בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,412
רעדאגירונגען
תחינה
אין תקציר עריכה |
(תחינה) |
||
| שורה 22: | שורה 22: | ||
==דער פייער== | ==דער פייער== | ||
שבת נאכמיטאג, דעם 25טן מערץ 1911, ארום 4:40 נאכמיטאג, ווען אלע ארבייטער פון דער "טרייענגל" | שבת נאכמיטאג, דעם 25טן מערץ 1911, ארום 4:40 נאכמיטאג, ווען אלע ארבייטער פון דער "טרייענגל" | ||
האבן שוין באלד געדארפט אהיים גיין פון דער ארבייט, האט אויסגעבראכן א שרעקליכער פייער אין פאבריק. עס האט אנגעהויבן אויף די אכטע שטאק און האט זיך שנעל פארשפרייט צו די ניינטע און צענטע שטאק. די פונקטליכע סיבה איז א דעבאטע (צום ביישפיל, א ציגארעטל, א מאשין מאטאר). די אנטלויף וועגן זענען געווען באגרעניצט; די טירן זענען געווען פארשפארט כדי צו פארמיידן ארבעטער פון גיין אויף פּויזעס און פון גנב'ען{{הערה|{{פארווערטס||דערצעהלען ווי וואונדערבאר זיי האבען זיך גערעטעט | האבן שוין באלד געדארפט אהיים גיין פון דער ארבייט, האט אויסגעבראכן א שרעקליכער פייער אין פאבריק. עס האט אנגעהויבן אויף די אכטע שטאק און האט זיך שנעל פארשפרייט צו די ניינטע און צענטע שטאק. די פונקטליכע סיבה איז א דעבאטע (צום ביישפיל, א ציגארעטל, א מאשין מאטאר). די אנטלויף וועגן זענען געווען באגרעניצט; די טירן זענען געווען פארשפארט כדי צו פארמיידן ארבעטער פון גיין אויף פּויזעס און פון גנב'ען{{הערה|{{פארווערטס||דערצעהלען ווי וואונדערבאר זיי האבען זיך גערעטעט פון טרייענגעל שאפּ|19111213|4}}}}. איין פייער-אנטלויף איז צעפאלן. פיל ארבעטער האבן פרובירט צו אנטלויפן דורך די טרעפ און די פראכט-עלעוועיטערס, אבער דער פייער האט זיך צו שנעל פארשפרייט. אסאך ארבעטער זענען געשפרונגען פון די פענסטער אויף די הויכע שטאקן צו זייער טויט, כדי צו פארמיידן די פלאמען. | ||
די פייערלעשער זענען געשווינד געקומען, אבער זייערע לייטערס האבן נישט געקענט דערגרייכן די העכסטע שטאקן פון די געביידע. די צאל פון די אומגעקומענע איז געווען 146 מענטשן (ערשט געמאלדן אלס 147): 123 פרויען און מיידלעך און 23 מענער. | די פייערלעשער זענען געשווינד געקומען, אבער זייערע לייטערס האבן נישט געקענט דערגרייכן די העכסטע שטאקן פון די געביידע. די צאל פון די אומגעקומענע איז געווען 146 מענטשן (ערשט געמאלדן אלס 147): 123 פרויען און מיידלעך און 23 מענער. | ||
| שורה 41: | שורה 41: | ||
