בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,368
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
== מקור און טעם == | == מקור און טעם == | ||
דער גמרא זאגט אז רב, שמואל, און רב אסי זענען געגאנגען "בי שבוע הבן" (צום הויז פון דער וואָך פונעם זון) אדער "בי ישוע הבן" (צום הויז פון דער ישועה פונעם זון){{הערה|שם=בקפ|{{בבלי|בבא קמא|פ|א}}. פארגלייכט {{בבלי|סנהדרין|לב|ב}}.}}. [[רש"י]] ערקלערט אז "שבוע הבן" איז די סעודת ברית און "ישוע הבן" איז די סעודה פון [[פדיון הבן]]; אבער תוספות ערקלערט בשם [[רבינו חננאל]]{{ביאור|אין די תוספות פאר אונז שטייט "ר"ת", און אזוי איז עס ציטירט געווארן אין די פוסקים, אבער עס איז א טעות סופר און עס דארף שטיין ר"ח, ווי עס איז אין תוספות רבינו פרץ, ווי אויך אין די אויבנדערמאנטע תרומת הדשן, ווי אויך די נוסח אין די שונצינער ש"ס, און אין די כתבי יד.}} אז ישוע הבן איז א סעודה וואס מען פלעגט מאכן ביים געבוירן א זון און עס ווערט גערופן ישוע הבן אויף דעם וואס דער אינגל ווערט "געראטעוועט" פון זיין מאמע'ס געדערים, לויט'ן פסוק: "{{מנוקד|וְהִמְלִיטָה זָכָר}}"{{הערה|{{תנ"ך|ישעיהו|סו|ז}}}}. לויט ווי דער [[ספר הערוך|ערוך]] ציטירט די פשט פון רבינו חננאל איז עס געווארן אפגעהאלטן אין טאג פון אינגל'ס געבורט, צו איבערגעבן פאר'ן פאטער די גוטע בשורה{{הערה|{{ספריא|2=ערך שבע|3=Sefer_HeArukh%2C_Letter_Shin.44}}}}. תוספות ברענגט דער מנהג אלס זאך פון דער פארגאנגענהייט, וואס מען האט זיך געפירט בזמן התלמוד, פון וואס עס ווייזט אויס אז מען האט זיך נישט אזוי געפירט אין זיינער צייט. | |||
דער ערשטער מקור צו א סעודה פרייטאג-צו-נאכטס איז פון [[רבי אהרן הכהן מלוניל]], א ראשון פון פרובאנס פראנקרייך, וועלכער שרייבט אז "מען פירט זיך אין אלע אונזערע מקומות אז ווער עס מל'עט זיין זון, אדער ווער עס ברענגט זיין זון אדער טאכטער אונטער די חופה, מאכט שלום מיט אלע זיינע פיינט און רופט צונויף יעדן צו עסן און זיך פרייען מיט אים, כדי מען זאל אים בענטשן און נישט שעלטן, און די גאנצע געמיינדע קומט זיך צוזאם, זקנים ונשים וטף, שבת אויפדערנאכט און די נאכט פארן אכטן טאג"{{הערה|שם=אח|{{היברובוקס|רבי אהרן הכהן מלוניל|אורחות חיים|31445|page=64|באנד=ב|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרס"ב|עמ=14|לינק טעקסט=הלכות מילה}}}}. | דער ערשטער מקור צו א סעודה פרייטאג-צו-נאכטס איז פון [[רבי אהרן הכהן מלוניל]], א ראשון פון פרובאנס פראנקרייך, וועלכער שרייבט אז "מען פירט זיך אין אלע אונזערע מקומות אז ווער עס מל'עט זיין זון, אדער ווער עס ברענגט זיין זון אדער טאכטער אונטער די חופה, מאכט שלום מיט אלע זיינע פיינט און רופט צונויף יעדן צו עסן און זיך פרייען מיט אים, כדי מען זאל אים בענטשן און נישט שעלטן, און די גאנצע געמיינדע קומט זיך צוזאם, זקנים ונשים וטף, שבת אויפדערנאכט און די נאכט פארן אכטן טאג"{{הערה|שם=אח|{{היברובוקס|רבי אהרן הכהן מלוניל|אורחות חיים|31445|page=64|באנד=ב|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרס"ב|עמ=14|לינק טעקסט=הלכות מילה}}}}. | ||
