בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
החלפות
אין תקציר עריכה |
(החלפות) |
||
| (איין צווישנדיגע ווערסיע פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דרעפט|דאווענען}} | {{דרעפט|דאווענען}} | ||
[[טעקע:Washingon Haggadah 04.jpg|קליין|נשמת אין די 'וואשינגטאן הגדה', אייראפע ה'רל"ח]] | [[טעקע:Washingon Haggadah 04.jpg|קליין|נשמת אין די 'וואשינגטאן הגדה', אייראפע ה'רל"ח]] | ||
'''נִשְׁמַת כָּל חַי''' ("דער זעל פון יעדע לעבעדיגע באשעפעניש") איז א תפילה וואס ווערט געזאגט שבת און יום טוב, און אויך א טייל פון דער | '''נִשְׁמַת כָּל חַי''' ("דער זעל פון יעדע לעבעדיגע באשעפעניש") איז א תפילה וואס ווערט געזאגט שבת און יום טוב, און אויך א טייל פון דער [[הגדה של פסח]], וואס מען זאגט ביים סדר נאכט. איר נאמען קומט פון אירע עפענונגס-ווערטער. עס איז א לירישער פּאָעמע וואָס דריקט אויס דאנקבארקייט צו ג-ט. אין דער משנה ווערט דאס לויט איין דעה אנגערופן '''ברכת השיר''' ("ברכה פון געזאנג"). | ||
די פּינקטליכע אויטאָרשאַפט איז אומבאקאנט, ווייל די נעמען פון פריע ליטורגישע דיכטער זענען אפטמאל פארלוירן געווארן. א צושריפט צו פּעטרוס ווערט פון טייל מקורים באטראכט אלס שוואַך. אבער, אומאפּהענגיג פון אויטאָרשאַפט, איז נשמת א צענטראלע און ברייט אנגענומענע תּפילה. | די פּינקטליכע אויטאָרשאַפט איז אומבאקאנט, ווייל די נעמען פון פריע ליטורגישע דיכטער זענען אפטמאל פארלוירן געווארן. א צושריפט צו פּעטרוס ווערט פון טייל מקורים באטראכט אלס שוואַך. אבער, אומאפּהענגיג פון אויטאָרשאַפט, איז נשמת א צענטראלע און ברייט אנגענומענע תּפילה. | ||
== | ==אָרט ביים דאווענען== | ||
[[טעקע:National Library of Israel, Rothschild Haggadah, high resolution 486142 076.tif|קליין|נשמת אין די ראטשילד הגדה, צפון איטאליע, ה'רל"ט.]] | [[טעקע:National Library of Israel, Rothschild Haggadah, high resolution 486142 076.tif|קליין|נשמת אין די ראטשילד הגדה, צפון איטאליע, ה'רל"ט.]] | ||
נשמת ווערט געזאגט צום סוף פון [[פסוקי דזמרא]] אין דער שחרית תפילה שבת און יום טוב, נאך [[שירת הים]]. אין וואכעדיגע טעג ווערט געזאגט א קורצערע תפילה מיטן נאמען [[ישתבח]], וואס איז טעכניש א טייל פון דער לענגערער נשמת תפילה. נשמת איז אויך געווארן א טייל פון דער פּסח הגדה באזירט אויף דער מיינונג פון רבי יוחנן. | נשמת ווערט געזאגט צום סוף פון [[פסוקי דזמרא]] אין דער שחרית תפילה שבת און יום טוב, נאך [[שירת הים]] און פאר ישתבח. אין וואכעדיגע טעג ווערט געזאגט א קורצערע תפילה מיטן נאמען [[ישתבח]], וואס איז טעכניש א טייל פון דער לענגערער נשמת תפילה. | ||
נשמת איז אויך געווארן א טייל פון דער פּסח הגדה באזירט אויף דער מיינונג פון רבי יוחנן. אין דער משנה ווערט ברכת השיר דערמאנט צו ווערן געזאגט אויפ'ן פערטן כוס נאך הלל{{הערה|{{משנה|פסחים|י|ז}} און בבלי {{בבלי|פסחים|קיז|ב|אן=מסכת}}}}; לויט דער מיינונג פון רבי יוחנן, מיינט דאס נשמת{{הערה|{{בבלי|פסחים|קיח|א}}}}. | |||
