אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "תענית אסתר"

==די טעם פארן תענית==

תענית אסתר איז, לויט טייל ראשונים, א זכר די די תענית וואס מען האט געפאסט ביי די מלחמה קעגן די שונאים י"ג אדר. ביי אידן איז געווען איינגעפירט אז אין טאג פון א שלאכט פאסט מען, אזוי ווי מען זעט אז [[משה רבינו]] האט מתקן געווען א תענית ווען די אידן האבן מלחמה געהאלטן מיט [[עמלק]], אזוי אויך האבן די אידן געפאסט י"ג אדר ווען זיי האבן מלחמה געהאלטן און גע'הרג'ט זייערע שונאים{{הערה|שם-רת|[[רבינו תם]], געברענגט אין רא"ש אין מסכת מגילה פרק א סימן א; מדרש תנחומא פרשת בראשית סימן ג}}.

לויט אנדערע איז תענית קעגן די דריי טעג וואס די אידן האבן געפאסט אויף פארלאנג פון [[אסתר המלכה]] איידער זי איז אריין צו [[אחשוורש]]'ן{{הערה|{{רמב"ם||תעניות|ה|ה}}, לויט די ב"ח אין אורח חיים סימן תרפ"ו}}. כאטש וואס דעמאלסט האט מען געפאסט אין [[ניסן]] פאסט מען היינט אין [[אדר]], ווייל אין ניסן טאר מען נישט פאסטן{{הערה|מסכת סופרים פרק כא הלכה א}}.

אין [[מסכת סופרים]] ווערט געברענגט אז עס איז געווען א מנהג צו פאסטן דריי טעג אזוי ווי ביי די מעשה פון פורים. מען פלעגט זיי אבער פאסטן צושפרייט ("פרודין"): שני, חמישי ושני, און נישט "רצופין". די מנהג איז געווען צו פאסטן פאר פורים, אבער אין [[ארץ ישראל]] פלעגט מען פאסטן נאך פורים, צוליב יום נקנור און יום טוריינס וואס געפאלן פאר פורים{{הערה|שם=סופרים|מסכת סופרים, פרק יז הלכה ד, פרק כא הלכה א און הלכה יב}}. דער [[אליה רבה]]{{הערה|[[רבי אליהו שפירא]], '''אליה רבא''', סימן תרפ"ו סעיף קטן ח}} ברענגט בשם דער [[ריב"ש]]{{הערה|[[רבי יצחק בר ששת]], '''שו"ת הריב"ש''', סימן תטז}}, אז אין מדרש תהילים{{הערה|מזמר כב. "יכול יהו צמים שלשה ימים ושלשה לילות, ולא היו מתים. אלא, מפסיק מבעוד יום."}} איז משמע אז אויך די פאסט טעג אין די צייטן פון די גזירה זענען געווען צושפרייטע; ווידעראום די שיטה פון די [[בבלי]] איז קלאר אז מען האט דעמאלסט געפאסט דריי טעג ברציפות. דער [[בית יוסף]] זאגט אז היינטיגע צייטן פאסט מען נישט די תעניתים, נישט צו פארשווערן אויפן ציבור{{הערה|בית יוסף, אורח חיים, סימן תרפ"ו}}.

דער [[כף החיים]]{{הערה|[[רבי יעקב חיים סופר]], '''[[כף החיים]]''', סימן תרפו סעיף קטן ח}} ברענגט פון [[מגיד מישרים]]{{הערה|[[רבי יוסף קארו]], '''[[מגיד מישרים]]''', פרשת ויקהל מהדורא קמא אור י"ג לאדר השני}} אז די מען פאסט מכניע צו זיין די [[קטרוג]] פון די [[שטן]] אויף דעם וואס די אידן עסן און טרונקען זיך אן [[פורים]].

דער [[משנה ברורה]] שרייבט אז די ציל פון די פאסט איז "כדי צו געדענקען אז די השי"ת זעט און הערט יעדער מענטש אין צייט פון נויט, אויב וועט ער פאסטן און זיך צוריקקערן צום באשעפער מיטן גאנצן הארץ, אזוי ווי ער האט געטון אין יענער צייט"{{הערה|{{משנה ברורה|תרפו|ב}}}}.

