אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:פורים פראנקפורט"

רוי:פורים פראנקפורט (זעט מקור)

רעוויזיע פון 19:18, 9 מערץ 2025

1,580 בייטן צוגעלייגט , פֿאַר 8 חדשים

קיין רעדאגירונג באמערקונג

בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן

46,362

רעדאגירונגען

@@ שורה 17: / שורה 17: @@
 דעם ערשטן טאג שבועות האבן פעטמילכ'ס חברים זיך אריינגעריסן אין דעם אידישן געטאָ. די אידן האבן שוין פריער געוואוסט, אז עס שטייט זיי פאָר א סכנה, און דערווייל ארויסגעשיקט זייערע פרויען און קינדער. די לאגע איז נאך ערגער געווארן דערמיט, וואס די קאָמיסאַרן, וועלכע האבן געוואלט איינשטילן די אומרוען, האבן געסטראשעט דעם המון, אז מען וועט אים שטרענג באשטראפן. פעטמילך און זיין חבריא זענען געווארן נאך מער אויפגערעגט און באשטימט א טאג, ווען עס וועט זיך אנהייבן דער אמת'ער פּאגראם. אידן איז מער נישט געבליבן, ווי פאסטן, תפילה טון און ווארטן שטיל אויף דעם נאנטן שטורעם, וואס דארף קומען. דער טאג פון פאלקס־צארן און נקמה איז ענדליך געקומען.
-דערווייל האט זיך דעם איין־און־צוואנציגסטן אויגוסט, 1614, דערטראגן א קלאנג צו די פראנקפורטער אידן, וועלכע האבן געלעבט אפּגעשלאסן אין געטא, אז מ'וועט פּלינדערן די "יודען־גאַסע". האבן א טייל אידן זיך אויסבאהאלטן ביי פריינטליכע קריסטן. אזוי האט, למשל, איין קריסט אליין באהאלטן ביי זיך אומגעפער זעכציג אידישע נפשות. דער גרויסער עולם אבער איז געבליבן אין דער היים און מיט טויט־שרעק געווארט אויפ'ן אומגליק. דעם גרעסטן טייל קינדער און פרויען האבן זיי אוועקגעפירט אויפ'ן בית עולם, און די מענער האבן זיך א נעם געטון פארריגלען די טויערן. זיי האבן אויך אויפגעשטעלט באריקאדן פון פענסטער און פון אלץ וואס ס'האט זיך נאר געלאזט, און זיי האבן זיך אויך באַוואפנט מיט וואס ס'האט זיך געלאזט.
+דערווייל האט זיך כ"ו אלול שע"ד, דערטראגן א קלאנג צו די פראנקפורטער אידן, וועלכע האבן געלעבט אפּגעשלאסן אין געטא, אז מ'וועט פּלינדערן די "יודען־גאַסע". האבן א טייל אידן זיך אויסבאהאלטן ביי פריינטליכע קריסטן. אזוי האט, למשל, איין קריסט אליין באהאלטן ביי זיך אומגעפער זעכציג אידישע נפשות. דער גרויסער עולם אבער איז געבליבן אין דער היים און מיט טויט־שרעק געווארט אויפ'ן אומגליק. דעם גרעסטן טייל קינדער און פרויען האבן זיי אוועקגעפירט אויפ'ן בית עולם, און די מענער האבן זיך א נעם געטון פארריגלען די טויערן. זיי האבן אויך אויפגעשטעלט באריקאדן פון פענסטער און פון אלץ וואס ס'האט זיך נאר געלאזט, און זיי האבן זיך אויך באוואפנט מיט וואס ס'האט זיך געלאזט.
-ארום פינף אזייגער נאכמיטאג האבן די דייטשע פאלקס־מאסן, געפירט פון האנד־ווערקער געזעלן, זיך געלאזט צום געטאָ־טויער. ביז צען אזייגער אין אווענט האבן די כוליגאנעס ביטער געקעמפט, כדי דורכצוברעכן דעם טויער, אבער צוליב די העלדישע פארטיידיגונג פון די פראנקפורטער אידן איז זיי דאס נישט געלונגען.
