אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "דרעפט:רבי דוד טעביל דיינאווסקי"

דרעפט:רבי דוד טעביל דיינאווסקי (זעט מקור)

רעוויזיע פון 20:55, 28 יאנואר 2025

51 בייטן צוגעלייגט , פֿאַר 10 חדשים

קיין רעדאגירונג באמערקונג

בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן

46,368

רעדאגירונגען

@@ שורה 7: / שורה 7: @@
 ער איז געווען דער חפץ חיימ’ס שוואָגער{{הערה|שם=לאמזשע270|לאמזשע: 270}}.
-דער נייער בית־עלמין אין מאַלטש (בריסקער גובערניע) איז באַנייט געוואָרן אין יאָר 1914, פאַר ראש־השנה, שוין אין דער צייט פון דער ערשטער וועלט־מלחמה. די ערשטע „קבורה“ איז געווען פון די ייִדישע „שמות“. מען האָט צונויפגעקליבן די צעריסענע ספרים און אָפּגענוצטע סידורים און מחזורים פון שטאָט און איינגעפּאַקט אין פיר קאַסטנס. מען האָט געמאַכט אַ לוויה און זיי מקבר געווען אין אַלע 4 ווינקלען פון בית־עולם. דער רב ר’ דוד־טעבל דיינאָווסקי האָט געהאַלטן אַ רירנדיקן הספּד אין גרויסן בית־המדרש און גאַנץ שטאָט האָט ביטער געוויינט{{הערה|1={{צ-בוך|מחבר=שמואל עפּעלבוים|נאמען=פנקס מחמש קהילות חרבות|שנת הוצאה=1958|עמ=470}}}}.
+אין די 1910ער יארן איז ר' דוד־טעבל געבראכט געווארן קיין מאַלטש (בריסקער גובערניע) פאר ממלא-מקום פון [[רבי שמעון שקאפ]]. אין אַ שיינעם זומער־טאָג האָט דאָס גאַנצע שטעטל אַרויסגעגאַנגען מקבל־פּנים זיין דעם רב אויף ווינאַדער וועג. געקומען איז ער מיט אַ היפּשער משפחה – 7 קינדער – 4 זין און 3 טעכטער: ישראל, משה־מרדכי, שמואל־לייזער און שמחה, ברכה, נחמה און כאַשע{{הערה|שם=עפל}}.
-אין די 1920ער יארן{{הבהרה|לויט פריער איז ער שוין געווען רב 1914}} איז רב דוד־טעבל געבראכט געווארן קיין מאַלטש פאר ממלא-מקום פון [[רבי שמעון שקאפ]]. אין אַ שיינעם זומער־טאָג האָט דאָס גאַנצע שטעטל אַרויסגעגאַנגען מקבל־פּנים זיין דעם רב אויף ווינאַדער וועג. געקומען איז ער מיט אַ היפּשער משפחה – 7 קינדער – 4 זין און 3 טעכטער: ישראל, משה־מרדכי, שמואל־לייזער און שמחה, ברכה, נחמה און כאַשע.
+ווען דער נייער רב איז אָנגעקומען איז די ישיבה געוועזן אָפּגעשוואַכט אָבער עס האָט לאַנג נישט געדויערט. דורך זיין השתדלות איז פון דער באַרימטער סלאָבאָדקער ישיבה אָנגעקומען אַ גרויסע צאָל בחורים, קאַרפּנקעפּ, גרויסע לומדים, צווישן זיי ר’ שלמה (וואָס איז אינגיכן געוואָרן זיין איידעם). אויך איז געקומען אַ גרעסערע גרופּע זיינע תלמידים פון פּיאָנטניצע. די ישיבה האָט באַקומען איר פריִערדיקן גלאַנץ. עס איז איינגעפירט געוואָרן אַ נייס — מען האָט אָנגעהויבן לערנען „מוסר“ ווי עס איז געווען די פירוננ אין סלאָבאָדקע{{הערה|שם=עפל}}.
-ר’ דוד־טעבל האָט זיך אַריינגעצויגן צו פראַדלען אין הויז.
-ווען דער נייער רב איז אָנגעקומען איז די ישיבה געוועזן אָפּגעשוואַכט אָבער עס האָט לאַנג נישט געדויערט. דורך זיין השתדלות איז פון דער באַרימטער סלאָבאָדקער ישיבה אָנגעקומען אַ גרויסע צאָל בחורים, קאַרפּנקעפּ, גרויסע לומדים, צווישן זיי ר’ שלמה (וואָס איז אינגיכן געוואָרן זיין איידעם). אויך איז געקומען אַ גרעסערע גרופּע זיינע תלמידים פון פּיאָנטניצע. די ישיבה האָט באַקומען איר פריִערדיקן גלאַנץ. עס איז איינגעפירט געוואָרן אַ נייס — מען האָט אָנגעהויבן לערנען „מוסר“ ווי עס איז געווען די פירוננ אין סלאָבאָדקע.
