מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
3,951
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "מגילת אנטיוכוס"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק
הגהה
ק (הגהה) |
|||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''{{מנוקד|מְגִילַּת אַנְטִיוֹכוֹס}}''' (ווערט אויך גערופן '''מגילת בני חשמונאי''', '''מגילת בית חשמונאי''' און '''מגילת חנוכה''') איז א פּאפּולערע קורצע שילדערונג פון די מלחמות פון די [[חשמונאים]] און פון דעם נס פון [[חנוכה]]. | '''{{מנוקד|מְגִילַּת אַנְטִיוֹכוֹס}}''' (ווערט אויך גערופן '''מגילת בני חשמונאי''', '''מגילת בית חשמונאי''' און '''מגילת חנוכה''') איז א פּאפּולערע קורצע שילדערונג פון די מלחמות פון די [[חשמונאים]] און פון דעם נס פון [[חנוכה]].די מגילה איז איבערגעגעבן געווארן אין עטליכע [[אראמיש]]ע ווערסיעס, און איז איבערגעזעצט געווארן צו לשון קודש מערערע מאל. רב סעדיה גאון איז מייחס די מגילה צו די חשמונאים זעלבסט אסער חוקרים נעמען און שטאמט ווארשיינליך פון די שפעטער, ארום דער תקופה פון די [[סבוראים]]. | ||
די מגילה איז איבערגעגעבן געווארן אין עטליכע [[אראמיש]]ע ווערסיעס, און שטאמט ווארשיינליך פון די | |||
דער מגילה איז דער איינציגער חיבור פון חז"ל, וואס איז געבליבן, וואס איז געצילט צו שילדערן בלויז די געשעענישן. כאטש וואס עס איז נישט א טייל פון תנ"ך, זענען געווען קהילות וואו מען פלעגט עס ליינען חנוכה, ענליך צו מגילת אסתר אום פורים. | דער מגילה איז דער איינציגער חיבור פון חז"ל, וואס איז געבליבן, וואס איז געצילט צו שילדערן בלויז די געשעענישן. כאטש וואס עס איז נישט א טייל פון תנ"ך, זענען געווען קהילות וואו מען פלעגט עס ליינען חנוכה, ענליך צו מגילת אסתר אום פורים. | ||
== אינהאלט פון די מגילה == | == אינהאלט פון די מגילה == | ||
| שורה 41: | שורה 39: | ||
==מחבר פון די מגילה== | ==מחבר פון די מגילה== | ||
פארהאן וואס לערנען אריין אין רב סעדיה גאונ'ס ווערטער אז ער איז דער וואס האט עס דער ערשטער אראפּגעשריבן, באזירט אויף מסורות וואס ער האט מקבל געווען בעל פה פון די צייטן פון די חשמונאים{{הערה|[[#זייבלד|זייבלד]]}}. | [[רב סעדיה גאון]] אין הקדמה צו זיין 'ספר הגלוי' שרייבט אז די פינף זון פון מתתיהו האבן עס געשריבן, און ער רופט עס "כתאב בני חשמונאי" (ספר בני חשמונאי), און ציטירט דערפון א פסוק וואס געפינט זיך אויך אין דער באקאנטער ווערסיע{{הערה|רב סעדיה גאון, '''ספר הגלוי''', פארעפנטליכט און איבערגעזעצט דורך אברהם אליהו הרכבי, אין "זיכרון לראשונים", מחברת חמישית, חוברת ראשונה: "השריד והפליט מספר האגרון וספר הגלוי", פטרבורג תרנ"ב. "וכמו שכתבו בני חשמנאי יהודה ושמעון ויוחנן ויונתן ואלעזר בני מתתיה ספר במה שעבר עליהם, הדומה לספר דניאל בלשון הכשדים."}}. פארהאן וואס לערנען אריין אין רב סעדיה גאונ'ס ווערטער אז ער איז דער וואס האט עס דער ערשטער אראפּגעשריבן, באזירט אויף מסורות וואס ער האט מקבל געווען בעל פה פון די צייטן פון די חשמונאים{{הערה|[[#זייבלד|זייבלד]]}}. | ||
