4,450
רעדאגירונגען
ק
(diffedit)
אין תקציר עריכה |
ק ((diffedit)) |
||
| שורה 31: | שורה 31: | ||
=== טעם === | === טעם === | ||
דער טעם פונעם מצוה איז צו געדענקען די ניסים וואס גאט האט געטון מיט די אידן ביים זיי ארויסנעמען פון מצרים, ווען "זייער טייג האט נישט עספּיעט זיך צו יערן און ווערן חמץ איידער דער באשעפער האט זיך צו זיי באוויזן און זיי אויסגעלייזט"{{הערה|[[הגדה של פסח]]{{ספריא|2="פסח מצה ומרור"|3=Pesach_Haggadah,_Magid,_Rabban_Gamliel's_Three_Things}}, לויט {{תנ"ך|שמות|יב|לט}}; {{תנ"ך|דברים|טז|ג}}; {{ספר החינוך|י}}}}. אויך איז דער מצה "לחם עוני" ברויט פון א ארעמאן, צו דערמאנען דעם שווערן לעבן אין מצרים{{הערה|רש"י און רמב"ן {{תנ"ך|דברים|טז|ג}}; פנים יפות דברים ו, כ; און נאך.}}. | דער טעם פונעם מצוה איז צו געדענקען די ניסים וואס גאט האט געטון מיט די אידן ביים זיי ארויסנעמען פון מצרים, ווען "זייער טייג האט נישט עספּיעט זיך צו יערן און ווערן חמץ איידער דער באשעפער האט זיך צו זיי באוויזן און זיי אויסגעלייזט"{{הערה|[[הגדה של פסח]]{{ספריא|2="פסח מצה ומרור"|3=Pesach_Haggadah,_Magid,_Rabban_Gamliel's_Three_Things}}, לויט {{תנ"ך|שמות|יב|לט}};{{תנ"ך|דברים|טז|ג}}; {{ספר החינוך|י}}}}. אויך איז דער מצה "לחם עוני" ברויט פון א ארעמאן, צו דערמאנען דעם שווערן לעבן אין מצרים{{הערה|רש"י און רמב"ן {{תנ"ך|דברים|טז|ג}}; פנים יפות דברים ו, כ; און נאך .}}. | ||
די מצה סימבאליזירט אויך עניוות (באשיידנקייט), אין קעגנזאץ צו חמץ וואס סימבאליזירט גאוה (שטאלץ){{הערה|שו"ת הרדב"ז; ירושלים במועדיה, נבנצל, פסח, עמ' ק.}}. אויך ווערט געזאגט אז די מצה איז מרמז מידת הרחמים{{הערה|ראקנטי שמות יב, טו}}. | די מצה סימבאליזירט אויך עניוות (באשיידנקייט), אין קעגנזאץ צו חמץ וואס סימבאליזירט גאוה (שטאלץ){{הערה|שו"ת הרדב"ז; ירושלים במועדיה, נבנצל, פסח, עמ' ק.}}. אויך ווערט געזאגט אז די מצה איז מרמז מידת הרחמים{{הערה|ראקנטי שמות יב, טו}}. | ||
| שורה 46: | שורה 46: | ||
עס דארף זיין אין די אייגנטומערשאפט פון דער וואס עסט דאס, דערפאר איז מען נישט יוצא מיט א גע'גנב'עטע מצה{{הערה|{{בבלי|פסחים|לח|א}}}}, אדער מצה פון [[טבל]], אדער [[תרומה]] פאר א זר ((נישט א כהן){{הערה|{{בבלי|פסחים|לה|א}}}}. | עס דארף זיין אין די אייגנטומערשאפט פון דער וואס עסט דאס, דערפאר איז מען נישט יוצא מיט א גע'גנב'עטע מצה{{הערה|{{בבלי|פסחים|לח|א}}}}, אדער מצה פון [[טבל]], אדער [[תרומה]] פאר א זר ((נישט א כהן){{הערה|{{בבלי|פסחים|לה|א}}}}. | ||
