אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רבי מאיר בעל הנס"

1,658 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 6 חדשים
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה
צייכן: רויע רעדאגירונג
אין תקציר עריכה
צייכן: רויע רעדאגירונג
שורה 46: שורה 46:
*כולל מונקאטש ועשרה גלילות - דער {{טערמין|בעצירקן|גלילות}} כולל
*כולל מונקאטש ועשרה גלילות - דער {{טערמין|בעצירקן|גלילות}} כולל
היסטאריש זענען געווען פילע מחלוקות צווישן די כוללים, בעיקר וועגן די געגנטער וואו זיי פארמאגן די רעכטן צו איינקאסירן די רבי מאיר בעל הנס געלטער. יעדער געגנט האט געהאט זיין כולל, און מען האט שטארק מקפיד געווען נישט צו מישן די כוללים.
היסטאריש זענען געווען פילע מחלוקות צווישן די כוללים, בעיקר וועגן די געגנטער וואו זיי פארמאגן די רעכטן צו איינקאסירן די רבי מאיר בעל הנס געלטער. יעדער געגנט האט געהאט זיין כולל, און מען האט שטארק מקפיד געווען נישט צו מישן די כוללים.
עס זענען פארגעקומען אסאך אומאנגענעמע ענינים צווישן די פארשידענע כוללים פון רבי מאיר בעל הנס. עס איז געווען א ביטערע מחלוקת. צום סוף איז געווארן איינגעטיילט אז יעדע געגנט האט געהאט זיין אייגענע פושקע און זיין אייגענעם כולל, און מען האט שטארק מקפיד געווען אז מען מישט נישט צווישן די כוללים. יעדע געגנט האט געזאמלט און צוגעטיילט פאר זייערע אייגענע מענטשן. די מחלוקת איז געווען אזוי שטארק אז עס איז ארויסגעקומען א גרויסע חילול השם ווען מען האט אריינגעמישט דעם אמעריקאנער קאנסול. אמעריקאנער אידן אין ארץ ישראל האבן געזוכט צו ארגאניזירן זייער אייגענעם כולל. דער צענטראלער קאמיטעט, וועלכער האט קאנטראלירט דעם אלגעמיינעם פאנד, האט מורא געהאט פון די נאכפאלגן פון דער סעפאראציע, ווייל געלט פון אמעריקע איז געווען א גרויסער מקור פון הכנסה פאר דער אלגעמיינער באפעלקערונג. צום סוף, נאך עטליכע פרואוון און מיט הילף פונעם אמעריקאנער קאנסול, איז די אמעריקאנער כולל געלונגען צו ארגאניזירן אין אויגוסט 1895. א שטעטל איז געמאכט געווארן אין 1901 אויף א באזיס פון צוויי-דריטל פאר דעם צענטראלן קאמיטעט און איין-דריטל פאר כולל אמעריקע פון אלע זאמלונגען אין אמעריקע און קאנאדע.


די משכילים, [[יוסף פערל]] ימ"ש און אנדערע, האבן געפירט א ביטערער קאמף מיט די רבי מאיר בעל הנס פושקעס. שפעטער האט די קק"ל געפירט א ענליכע מערכה צו באשמוצן די ארץ-ישראל גבאים, מיטן ציל אז מען זאל זיי אויפהערן געטרויען און שיקן די פושקע געלט בלויז פאר די קק"ל.
די משכילים, [[יוסף פערל]] ימ"ש און אנדערע, האבן געפירט א ביטערער קאמף מיט די רבי מאיר בעל הנס פושקעס. שפעטער האט די קק"ל געפירט א ענליכע מערכה צו באשמוצן די ארץ-ישראל גבאים, מיטן ציל אז מען זאל זיי אויפהערן געטרויען און שיקן די פושקע געלט בלויז פאר די קק"ל.