אין די דרוקן פון ספר הלכות גדולות (בה"ג) שטייט אז "זקני בית שמאי ובית הלל הן כתבו מגילת בית חשמונאי, ועד עכשו לא עלה לדורות עד שיעמוד כהן לאורים ותומים", אבער אין די כתבי יד אז דער נוסח "מגילת תענית", און נישט מגילת חשמונאי{{הערה|זע {{אוצר החכמה|רבי שמעון קיירא|הלכות גדולות|155623|page=627|באנד=א|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרמ"ח|מהדורה=רעד' ר"ע הילדעסהיימער|עמ=615|על פי כתב יד רומי|אבאנענטן=ניין}}, אין די הערות}}. אויך אין די געדרוקטע נוסח זענען פארהאן וואס לערנען אריין אז עס באציט זיך צו מגילת תענית, וואס איז די אינהאלט פון יענע קאפיטל אין די בה"ג{{הערה|זע: ורד נעם, '''מגילת תענית''', יד בן צבי: ירושלים תשס"ד, זייט 383 הערות 8}}. | אין די דרוקן פון ספר הלכות גדולות (בה"ג) שטייט אז "זקני בית שמאי ובית הלל הן כתבו מגילת בית חשמונאי, ועד עכשו לא עלה לדורות עד שיעמוד כהן לאורים ותומים", אבער אין די כתבי יד אז דער נוסח "מגילת תענית", און נישט מגילת חשמונאי{{הערה|זע {{אוצר החכמה|רבי שמעון קיירא|הלכות גדולות|155623|page=627|באנד=א|מקום הוצאה=בערלין|שנת הוצאה=תרמ"ח|מהדורה=רעד' ר"ע הילדעסהיימער|עמ=615|על פי כתב יד רומי|אבאנענטן=ניין}}, אין די הערות}}. אויך אין די געדרוקטע נוסח זענען פארהאן וואס לערנען אריין אז עס באציט זיך צו מגילת תענית, וואס איז די אינהאלט פון יענע קאפיטל אין די בה"ג{{הערה|זע: ורד נעם, '''מגילת תענית''', יד בן צבי: ירושלים תשס"ד, זייט 383 הערות 8}}. | ||
| שורה 50: | שורה 48: | ||
די מגילה איז אריגינעל געשריבן געווארן אין אראמיש. חוקרים זאגן אז דער סיבה דערצו איז וויבאלד דער שטייגער איז געווען צו שרייבן היסטאריע ביכער אין אראמיש. נתן פריד שרייבט אן אנדערע געדאנק, אז דער מגילה האט געדינט ווי א תוספתא צו די תרגום אויף די הפטרה. ער ווייזט אן אויף א כתב יד פון דעם תרגום פון די הפטורה "רני ושמחי" פון שבת חנוכה, וועלכע איז באגלייט מיט א תוספתא אין פארם פון א מגילה איבער נס חנוכה{{הערה|[[#פריד|פריד]], זייט קי}}. | די מגילה איז אריגינעל געשריבן געווארן אין אראמיש. חוקרים זאגן אז דער סיבה דערצו איז וויבאלד דער שטייגער איז געווען צו שרייבן היסטאריע ביכער אין אראמיש. נתן פריד שרייבט אן אנדערע געדאנק, אז דער מגילה האט געדינט ווי א תוספתא צו די תרגום אויף די הפטרה. ער ווייזט אן אויף א כתב יד פון דעם תרגום פון די הפטורה "רני ושמחי" פון שבת חנוכה, וועלכע איז באגלייט מיט א תוספתא אין פארם פון א מגילה איבער נס חנוכה{{הערה|[[#פריד|פריד]], זייט קי}}. | ||