ווען געסט עסן ביי א בעל הבית ביי דער סדר נאכט, איז פארהאן א דיון צי די מצה ווערט גערעכנט פאר זייערס כדי זיי זאלן קענען יוצא זיין ידי חובת המצוה, וויבאלד עס איז אין דער בעלות פון דעם | ווען געסט עסן ביי א בעל הבית ביי דער סדר נאכט, איז פארהאן א דיון צי די מצה ווערט גערעכנט פאר זייערס כדי זיי זאלן קענען יוצא זיין ידי חובת המצוה, וויבאלד עס איז אין דער בעלות פון דעם גאסט-געבער. עס ווערט אנגענומען אז וויבאלד דער בעל הבית גיט רשות צו עסן, איז עס גענוג{{הערה|{{לינק|שרייבער=צבי רייזמאן|קעפל=אכילת מצה על ידי אורחים בליל הסדר|זייטל=עולמות|דאטום=פעברואר 22, 2022|אדרעס=https://olamot.net/shiurim/אכילת-מצה-על-ידי-אורחים-בליל-הסדר/}}}}. | ||
אין פארשידענע פלעצער, ספעציעל אין טייל חסידי'שע חצרות, איז געווען דער מנהג צו ניצן פאר די מצוה "ערב פסח מצה" - מצות געבאקן [[ערב פסח]]. אנדערע האבן זיך אבער אפגעהאלטן פון באקן מצות ערב פסח, צוליב די איסור פון חמץ נאך חצות{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.dirshu.co.il/מסיקים-את-התנור-בערבות-מהושענא-רבה-ואו/|שרייבער=הרב ישראל יעקב פרבר, הרב יהודה לייב שטיסל|קעפל=אפיית 'מצות מצוה' בערב פסח – הטעמים, השיטות והמנהגים|זייטל=[[דרשו]]}}}}. | אין פארשידענע פלעצער, ספעציעל אין טייל חסידי'שע חצרות, איז געווען דער מנהג צו ניצן פאר די מצוה "ערב פסח מצה" - מצות געבאקן [[ערב פסח]]. אנדערע האבן זיך אבער אפגעהאלטן פון באקן מצות ערב פסח, צוליב די איסור פון חמץ נאך חצות{{הערה|{{לינק|אדרעס=https://www.dirshu.co.il/מסיקים-את-התנור-בערבות-מהושענא-רבה-ואו/|שרייבער=הרב ישראל יעקב פרבר, הרב יהודה לייב שטיסל|קעפל=אפיית 'מצות מצוה' בערב פסח – הטעמים, השיטות והמנהגים|זייטל=[[דרשו]]}}}}. | ||
| שורה 78: | שורה 78: | ||
* מען מאכט המוציא אויף די גאנצע, און על אכילת מצה אויף די פרוסה און דאן עסט מען א שטיקל פון ביידע. אדער וויבאלד המוציא דארף זיין אויף צוויי שלימים, ווי יעדע שבת און יום טוב{{הערה|שם=שלם}}; אדער, כאטש מען איז יוצא די עיקר מצוה מיטן האלבן, קען מען נישט מאכן ביידע ברכות דערויף, צוליב דעם כלל פון [[אין עושין מצוות חבילות חבילות]] - אז מען טאר נישט יוצא זיין מערערע מצוות אויפאיינמאל{{הערה|לויט איין וועג אין [[תוספות]] דארט|דארט=ברפס}}. | * מען מאכט המוציא אויף די גאנצע, און על אכילת מצה אויף די פרוסה און דאן עסט מען א שטיקל פון ביידע. אדער וויבאלד המוציא דארף זיין אויף צוויי שלימים, ווי יעדע שבת און יום טוב{{הערה|שם=שלם}}; אדער, כאטש מען איז יוצא די עיקר מצוה מיטן האלבן, קען מען נישט מאכן ביידע ברכות דערויף, צוליב דעם כלל פון [[אין עושין מצוות חבילות חבילות]] - אז מען טאר נישט יוצא זיין מערערע מצוות אויפאיינמאל{{הערה|לויט איין וועג אין [[תוספות]] דארט|דארט=ברפס}}. | ||
* מען מאכט ביידע ברכות אויפ'ן האלבן צו מקיים זיין לחם עוני מיט א פרוסה, און עס איז נישטא דערביי דער פראבלעם פון "חבילות חבילות" וויבאלד די המוציא איז א [[ברכות הנהנין|ברכת הנהנין]] און הייסט נישט ווי א באזונדערע מצוה{{הערה|די מיינונג פון רבי מנחם מווינא אין [[תוספות]] דארט|דארט=ברפס}}. | * מען מאכט ביידע ברכות אויפ'ן האלבן צו מקיים זיין לחם עוני מיט א פרוסה, און עס איז נישטא דערביי דער פראבלעם פון "חבילות חבילות" וויבאלד די המוציא איז א [[ברכות הנהנין|ברכת הנהנין]] און הייסט נישט ווי א באזונדערע מצוה{{הערה|די מיינונג פון רבי מנחם מווינא אין [[תוספות]] דארט|דארט=ברפס}}. | ||