דער '[[רבי ישראל איסרלין|תרומת הדשן]]' | דער '[[רבי ישראל איסרלין|תרומת הדשן]]' ברענגט פון "אחד מהגדולים… וואס האט געוואלט זאגן, אז דאס וואס מיר פירן זיך היינט נאכן געבורט פון א זכר צו אריינגיין און טועם זיין אינעם ערשטן שבת דערויף, דאס ווערט גערעכנט אלס א סעודת מצוה, און דאס איז אט דער סעודת ''''ישוע הבן''''" פונעם אויבנדערמאנטן רבינו חננאל (ד.ה. אז ער לערנט דאס אפּ אז דאס איז ווי א [[סעודת הודאה]] צו מפרסם זיין דעם נס אז דער זכר איז געראטעוועט געווארן{{ביאור|[[רבי יחזקאל לאנדא]] פרעגט{{הערה|{{היברובוקס|2=דגול מרבבה|3=45389|page=73|לינק טעקסט=סימן קע"ח}}}} אויף די שיטה פונעם תרומת הדשן, אז לויט אים וואלט מען אויך געדארפט אפהאלטן א סעודה פאר די געבורט פון א מיידל, און דערפאר ערקלערט ער די שיטה פון תוספות אז עס איז די סעודה [[וואכנאכט|א נאכט פאר'ן ברית]]{{הערה|שם=קובץ|זעט מער פון {{היברובוקס|הרב ישראל יעקב כהן|קובץ בית אהרן וישראל|13540|page=114|באנד=עה|שנת הוצאה=שבט-אדר תשנ"ח|לינק טעקסט=מנהג עריכת "שלום זכר" ומקורותיו}}}}.}}), "און מען האט עס קובע געווען אום שבת אויפדערנאכט, וואס דאן געפינען זיך אלע אינדערהיים"{{הערה|תרומת הדשן {{שיתופתא|Terumat_HaDeshen%2C_Part_I.269.2|סימן רסט}}; ווי ערקלערט אין [[s:ים של שלמה/בבא קמא/ז/לז|ים של שלמה, בבא קמא, סי' לז]].}}. אנדערע ווילן זאגן אז דאס איז דער סעודה פון "'''שבוע הבן'''"{{הערה|שם=ריע}}. דער [[תרומת הדשן]] ווערט געברענגט אין רמ"א: "נהגו לעשות סעודה ומשתה בליל שבת לאחר שנולד זכר נכנסים אצל התינוק לטעום שם, והוא ג"כ סעודת מצוה".{{הערה|שם=רמא|{{שלחן ערוך|יורה דעה|רסה|יב|מפרש=רמ"א}}}}. | ||
===נאך טעמים=== | ===נאך טעמים=== | ||
אויסער די אויבנדערמאנטע ווערן אנגעגעבן נאך טעמים פאר'ן סעודה, און פארוואס מען האלט דאס אפ אום שבת: | אויסער די אויבנדערמאנטע ווערן אנגעגעבן נאך טעמים פאר'ן סעודה, און פארוואס מען האלט דאס אפ אום שבת: | ||
*צו טרייסטן דאס קינד אויף דעם וואס ער האט פארגעסן די גאנצע תורה געלערנט איידער'ן געבורט, ווען די מלאך האט אים געקלאפט אויפ'ן מויל{{הערה|{{טור|יורה דעה|רסד|מפרש=דרישה}} | *צו טרייסטן דאס קינד אויף דעם וואס ער האט פארגעסן די גאנצע תורה געלערנט איידער'ן געבורט, ווען די מלאך האט אים געקלאפט אויפ'ן מויל{{הערה|[https://tablet.otzar.org/#/book/151129/p/41/t/1234/fs/0/start/0/end/0/c הגהות מהרש"ל אויף טור יורה דעה] סי' רסה; {{טור|יורה דעה|רסד|אן=חלק|מפרש=דרישה}}}}, ווי געברענגט אין חז"ל{{הערה|שם=נדהל|{{בבלי|נדה|ל|ב}}}}. מען האלט עס אפּ אום שבת וויבאלד אום שבת איז געגעבן געווארן די תורה{{הערה|מהרי"ד פון בעלזא, פרשת תזריע; לויט די גמרא "דכולי עלמא בשבת ניתנה תורה" ({{בבלי|שבת|פו|ב}}).}}. | ||
*צו "דערמאנען" דאס קינד די [[שבועה]] וואס מען האט אים באשוואוירן איידער'ן געבורט{{הערה|שם=נדהל}}: "תהי צדיק ואל תהי רשע"{{הערה|שם=ריע}}. | |||