רב סעדיה גאון האט איבערגעזעצט די מגילה אויף אראביש און געשריבן דערצו צוויי הקדמות, ווי זיין שטייגער אין אנדערע ספרים, א לענגערע און א קירצערע{{הערה|זע [[#זייבלד|זייבלד]]}}. אין קאירא גניזה זענען געפונען געווארן נאך פארשידענע איבערזעצונגען צום מגילה אויסער רב סעדיה'ס; ווי אויף אנדערע נוסחאות פון דעם אראמישן אריגינאל{{הערה|מבוא צו '''מגילת בני חשמונאי''', אין '''הליווי בגלות''' לרב סעדיה גאון, הוצאות האוצר, ירושלים, תשע"ט}}. דער מגילה איז אויך איבערגעזעצט געווארן אויף לשון קודש עטליכע מאל, און ערשיינט אין פארשידענע נוסחאות אין כתב יד; נישטא כמעט קיין צוויי כתבי יד מיט דעם זעלבן נוסח{{הערה| | רב סעדיה גאון האט איבערגעזעצט די מגילה אויף אראביש און געשריבן דערצו צוויי הקדמות, ווי זיין שטייגער אין אנדערע ספרים, א לענגערע און א קירצערע{{הערה|זע [[#זייבלד|זייבלד]]}}. אין קאירא גניזה זענען געפונען געווארן נאך פארשידענע איבערזעצונגען צום מגילה אויסער רב סעדיה'ס; ווי אויף אנדערע נוסחאות פון דעם אראמישן אריגינאל{{הערה|מבוא צו '''מגילת בני חשמונאי''', אין '''הליווי בגלות''' לרב סעדיה גאון, הוצאות האוצר, ירושלים, תשע"ט}}. דער מגילה איז אויך איבערגעזעצט געווארן אויף לשון קודש עטליכע מאל, און ערשיינט אין פארשידענע נוסחאות אין כתב יד; נישטא כמעט קיין צוויי כתבי יד מיט דעם זעלבן נוסח{{הערה|[[#פריד3|פריד]], תשנ"ג}}. מיט דער צייט איז דער מגילה געדרוקט ווערן, און איין באקאנטע נוסח איז פארשרייט געווארן, מיט לייכטע שינויים פון דרוק צו דרוק{{הערה|[[#פריד|פריד]] זייט קיז}}. דער מגילה איז אנטהאלטן אין עטליכע כתבי יד פון דעם תנ"ך, און אין סידורים פון פארשידענע קהילות{{הערה|ווי: סידור "בית עובד", ליוורנו, תרכ"ב; סידור "עבודת ישראל", רעדלהיים, תרכ"ח; סידור "אוצר התפילות", ווילנא, תרפ"ח}}. | ||
== ליינען שבת חנוכה == | == ליינען שבת חנוכה == | ||
| שורה 57: | שורה 55: | ||
אין [[תימן]] איז געווען דער מנהג עס ליינען שבת חנוכה פאר מנחה. מ'האט עס געליינט אזוי ווי א קריאה, ווען זיי פלעגן ליינען א פסוק פון דער מגילה אין אראמיש, און דערנאך דער תפסיר פון רב סעדיה גאון אויפ'ן פסוק. אין שפעטערע כתבי יד פון דעם תימנ'ער תכלאל האבן זיי אריינגעשטעלט אויך די איבערזעצונג אויף לשון הקודש, ווען זיי האבן געליינט א פסוק לשון קודש, אראמיש, און דערנאך דער תספיר. רבי יצחק רצאבי שרייבט אז דאס איז געקומען פון א טעות פון די וואס זיי האבן פארשטאנען אז די מגילה איז א תרגום פאר די לשון, און נישט פארקערט{{הערה|[[#רצאבי|רצאבי]] זייט מט}}. | אין [[תימן]] איז געווען דער מנהג עס ליינען שבת חנוכה פאר מנחה. מ'האט עס געליינט אזוי ווי א קריאה, ווען זיי פלעגן ליינען א פסוק פון דער מגילה אין אראמיש, און דערנאך דער תפסיר פון רב סעדיה גאון אויפ'ן פסוק. אין שפעטערע כתבי יד פון דעם תימנ'ער תכלאל האבן זיי אריינגעשטעלט אויך די איבערזעצונג אויף לשון הקודש, ווען זיי האבן געליינט א פסוק לשון קודש, אראמיש, און דערנאך דער תספיר. רבי יצחק רצאבי שרייבט אז דאס איז געקומען פון א טעות פון די וואס זיי האבן פארשטאנען אז די מגילה איז א תרגום פאר די לשון, און נישט פארקערט{{הערה|[[#רצאבי|רצאבי]] זייט מט}}. | ||
