבר נעבן טבריא. דער ערשטער איז רבי שמואל ב"ר שמשון (ד'תתק"ע){{הערה|{{היברובוקס|אברהם יערי|אגרות ארץ ישראל|20677|page=79|מקום הוצאה=רמת גן|שנת הוצאה=תש"ג|עמ=79}}}}; ווי אויך דער יחוס הצדיקים{{הערה|שם=יחוס}}, די רייזע-באריכט פון רבי יעקב פון פאריז{{הערה|ר' יעקב שליח ר"י מפאריס, געדרוקט אין [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=2933&st=&pgnum=69 אוצר מסעות, זייט 69].}}, און נאך{{הערה|זע די ליסטע ביי מיללער, הערה 93.}}. אויך דער [[אר"י הקדוש]] האט באשטעטיגט די מסורה אז דער תנא רבי מאיר איז באגראבן אין טבריא{{הערה|שם=שערהג|[https://www.sefaria.org/Sha'ar_HaGilgulim.37.52 שער הגלגולים], פרק ל"ז}}. לויט דעע מקורות קומט אויס, אז אט דער "קבר רבי מאיר בעל הנס" אין טבריה, איז טאקע דער קבר פונעם תנא רבי מאיר, אבער האט גארנישט מיט'ן אריגינעלן "רבי מאיר בעל הנס", וועלכער ליגט אין גוש חלב.
פילע אלטע רשימות פון די קברי צדיקים אין ארץ ישראל צייכענען רבי מאיר'ס קבר נעבן טבריא. דער ערשטער איז רבי שמואל ב"ר שמשון (ד'תתק"ע){{הערה|{{היברובוקס|אברהם יערי|אגרות ארץ ישראל|20677|page=79|מקום הוצאה=רמת גן|שנת הוצאה=תש"ג|עמ=79}}}}; ווי אויך דער יחוס הצדיקים{{הערה|שם=יחוס}}, די רייזע-באריכט פון רבי יעקב פון פאריז{{הערה|ר' יעקב שליח ר"י מפאריס, געדרוקט אין [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=2933&st=&pgnum=69 אוצר מסעות, זייט 69].}}, און נאך{{הערה|זע די ליסטע ביי מיללער, הערה 93.}}. אויך דער [[אר"י הקדוש]] האט באשטעטיגט די מסורה אז דער תנא רבי מאיר איז באגראבן אין טבריא{{הערה|שם=שערהג|[https://www.sefaria.org/Sha'ar_HaGilgulim.37.52 שער הגלגולים], פרק ל"ז}}. לויט דעע מקורות קומט אויס, אז אט דער "קבר רבי מאיר בעל הנס" אין טבריה, איז טאקע דער קבר פונעם תנא רבי מאיר, אבער האט גארנישט מיט'ן אריגינעלן "רבי מאיר בעל הנס", וועלכער ליגט אין גוש חלב.