+ווען די אידן האָבן זיך געפונען אין שול{{מקור}}, האט דער ווילדער המון אנגעהויבן באלאגערן די טויערן פון געטא. עס איז געווארן א שרעקליכע מהומה.
+ארום פינף אזייגער נאכמיטאג{{מקור}} האבן די דייטשע פאלקס־מאסן, געפירט פון האנד־ווערקער געזעלן, זיך געלאזט צום געטאָ־טויער. ביז צען אזייגער אין אווענט האבן די כוליגאנעס ביטער געקעמפט, כדי דורכצוברעכן דעם טויער, אבער צוליב די העלדישע פארטיידיגונג פון די פראנקפורטער אידן איז זיי דאס נישט געלונגען.
 פעטמילך האט שוין מער קיין געדולד געהאט און ער האט שוין געוואלט ברענגען געווער צו צעשמעטערן די טויערן, איז אבער דערווייל געלונגען עטליכע כוליגאנעס דורכצוברעכן א וואנט פון א קליינער הייזקע, וואס איז געשטאנען זייער נאענט ביים טויער, און זיי זענען אריינגעדרונגען אין רער "יודען גאַסע".
@@ שורה 27: / שורה 27: @@
 אבער אין א קורצע וויילע ארום, האבן די אידן איינגעזען זייער טעות. די פאררעטער האבן זיך א נעם געטון אפּרוימען די באַריקאַדן, און דורך סיגנאלן האבן זיי זיך פארשטענדיגט מיט די באנדיטן פון יענער זייט טויער. דאן האבן זיי ברייט געעפנט דעם טויער און דער רויב־דורשטיגער המון האט זיך אריינגעריסן אין דער "יודען־גאַסע".
-אבער נישט אזוי גיך האבן די אידן זיך אונטערגעגעבן. זיי האבן העלדיש געקעמפט, פארוואונדעט עטליכע כוליגאנעס און איינעם אפילו דער'הרג'עט. אויך פון די אידן זענען געפאלן צוויי העלדן. ערשט דאן, ווען די אידן האבן איינגעזען, אז ס'האט נישט קיין זין צו קעמפן קעגן אזא גרויסער מאיאריטעט, האבן זיי זיך צוריקגעצויגן, און דער גרעסטער טייל איז אוועק אויפ'ן בית עולם צו די פרויען און קינדער.
+אבער נישט אזוי גיך האבן די אידן זיך אונטערגעגעבן. א טייל אידן האבן זיך באַוואפנט און ארויסגעטראטן קעגן המון מיט געווער אין די הענט און העלדיש געקעמפט, פארוואונדעט עטליכע כוליגאנעס און איינעם אפילו דער'הרג'עט. אויך פון די אידן זענען געפאלן צוויי העלדן. אבער סוף כל סוף האט פעטמילכ'ס קאָמפּאַניע גובר געווען און
+ערשט דאן, ווען די אידן האבן איינגעזען, אז ס'האט נישט קיין זין צו קעמפן קעגן אזא גרויסער מאיאריטעט, האבן זיי זיך צוריקגעצויגן, און דער גרעסטער טייל איז אוועק אויפ'ן בית עולם צו די פרויען און קינדער.
+דאן האט דער המון אנגעהויבן אויסגיסן זיין שרעקליכן צארן: מען האט געראבעוועט און גע'הרג'עט, געשענדעט די ספרי־תורות, געבראכן די אידישע הייזער אאז"וו. דער פּאגראם האט געדויערט א טאג מיט א נאכט. א טייל אידן האבן זיך אויסבאהאלטן אין די הייזער פון זייערע באקאנטע קריסטן, אבער דאס רוב איז אנטלאפן אויפן אידישן בית־הקברות און דארט זיך אויסגעלייגט אויף דער ערד, צוגעדריקט איינער צום צווייטן און געווארט אויף זייער סוף. א טייל אידן האבן זיך אנגעטון תכריכים און געווארט אויפן טויט.