*לויט'ן חז"ל{{הערה|{{מדרש רבה|ויקרא|כז|י}}}} אז דאס קינד ווערט פארטיג און גרייט צום [[ברית מילה]] איבער שבת{{הערה|שם=דשה|{{טור|יורה דעה|שה|מפרש=דרישה}}}}{{ביאור|זעט [[רבי ישראל האפשטיין|עבודת ישראל]] [[שית:Avodat_Yisrael,_Sefer_Vayikra,_Emor/2|פרשת אמור]]; {{היברובוקס|2=דרך פקודיך|3=41429|page=53|4=חלק המעשה כ"ו|לינק טעקסט=מצות מילה (ב)}}; און נאך, אז די ענין דערפון איז שבת אויפדערנאכט. אבער זעט אין דארט, [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=41429#p=60 חלק המחשבה] אות י"ב א מנהג און טעם עס צו אפהאלטן בייטאג, "ונהרא נהרא ופשטיה".}}. | *לויט'ן חז"ל{{הערה|{{מדרש רבה|ויקרא|כז|י}}}} אז דאס קינד ווערט פארטיג און גרייט צום [[ברית מילה]] איבער שבת{{הערה|שם=דשה|{{טור|יורה דעה|שה|מפרש=דרישה}}}}{{ביאור|זעט [[רבי ישראל האפשטיין|עבודת ישראל]] [[שית:Avodat_Yisrael,_Sefer_Vayikra,_Emor/2|פרשת אמור]]; {{היברובוקס|2=דרך פקודיך|3=41429|page=53|4=חלק המעשה כ"ו|לינק טעקסט=מצות מילה (ב)}}; און נאך, אז די ענין דערפון איז שבת אויפדערנאכט. אבער זעט אין דארט, [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=41429#p=60 חלק המחשבה] אות י"ב א מנהג און טעם עס צו אפהאלטן בייטאג, "ונהרא נהרא ופשטיה".}}. | ||
*א סעודת מצוה לכבוד די בעפארשטייענדע ערשטע מצוה (ברית מילה) וואס דאס קינד גייט מקיים זיין{{הערה|שם=ריע}}. | *א סעודת מצוה לכבוד די בעפארשטייענדע ערשטע מצוה (ברית מילה) וואס דאס קינד גייט מקיים זיין{{הערה|שם=ריע}}. | ||
*אן אויפנאמע פאר דאס קינד וועלכע איז ריין פון זונד, ווי דער שטייגער צו מקבל פנים זיין אום שבת א צדיק וואס קומט אין שטאט{{הערה|שם=ליפ|{{היברובוקס|[[רבי שבתי ליפשיץ]]|שרביט הזהב החדש - ברית אבות|20898|page=31|לינק טעקסט=קונטרס מפתח של חיה אות מ"ג}}}}. | *אן אויפנאמע פאר דאס קינד וועלכע איז ריין פון זונד, ווי דער שטייגער צו מקבל פנים זיין אום שבת א צדיק וואס קומט אין שטאט{{הערה|שם=ליפ|{{היברובוקס|[[רבי שבתי ליפשיץ]]|שרביט הזהב החדש - ברית אבות|20898|page=31|לינק טעקסט=קונטרס מפתח של חיה אות מ"ג}}}}. | ||
==נאמען== | ==נאמען== | ||
די סעודה איז היינט באקאנט אלס "שלום זכר". דאס איז א שפּעטערדיגע נאמען, אזוי אויך איז די נאמען "בן זכר". דער אריגינעלער נאמען איז געווען "זכר", ווי מען זעט אין | די סעודה איז היינט באקאנט אלס "שלום זכר". דאס איז א שפּעטערדיגע נאמען, אזוי אויך איז די נאמען "בן זכר". דער אריגינעלער נאמען איז געווען "זכר", ווי מען זעט אין פילע אלטע מקורות{{הערה|ווי אין [[רבקה טיקטינער]] (–שס"ה), מינקת רבקה, קראקא, שע"ח, שער חמישי; אין די תקנות "סדר בגדים" פון פראנקפורט, תע"ה, סימן יוד (J, .J ,Schudt, [https://www.digitale-sammlungen.de/de/view/bsb11215569?page=909 Judische Mercktviirdigkeiten] IV, 1718, C. III, p. 89); און אין די פּראגער בריוו ([https://www.google.com/books/edition/Jüdische_Privatbriefe_aus_dem_Jahre_161/_0cLAAAAIAAJ?hl=en&gbpv=1&pg=PT21&printsec=frontcover Jüdische Privatbriefe aus dem Jahre 1619], 1911, ז' 41, שורה 2, אידישער טייל}}. אין פּוילן האט מען נאך ביזן קריג אויסגערופן אין שול: "דער בעל־ברית לאזט בעטן דעם עולם אויפן זכר"{{הערה|יהודה אלזט, "[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015035788440&seq=376 ממנהגי ישראל]", '''רשומות''', א, תרפ"ה, ז' 364}}. | ||
