בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
|||
| שורה 6: | שורה 6: | ||
'''מָ'''עוֹז צוּר יְשׁוּעָתִי{{ביאור|באזירט אויפ'ן פסוק {{תנך|תהלים|לא|ג}} הֱיֵה לִי לְצוּר מָעוֹז לְבֵית מְצוּדוֹת לְהוֹשִׁיעֵנִי. דער אויסדרוק "מעוז צור ישועתי" ערשיינט אויך אינעם פיוט פון [[רבי שלמה אבן גבירול]], "שחר קמתי להודות".}} לְךָ נָאֶה לְשַׁבֵּחַ | '''מָ'''עוֹז צוּר יְשׁוּעָתִי{{ביאור|באזירט אויפ'ן פסוק {{תנך|תהלים|לא|ג}} הֱיֵה לִי לְצוּר מָעוֹז לְבֵית מְצוּדוֹת לְהוֹשִׁיעֵנִי. דער אויסדרוק "מעוז צור ישועתי" ערשיינט אויך אינעם פיוט פון [[רבי שלמה אבן גבירול]], "שחר קמתי להודות".}} לְךָ נָאֶה לְשַׁבֵּחַ | ||
תִּכּוֹן בֵּית תְּפִלָּתִי וְשָׁם תּוֹדָה נְזַבֵּחַ | תִּכּוֹן בֵּית תְּפִלָּתִי וְשָׁם תּוֹדָה נְזַבֵּחַ | ||
:לְעֵת תָּכִין מַטְבֵּחַ{{ביאור|באזירט אויפ'ן פסוק {{תנ"ך|ישעיהו|יד|כא}}: "הָכִינוּ לְבָנָיו מַטְבֵּחַ", וואס רעדט איבער די שטראף וואס וועט קומען אויף די אימפעריע פון בבל. אויך אויף מלכות אדום געפונט מען דעם אויסדרוק "טבח, אין {{תנך|ישעיהו|לד|ו}}}} מִצָּר הַמְנַבֵּחַ | |||
אָז אֶגְמֹר, בְּשִׁיר מִזְמוֹר, חֲנֻכַּת הַמִּזְבֵּחַ: | אָז אֶגְמֹר, בְּשִׁיר מִזְמוֹר, חֲנֻכַּת הַמִּזְבֵּחַ: | ||
'''רָ'''עוֹת שָׂבְעָה נַפְשִׁי בְּיָגוֹן כֹּחִי כָּלָה | '''רָ'''עוֹת שָׂבְעָה נַפְשִׁי בְּיָגוֹן כֹּחִי כָּלָה | ||
חַיַּי מֵרְרוּ בְקֹשִׁי בְּשִׁעְבּוּד מַלְכוּת עֶגְלָה{{ביאור|דאס מיינט גלות מצרים, אזוי ווי עס שטייט "עֶגְלָה יְפֵה פִיָּה מִצְרָיִם", {{תנך|ירמיה|מו|כ}}.}} | חַיַּי מֵרְרוּ בְקֹשִׁי בְּשִׁעְבּוּד מַלְכוּת עֶגְלָה{{ביאור|דאס מיינט גלות מצרים, אזוי ווי עס שטייט "עֶגְלָה יְפֵה פִיָּה מִצְרָיִם", {{תנך|ירמיה|מו|כ}}.}} | ||
:וּבְיָדוֹ הַגְּדוֹלָה הוֹצִיא אֶת הַסְּגֻלָּה | |||
חֵיל פַּרְעֹה, וְכָל זַרְעוֹ, יָרְדוּ כְּאֶבֶן בִּמְצוּלָה: | חֵיל פַּרְעֹה, וְכָל זַרְעוֹ, יָרְדוּ כְּאֶבֶן בִּמְצוּלָה: | ||
'''דְּ'''בִיר קָדְשׁוֹ{{ביאור|באזירט אויפ'ן פסוק "בְּנׇשְׂאִי יָדַי אֶל דְּבִיר קׇדְשֶׁךָ", תהלים כח, ב, וואס גייט ארויף אויפ'ן בית המקדש. זע בראשית רבה, נח, ז.}} הֱבִיאַנִי  וְגַם שָׁם לֹא שָׁקַטְתִּי | '''דְּ'''בִיר קָדְשׁוֹ{{ביאור|באזירט אויפ'ן פסוק "בְּנׇשְׂאִי יָדַי אֶל דְּבִיר קׇדְשֶׁךָ", תהלים כח, ב, וואס גייט ארויף אויפ'ן בית המקדש. זע בראשית רבה, נח, ז.}} הֱבִיאַנִי  וְגַם שָׁם לֹא שָׁקַטְתִּי | ||