באלד נאכ'ן פייער איז א רעליעף קאמיטע געגרינדעט געווארן דורך פארשידענע ארגאניזאציעס, אַריינגערעכנט די 'לעידיס וועיסט מעיקערס יוניאן', צו פארטיילן שטיצע פאר איבערלעבער און די משפחות פון קרבנות, ארבעטנדיג צוזאמען מיט די אמעריקאנער [[רויטער קרייץ]]{{הערה|{{פארווערטס||טראגישער אפקלאנג פון דער "טרייענגל" שרפה ביים טהיילען די שטיצע|19110416|7}}}}. | באלד נאכ'ן פייער איז א רעליעף קאמיטע געגרינדעט געווארן דורך פארשידענע ארגאניזאציעס, אַריינגערעכנט די 'לעידיס וועיסט מעיקערס יוניאן', צו פארטיילן שטיצע פאר איבערלעבער און די משפחות פון קרבנות, ארבעטנדיג צוזאמען מיט די אמעריקאנער [[רויטער קרייץ]]{{הערה|{{פארווערטס||טראגישער אפקלאנג פון דער "טרייענגל" שרפה ביים טהיילען די שטיצע|19110416|7}}}}. | ||
די אידישע אייגנטימער, בלאנק און העריס, זענען געשטעלט געווארן צו א געריכט פאר רציחה{{הערה|{{עיה|יידישעס טאגעבלאט|ytb||אבלים מאכען א סצענע ביים טרייענגל טרייעל|19111206|1}}}}, אבער זענען פרייגעשפראכן געווארן{{הערה|{{פארווערטס||טרייענגל באסעס "ניט שולדיג"|19111228|22}}}}. זיי האבן באקומען די אינשורענס געלט און האבן ווידער געעפנט א נייעם געשעפט אויף א נייעם אדרעס{{הערה|{{פארווערטס||טרייענגל באס ארעסטירט פאר האלטען פארשלאסען דיא טהירען|19130821|7}}}}. אין 1913 האט דער בילדינג-אייגנטומער אַש געסעטלט און באצאלט פינף און זיבעציג דאלאר צו יעדן פון די דריי און צוואנציג פאמיליעס פון קרבנות וואס האבן געקלאגט{{הערה|{{פארווערטס||קרובים פון טרייענגל קרבנות קריעגען צו 75 דאל.|19131226|16}}}}. | די אידישע אייגנטימער, בלאנק און העריס, זענען געשטעלט געווארן צו א געריכט פאר רציחה{{הערה|{{עיה|יידישעס טאגעבלאט|ytb||אבלים מאכען א סצענע ביים טרייענגל טרייעל|19111206|1}}; {{פארווערטס||יונגע אידישע מיידעל א שטארקע עדות געגען דיא טרייענגעל באסעס|19111212|1}}}}, אבער זענען פרייגעשפראכן געווארן{{הערה|{{פארווערטס||טרייענגל באסעס "ניט שולדיג"|19111228|22}}; {{עיה|יידישעס טאגעבלאט|ytb||טרייענגל באסעס געהן ארויס פריי|19111228|1}}}}. זיי האבן באקומען די אינשורענס געלט און האבן ווידער געעפנט א נייעם געשעפט אויף א נייעם אדרעס{{הערה|{{פארווערטס||טרייענגל באס ארעסטירט פאר האלטען פארשלאסען דיא טהירען|19130821|7}}}}. אין 1913 האט דער בילדינג-אייגנטומער אַש געסעטלט און באצאלט פינף און זיבעציג דאלאר צו יעדן פון די דריי און צוואנציג פאמיליעס פון קרבנות וואס האבן געקלאגט{{הערה|{{פארווערטס||קרובים פון טרייענגל קרבנות קריעגען צו 75 דאל.|19131226|16}}}}. | ||
==קאָנסעקווענצן און רעפארמען== | ==קאָנסעקווענצן און רעפארמען== | ||
| שורה 49: | שורה 49: | ||
די אינטערנאציאנאלע לעידיס גאַרמענט וואָרקערס יוניאן (ILGWU) איז געוואקסן אין שטארקייט און האט אדוואקירט פאר די רעכט פון די ארבעטער. דער פייער האט אנטפלעקט די ווידערשפעניגקייטן אין דער ארבעטער באוועגונג. | די אינטערנאציאנאלע לעידיס גאַרמענט וואָרקערס יוניאן (ILGWU) איז געוואקסן אין שטארקייט און האט אדוואקירט פאר די רעכט פון די ארבעטער. דער פייער האט אנטפלעקט די ווידערשפעניגקייטן אין דער ארבעטער באוועגונג. | ||