מ'טרעפט דעם מנהג פון ליינען די מגילה אין די מנהגים פון [[גרדאייא]], [אלזשיר]] און פון די קרימטשאקעס{{הערה|[[#פריד|פריד]], זייט 17-21}}. נתן פריד ווייזט אן אז עס איז מעגליך אז אויך אין אשכנז און אין פראנקרייך האט מען עס אמאל געליינט חנוכה, וויבאלד דער מגילה איז געטראפן געווארן אין אן אשכנזישער מגילה פון הפטורות{{הערה|[[#פריד|פריד]], זייט 18}}. | מ'טרעפט דעם מנהג פון ליינען די מגילה אין די מנהגים פון [[גרדאייא]], [[אלזשיר]] און פון די קרימטשאקעס{{הערה|[[#פריד|פריד]], זייט 17-21}}. נתן פריד ווייזט אן אז עס איז מעגליך אז אויך אין אשכנז און אין פראנקרייך האט מען עס אמאל געליינט חנוכה, וויבאלד דער מגילה איז געטראפן געווארן אין אן אשכנזישער מגילה פון הפטורות{{הערה|[[#פריד|פריד]], זייט 18}}. | ||
די מגילה איז געווען היבש פארשפרייט ביי אידן, אזוי אז אין דער הקדמה צו זיין 'ספר מעשיות', פארשפּרעכט [[רב ניסים גאון]] פון קירואן צו דערציילן די גאנצע היסטאריע פון די אידן, "אויסער וואס איז אין דער מגילת אסתר און מגילת חשמונאי (ווארשיינליך די מגילת אנטיכוס) און די 24 ספרים [פון תנ"ך]{{הערה|1={{היברובוקס|רבי נסים מקירואן|ספר מעשיות: והוא חבור יפה מהישועה|38609|page=4|מקום הוצאה=ווארשע|שנת הוצאה=תקצ"ז|עמ=דף ב, ב}};}}. נתן פריד זעט דערין אן אנדייטונג אז די מגילה איז באטראכט געווארן אייניג מיט מגילת אסתר. | |||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*{{היברובוקס|אברהם אליהו הרכבי|זכרון לראשונים וגם לאחרונים|32264|page=204|באנד=ה|שנת הוצאה=תרנ"ב|עמ=205–209}} | *{{היברובוקס|אברהם אליהו הרכבי|זכרון לראשונים וגם לאחרונים|32264|page=204|באנד=ה|שנת הוצאה=תרנ"ב|עמ=205–209}} | ||
*{{אנקער|פריד|{{אוצר החכמה|נתן פריד|סיני|16163|ירושלים, תשכ"ט, זייט צז-קמ|page=101|כותרת=נוסח עברי חדש של מגילת אנטיוכוס|כרך=סד}}}} | *{{אנקער|פריד|{{אוצר החכמה|נתן פריד|סיני|16163|ירושלים, תשכ"ט, זייט צז-קמ|page=101|כותרת=נוסח עברי חדש של מגילת אנטיוכוס|כרך=סד}}}} | ||
*{{אנקער|פריד2|{{אוצר החכמה|נתן פריד|ארשת|180381|זייט 166-174|כותרת=עניינות מגילת אנטיוכוס|כרך=ד}}}} | *{{אנקער|פריד2|{{אוצר החכמה|נתן פריד|ארשת|180381|זייט 166-174|כותרת=עניינות מגילת אנטיוכוס|כרך=ד}}}} | ||
*{{אנקער|פריד3|{{אוצר החכמה|נתן פריד|צפונות|106581|בני ברק, תשנ"ג, זייטן סה-עד|page=65|כותרת=נוסח עברי חדש של מגילת אנטיוכוס|כרך=יז}}.}} | |||
*{{אנקער|זייבלד|{{אקדמיה|יהוזה זייבלד|חלקו של רס"ג בעריכת מגילת אנטיוכוס וההדרה של הקדמתו|35121818|חצי גבורים|י, ניסן תשע"ז}}}} | *{{אנקער|זייבלד|{{אקדמיה|יהוזה זייבלד|חלקו של רס"ג בעריכת מגילת אנטיוכוס וההדרה של הקדמתו|35121818|חצי גבורים|י, ניסן תשע"ז}}}} | ||
*{{אנקער|רצאבי|{{אוצר החכמה|רבי יצחק רצאבי|שמן למאור|613296|בני ברק, תשמ"ב}}}} | *{{אנקער|רצאבי|{{אוצר החכמה|רבי יצחק רצאבי|שמן למאור|613296|בני ברק, תשמ"ב}}}} | ||