לויט עמרם בלוי האט זיך די פארשפּרייטונג פון דער "פושקע" אין שטוב אנגעהויבן אין פּוילן און אוקריינא בראשית ימי נשיאות פון דער [[רבי דובער פון ליובאוויטש|צווייטער חב"ד רבי]], און פון דארטן האט עס זיך פארשפּרייט איבער כלל ישראל ביז היינט. ער זאגט אז דער פארבינדונג צו געבן צדקה פאר די ארעמע אין ארץ ישראל פאר רבי מאיר בעל הנס איז נאר פארגעקומען נאך שנת תקע"ג{{הערה|בלוי, היכל הבעש"ט, ז' קנח.}}, און פריער איז געווען א באזונדערע קופּה על שם רמבעה"ן מערסטנס פאר אויל צו ליכט, און דער קשר צו ארץ ישראל איז בכלל נישט געווען{{הערה|בלוי, היכל הבעש"ט, ז' קלז.}}.
לויט עמרם בלוי האט זיך די פארשפּרייטונג פון דער "פושקע" אין שטוב אנגעהויבן אין פּוילן און אוקריינא בראשית ימי נשיאות פון דער [[רבי דובער פון ליובאוויטש|צווייטער חב"ד רבי]], און פון דארטן האט עס זיך פארשפּרייט איבער כלל ישראל ביז היינט. ער זאגט אז דער פארבינדונג צו געבן צדקה פאר די ארעמע אין ארץ ישראל פאר רבי מאיר בעל הנס איז נאר פארגעקומען נאך שנת תקע"ג{{הערה|בלוי, היכל הבעש"ט, ז' קנח.}}, און פריער איז געווען א באזונדערע קופּה על שם רמבעה"ן מערסטנס פאר אויל צו ליכט, און דער קשר צו ארץ ישראל איז בכלל נישט געווען{{הערה|בלוי, היכל הבעש"ט, ז' קלז.}}.
----
דער אידישער ישוב אין ארץ ישראל איז אמאל באשטאנען עיקר פון מזרח'ישע ("ספרדישע") אידן, און די מוסדות און כוללים זענען געווען אונטער זייער קאנטראל. די אשכנזים זענען געווען ווייניג, און האבן זיך אויסגעהאלטן פון געלט וואס זיי האבן געבראכט מיט זיך אדער ארגאניזירט פאר זייער עליה. נאך דער עליה פון חסידים אין תקל"ז, האבן זיי געדארפט שיקן שליחים צו איינזאלען געלט אין חוץ־לארץ. [[רבי שניאור זלמן פון לאדי]] האט געגרינדעט א ברייטע סיסטעם פאר איינזאמלען געלט פאר יושבי ארץ ישראל{{הערה|בלוי, זז' קכח–קכט.}}.
עס זענען פארגעקומען אסאך אומאנגענעמע ענינים צווישן די פארשידענע כוללים פון רבי מאיר בעל הנס. עס איז געווען א ביטערע מחלוקת. צום סוף איז געווארן איינגעטיילט אז יעדע געגנט האט געהאט זיין אייגענע פושקע און זיין אייגענעם כולל, און מען האט שטארק מקפיד געווען אז מען מישט נישט צווישן די כוללים. יעדע געגנט האט געזאמלט און צוגעטיילט פאר זייערע אייגענע מענטשן. די מחלוקת איז געווען אזוי שטארק אז עס איז ארויסגעקומען א גרויסע חילול השם ווען מען האט אריינגעמישט דעם אמעריקאנער קאנסול. אמעריקאנער אידן אין ארץ ישראל האבן געזוכט צו ארגאניזירן זייער אייגענעם כולל. דער צענטראלער קאמיטעט, וועלכער האט קאנטראלירט דעם אלגעמיינעם פאנד, האט מורא געהאט פון די נאכפאלגן פון דער סעפאראציע, ווייל געלט פון אמעריקע איז געווען א גרויסער מקור פון הכנסה פאר דער אלגעמיינער באפעלקערונג. צום סוף, נאך עטליכע פרואוון און מיט הילף פונעם אמעריקאנער קאנסול, איז די אמעריקאנער כולל געלונגען צו ארגאניזירן אין אויגוסט 1895. א פשרה איז געמאכט געווארן אין 1901 אויף א באזיס פון צוויי-דריטל פאר דעם צענטראלן קאמיטעט און איין-דריטל פאר כולל אמעריקע פון אלע זאמלונגען אין אמעריקע און קאנאדע.