וּבָא נוֹגֵשׂ וְהִגְלַנִי  כִּי זָרִים עָבַדְתִּי | וּבָא נוֹגֵשׂ וְהִגְלַנִי  כִּי זָרִים עָבַדְתִּי | ||
:וְיֵין רַעַל מָסַכְתִּי  כִּמְעַט שֶׁעָבַרְתִּי | |||
קֵץ בָּבֶל, זְרֻבָּבֶל, לְקֵץ שִׁבְעִים נוֹשַׁעְתִּי: | קֵץ בָּבֶל, זְרֻבָּבֶל, לְקֵץ שִׁבְעִים נוֹשַׁעְתִּי: | ||
'''כְּ'''רוֹת קוֹמַת בְּרוֹשׁ{{ביאור|מרדכי הצדיק ווערט אזוי גערופן "ברוש זה מרדכי" מגילה י, ב.}} בִּקֵּשׁ   אֲגָגִי בֶּן הַמְּדָתָא | '''כְּ'''רוֹת קוֹמַת בְּרוֹשׁ{{ביאור|מרדכי הצדיק ווערט אזוי גערופן "ברוש זה מרדכי" מגילה י, ב.}} בִּקֵּשׁ   אֲגָגִי בֶּן הַמְּדָתָא | ||
וְנִהְיָתָה לוֹ לְפַח וּלְמוֹקֵשׁ  וְגַאֲוָתוֹ נִשְׁבָּתָה | וְנִהְיָתָה לוֹ לְפַח וּלְמוֹקֵשׁ  וְגַאֲוָתוֹ נִשְׁבָּתָה | ||
:רֹאשׁ יְמִינִי נִשֵּׂאתָ  וְאוֹיֵב שְׁמוֹ מָחִיתָ | |||
רֹב בָּנָיו, וְקִנְיָנָיו{{ביאור|באציט זיך צום פסוק {{תנך|אסתר|ה|יא}} "אֶת כְּב֥וֹד עׇשְׁר֖וֹ וְרֹ֣ב בָּנָ֑יו", אז דאס אלעס איז אונטערגעגאנגען ווען מ'האט אים געהאנגען.}}, עַל הָעֵץ תָּלִיתָ: | רֹב בָּנָיו, וְקִנְיָנָיו{{ביאור|באציט זיך צום פסוק {{תנך|אסתר|ה|יא}} "אֶת כְּב֥וֹד עׇשְׁר֖וֹ וְרֹ֣ב בָּנָ֑יו", אז דאס אלעס איז אונטערגעגאנגען ווען מ'האט אים געהאנגען.}}, עַל הָעֵץ תָּלִיתָ: | ||
'''יְ'''וָנִים נִקְבְּצוּ עָלַי  אֲזַי בִּימֵי חַשְׁמַנִּים | '''יְ'''וָנִים נִקְבְּצוּ עָלַי  אֲזַי בִּימֵי חַשְׁמַנִּים | ||
וּפָרְצוּ חוֹמוֹת מִגְדָּלַי  וְטִמְּאוּ כָּל הַשְּׁמָנִים | וּפָרְצוּ חוֹמוֹת מִגְדָּלַי  וְטִמְּאוּ כָּל הַשְּׁמָנִים | ||
:וּמִנּוֹתַר קַנְקַנִּים  נַעֲשָׂה נֵס לַשּׁוֹשַׁנִּים{{ביאור|א כינוי אויף די אידן, ווי עס שטייט אין פסוק {{תנך|שיר השירים|ב|ב|}} "כְּשֽׁוֹשַׁנָּה֙ בֵּ֣ין הַחוֹחִ֔ים כֵּ֥ן רַעְיָתִ֖י בֵּ֥ין הַבָּנֽוֹת".}} | |||
בְּנֵי בִינָה, יְמֵי שְׁמוֹנָה, קָבְעוּ שִׁיר וּרְנָנִים: | בְּנֵי בִינָה, יְמֵי שְׁמוֹנָה, קָבְעוּ שִׁיר וּרְנָנִים: | ||
'''חֲ'''שׂוֹף '''זְ'''רוֹעַ '''קָ'''דְשֶׁךָ{{ביאור|באזירט אויפ'ן פסוק {{תנך|ישעיהו|נב|י}}: "חָשַׂף ה' אֶת זְרוֹעַ קָדְשׁוֹ".}}  וְקָרֵב קֵץ הַיְשׁוּעָ | '''חֲ'''שׂוֹף '''זְ'''רוֹעַ '''קָ'''דְשֶׁךָ{{ביאור|באזירט אויפ'ן פסוק {{תנך|ישעיהו|נב|י}}: "חָשַׂף ה' אֶת זְרוֹעַ קָדְשׁוֹ".}}  וְקָרֵב קֵץ הַיְשׁוּעָ | ||