==סטרוקטור און טעמעס== | ==סטרוקטור און טעמעס== | ||
נשמת | נשמת באַשטייט פון דריי הויפּט טיילן: | ||
# | #דער ערשטער טייל אַנטהאַלט אַ באַשטעטיקונג פון ג-טס אחדות: "מִלְבַדְּךָ אֵין לָנוּ מֶלֶךְ גּוֹאֵל וּמוֹשִׁיעַ וּפוֹדֶה וּמַצִּיל וּמְפַרְנֵס וּמְרַחֵם בְּכָל עֵת צָרָה וְצוּקָה, אֵין לָנוּ מֶלֶךְ אֶלָּא אָתָּה" ("אויסער דיר האבן מיר נישט קיין קעניג, אויסלייזער, און רעטער, און דערבארעמדיגער ביי יעדער צייט פון צרה און קלעם, מיר האבן נישט קיין קעניג אויסער דיר"). | ||
# | #דער צווייטער טייל הייבט זיך אָן מיט די ווערטער "אִלּוּ פִינוּ מָלֵא שִׁירָה כַּיָּם" ("אַפילו אונזער מויל איז ווען פול מיט געזאנג ווי דער ים"). דער טייל שטאַמט פון דער תנאישער תּקופה און איז ענלעך צו דער פאָרמולע פון דאַנקען פאַר גענוג רעגן. דער דורכגאַנג "וְאִלּוּ עֵינֵינוּ מְאִירוֹת כַּשֶּׁמֶשׁ וְכַיָּרֵחַ… אֵין אָנוּ מַסְפִּיקִין לְהוֹדוֹת לְךָ ה' אֱלֹקֵינוּ… עַל אַחַת מֵאֶלֶף אַלְפֵי אַלָפִים וְרִבֵּי רְבָבוֹת פְּעָמִים הַטּוֹבוֹת שֶׁגָּמַלְתָּ עִמָּנוּ וְעִם אֲבוֹתֵינוּ" ("און אַפילו אונזערע אויגן זענען ווען ליכטיג ווי די זון און די לבנה… מיר קענען נישט גענוג דאַנקען דיר ג-ט אונזערער… פאַר איין חלק פון די טויזנטער טויזנטן און צען טויזנטן מאָל גוטס וואָס דו האָסט געטון מיט אונז און מיט אונזערע אָבות"). דאָס שפּיגלט אָפּ די מיינונג פון רב יהודה אַז מען דאַרף לויבן ג-ט פאַר יעדער טראָפּן רעגן. די אידעע איז אַז אַפילו מיט איבערמענטשליכע כּוחות, קענען מיר נישט דאַנקען ג-ט פאַר אַ קליין טייל פון די פילפאַכיקע טובה'ס וואָס ער האָט אונז געטון{{הערה|{{בבלי|ברכות|נט|ב}}; {{בבלי|תענית|ו|ב}}; {{רמב"ם|ברכות|י|ה}}}}. | ||
# | #דער דריטער טייל הייבט זיך אָן מיט די ווערטער "מִמִּצְרַיִם גְּאַלְתָּנוּ" ("פון מצרים האָסטו אונז אויסגעלייזט"). מען גלויבט אַז דער טייל שטאַמט פון דער גאונישער תּקופה (אַרום צענטן יאָרהונדערט). | ||
די תפילה באניצט זיך מיט ליסטעס און לויבונגען, זיי פארבינדנדיג צו שאפן א גרעסערן רוף צו דינען באשעפער מיט דעם פיזישן קערפער, איבערגעבנדיג אז אפילו מיט אלע אונזערע פיזישע פעאיגקייטן, איז אונזער דאנקבארקייט נישט באגענוגנד, אבער מיר מוזן באניצן אונזערע קערפּערס צו טון אונזער בעסטע. געוויסע אפּשניטן אנטהאלטן מדרש'ישע פּירושים אדער אויסברייטערונגען פון תנ״ך פּסוקים; די גאנצע תּפילה קען באטראכט ווערן ווי איין לאנגער מדרש. | די תפילה באניצט זיך מיט ליסטעס און לויבונגען, זיי פארבינדנדיג צו שאפן א גרעסערן רוף צו דינען באשעפער מיט דעם פיזישן קערפער, איבערגעבנדיג אז אפילו מיט אלע אונזערע פיזישע פעאיגקייטן, איז אונזער דאנקבארקייט נישט באגענוגנד, אבער מיר מוזן באניצן אונזערע קערפּערס צו טון אונזער בעסטע. געוויסע אפּשניטן אנטהאלטן מדרש'ישע פּירושים אדער אויסברייטערונגען פון תנ״ך פּסוקים; די גאנצע תּפילה קען באטראכט ווערן ווי איין לאנגער מדרש. | ||