אבער, היינט גיט דער עולם גלייך פאר יעדער ערליכער מוסד וואס קומט נאך געלט, אָן קיין חילוק וואס פאר א שטאט אדער לאנד נאמען ס'טראגט.


==אידענטיטעט און קבר==
==אידענטיטעט און קבר==
שורה 89: שורה 94:
[[רבי חיים וויטאל]] שרייבט אז דער [[אר"י הקדוש]] האט באשטעטיגט די מסורה אז רבי מאיר (משמע דער תנא) איז באגראבן אין טבריא, און "נלענ"ד אז מורי ז"ל האט צוגעשטימט צו מיר אז ר' מאיר איז באגראבן געווארן שטייענדיג, אזוי ווי מענטשן זאגן"{{הערה|[https://www.sefaria.org/Sha'ar_HaGilgulim.37.52 שער הגלגולים], פרק ל"ז}}. לויט כמעט אלע מקורות איז דער קבר אין טבריה, וואס איז היינט אנגעגעבן אלס "קבר רבי מאיר בעל הנס", טאקע דער קבר פונעם תנא רבי מאיר, אבער האט גארנישט מיט'ן אריגינעלן רבי מאיר "בעל הנס", וועלכער ליגט אין גוש חלב{{הערה|זעט מיללער, אור ישראל.}}.
[[רבי חיים וויטאל]] שרייבט אז דער [[אר"י הקדוש]] האט באשטעטיגט די מסורה אז רבי מאיר (משמע דער תנא) איז באגראבן אין טבריא, און "נלענ"ד אז מורי ז"ל האט צוגעשטימט צו מיר אז ר' מאיר איז באגראבן געווארן שטייענדיג, אזוי ווי מענטשן זאגן"{{הערה|[https://www.sefaria.org/Sha'ar_HaGilgulim.37.52 שער הגלגולים], פרק ל"ז}}. לויט כמעט אלע מקורות איז דער קבר אין טבריה, וואס איז היינט אנגעגעבן אלס "קבר רבי מאיר בעל הנס", טאקע דער קבר פונעם תנא רבי מאיר, אבער האט גארנישט מיט'ן אריגינעלן רבי מאיר "בעל הנס", וועלכער ליגט אין גוש חלב{{הערה|זעט מיללער, אור ישראל.}}.


אין יאר תרכ"ז האט די ספרדישע קהילה פון טבריה געבויט א פּראכטפולן בית המדרש אויפן ארט פונעם קבר, אבער די אשכנזים האבן נישט געקענט געפינען פינאנצירונג ביז נאך יאר תר"ע.
אין יאר תרכ"ז האט די ספרדישע קהילה פון טבריה געבויט א פּראכטפולן בית המדרש אויפן ארט פונעם קבר.
עס איז פארהאן א מעשׂה פון א נס בשעת'ן בויען אין אדר א' תרכ"ז. די צוויי זיילן וואס האבן אנגעצייכנט די קבורה (וואס מקובלים האבן מסביר געווען אז זיי שטייען ווייל רבי מאיר האט זיך אונטערגענומען נישט צו ליגן ביז די גאולה קומט) זענען געווען זייער שווער. אויפן ערשטן טאג פון בויען, האָבן זיי נאר באוויזן צו רוקן איין זייל, און די בויערס זענען געווען זייער פאַרצווייפלט ווייל זיי האבן נישט געהאט קיין כֹּח צו הייבן דעם צווייטן זייל און האבן געדארפט ווארטן ביז מארגן. דעם צווייטן, וואס איז געווען זייער שווער, האט מען נישט געהאט קיין כּוח אויפצוהייבן. דער נס איז געשען, אז ביים ענדיגן די ארבעט, איז דער זייל אליין געשטאנען אויף זיין פּלאץ{{הערה|{{עיה|1=המגיד|2=mgd|4=הן מזכירין הגדולות ואת הנוראות אשרי עין ראתה בלי חקר נפלאות|5=18670320|6=11}}}}. די דאזיגע מעשׂה איז באשריבן אין די טאגביכער פון ר' אברהם בן ישראל רוזאנעס ("האבי"ר") אין תרכ"ז{{הערה|שם=מנחם|{{עיה|המגיד|mgd|מנחם פרחי ברוסטצוק|מסעות החכם האבי"ר לארץ הקדושה|18671113|7}}}}, וועלכער ברענגט אז אזוי האָבן מענטשן געהערט פון אַלע וואָס זענען דאָרט געווען, אי אידן און אי גוים וואָס האָבן געאַרבעט, אָבער ער לאָזט דעם לייענער אַליין באַשליסן צי צו גלויבן{{הערה|{{עיה|המגיד|mgd||מסעות החכם האבי"ר לארץ הקדושה (המשך)|18671127|10}}}}, און ר' שלמה זלמן (תרל"ו){{הערה|{{כיכר השבת|ישראל שפירא|קבר רבי מאיר - אשכנזי וספרדי; מדוע זה כך?|390314|2021-04-23}}}}. דער קבר איז געווארן זייער פובליצירט אין גלות דורך שלוחים פון ארץ ישראל.