נְקֹם נִקְמַת עֲבָדֶיךָ  מֵאֻמָּה הָרְשָׁעָה | נְקֹם נִקְמַת עֲבָדֶיךָ  מֵאֻמָּה הָרְשָׁעָה | ||
:כִּי אָרְכָה הַשָּׁעָה  וְאֵין קֵץ לִימֵי הָרָעָה | |||
דְּחֵה אַדְמוֹן, בְּצֵל צַלְמוֹן, הָקֵם לָנוּ רוֹעִים שִׁבְעָה: | דְּחֵה אַדְמוֹן, בְּצֵל צַלְמוֹן, הָקֵם לָנוּ רוֹעִים שִׁבְעָה: | ||
| שורות = יא | | שורות = יא | ||
}} | }} | ||
{{מנוקד|'''מָעוֹז צוּר''' (יְשׁוּעָתִי)}} איז א פיוט וואס ווערט געזינגען נאכן אנצינדן די [[חנוכה ליכט]]. דער פיוט גייט אדורך די גלות'ן אין וואס די אידן האבן זיך געפינען, און ברענגט ארויס די לויב צום באשעפער וואס האט זיי געהאלפן און געראטעוועט. | {{מנוקד|'''מָעוֹז צוּר''' (יְשׁוּעָתִי)}} איז א פיוט וואס ווערט געזינגען נאכן אנצינדן די [[חנוכה ליכט]], און איז דער פּאפּולערסטער פון די [[חנוכה]] זמירות. דער פיוט גייט אדורך די גלות'ן אין וואס די אידן האבן זיך געפינען, און ברענגט ארויס די לויב צום באשעפער וואס האט זיי געהאלפן און געראטעוועט. | ||
דער פיוט איז | דער פיוט איז געשריבן געווארן אין אשכנז סוף אלף הרביעי. דער מחבר איז אן אומבאקאנטער פייטן מיטן נאמען מרדכי, ווי געצייגט אין די אקראסטיך פון די ערשטע פינף סטראפן. דער געזאנג האט זוכה געווען צו א פארשפרייטונג אינערהאלב כמעט אלע שטרעמונגען פון אידישן פאלק, [[אשכנזים]] ווי [[ספרדים]]{{הערה|שער יששכר, מאמר ב' לחנוכה}}, סיידן די [[תימן|תימנ'ער]] אידן, און ווערט באטראכט אלס סינאנים צום צינדן חנוכה ליכט. | ||
== מחבר == | == צייט און מחבר == | ||
דער אידענטיטעט פונעם מחבר פון מעוז צור, אויסער זיין נאמען מרדכי, איז נישט באקאנט מיט א קלארקייט און עס זענען פארהאן פארשידענע השערות{{הערה|{{היברובוקס|דוד ליפסון|המעין|58472|page=30|קעפל='מעוז צור' ממבט היסטורי|באנד=מו [ב]|שנת הוצאה=תשס"ו|עמ=29–34}}; אוצר השירה והפיוט, כרך ג', עמ' 7}}. | דער אידענטיטעט פונעם מחבר פון מעוז צור, אויסער זיין נאמען מרדכי, איז נישט באקאנט מיט א קלארקייט און עס זענען פארהאן פארשידענע השערות{{הערה|{{היברובוקס|דוד ליפסון|המעין|58472|page=30|קעפל='מעוז צור' ממבט היסטורי|באנד=מו [ב]|שנת הוצאה=תשס"ו|עמ=29–34}}; אוצר השירה והפיוט, כרך ג', עמ' 7}}. דאס געבוי פונעם פיוט זאגט עדות