 דער רב איז געווען אַ גרויסער גאון און אַ חריף.
@@ שורה 20: / שורה 16: @@
 אין וואָך האָט ער געהאַט זיין „שיעור“ און אין
 דעם איינציקן עמוד פלעגט ער אַריינטייטשן דעם
-תמצית פון דער גאַנצער מסכתא.
+תמצית פון דער גאַנצער מסכתא{{הערה|שם=עפל}}.
 זיין בית־דין־צימער (אַ היפּשער סאַלאָן) איז געווען אַ ריזיקע ביבליאָטעק אָנגעפּאַקט מיט ספרים. אַלע ווענט — פון פּאָל ביזן סופיט — פּאָליצעס מיט ספרים. געוועזן איז ער אויך אַ גרויסער משכיל, גוט געקענט העברעיִש. טאָג און נאַכט איז ער געזעסן איבער אַ ספר. עס ווערט פון אים דערציילט אַזאַ מין עפּיזאָד:
-אין איינער אַ ווינטערדיקער פראָסטיקער נאַכט, גאָר שפּעט, איז געגאַנגען אַ פּאַוולאָוויטשער פּויער פון פּרוזשענע און איז פאַרפרוירן געוואָרן. איז אַלע הייזער איז שוין געוועזן פינצטער, נאָר ביים רב האָט זיך געלויכטן (ער האָט שוין דעמאָלט געוואוינט ביי ברוך דעם פּאָטשטער אין דער נייער גרויסער שטוב). דער גוי האָט געקלאַפּט מיטן קאָפ אין טיר, מיט די פאַרפרוירענע הענט האָט ער שוין נישט געקענט רירן. דער רב האָט אים געעפנט און מען האָט אים אָפּגעראַטעוועט{{הערה|שם=עפל474|עפלבוים: 473–474}}.
+אין איינער אַ ווינטערדיקער פראָסטיקער נאַכט, גאָר שפּעט, איז געגאַנגען אַ פּאַוולאָוויטשער פּויער פון פּרוזשענע און איז פאַרפרוירן געוואָרן. איז אַלע הייזער איז שוין געוועזן פינצטער, נאָר ביים רב האָט זיך געלויכטן (ער האָט שוין דעמאָלט געוואוינט ביי ברוך דעם פּאָטשטער אין דער נייער גרויסער שטוב). דער גוי האָט געקלאַפּט מיטן קאָפ אין טיר, מיט די פאַרפרוירענע הענט האָט ער שוין נישט געקענט רירן. דער רב האָט אים געעפנט און מען האָט אים אָפּגעראַטעוועט{{הערה|שם=עפל}}.
 אין דער ישיבה איז גאָר גיך באַקאַנט געוואָרן
@@ שורה 32: / שורה 28: @@
 וואָך, אַזוי, אַז די מאַלטשער ישיבה האָט געהאַט
 ראשי־ישיבות, חוץ דעם משגיח, וועלכער פלעגט
-פון צייט צו צייט זאָגן „מוסר“{{הערה|שם=עפל474}}.
+פון צייט צו צייט זאָגן „מוסר“{{הערה|שם=עפל}}.
 די ישיבה האָט עקסיסטירט ביז יולי 1914, ווען עס איז אויסגעבראָכן די [[ערשטע וועלט-מלחמה|ערשטע וועלט־מלחמה]], די תלמידים זענען צוליב דער מלחמה זיך צעפאָרן אין זייערע היימען. פאַרן אָנקומען פון די דייטשן איז דעם רב'ס משפּחה אַוועק קיין [[מינסק]]. געבליבן איז נאָר דער רב און די רביצין. דעם רבס זעלטענער ספרים־אוצר איז פאַרניכטעט געוואָרן.