== | ==געדענקענישן== | ||
דער טרייענגל פייער איז געווארן א סימבאל פון אינדוסטריעלער אומרעכט און די נויטווענדיגקייט פאר ארבעטס-רעפארם. עס האט אנגעצונדן די ארבעטער באוועגונג, אריינגערעכנט די אידישע ארבעטער באוועגונג, און האט געפירט צו א שטארקערן קאמף פאר פאראייניגונג און בעסערע ארבעטס באדינגונגען. עס האט אונטערגעשטראכן די ראלע פון אידישע פרויען אין דער ארבעטער באוועגונג. די אש געביידע, וואס איז היינט טייל פון דער ניו יארקער אוניווערזיטעט קאמפוס ביי 29 וואשינגטאן פלעיס, איז געווארן א נאציאנאלע היסטארישע ארט. יעדעס יאר ווערן אפגעהאלטן קאמעמאראציעס און דענקמאלן{{הערה|{{עיה|דער טאג|dertog|הערמאן מארגענשטערן|אנדענק פון "טראיענגעל" פייער וועט געערט ווערען|19610322|77}}}}. | דער טרייענגל פייער איז געווארן א סימבאל פון אינדוסטריעלער אומרעכט און די נויטווענדיגקייט פאר ארבעטס-רעפארם. עס האט אנגעצונדן די ארבעטער באוועגונג, אריינגערעכנט די אידישע ארבעטער באוועגונג, און האט געפירט צו א שטארקערן קאמף פאר פאראייניגונג און בעסערע ארבעטס באדינגונגען. עס האט אונטערגעשטראכן די ראלע פון אידישע פרויען אין דער ארבעטער באוועגונג. די אש געביידע, וואס איז היינט טייל פון דער ניו יארקער אוניווערזיטעט קאמפוס ביי 29 וואשינגטאן פלעיס, איז געווארן א נאציאנאלע היסטארישע ארט. יעדעס יאר ווערן אפגעהאלטן קאמעמאראציעס און דענקמאלן{{הערה|{{עיה|דער טאג|dertog|הערמאן מארגענשטערן|אנדענק פון "טראיענגעל" פייער וועט געערט ווערען|19610322|77}}}}. | ||
די קרבנות זענען באערדיגט געווארן אין פארשידענע בתי עולם, אריינגערעכנט דעם [[ארבעטער רינג]] | די קרבנות זענען באערדיגט געווארן אין פארשידענע בתי עולם, אריינגערעכנט דעם [[ארבעטער רינג]] | ||
בית־עולם "מאונט־ציון" בית עולם און מאונט ריטשמאנד בית עולם. אין מאונט ציון בית עולם איז אויפגעשטעלט געווארן א מצבה, וואָס פאַרנעמט 40 פוס די ברייט, מיט די נעמען פון אלע אומגעקומענע אין יענעם פייער. א דענקמאל איז אנטפלעקט געווארן אויפן ארט פון פייער אין 2023, מיט די נעמען אויף ענגליש, איטאליעניש און יידיש. די "רימעמבער די טרייענגל פייער קאאליציע" ארגאניזירט געשעענישן און אנדענק פראיעקטן. | בית־עולם "מאונט־ציון" בית עולם און מאונט ריטשמאנד בית עולם. אין מאונט ציון בית עולם איז אויפגעשטעלט געווארן א מצבה, וואָס פאַרנעמט 40 פוס די ברייט, מיט די נעמען פון אלע אומגעקומענע אין יענעם פייער. א דענקמאל איז אנטפלעקט געווארן אויפן ארט פון פייער אין 2023, מיט די נעמען אויף ענגליש, איטאליעניש און יידיש. די "רימעמבער די טרייענגל פייער קאאליציע" ארגאניזירט געשעענישן און אנדענק פראיעקטן. | ||