אויף שטריכן פונעם ספרד'ישן סטיל פיוט וועלכע האבן אנגעהויבן אריינדרינגען אין אשכנז. אן ענליכער פיוט איבער'ן הצלה פון שטאט [[וורמייזא]] אין ד'תתקס"א, שיינט צו דינען אלס קאפיע פון מעוז צור, דאס ברענגט אויף אז עס איז פארפאסט געווארן נאך פריער פון דעם{{הערה|שם=פרנקל|{{צ-זשורנאל|אברהם פרנקל|הזמר על הצלת וורמייזא וזמן חיבורו של 'מעוז צור'|המעין|נד [ב]|עמ=11|קישור=https://www.machonso.org/hamaayan/?gilayon=32&id=1058}}}}. | ||
איין השערה איז אז | איין השערה איז אז דער מחבר איז [[רבי מרדכי בן הלל]] פון [[נירנבערג]], מחבר פון ספר מרדכי אויף ש"ס. אנדערע שאצן אז דאס איז רבי מרדכי בר יצחק הלוי, מחבר פון זמר [[מה יפית]], און זיי צייגן אן אויף ענליכקייטן צווישן די צוויי פיוטים{{הערה|אוצר השירה והפיוט, חלק ג', מעוז צור}}; אבער אויך דער אידענטעט פון יענעם רבי מרדכי איז נישט באקאנט. טייל זאגן אז עס איז רבי מרדכי ב"ר יצחק קמחי פון די [[חכמי פרובינצא]] אן אייניקל פון [[רד"ק]]. אנדערע צייגן אן אויף רבי מרדכי ב"ר יצחק געברענגט אין תוספות{{הערה|{{בבלי|נדה|לו|א}} ד"ה והלכתא; זעט אבער אין תוס' הרא"ש וואו דער זעלבער קושיא ווערט געברענגט אין נאמען פון רבי יום טוב ב"ר יצחק}}. | ||
דער ערשטער מאל מען געפונט דאס אין דרוק איז אין א בענטשערל אין שטאט פראג. אין אנהייב געפינט מען דאס בלויז אלס פיוט לכבוד חנוכה, און נישט דווקא בשייכות מיט די ליכט אבער אין שפעטערדיגע דרוקן איז דאס שוין יא אן אינטערגראלער טייל פון דאס ליכט צינדן. מען געפונט דאס אויך אין די ספרי המנהג פון אשכנז, אבער נישט אין די פריע ספרדי'שע מקורות, וואו עס איז הערשט אריין שפעטער{{הערה|זעט [https://tora-forum.co.il/threads/האם-פיוט-מעוז-צור-קשור-במיוחד-לחנוכה.3676/post-43864 דא] פאר די מקורות}}. | דער ערשטער מאל מען געפונט דאס אין דרוק איז אין א בענטשערל אין שטאט פראג. אין אנהייב געפינט מען דאס בלויז אלס פיוט לכבוד חנוכה, און נישט דווקא בשייכות מיט די ליכט אבער אין שפעטערדיגע דרוקן איז דאס שוין יא אן אינטערגראלער טייל פון דאס ליכט צינדן. מען געפונט דאס אויך אין די ספרי המנהג פון אשכנז, אבער נישט אין די פריע ספרדי'שע מקורות, וואו עס איז הערשט אריין שפעטער{{הערה|זעט [https://tora-forum.co.il/threads/האם-פיוט-מעוז-צור-קשור-במיוחד-לחנוכה.3676/post-43864 דא] פאר די מקורות}}. | ||