+אין יאָר 1914, פאַר ראש־השנה, שוין אין דער צייט פון דער ערשטער וועלט־מלחמה איז אין מאַלטש באַנייט געוואָרן א נייער בית־עלמין. די ערשטע „קבורה“ איז געווען פון די ייִדישע „שמות“. מען האָט צונויפגעקליבן די צעריסענע ספרים און אָפּגענוצטע סידורים און מחזורים פון שטאָט און איינגעפּאַקט אין פיר קאַסטנס. מען האָט געמאַכט אַ לוויה און זיי מקבר געווען אין אַלע 4 ווינקלען פון בית־עולם. דער רב ר’ דוד־טעבל דיינאָווסקי האָט געהאַלטן אַ רירנדיקן הספּד אין גרויסן בית־המדרש און גאַנץ שטאָט האָט ביטער געוויינט{{הערה|שם=עפל|1={{צ-בוך|מחבר=שמואל עפּעלבוים|נאמען=פנקס מחמש קהילות חרבות|שנת הוצאה=1958|עמ=470-474|קישור=https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yizkor-books/yzk-nybc304969/bernstein-mordechai-wolf-pinkes-fun-finf-fartilikte-kehiles-pruzshene-bereze?book-page=492&book-mode=1up}}}}.
 בעת דער מלחמה פון 1914, ווען די דייטשן האָבן זיך דערנענטערט צו מאַלטש איז פּונקט אויסגעפאַלן פרייטאג און מען האָט געדאַרפט אַנטלויפן. איז מען געגאַנגען צום רב, ווייל עס האָט זיך געהאַנדלט וועגן חילול־שבת. האָט דער רב געזאגט אז מען טאר זיך נישט רירן פון אָרט, ווייל מען וועט מחלל־שבת זיין. האָט דער זיין איידעם ר' שלמה, וועלכער איז שוין געווען אַ ביסל מער מאָדערנע, זיך איינגעקויפט אַ פערד און וועגעלע און האָט דער ערשטער איינגעשפּאַנט און האָט אויסגעשריגן: פאָרט! ווען די סכנה איז גרויס איז עס דוחק שבת און אידן האָבן זיך געלאָזט אין וועג אַריין קיין קאַרטוז־בערעזע{{הערה|שם=משה762}}.
-נאָך דער מלחמה, שוין אין דער צייט פון דער נייער פּוילישער הערשאַפט אין 1924, האָט ר’ דוד־טעבל צוריק פאַרנומען דעם כסא־הרבנות אין פּיאָנטניצע, ביי לאָמזשע{{הערה|שם=עפל474}}.
+נאָך דער מלחמה, שוין אין דער צייט פון דער נייער פּוילישער הערשאַפט אין 1924, האָט ר’ דוד־טעבל צוריק פאַרנומען דעם כסא־הרבנות אין פּיאָנטניצע, ביי לאָמזשע{{הערה|שם=עפל}}.
 ער איז געווען, ווי אַלע מוסר’ניקעס, אַ קעגנער פון ציוניזם. עולים קיין א“י זיינען ביי אים געווען פאַררעכנט ווי געצנדינער. פאַרן חורבן האָט ער אַרויסגעגעבן אַ ספר מיטן נאָמען „לקראת צמא“ (קעגן דורשטיקן). ער האָט דאָס וואָרט „צמא“ געמאַכט פאַר אַ ראשי תיבות: ציוניסטן, מזרחיסטן, אגודייסטן. אין דעם ספר איז הרב דיינאָווסקי קעגן אַלע פּאַרטייען, נאָר דער בית מדרש און די תורה איז גוט פאַר אידן. ווען אין א“י האָבן אויסגעבראָכן אומרוען, האָט ער געדרשנט אין זיין בית מדרש, אַז אידן דאַרפן זיין ווי אַ וואָרעם (תולעת), וועלן זיי נישט האָבן וואָס מורא צו האָבן (באַציענדיק זיך אויפן פּסוק אין ישעיהו: אל תיראי תולעת יעקב). ווען זיי וועלן אָבער אויפהייבן דעם קאָפּ, פאָדערנדי אַ אידישע מדינה, וועלן די אַראַבער זיי צעטרעטן. פונדעסטוועגן האָבן די ציוניסטן, און באַזונדערס די ציוניסטישע יוגנט, געהאַט די הויפּט השפּעה אויפן אידישן געזעלשאַפטלעכן לעבן{{הערה|שם=לאמזשע271}}.
-ר' דוד־טעבל דיינאָווסקי איז אומגעקומען על־קידוש־השם צוזאַמען מיט זיין עדה{{הערה|שם=עפל474}}, אין לאַגער פון זאַמבראָוו אין יאַנואַר 1943{{הערה|שם=לאמזשע270}}
+ר' דוד־טעבל דיינאָווסקי איז אומגעקומען על־קידוש־השם צוזאַמען מיט זיין עדה{{הערה|שם=עפל}}, אין לאַגער פון זאַמבראָוו אין יאַנואַר 1943{{הערה|שם=לאמזשע270}}
 == רעפערענצן ==