==דער אפשטאם די תענית==

די תענית האט נישט קיין מקור בפירוש אין חז"ל. לויט טייל ראשונים האבן מרדכי און אסתר נאך מתקן געווען די תענית, ווי מען זעט פון די פסוק אין די מגילה, "לְקַיֵּם אֵת יְמֵי הַפֻּרִים הָאֵלֶּה בִּזְמַנֵּיהֶם כַּאֲשֶׁר קִיַּם עֲלֵיהֶם מָרְדֳּכַי הַיְּהוּדִי וְאֶסְתֵּר הַמַּלְכָּה וְכַאֲשֶׁר קִיְּמוּ עַל נַפְשָׁם וְעַל זַרְעָם דִּבְרֵי הַצֹּמוֹת וְזַעֲקָתָם"; פון דא איז משמע אז די אידן האבן פריער געהאט מקבל געווען "דברי הצומות וזעקתם", וואס מיינט לויט דער שיטה תענית אסתר. די [[ר"ן]] טייטשט אבער דעם פסוק אז עס מיינט אז די אידן האבן מקבל געווען די מצוות פון פורים פונקט ווי זיי האבן מקבל געווען די [[פיר תעניתים]] וואס די [[נביאים]] האבן מתקן געווען נאכן [[חורבן בית המקדש]]{{הערה|ר"ן אויפן רי"ף מסכת תענית דף ז עמוד א מדפי הרי"ף}}.

לויט [[רבינו תם]]{{הערה|געברענגט אין רא"ש, מסכת מגילה סימן א}} און [[רבי אחאי גאון]] אין [[שאילתות]]{{הערה|פרשת ויקהל שאילתא ס"ז}} ווערט תענית אסתר דערמאנט אין גמרא. זיי טייטשן, אנדערש ווי רש"י{{הערה|וואס טייטשט: "הכל נקהלו להנקם מאויביהם בין בשושן בין בשאר מקומות, כמו שכתוב בספר, הלכך לא צריך קרא לרבויי שיהא ראוי לקרייה, דעיקר הנס בו היה"}}, אז דאס וואס די גמרא{{הערה|{{בבלי|מגילה|ב|א}}}} דרוקט זיך אויס אויף י"ג אדר "זמן קהילה לכל", מיינט אז עס איז א פאטס טאג, ווען מען נעמט זיך צוזאמען די זאגן [[תפילות]] און [[תחנונים]].

אנדערע ראשונים זאגן אז תענית אסתר איז א שפעטערע [[מנהג]] וואס איז איינגעפירט געווארן, און עס איז נאכנישט געווען אין די צייטן ווען מגילת תענית האט נאך נוהג געווען{{הערה|[[רמב"ן]], מלחמות ה' אויף די רי"ף מסכת מגילה דף ד עמוד א מדפי הרי"ף; אבן עזרא אסתר פרק ט פסוק ל}}. דער [[אבודרהם]] שרייבט אז די תקנה איז פון נאך [[חתימת התלמוד]]{{הערה|[[רבי דוד אבודרהם]], '''אבודרהם''', ונציה, שכ"ו, סדר תעניות דף צג עמוד ב}}. עס ווערט דערמאנט בפירוש הערשט אין [[מדרש תנחומא]]{{הערה|פרשת בראשית סימן ג. זע רבי יקותיאל יהודה הלברשטאם, דברי יציב חלק ב, נתניה, תשנ"ו, סימן רצ}}. און אן ענדליכן מנהג ווערט געברעגנט אין מסכת סופרים{{הערה|שם=סופרים}}.