==אינהאלט== | ==אינהאלט== | ||
דער | דער מעוז צור באשטייט פון זעקס סטראָפן. | ||
דער ערשטער סטראָף דינט אלס אריינפיר, און דערקלערט אז עס איז פאסיג צו לויבן דעם אויבערשטן וואס איז א פארזיכערונג און א באשיצער, און בעט א תפילה אז עס זאל שוין אויפגעבויט ווערן דער [[בית המקדש]] און דארט וועט מען מקריב זיין א קרבן תודה, צו דאנקען אויפ'ן אויסשעכטן דעם פיינט, און דעמאלטס וועט מען צוענדיגן מיט'ן געזאנג אויפ'ן באנייען דעם מזבח. טייל ערקלערן אז דא בעט דער פייטן אויפ'ן ישועה פון גלות אדום, און דאן וועט מען צוענדיגן דעם זמר אז ס'זאל אויך אנטהאלטן דעם לויב אויפן ענדגילטיגן ישועה פון דעם לעצטן גלות{{הערה|רבי אשר זאב שרייבער, תבונות מועד}}{{הבהרה|וואס איז די סברא פון אנדערן "טייל"? אוודאי מיינט דאס דער פייטן.}}. | דער ערשטער סטראָף דינט אלס אריינפיר, און דערקלערט אז עס איז פאסיג צו לויבן דעם אויבערשטן וואס איז א פארזיכערונג און א באשיצער, און בעט א תפילה אז עס זאל שוין אויפגעבויט ווערן דער [[בית המקדש]] און דארט וועט מען מקריב זיין א קרבן תודה, צו דאנקען אויפ'ן אויסשעכטן דעם פיינט, און דעמאלטס וועט מען צוענדיגן מיט'ן געזאנג אויפ'ן באנייען דעם מזבח. טייל ערקלערן אז דא בעט דער פייטן אויפ'ן ישועה פון גלות אדום, און דאן וועט מען צוענדיגן דעם זמר אז ס'זאל אויך אנטהאלטן דעם לויב אויפן ענדגילטיגן ישועה פון דעם לעצטן גלות{{הערה|רבי אשר זאב שרייבער, תבונות מועד}}{{הבהרה|וואס איז די סברא פון אנדערן "טייל"? אוודאי מיינט דאס דער פייטן.}}. | ||
| שורה 75: | שורה 75: | ||
==ניגון== | ==ניגון== | ||
דער ניגון מיט וואס עס איז איינגעפירט צו זינגען דעם פיוט | דער ניגון מיט וואס עס איז איינגעפירט צו זינגען דעם פיוט איז גאר אן אלטער, און איז געזינגען געווארן אין דייטשלאנד פאר הונדערטער יארן. דער ניגון פאסט שטארק אריין מיט די אייגנארטיגע אויסשטעל פון די גראמען פון דעם פיוט, און עס לאזט זיך זאגן אז דער פיוט איז אריגינעל פארפאסט געווארן צו זינגען מיט דעם ניגון. | ||
דער ניגון איז גאר שטארק | דער ניגון איז גאר שטארק פארשפרייט געווארן, און עס זענען פארפאסט געווארן נאך א צאל פיוטים וואס צו זינגען מיט דעם ניגון. | ||