* המוציא אויפ'ן האלבן און על אכילת מצה אויפ'ן גאנצע{{הערה|{{טור|אורח חיים|תעה}}; שבלי הלקט, [[שית:Shibbolei_HaLeket/218|סימן רי"ח]]; בשם טייל ראשונים.}}, וויבאלד די עיקר מצוה איז די פרוסה מאכט מען דערויף המוציא, אבער צוליב "חבילות חבילות", מאכט מען אכילת מצה אויף די גאנצע{{הערה|{{טור|אורח חיים|תעה|מפרש=ב"ח}}; {{היברובוקס|2=פרי | * המוציא אויפ'ן האלבן און על אכילת מצה אויפ'ן גאנצע{{הערה|{{טור|אורח חיים|תעה}}; שבלי הלקט, [[שית:Shibbolei_HaLeket/218|סימן רי"ח]]; בשם טייל ראשונים.}}, וויבאלד די עיקר מצוה איז די פרוסה מאכט מען דערויף המוציא, אבער צוליב "חבילות חבילות", מאכט מען אכילת מצה אויף די גאנצע{{הערה|{{טור|אורח חיים|תעה|מפרש=ב"ח}}; {{היברובוקס|2=פרי מגדים - אורח חיים|3=41247|page=294|לינק טעקסט=משבצות זהב, סי' תעה סק"ב}}.}}. | ||
כדאי יוצא צו זיין אלע שיטות פסק'ענט דער שולחן ערוך{{הערה|שם=תעה}} צו לייגן די פרוסה צווישן די צוויי שלימים, און מאכן דערויף ביידע ברכות{{הערה|אין [[מהרי"ל]], [https://wiki.jewishbooks.org.il/mediawiki/wiki/מהרי%22ל/סדר_ההגדה סדר ההגדה לא], שטייט מען זאל אויסלאזן די אונטערשטע מצה נאך המוציא און דאן מאכן על אכילת מצה.}}, און עסן א כזית סיי פון די אויבערשטע גאנצע און סיי פון די מיטלסטע האלבע. דער [[משנה ברורה|ביאור הלכה]] ווינדערט זיך אבער אויף דעם הארבן פסק{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תעה|מפרש=ביאור הלכה}}}}. | כדאי יוצא צו זיין אלע שיטות פסק'ענט דער שולחן ערוך{{הערה|שם=תעה}} צו לייגן די פרוסה צווישן די צוויי שלימים, און מאכן דערויף ביידע ברכות{{הערה|אין [[מהרי"ל]], [https://wiki.jewishbooks.org.il/mediawiki/wiki/מהרי%22ל/סדר_ההגדה סדר ההגדה לא], שטייט מען זאל אויסלאזן די אונטערשטע מצה נאך המוציא און דאן מאכן על אכילת מצה.}}, און עסן א כזית סיי פון די אויבערשטע גאנצע און סיי פון די מיטלסטע האלבע. דער [[משנה ברורה|ביאור הלכה]] ווינדערט זיך אבער אויף דעם הארבן פסק{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תעה|מפרש=ביאור הלכה}}}}. | ||
| שורה 92: | שורה 92: | ||
== ערב פסח == | == ערב פסח == | ||
עס איז אסור צו עסן מצה ערב פסח{{הערה|{{רי"ף|פסחים|טז|א}}. זעט {{ויקיסוגיה|אכילת מצה בערב פסח}}.