אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "פרשת משפטים"

{{דרעפט}}{{דעסקריפציע|זעקסטע פרשה פון ספר שמות}}{{פרשת שבוע

פרשת משפטים ווערט געליינט צווישן [[כ"ד שבט]] און [[א' אדר]]. אין רוב פון די פשוט'ע יארן (אויסער אין [[השא יאר]]ן) געפאלט דאס א שבת בעפאר [[ראש חודש]] [[אדר]], וואס דאן ליינט מען [[מפטיר]] די ערשטע פרשה פון די "[[ארבע פרשיות]]" - [[פרשת שקלים]].

ביי די ספרדים איז געווען איינגעפירט אין טייל [[עיבור יאר]]ן ([[השג יאר|השג]] און [[החא יאר]]ן) צו צעטיילן משפטים אויף צוויי - "משפטים" און "אם כסף תלוה" ({{תנ"ך|שמות|כב|כד|אן=ספר}}){{ביאור|דער מנהג ווערט געברענגט דורך די ראשונים אין די ספרדי'שע פלעצער, לויט'ן כלל פון "סגיר ופסח" - אז [[פרשת מצורע|פרשת "מצורע"]] ("סגיר" אויף [[אראמיש]]) ווערט געליינט דער שבת פאר "[[פסח]]", און אין יארן וואס [[ראש השנה]] געפאלט אום [[דאנערשטאג]] (השג און החא יארן), פעלט אויס נאך א קריאה בעפאר פסח אז מצורע זאל געפאלן אין איינקלאנג מיט'ן כלל. דער [[ראב"ח]] שרייבט דעם מנהג אין ספר העבור{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר העבור|3=21292|page=88|4=לוח תיקון הסדרים הנקראים בשבתות בכל שנה}}.}} וועלכע שלאגט פאר צו צעטיילן [[פרשת וירא|וירא]], משפטים, אדער [[פרשת כי תשא|כי תשא]] (ווי טייל יוצאי ליביע פירן זיך). אויך אין [[ספר האשכול]] ווערט דערמאנט אז טייל נעמען אן דעם כלל פון סגיר ופסח{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר האשכול|3=9047|page=270|מהדורה=אלבעק|עמ=דף ס"ה ע"א}}.}}. אויך דער [[מאירי]] שרייבט דער מנהג צו צעטיילן [[כי תשא]]{{הערה|{{היברובוקס|2=קרית ספר|3=41282|page=80|באנד=חלק א'|עמ=פג-פד}}.}}, און עס ווערט אויך דערמאנט אין ארחות חיים פון [[רבי אהרן הכהן מלוניל]]{{הערה|[https://machon.oretzion.com/document/ארחות%20חיים%20ב%20סופי%20עדכני.pdf#page=89 הל' קריאת ספר תורה סי' ס"ג].}}, און אין [[אבודרהם]]{{הערה|{{שיתופתא|Abudarham,_Hebrew_Calendar,_Order_of_Parashiot_and_Haftarot/82|סדר הפשריות וההפטרות - פ"ב}}.}}. דער [[ספר החינוך]] צעטיילט אויך די [[s:ספר החינוך (סדר דפוס פרנקפורט)/ספר שמות|מצוות אין משפטים]] פאר צוויי פרשיות.{{ש}}אין [[מחזור ויטרי]]{{הערה|{{שיתופתא|Machzor_Vitry,_Laws_of_Purim/256|סימן רנ"ו}}.}} און נאך פיל ראשונים איז אבער דער כלל "פקיד ופסח", אז מען ליינט [[פרשת צו]] (פקיד) בעפאר פסח, גילטיג סיי אין א פשוט יאר און סיי אין אן עיבור יאר. עס ווערט אבער אויך געברענגט אלס דער מנהג פון צרפת, אדער אלס מנהג פון [[רבינו תם]]{{הערה|אזוי אין די {{היברובוקס|2=השלמות למחזור ויטרי|3=10172|page=410|עמ=6}}.}} פאר אן עיבור יאר איז "סגיר ופסח" (מצורע), און פאר השג און החא יארן - "פטיר ופסח" (אדער "אוחר ופסח") - [[פרשת אחרי]], און דער מנהג ווערט גע'פסק'נט אין [[טור]] און אין [[שלחן ערוך]]{{הערה|{{טור|אורח חיים|תכח}}; {{שלחן ערוך|אורח חיים|תכח|ד}}.}}.}}, און אזוי האבן זיך געפירט די אידן אין [[טוניזיע]] ביז שפעטערע יארן{{הערה|זעט {{דעת|מרדכי סיטבון, אברהם הטל|daat/toshba/minhagim/tu2.htm|"ממנהגי יהדות תוניסיה"}}.}}.