ווי שפּעטער ווערט אלץ אפטער 'בן זכר'{{הערה|[[רבי שניאור זלמן פון לאדי]], לוח ברכת הנהנין ג, טו; {{היברובוקס|ר' יעקב לעווין, שו"ב|חותם קדש|8150|page=97|מקום הוצאה=קראקא|שנת הוצאה=תרנ"ב|עמ=נג}}}} און 'שלום זכר'. אין שו"ת חוות יאיר (תמ"א) ווערט דער שלום זכר אנגערופן "ליל שבת של בן זכר"{{הערה|שם=חוות|[[רבי יאיר חיים בכרך]], שו"ת חוות יאיר, [[שית:Havot_Yair/70|סימן ע']]}}. פון די תקנות פון "קהל יהודי פוילן" (תל"ב) ווייזט אויס אז פרייטאג-צו-נאכטס איז געווען א סעודה גערופן "בן זכר", און שבת אינדערפרי — א "שלם זכר"{{הערה|1=[https://www.nli.org.il/he/books/NNL_ALEPH990012978540205171/NLI ציונים: קובץ לזכרונו של י. נ. שמחוני ז"ל], בערלין, תרפ"ט, [https://rosetta.nli.org.il/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_func=stream&dps_pid=FL223273239&scale=4&rotate=0 ז' 176, סימן ס"ט]; דאס זעלבע אין די וויטעבסקער תקנות פון תר"ה ([https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yizkor-books/yzk-nybc314077/aronson-gregor-vitebsk-amol-geshikhte-zikhroynes-hurbn וויטעבסק אמאל], 44), נאר דארט איז עס "שלום" מיט א ו'.}}, אדער "שלם בן זכר"{{הערה|1=זעט יוסף-שמחה גינזבורג, "[https://www.chabad.org.il/Magazines/Article.asp?ArticleID=8199&CategoryID=1576 בירורי הלכה ומנהג]", '''התקשרות''' 903, וירא תשע"ב; יצחק יהודה רוזן, "[http://www.chabad.org.il/Magazines/Article.asp?ArticleID=8338&CategoryID=1594 תגובות והערות]", '''התקשרות''' 911, ויחי תשע"ב}}; ווידעראום א. דרויאנוב שרייבט, אז "בן זכר" האט מען גערופן אין ליטע דעם סעודה פון שבת בייטאג{{הערה|[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015035788440&seq=355 '''רשומות'''] א, ז' 343, הערה 1}}. | ווי שפּעטער ווערט אלץ אפטער 'בן זכר'{{הערה|[[רבי שניאור זלמן פון לאדי]], לוח ברכת הנהנין ג, טו; {{היברובוקס|ר' יעקב לעווין, שו"ב|חותם קדש|8150|page=97|מקום הוצאה=קראקא|שנת הוצאה=תרנ"ב|עמ=נג}}}} און 'שלום זכר'. אין שו"ת חוות יאיר (תמ"א) ווערט דער שלום זכר אנגערופן "ליל שבת של בן זכר"{{הערה|שם=חוות|[[רבי יאיר חיים בכרך]], שו"ת חוות יאיר, [[שית:Havot_Yair/70|סימן ע']]}}. פון די תקנות פון "קהל יהודי פוילן" (תל"ב) ווייזט אויס אז פרייטאג-צו-נאכטס איז געווען א סעודה גערופן "בן זכר", און שבת אינדערפרי — א "שלם זכר"{{הערה|1=[https://www.nli.org.il/he/books/NNL_ALEPH990012978540205171/NLI ציונים: קובץ לזכרונו של י. נ. שמחוני ז"ל], בערלין, תרפ"ט, [https://rosetta.nli.org.il/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_func=stream&dps_pid=FL223273239&scale=4&rotate=0 ז' 176, סימן ס"ט]; דאס זעלבע אין די וויטעבסקער תקנות פון תר"ה ([https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yizkor-books/yzk-nybc314077/aronson-gregor-vitebsk-amol-geshikhte-zikhroynes-hurbn וויטעבסק אמאל], 44), נאר דארט איז עס "שלום" מיט א ו'.