| שורה 20: | שורה 23: | ||
די אויטאָרשאַפט איז קאנטראווערסיאל. | די אויטאָרשאַפט איז קאנטראווערסיאל. | ||
===די לעגענדע פון שמעון פּעטרוס (שמעון כיפא)=== | ===די לעגענדע פון שמעון פּעטרוס (שמעון כיפא)=== | ||
אַ מיטל-עלטערדיגע לעגענדע לייגט פאָר אז דער ערשטער אפּשניט איז פארפאסט געווארן פון [[שמעון פּעטרוס]] (שמעון כיפא אדער שמעון בן כפה), איינער פון ישוע'ס אנהענגער. די דאזיגע לעגענדע איז געווען פּאפּולער און פארשפּרייט. זי טענה'ט אז פּעטרוס איז געווען אַן אפּהיטנדיגער איד וואס די חכמים האבן אים געשיקט אריינצודרינגען אין דער פריער קריסטנטום כּדי צו שאפן אונטערשיידן צווישן אידישקייט און קריסטנטום, און אז ער האט פארפאסט נשמת (צווישן אנדערע תּפילות ווי אתן תהילה און [[אהבה רבה]]) כדי צו אפּהיטן א געהיימע פארבינדונג צו אידישקייט. [[רבנו תם]], רש"י'ס אייניקל, ווערט ציטירט ווי שטיצנדיג די מיינונג אז שמעון/פּעטרוס האט פארפאסט נשמת{{הערה|{{היברובוקס|שמחה בן שמואל, מויטרי|מחזור ויטרי|9377|page=570}} סי' שכ"ה, רעדאקציע פון ר' שמעון הלוי איש הורוויץ, חלק א, הערה ה, עמ' 362}}. די דאזיגע מיינונג איז מסתמא געווען ברייט פאַרשפּרייט ביי פיל פון די ראשונים. די לעגענדע ווערט דערמאנט אין אלטע כתב-ידות און אַן אלט תימנ'ער סידור פון בערך יאר 1500 ציווילע ציילונג. דער אקראסטיכון '''שמעון''' וואס געפינט זיך אינערהאלב דער תפילה ווערט באטראכט ווי | אַ מיטל-עלטערדיגע לעגענדע לייגט פאָר אז דער ערשטער אפּשניט איז פארפאסט געווארן פון [[שמעון פּעטרוס]] (שמעון כיפא אדער שמעון בן כפה), איינער פון ישוע'ס אנהענגער. די דאזיגע לעגענדע איז געווען פּאפּולער און פארשפּרייט. זי טענה'ט אז פּעטרוס איז געווען אַן אפּהיטנדיגער איד וואס די חכמים האבן אים געשיקט אריינצודרינגען אין דער פריער קריסטנטום כּדי צו שאפן אונטערשיידן צווישן אידישקייט און קריסטנטום, און אז ער האט פארפאסט נשמת (צווישן אנדערע תּפילות ווי אתן תהילה און [[אהבה רבה]]) כדי צו אפּהיטן א געהיימע פארבינדונג צו אידישקייט. [[רבנו תם]], רש"י'ס אייניקל, ווערט ציטירט ווי שטיצנדיג די מיינונג אז שמעון/פּעטרוס האט פארפאסט נשמת{{הערה|{{היברובוקס|שמחה בן שמואל, מויטרי|מחזור ויטרי|9377|page=570}} סי' שכ"ה, רעדאקציע פון ר' שמעון הלוי איש הורוויץ, חלק א, הערה ה, עמ' 362}}. די דאזיגע מיינונג איז מסתמא געווען ברייט פאַרשפּרייט ביי פיל פון די ראשונים. די לעגענדע ווערט דערמאנט אין אלטע כתב-ידות און אַן אלט תימנ'ער סידור פון בערך יאר 1500 ציווילע ציילונג. דער אקראסטיכון '''שמעון''' וואס געפינט זיך אינערהאלב דער תפילה ווערט באטראכט ווי שטיצנדיג א שמעון אלס מחבר. דער אוניווערסאלער טעמע פון דער תפילה, וואס רעדט פון "יעדע לעבעדיגע באשעפעניש" און "ג-ט פון אלע באשעפענישן," איז באטראכט געווארן ווי שטיצנדיג פּעטרוס' ראלע אלס "שליח צו די אידן" אדער פירער פאר די גוים{{הערה|Gavin Michal, 102) DID ST. PETER COMPOSE THE 'NISHMAT' PRAYER?, Kotzk Blog|כיוון=שמאל}}. | ||