י"ג אדר איז אויסגערעכנט אין [[מגילת תענית]] אלץ [[יום נקנור]], צו פייערן דעם זיג פון [[יהודה המכבי]] איבער די [[יוון|יווני]]'שע קרעפטן אין שפיץ פון ניקנור אין שנת [[ג'ת"ר]]. אין די טעג אויסגערעכנט אין מגילת תענית האט מען איידער די חורבן נישט געטארט פאסטן, דאס רעכנט לכאורה אויך אריין י"ג אדר, די טאג פון תענית אסתר. דאס שטימט גוט מיט די שיטה אז תענית אסתר איז הערשט איינגעפירט געווארן שפעטער.

תענית אסתר איז י"ג אדר, ווען י"ג פאלט אין שבת פעדערט מען דאס פאסטן צו דאנערשטאג, י"א אדר. ביי א געווענליכע פאסט טאג שטופט מען אפ דאס פאסטן אויף זונטאג, אבער וויבאלד נאך תענית אסתר איז [[פורים]] פאסט מען פריער. פרייטאג פאסט מען אויך נישט, ווייל מען פלעגט אין תענית אסתר זאגן אסאך סליחות און תחנונים, און ערב שבת איז נישט דא קיין צייט דערפאר{{הערה|בית יוסף אורח חיים סימן תרפ"ו, און אין {{שוע|אורח חיים|תרפו|א}}}}.

דער [[רמ"א]] נעמט אן להלכה ווי דער שיטה אז תענית אסתר איז בלויז א שפעטערע מנהג, און דערפאר זענען די הלכות גרינגער ווי די [[ד' צומות]] וואס מען האט מתקן געווען נאכן [[חורבן]]; מעוברת'ן און מינקות, ווי אויך שוואכע מענטשן זענען פטור פון פאסטן{{הערה|רמ"א {{שוע|אורח חיים|תרפו|ב|ללא=שם}}; [[ב"ח]] אורח חיים סימן תרפ"ו אות ב}}.

מען פירט זיך צו געבן א זכר צו די מחצית השקל תענית אסתר פאר מנחה{{הערה|שם=רמא|רמ"א {{שוע|אורח חיים|תרצד|א}}}}. אלץ "מחצית השקל" ניצט מען א האלבע פון די מטבע אין יענעם לאנד{{הערה|שם=רמא}}, און מען געבט דריי דערפון ווייל עס שטייט אין פרשת שקלים{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ל|יג}}}} דריי מאל די ווערטער "מחצית השקל"{{הערה|'''[[מרדכי]]''' מגילה סימן תשעז}}. כאטש וואס די מצוה איז געווען נאר פאר א איד פון צוואנציג יאר און העכער{{הערה|'''דרכי משה''' אורח חיים סימן תרצ"ד אות א בשם די מהרי"ל}}, אדער כאטש פון דרייצן יאר, פירט מען זיך צו געבן א מחצית השקל אויך פאר יעדער קינד אין די משפחה{{הערה|{{משנב|תרצד|ה}}}}.

די [[מהרי"ל]] פלעגט זיך פירן נישט צו געבן א שיעור תענית אסתר, ווייל די תלמידים זענען געווען פארנומען צוגרייטן צו פורים, און ער האט געזאגט א רמז דערויף אין פסוק{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ב|י}}}} "לא הגידה אסתר", און די פוסקים ברענגן דאס להלכה{{הערה|מגן אברהם סעיף קטן ג, אליה רבא סעיף קטן א, און משנה ברורה סעיף קטן ג, אין אורח חיים סימן תרפ"ו}}. דאס איז אבער נאר לגבי גיין אין ישיבה, אבער אליין אינדערהיים מעג מען לערנען.

אין [[קב הישר]]{{הערה|'''קב הישר''', פרק צז}} שטייט אז אין תענית אסתר זאל מען זאגן קאפיטל כ"ב פון תהלים, "למנצח על אילת השחר", וואס ווערט געברענגט אין חז"ל אסתר האט עס געזאגט איידער זי איז אריין צו אחשוורוש'ן, און עס איז סגולה צו געהאלפן ווערן מיט ישועות.

==צו ליינען מער==

*רחמים מזרחי, '''קונטרס דברי הצומות - תענית אסתר''', מודיעין עילית, תשע"א.

{{הערות שוליים}}