 די צעווילדעוועטע כוליגאנעס זענען זיי נישט נאכגעלאפן, נאר זיי האבן זיך א לאז געטאן ראבעווען די אידישע הייזער. פעטמילך אליין איז אויך געווען צווישן די רויבער. ער האט אפילו אנגעוויזן וואס מ'זאל אוועקפירן צו אים אהיים. דערווייל האט זיך פארשפּרייט איבער פראנקפורט א קלאנג, אז די "יודען־גאַסע" איז איבערגעגעבן פריי צו די קריסטן; האט מען זיך א לאז געטון מיט וועגענער און וועגעלאך, און יעדער איינער האָט געראבעוועט וויפיל נאר זיין הארץ האט געגלוסט, און דאס וואס מ'האט נישט געקענט אוועקנעמען, האט מען גלאט חרוב געמאכט. די טירן און פענסטער האט מען צעבראכן, די ווענט אפּגעריסן און די הייליגע שריפטן האט מען פארברענט, און עטליכע ספרי תורה געשענדט. גאנצע דרייצן שעה האט געדויערט די פּלינדערונג און דער שאדן האט באטראפן א גרויס פארמעגן.
@@ שורה 38: / שורה 41: @@
 דערווייל האט פעטמילך זיי געלאזט וויסן אינ'ם נאמען פון זיין פּארטיי, אז זיי ווילן זיי נישט האבן אלס בירגער. האבן די אידן אנגעהויבן בעטן, אז ער זאל זיי ערלויבן פארלאזן די שטאט; און נאך לאנגע וויינען און בעטן, האט ער נאכגעגעבן, אבער זיי זאלן באלד פארלאזן די שטאט פראנקפורט.
+ווי א גוטע בשורה האבן אידן אויפגענומען די ידיעה, אז מען וועט זיי נישט אויס'הרג'ענען און אז זיי האבן דאס רעכט צו פארלאזן די שטאט.
 (אינעם ספר "כח יהודה"{{מקור}} פון [[רבי יהודה יוסף בינגא]] דרוקט ער אויס וואונדער איבער דעם געוואלדיגן נס, אז אנשטאט חלילה פארטיליגן און אומברענגען דעם גאנצן קהילה וואס וואלט געווען גאר טראגיש, האבן זיי באשלאסן ענדערש צו פארטרייבן דאס גאנצע קהילה און בויקאטירן די פארמעגנס).
-אינעם טאג [[כ"ז אלול]] [[ה'שע"ד]] איינס אזייגער האט זיך אנגעהויבן יציאת פראנקפורט. דרייצן הונדערט און אכציג אידן זענען געגאנגען צום טייך [[מאין|מאַין]]. דאס ביסל האב און גוטס וואס די רויבער האבן נאך נישט באוויזן צו צעראבעווען, האבן זיי מיטגענומען. אבער זיי האבן געמוזט דערפאר באצאלן שווערע סומען געלד. מיט געוויינען און יללות האבן זיי פארלאזט זייער געבורטסשטאט, אין וועלכער ס'האבן אמאל געלעבט זייערע אור־עלטערן. א טייל פון זיי זענען געפארן ארויף דעם טייך מאין, א טייל אראפּ דעם טייך מאין. אנדערע האבן זיך אוועקגעלאזט גלאט אין דער וועלט אריין, וואוהין די אויגן האבן זיי געטראגן. אט אזוי איז דאס פראנקפורטער אידנטום אין יענער טרויעריגער צייט צעזייט און צעשפּרייט געווארן.
+אינעם טאג [[כ"ז אלול]] [[ה'שע"ד]] איינס אזייגער האט זיך אנגעהויבן יציאת פראנקפורט. דרייצן הונדערט און אכציג אידן זענען געגאנגען צום טייך [[מאין|מאַין]]. דאס ביסל האב און גוטס וואס די רויבער האבן נאך נישט באוויזן צו צעראבעווען, האבן זיי מיטגענומען. אבער זיי האבן געמוזט דערפאר באצאלן שווערע סומען געלד. מיט געוויינען און יללות האבן זיי פארלאזט זייער געבורטסשטאט, אין וועלכער ס'האבן אמאל געלעבט זייערע אור־עלטערן און געגאנגען זוכן א היים. א טייל פון זיי זענען געפארן ארויף דעם טייך מאין, א טייל אראפּ דעם טייך מאין. אנדערע האבן זיך אוועקגעלאזט גלאט אין דער וועלט אריין, וואוהין די אויגן האבן זיי געטראגן. אט אזוי איז דאס פראנקפורטער אידנטום אין יענער טרויעריגער צייט צעזייט און צעשפּרייט געווארן.
 ----