===אַרְגומענטן קעגן פּעטרוס' אויטאָרשאַפט=== | ===אַרְגומענטן קעגן פּעטרוס' אויטאָרשאַפט=== | ||
| שורה 32: | שורה 35: | ||
די פאָרמולירונג איז כמעט אידענטיש אין פארשידענע נוסחאות, וואס קען עדות זאגן אויף איר אלטע שורשים. אבער, עס זענען דא קליינע אונטערשיידן צווישן דעם אשכנזישן און דעם ספרדישן מנהג אין צוויי אדער דריי זאצן. | די פאָרמולירונג איז כמעט אידענטיש אין פארשידענע נוסחאות, וואס קען עדות זאגן אויף איר אלטע שורשים. אבער, עס זענען דא קליינע אונטערשיידן צווישן דעם אשכנזישן און דעם ספרדישן מנהג אין צוויי אדער דריי זאצן. | ||
<!-- | |||
ס'איז פאַראַן עטליכע מיינונגען ווי אַזוי דאָס געבעט איז אַריין אין דער סדר; ר' יצחק עתשלום זאָגט אַז מען האָט גוטע באַווייזן אַז עס האָט זיך אָנגעהויבן ביים סדר און דערנאָך איז עס צוגעגעבן געוואָרן צו די פּסוקי דזמרא, וואָס איז א שפּעטערדיקע תקנה. עס האָט זיך אָנגעהויבן אין אַ געוויסער פאָרעם אין די צייטן פון רבן גמליאל און רב הונא (דריטער יאָרהונדערט) און איז דאַן אָנגענומען געוואָרן צו זיין א טייל פון דער סדר, אָבער אין די קומענדיקע הונדערטער יאָר איז עס געטאַנצן אַריין און אַרויס פון דער סדר. רמב"ם זאָגט אַז מען זאָגט הלל און הללויה ביים פערטן בעכער, און אויב מען וויל האָבן אַ פינפטן בעכער, דאַן זאָגט מען הלל הגדול. עתשלום זאָגט אַז נשמת קען זיין פּאַסיק פאַרן פינפטן בעכער{{הערה|עתשלום}}. --> | |||
==פּאָטענציעלע אינטערפּאָלאַציעס== | ==פּאָטענציעלע אינטערפּאָלאַציעס== | ||
טייל געלערנטע גלייבן אַז דער דורכגאַנג "אַחוץ דיר האָבן מיר ניט קיין קעניג, גואל, מושיע," אא"וו, איז אַ שפּעטערדיקע אינטערפּאָלאַציע, מעגלעך אַ פּראָטעסט קעגן קריסטנטום. דער [[אקראסטיך]] פון יצחק און רבקה ווערט אויך פון טייל געלערנטע באטראכט אלס א שפּעטערדיגער צוגאב. | טייל געלערנטע גלייבן אַז דער דורכגאַנג "אַחוץ דיר האָבן מיר ניט קיין קעניג, גואל, מושיע," אא"וו, איז אַ שפּעטערדיקע אינטערפּאָלאַציע, מעגלעך אַ פּראָטעסט קעגן קריסטנטום. דער [[אקראסטיך]] פון יצחק און רבקה ווערט אויך פון טייל געלערנטע באטראכט אלס א שפּעטערדיגער צוגאב. | ||
==דרויסנדיגע לינקס== | |||
*{{אוצר החכמה|מאיר בן חיים|נשמת כל חי|194170|מקום הוצאה=בני ברק|שנת הוצאה=תשע"ד}} | |||
*{{הפיוט והתפילה|695}} | |||
*[https://www.hidabroot.org/tags/7728 נשמת כל חי, טעג] אויף הידברות | |||
*[https://opensiddur.org/tagged/nishmat-kol-hai/ נשמת כל חי, טעג] אויפ'ן אפענעם סידור פּראיעקט | |||
*[https://www.yutorah.org/lectures/1132487/ברכת-השיר-(part-2)נשמת-כל-חי ברכת השיר (part 2) - נשמת כל חי], שיעור דורך ר' יצחק עתשלום | |||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
[[he:נשמת כל חי]] | [[he:נשמת כל חי]] | ||