נאך דער [[מעמד הר סיני]], ווען ס'זענען געגעבן געווארן פאר כלל ישראל די [[עשרת הדברות]], געבט דער באשעפער פאר כלל ישראל דורך משה רבינו נאך א לאנגע ליסטע פון מצוות און דינים{{הערה|אזוי קומט אויס פון די סדר הפרשיות, אבער אין {{מכילתא דרבי ישמעאל|כא|א}} איז פארהאן א מחלוקת דערוועגן, און רבי יהודה לערנט אז די פרשה איז שוין געזאגט געווארן אין [[מרה]]. אזוי אויך זענען דא{{הבהרה|ווער?}} וואס לערנען אז זיי זענען א זאמלונג פון מצוות און דינים וואס זענען געזאגט געווארן אין פארשידענע אומשטענדן און פלעצער, און זענען נאר געשריבן געווארן צוזאמען דא.}}. דאס מערהייט פון די מצוות זענען איבער די געזעצן וואס זענען נוגע צווישן איין מענטש און אנדערן, צווישן זיי ווי פאלגנד:

די [[הפטורה]] פון פרשת משפטים איז אין [[ספר ירמיהו]], פון {{תנ"ך|ירמיהו|לד|ח|אן=ספר|לאנג=יא}}, וואו [[ירמיה הנביא]] דערמאנט די געזעצן פון אן עבד עברי, און מוסר'ט די אידן פארוואס זיי האבן דאס נישט איינגעהאלטן. די תימנים ענדיגן סוף {{תנ"ך|ירמיהו|לה|יט|אן=ספר|לאנג=יא}}{{הערה|{{שיתופתא|1=Mishneh_Torah,_The_Order_of_Prayer/5?selectedunittext=3|2=רמב"ם - סדר התפילה ה׳, ד'}}.}}, די אשכנזים און ספרדים ליינען ביז {{תנ"ך|ירמיהו|לד|כ|לאנג=יא|אן=ספר}}, און כדי צו צוענדיגן מיט א גוטע זאך גייט מען צוריק, צולייגנדיג די לעצטע פסוקים פון {{תנ"ך|ירמיהו|לג|כה|כו|לאנג=יא|אן=ספר}}{{הערה|[[אבודרהם]] {{שיתופתא|Abudarham,_Hebrew_Calendar,_Order_of_Parashiot_and_Haftarot/19|סדר העיבור, סדר הפרשיות וההפטרות}}.}}, א זאך וואס טייל פוסקים האלטן איז נישט אויסגעהאלטן, צוליב וואס מען טאר נישט ליינען צוריקצואוועגס{{הערה|לויט {{בבלי|יומא|ע|א}}; זעט אין די נושאי כלים אויף {{שלחן ערוך|אורח חיים|קמד|א}}; {{משנה ברורה|קמד|ט}}; [[רבי שמואל שטראשון|רש"ש]] {{שיתופתא|Rashash_on_Yoma/70a|יומא עא.}} ברענגט אז אזוי איז די מנהג למעשה.}}. [[רבי חיים קאניעווסקי]] שרייבט{{הערה|{{היברובוקס|2=טעמא דקרא|3=49911|page=73|עמ=עג|לינק טעקסט=סוף פרשת משפטים}}, און ברענגט אזוי פון {{היברובוקס|2=שערי אפרים|3=34320|page=273|לינק טעקסט=שער ט', סימן כ"ח}}.}}, אז ביי די פלעצער וואו מ'ליינט די הפטורה פון קלף, זאל מען חושש זיין דערצו און נישט צוריקגיין. ביי די [[ראמאניאטן|ראָמאַניאטן]] ליינט מען {{תנ"ך|ישעיהו|נו|א|לאנג=יא}} - {{תנ"ך|ישעיהו|נז|י|לאנג=יא|אן=ספר}}.

למעשה ליינט מען גאנץ זעלטן די הפטורה פון משפטים (ארום 23.8% יארן, אין די קביעות [[השא יאר|השא]], [[השג יאר|השג]], [[החא יאר|החא]], [[בשז יאר|בשז]] און [[גכז יאר|גכז]]), וויבאלד אין א מערהייט פון יארן (ארום 59.8% פון אלע יארן) - [[שנים פשוטות]], ווערט פרשת תרומה געליינט א שבת בעפאר [[ראש חודש]] [[אדר]], און דאן ליינט מען די הפטורה פון [[ארבע פרשיות#שבת שקלים|שבת שקלים]]. אין עיבור יארן געפאלט פרשת משפטים אום שבת ראש חודש אדר, אדער שבת ערב ראש חודש, וואס דאן ליינט מען די הפטורה פון [[שבת ראש חודש]] אדער "מחר חודש".

אין "ספר השלחן"{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר השולחן|3=16251|page=75|לינק טעקסט=הלכות תפילה שער ו}}.}} (תלמיד פונעם [[רשב"א]]) שטייט, אז לויט דער מנהג פון צעטיילן מפשטים אין צוויי, ליינט מען די הפטורה נאך "אם כסף" אין {{תנ"ך|ירמיהו|לא|ל|לט|לאנג=יא}}, און מען לייגט צו {{תנ"ך|ירמיהו|לג|י|טז|לאנג=יא|אן=ספר}}.

==דרויסנדע לינקס==

{{קישורי פרשה|בית חב"ד=475324|ישיבה=31|בינינו=7168|אתר פרשת השבוע=2011/01/mishpatim}}

{{הערות שוליים}}