}}. דער מקור איז א ירושלמי וואס ברענגט בשם רבי לוי אז אויב איינער עסט מצה ערב פסח איז עס כבא על ארוסתו בבית חמיו, וואס באקומט מלקות{{הערה|{{ירושלמי|פסחים|י|א}}}}. די סיבות דערפאר זענען: כדי עס זאל זיין א היכר צווישן דעם עסן פאר פסח און דעם עסן לשם מצווה ביי דער סדר נאכט{{הערה|{{רמב"ם|חמץ ומצה|ו|יב}}}}; כדי די מצה זאל זיין מער באליבט ווען מען עסט עס ביי דער סדר נאכט{{הערה|[[שית:Halakhot_Gedolot.11.6|בה"ג, סי' יא, הל' פסח פרק כל שעה עמ' קעג]]}} און מען זאל עס דאן עסן לתאבון{{הערה|{{בבלי|פסחים|יג|א|מפרש=מאירי|ד"ה=זהו}} ושו"ע}}; און כדי נישט צו אויסזען ווי א פרעסער פאר די צייט{{הערה|[https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=40704#p=258 תוס' הר"ש משאנץ], לבוש י"א}}. | עס איז אסור צו עסן מצה ערב פסח{{הערה|{{רי"ף|פסחים|טז|א}}. זעט {{ויקיסוגיה|אכילת מצה בערב פסח}}.}}. דער מקור איז א ירושלמי וואס ברענגט בשם רבי לוי אז אויב איינער עסט מצה ערב פסח איז עס כבא על ארוסתו בבית חמיו, וואס באקומט מלקות{{הערה|{{ירושלמי|פסחים|י|א}}}}. די סיבות דערפאר זענען: כדי עס זאל זיין א היכר צווישן דעם עסן פאר פסח און דעם עסן לשם מצווה ביי דער סדר נאכט{{הערה|{{רמב"ם|חמץ ומצה|ו|יב}}}}; כדי די מצה זאל זיין מער באליבט ווען מען עסט עס ביי דער סדר נאכט{{הערה|[[שית:Halakhot_Gedolot.11.6|בה"ג, סי' יא, הל' פסח פרק כל שעה עמ' קעג]]}} און מען זאל עס דאן עסן לתאבון{{הערה|{{בבלי|פסחים|יג|א|מפרש=מאירי|ד"ה=זהו}} ושו"ע}}; און כדי נישט צו אויסזען ווי א פרעסער פאר די צייט{{הערה|[https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=40704#p=258 תוס' הר"ש משאנץ], לבוש י"א}}. | ||
פארהאן עטליכע מיינונגען איבער ווען דער איסור הייבט זיך אן: פון ליל י"ד{{הערה|ארחות חיים, חמץ ומצה קיד}}, עלות השחר{{הערה|מהר"ם חלאוה, מגיד משנה בדעת הרמב"ם, תשב"ץ ג סי' רס, רמ"א, {{שוע הרב||תעא|ד}} וכן מוסכם על רוב האחרונים.}} (אזוי ווערט גע'פסק'נט), סוף פערטע שעה{{הערה|רא"ש}}, אדער חצות היום{{הערה|רז"ה}}. טייל האבן זיך אבער געהיט נישט צו עסן מצה שוין פון ראש חודש ניסן{{הערה|1=חק יעקב שם; משנה ברורה שם}} אדער דרייסיג טעג פאר פסח{{הערה|1=שערי הלכה ומנהג (חב"ד) ח"ב סי' קצ; רמ"מ שניאורסאון, [https://chabadlibrary.org/books/1200820328 אגרות קודש ח, ב'תקע"ב]; שו"ת אגרות משה חאו"ח ח"א סי' קנה}}. דער איסור גייט אויך אן אויף מצה וואס איז געמאכט מיט וויין אדער אויל אויב עס האט נאך די צורה פון מצה. | פארהאן עטליכע מיינונגען איבער ווען דער איסור הייבט זיך אן: פון ליל י"ד{{הערה|ארחות חיים, חמץ ומצה קיד}}, עלות השחר{{הערה|מהר"ם חלאוה, מגיד משנה בדעת הרמב"ם, תשב"ץ ג סי' רס, רמ"א, {{שוע הרב||תעא|ד}} וכן מוסכם על רוב האחרונים.}} (אזוי ווערט גע'פסק'נט), סוף פערטע שעה{{הערה|רא"ש}}, אדער חצות היום{{הערה|רז"ה}}. טייל האבן זיך אבער געהיט נישט צו עסן מצה שוין פון ראש חודש ניסן{{הערה|1=חק יעקב שם; משנה ברורה שם}} אדער דרייסיג טעג פאר פסח{{הערה|1=שערי הלכה ומנהג (חב"ד) ח"ב סי' קצ; רמ"מ שניאורסאון, [https://chabadlibrary.org/books/1200820328 אגרות קודש ח, ב'תקע"ב]; שו"ת אגרות משה חאו"ח ח"א סי' קנה}}. דער איסור גייט אויך אן אויף מצה וואס איז געמאכט מיט וויין אדער אויל אויב עס האט נאך די צורה פון מצה. | ||