עס איז פארהאן א מעשׂה פון א נס בשעת'ן בויען אין אדר א' תרכ"ז. די צוויי זיילן וואס האבן אנגעצייכנט די קבורה (וואס מקובלים האבן מסביר געווען אז זיי שטייען ווייל רבי מאיר האט זיך אונטערגענומען נישט צו ליגן ביז די גאולה קומט) זענען געווען זייער שווער. אויפן ערשטן טאג פון בויען, האָבן זיי נאר באוויזן צו רוקן איין זייל, און די בויערס זענען געווען זייער פאַרצווייפלט ווייל זיי האבן נישט געהאט קיין כֹּח צו הייבן דעם צווייטן זייל און האבן געדארפט ווארטן ביז מארגן. דעם צווייטן, וואס איז געווען זייער שווער, האט מען נישט געהאט קיין כּוח אויפצוהייבן. דער נס איז געשען, אז ביים ענדיגן די ארבעט, איז דער זייל אליין געשטאנען אויף זיין פּלאץ{{הערה|{{עיה|1=המגיד|2=mgd|4=הן מזכירין הגדולות ואת הנוראות אשרי עין ראתה בלי חקר נפלאות|5=18670320|6=11}}}}. די דאזיגע מעשׂה איז באשריבן אין די טאגביכער פון ר' אברהם בן ישראל רוזאנעס ("האבי"ר") אין תרכ"ז{{הערה|שם=מנחם|{{עיה|המגיד|mgd|מנחם פרחי ברוסטצוק|מסעות החכם האבי"ר לארץ הקדושה|18671113|7}}}}, וועלכער ברענגט אז אזוי האָבן מענטשן געהערט פון אַלע וואָס זענען דאָרט געווען, אי אידן און אי גוים וואָס האָבן געאַרבעט, אָבער ער לאָזט דעם לייענער אַליין באַשליסן צי צו גלויבן{{הערה|{{עיה|המגיד|mgd||מסעות החכם האבי"ר לארץ הקדושה (המשך)|18671127|10}}}}, און ר' שלמה זלמן (תרל"ו){{הערה|{{כיכר השבת|ישראל שפירא|קבר רבי מאיר - אשכנזי וספרדי; מדוע זה כך?|390314|2021-04-23}}}}.
 
דער אשכנזישער חלק איז געבויט געוואָרן שפּעטער, נאָך שנת תר"ע, ווייל עס איז נישט געווען קיין געלט. דער קבר איז געווארן זייער פובליצירט אין גלות דורך שלוחים פון ארץ ישראל.


אין די ת"ש יארן האבן פילאנטראפּן בייגעשטייערט צו דער איבערבוי פון דעם ספרד'ישן אפּטיילונג פונעם קבר אין טבריה, אריינגערעכנט עדמאנד י. ספרא {{העב|אדמונד י' ספרא}}, פאר וועמען דאס ארט איז געווען זייער וויכטיג{{הערה|{{לינק|שרייבער=Bernard-Henri Lévy|קעפל=Salut à Edmond Safra|זייטל=Le Point|דאטום=דעצעמבער 22, 2011|אדרעס=https://www.lepoint.fr/editos-du-point/salut-a-edmond-safra-22-12-2011-1411394_32.php#11}}.|כיוון=שמאל}}.