}}, אדער "שלם בן זכר"{{הערה|1=זעט יוסף-שמחה גינזבורג, "[https://www.chabad.org.il/Magazines/Article.asp?ArticleID=8199&CategoryID=1576 בירורי הלכה ומנהג]", '''התקשרות''' 903, וירא תשע"ב; יצחק יהודה רוזן, "[http://www.chabad.org.il/Magazines/Article.asp?ArticleID=8338&CategoryID=1594 תגובות והערות]", '''התקשרות''' 911, ויחי תשע"ב}}; ווידעראום א. דרויאנוב שרייבט, אז "בן זכר" האט מען גערופן אין ליטע דעם סעודה פון שבת בייטאג{{הערה|[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015035788440&seq=355 '''רשומות'''] א, ז' 343, הערה 1}}. | ||
פארשידענע ערקלערונגען זענען געגעבן געווארן אויף דעם ווארט 'שלום' אינעם נאמען: די געבורט פון א אינגל ברענגט שלום צווישן מאן און ווייב; שבת ווערט אנגערופן "שלום"{{הערה|{{היברובוקס|רבי יצחק ליפיץ|ספר מטעמים|22486|page=77|מקום הוצאה=ווארשא|שנת הוצאה=תר"נ|עמ=76|לינק טעקסט=ערך מילה}}}}; [[אברהם אליעזר הירשאוויץ|הירשאוויץ]] ברענגט דעם אורחות חיים אז די סעודה איז צו מאכן שלום מיט די פיינט; ער ציטירט אויך דעם חז"ל{{הערה|שם=נדה|{{בבלי|נדה|לא|ב}}}}: "כיון שבא זכר בעולם בא שלום בעולם"{{הערה|{{היברובוקס|אברהם אליעזר הירשאוויץ|אוצר כל מנהגי ישרון|2604|page=102|מקום הוצאה=סט. לואיס|שנת הוצאה=תרע"ח|עמ=64|לינק טעקסט=סימן כז - יולדת}}}}. | פארשידענע ערקלערונגען זענען געגעבן געווארן אויף דעם נאמען "זכר", אויסער דער פשוט'ער מיינונג פון א מאנסביל. לויט די אויבנדערמאנטע טעם אז דער צוזאמקום איז צו טרייסטן דאס קינד פארן פארגעסן דאס לערנען, און כדי אים צו "דערמאנען" זיין שבועה, איז זכר א לשון פון זכרון - געדענקען אדער דערמאנען, און מען האלט עס אפ שבת ווייל עס שטייט דערביי "זכור"{{הערה|שם=ריע|{{אוצר החכמה|[[רבי יעקב עמדין]]|בירת מגדל עוז|618470|page=17|ברכות שמיים, תעלת הברכה העליונה}}}}. | ||
אויף די שפּעטער-צוגעלייגטע ווארט 'שלום' אינעם נאמען איז אויך דא פארשידענע ערקלערונגען: די געבורט פון א אינגל ברענגט שלום צווישן מאן און ווייב; שבת ווערט אנגערופן "שלום"{{הערה|{{היברובוקס|רבי יצחק ליפיץ|ספר מטעמים|22486|page=77|מקום הוצאה=ווארשא|שנת הוצאה=תר"נ|עמ=76|לינק טעקסט=ערך מילה}}}}; [[אברהם אליעזר הירשאוויץ|הירשאוויץ]] ברענגט דעם אורחות חיים אז די סעודה איז צו מאכן שלום מיט די פיינט; ער ציטירט אויך דעם חז"ל{{הערה|שם=נדה|{{בבלי|נדה|לא|ב}}}}: "כיון שבא זכר בעולם בא שלום בעולם"{{הערה|{{היברובוקס|אברהם אליעזר הירשאוויץ|אוצר כל מנהגי ישרון|2604|page=102|מקום הוצאה=סט. לואיס|שנת הוצאה=תרע"ח|עמ=64|לינק טעקסט=סימן כז - יולדת}}}}. | |||
== מנהגים == | == מנהגים == | ||