יידישע דיכטער ווי מאריס ראזענפעלד, יהואש און אנדערע האבן אין לידער באוויינט די טראגישע געשעעניש. עס איז אפילו געשאפן געווארן א ספעציעלע תחינה אין וועלכער פרויען האבן מיט די ווערטער באוויינט די קרבנות: | |||
די פילע אידישע קינדער וואס זיינען אומגעקומען אין שריפות אין די פאבריקן וואו זֵיי זַיינֶען פַארְבְּרֶענט גֶעוָוארֶען אָדֶער גֶעטוֹיטֶעט גֶעוָוארֶען שְׁפְּרִינְגֶענְדִיג דוּרְךְ דִי פענְסְטֶער , זֵיינֶען גֶעוויס נִיט גֶעוֶוען אַזוֹי זִינְדִיג אַז עֶס זָאל זֵייא קוּמֶען גֶעשטְרָאפְט צוּא וֶוערֶען מִיט דִיא שְׁרעקְלִיכְסְטֶע שְׁטְרָאפֶען סְקִילָה וּשְׁרֵפָה, זֵיי הָאבן דָאךְ דָארְט גֶעאַרְבַּעט מִיט בְּלוּטִיגֶן שְׁוִוייס און פַארְדִינְט אֵ כָּשֶׁר שְׁטִיקֶעל בְּרוֹיט. מַאנְכע יוּנְגֶע קִינְדֶער הָאבֶּן דָאךְ דָארְט גֶעהָארֶעוֶועט צו מְפַרְנֵס זַיין אַן אַלְטֶען טאטֶען, אֲ שְׁוואכע מַאמֶע אָדֶער קְלֵיינָע בְּרִידֶערְלַאךְ אוּן שְׁוֶועסְטֶערְלַאךְ, אוּן דִיזֶער זְכוּת אֲלֵיין האט זֵיי שוין גֶעדארְפָט בֵּיישְׁטֶיין , אַז זֵיי זָאלֶן נִיצוּל וֶוערן פוּן שְׁרעקְלִיכן טוֹיט אָבֶּער דָאס זיינֶען זֵייא אָפְגֶעקוּמֶען פאר דִיא זִינְד פון אוּנְז אֵלֶע , און דַארִיגֶער לַארְקֶען מִיר דָא מַזְכִּיר זִיין זֵייעֶרֶע הֵילִיגֶע נְשָׁמוֹת אוּן בֶּעטְען מיט גְרוֹיס הכְנָעָה, אַז זֵיי זָאלֶען אוּנְז פַארְצִיקֶען און פַארְגֶעגֶען און זֵיי זָאלֶען פון אוּנְז נִישְׁט מָאהְנֶען קיין דִין וְחֶשְׁבּוֹן דֶערְפַאר וָואס מִיר הָאבֶּען מִיט אוּנְזֶערְע זִינְד גֶערוֹיבְּט זֵייעֶרֶע לֶעבֶּענְס אוֹיף אזא שׁוֹדֶערְלִיכֶען אוֹפָן. אוּן דוּ, אֵל טוֹב וְסָלַח, זָאלסְט אוּנְז אוֹיךְ מְכַפֶּר זיין אֵלֶע אוּנְזֶערֶע חֲטָאִים אוּן קֵיינְער זָאל מֶעדְר נישְׁט גֶעשטראפט וֶוערֶען פַאר אוּנְזֶערֶע זִינְד. זָאלֶען שׁוֹן. רִבּוֹנוֹ שֶׁל עוֹלָם, מֶעהְר אַזֶעלְנֶע אוּנְגְלִיקֶען נִיט טְרֶעפֶען און זאל אויף אלֶע אִידֶען מְקוּט וֶוערֶען דֶער פָּסוּק: כִּי תֵלֵךְ בְּמוֹ אֵשׁ לֹא תִכָּוֶה וְלֶהָבָה לֹא תִבְעַר בָּךְ", אַז דוּ וֶועסְט גֶעהְן אִין פַייעֶר וֶועסְטוּ נִיט פַארְסְמַאלְגֶעט וֶוערֶען און אַ פְלֵאם פַייעֶר וועט אִין דִיר נִיט בְּרֶענֶען. בָּרוּךְ אַתָּה, שׁוֹמֵעַ תְּפִלָה:{{הערה|"הזכרות נשמות פיר שרפות-אומגעקומענע", '''ש"ס תחנה רב פנינים''', היברו פּאבלישינג, תרע"ו}} | |||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||