אין די ת"ש יארן האבן פילאנטראפּן בייגעשטייערט צו דער איבערבוי פון דעם ספרד'ישן אפּטיילונג פונעם קבר אין טבריה, אריינגערעכנט עדמאנד י. ספרא {{העב|אדמונד י' ספרא}}, פאר וועמען דאס ארט איז געווען זייער וויכטיג{{הערה|{{לינק|שרייבער=Bernard-Henri Lévy|קעפל=Salut à Edmond Safra|זייטל=Le Point|דאטום=דעצעמבער 22, 2011|אדרעס=https://www.lepoint.fr/editos-du-point/salut-a-edmond-safra-22-12-2011-1411394_32.php#11}}.|כיוון=שמאל}}.
לויט א באזוכער אין די 1930ער יארן, האבן אין דער ספרדישער ישיבה געלערנט בערך פינף און צוואַנציק ספרדישע יידן יעדן טאָג, און די אשכנזים האָבן געהאט נאָר פופּצן לומדים. די ספרדים האבן באקומען די גרעסטע הכנסה ווייל דער קבר האט זיך געפינען ביי זיי{{מרדכי קאציס, היימלאנד, 1936}}.


היינט צו טאג איז דער קבר א צענטער פאר באזיכער און מתפללים ארום דעם גאנצן יאר. די צאל באזוכער ביים קבר ווערט געשאצט אויף צוויי הונדערט טויזנט מענטשן א יאר, אריינגערעכנט א באדייטנדע צאל טוריסטן פון אויסלאנד. ארום 35% פון די באזוכער בלייבן אויפן ארט לענגער ווי א שעה{{הערה|שם=קולינס,138|קולינס־קריינר, המאפיינים והפוטנציאל התיירותי של עלייה לרגל לקברי צדיקים, עמ’ 138.}}. א גרויס טייל זענען רעליגיעזע (22% חרדים, 29% דתיים), אבער כמעט האלב פון די באזוכער זענען נישט רעליגיעז{{הערה|קולינס־קריינר, המאפיינים והפוטנציאל התיירותי של עלייה לרגל לקברי צדיקים, עמ’ 87.}}. די לעצטע ווערן צוגעצויגן צו דער שיינער פּאנאראמע נאנט צום כנרת, און צו די נסים-געשיכטעס, וואס שאפט זיי א דערהויבענער געפיל{{הערה|{{לינק|שרייבער=זאב בן אריה|קעפל=קבר רבי מאיר בעל הנס בטבריה|זייטל=תרבויות עולמי|דאטום=פעברואר 3, 2021|אדרעס=https://tarbuyotolami.com/קבר-רבי-מאיר-בעל-הנס-בטבריה/}}}}.
היינט צו טאג איז דער קבר א צענטער פאר באזיכער און מתפללים ארום דעם גאנצן יאר. די צאל באזוכער ביים קבר ווערט געשאצט אויף צוויי הונדערט טויזנט מענטשן א יאר, אריינגערעכנט א באדייטנדע צאל טוריסטן פון אויסלאנד. ארום 35% פון די באזוכער בלייבן אויפן ארט לענגער ווי א שעה{{הערה|שם=קולינס,138|קולינס־קריינר, המאפיינים והפוטנציאל התיירותי של עלייה לרגל לקברי צדיקים, עמ’ 138.}}. א גרויס טייל זענען רעליגיעזע (22% חרדים, 29% דתיים), אבער כמעט האלב פון די באזוכער זענען נישט רעליגיעז{{הערה|קולינס־קריינר, המאפיינים והפוטנציאל התיירותי של עלייה לרגל לקברי צדיקים, עמ’ 87.}}. די לעצטע ווערן צוגעצויגן צו דער שיינער פּאנאראמע נאנט צום כנרת, און צו די נסים-געשיכטעס, וואס שאפט זיי א דערהויבענער געפיל{{הערה|{{לינק|שרייבער=זאב בן אריה|קעפל=קבר רבי מאיר בעל הנס בטבריה|זייטל=תרבויות עולמי|דאטום=פעברואר 3, 2021|אדרעס=https://tarbuyotolami.com/קבר-רבי-מאיר-בעל-הנס-בטבריה/}}}}.