דער ניגון פלעגט | דער ניגון פלעגט אויך געזינגען ווערן אין דייטשלאנד ביי די גוים, און איז אפילו פארהאן אויף געוויסע [[כוראל]]ן און קירכע לידער, אבער די פארשער זענען נישט פאראייניגט ווער עס האט עס גענומען פון וועם, וויבאלד עס איז פארהאן גאר אלטע מקורות אז עס איז געזונגען געווארן ביי די אידן פאר א לאנגע צייט{{הערה|[[דוד אסף]], [https://onegshabbat.blogspot.com/2013/11/blog-post%2029.html גלגולו של ניגון: מה למרטין לותר ול'מעוז צור'], אינעם "עונג שבת" בלאג, נאוועמבער 29, 2013}}. | ||
אנדערע זענען נישט געווען צופרידן אז מען זינגט דעם ניגון אויף מעוז צור, און האבן פארפאסט אנדערע ניגונים דערויף | אנדערע זענען נישט געווען צופרידן אז מען זינגט דעם ניגון אויף מעוז צור, און האבן פארפאסט אנדערע ניגונים דערויף, צווישן זיי [[רבי יעקב עטלינגער]]{{הערה|{{יוטיוב|QjXNYTKVmOI|בנימין נויפעלד|שם=מעוז צור - בלחן עתיק לגאון הקדוש רבי יעקב עטלינגער - בעל "ערוך לנר" זיע"א|סוג=ניגון}}}}. אזוי אויך דער חזן [[לייב גלאנץ]] האט געשריבן ארטיקלען דערוועגן, און האט פארפאסט א נייעם ניגון באזירט אויף די אלגעמיינער נוסח פון די ברכות ביים צינדן די חנוכה ליכט{{הערה|שם=לחן גלנץ|{{דבר|לייב גלאנץ|על חטא שחטאנו ב"מעוז צור"|19551209|50}}}}{{הערה|[[לייב גלאנץ]], '''מעוז צור ישועתי: שיר חנוכה''', תל אביב: ספריה מוזיקלית קטנה (74), תשט"ז 1955}}. | ||
אין געוויסע חצרות פארפאסט מען יעדן יאר לכבוד חנוכה א פרישע יצירה אויף מעוז צור. | אין געוויסע חצרות פארפאסט מען יעדן יאר לכבוד חנוכה א פרישע יצירה אויף מעוז צור. | ||
== | <!-- <score sound="1" midi="1">\relative c' { c g c f e d c4. g'8 g4 a d, e8 f8 e4 d c4. c8 c4 g c f e d c4. g'8 g4 a d, e8 f8 e4 d c2 g'4. g8 a4 b c2 g c4 b a g g8 f e f d2 e4. f8 g4. a8 d,4. e8 f2 e4 c a' g8 f e4 f g2 e4. f8 g4. a8 d,4. e8 f2 e4 c a' g8 f e4 d c2}</score> | ||
--> | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | |||
*{{אייוועלט|32200|זמירות לחנוכה - מעוז צור}} | *{{אייוועלט|32200|זמירות לחנוכה - מעוז צור}} | ||
* {{לינק|אדרעס=https://tora-forum.co.il/threads/פיוט-מעוז-צור-קישורי-אשכולות-קבצים.39603/|קעפל=פיוט מעוז צור + קישורי אשכולות + קבצים|זייטל=פורום לתורה}} | * {{לינק|אדרעס=https://tora-forum.co.il/threads/פיוט-מעוז-צור-קישורי-אשכולות-קבצים.39603/|קעפל=פיוט מעוז צור + קישורי אשכולות + קבצים|זייטל=פורום לתורה}} | ||