בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(←קרובות: פארברייטערט) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|פעאטישע תפילות צו זאגן ביים דאווענען}} | {{דעסקריפציע|פעאטישע תפילות צו זאגן ביים דאווענען}} | ||
{{דרעפט}} | {{דרעפט}} | ||
א '''פיוט''' איז א קונסטליכער פאעטישער שאפונג, אין פארום פון א געדיכט אדער ליד, וואס איז אריינגעשטעלט געווארן צו זאגן ביים דאווענען, אלס הוספה צו דער נוסח התפילה, בעיקר אין ספעציעלע שבתים און ימים טובים. א פיוט ברענגט ארויס אין פאעטישע שטריכן געפילן פון לויב, געבעט אדער קלאג. עס זענען פאראן פארשידנארטיגע מנהגים וואספארא פיוטים צו זאגן ביים דאווענען, און אויף וועלכן אופן. | |||
א '''פיוט''' איז א קונסטליכער פאעטישער שאפונג, אין פארום פון א געדיכט אדער ליד, וואס איז אריינגעשטעלט געווארן | |||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
דאס ווארט פיוט שטאמט פון גריכישן ποιητής (פּאָעט, שאַפער){{הערה| שו"ת הר"י מיגאש (סימן רד): "וביאור מילת פיוט עיקרה מלשון שירה מלשון יון שקוראים למשורר פיטאנ"א".}} | דאס ווארט פיוט ווערט ערשט דערמאנט אין מדרש רבה{{הערה|{{רבה|בראשית|פה|ב}}}}, און שטאמט פון גריכישן ποιητής (פּאָעט, שאַפער){{הערה| שו"ת הר"י מיגאש (סימן רד): "וביאור מילת פיוט עיקרה מלשון שירה מלשון יון שקוראים למשורר פיטאנ"א".}} | ||
מיר געפונען אין די תורה א צאל [[שירה|שירות]] וואס זענען אין סטיל פון א ליד, א שטייגער ווי דער [[שירת הים]]. אין די נביאים | <!-- מיר געפונען אין די תורה א צאל [[שירה|שירות]] וואס זענען אין סטיל פון א ליד, א שטייגער ווי דער [[שירת הים]]. אין די נביאים געפונען זיך מערערע פאעטישע געזאנגען, ווי [[תהלים]], [[שיר השירים]] און [[אשת חיל]] סוף ספר משלי. | ||
--> | |||
פיוטים האבן זיך ערשט אנטוויקלט אין [[ארץ ישראל]] אנגעהויבן פון ענדע תקופת התלמוד. עס איז נישט אינגאנצן קלאר צי זיי זענען אויפגעקומען בלויז ווי נאטירליכע אויסדרוקן פון אידישע געפילן אדער ווי א בכוונה׳דיגער פארשלייערטער ענטפער צו רדיפות. אין יעדנספאל האבן פיוטים געדינט א באזונדערן ציל ווען למשל א גזירה פונעם [[ביזאנטישע אימפעריע|ביזאנטישן]] קייסער [[יוסטיניאן דער ערשטער]] (ד'שי"ג) האט פארבאטן דאס לערנען תורה. וויבאלד די ליטורגיע זעלבסט איז נישט געווארן פארבאטן, האט מען גענוצט די פיוטים צו אריינלייגן אזעלכע יסודות׳דיגע מצוות ווי שמירת שבת און ימים טובים און צו רופן דעם עולם צו ליב האבן די תורה, צו גלייבן אין גאט, און שטעלן איר האפענונג און צוטרוי אין גאט׳ס השגחה פרטית. די דיכטונגען האבן אויך געדינט ווי א דערמאנונג פון די פארגאנגענהייט ווען גאט האט געוויזן אז ער האט נישט פארלאזט זיין אויסדערוועלט פאלק. | |||
די פארצייטישע פיוטים | די פארצייטישע פיוטים האבן נישט פארמאגט קיין גראמען אבער זענען געווען אויף א פאעטישער סטיל, און טייל האבן אויך פארמאגט [[אקראסטיך]] פון אלף-בית. טייל פון זיי זענען אריין אין נוסח התפילה, א שטייגער ווי [[א-ל ברוך גדול דעה]], [[א-ל אדון]], און די [[קדושתא|קדושתאות]]. אין די סידורים פון די גאונים געפינט מען אויך א גרויסע צאל פיוטים וואס זענען נישט לויט'ן גראם, א שטייגער ווי די [[אזהרות]] אויף שבועות, און די פיוטי "עבודה" פון יום כיפור. | ||
אין די "קלאסישער תקופה" פון פיוט, איז שטארק אויסגעברייטערט געווארן דאס שאפונג פון פיוטים, און האט אוועקגעשטעלט א גאנצע סעריע פון פיוטים אויף יעדן פון די שבתים און ימים טובים, צו זאגן ביי די ברכות קריאת שמע און שמונה עשרה. | אין די "קלאסישער תקופה" פון פיוט, איז שטארק אויסגעברייטערט געווארן דאס שאפונג פון פיוטים, און האט אוועקגעשטעלט א גאנצע סעריע פון פיוטים אויף יעדן פון די שבתים און ימים טובים, צו זאגן ביי די ברכות קריאת שמע און שמונה עשרה. | ||
| שורה 18: | שורה 17: | ||
==נעמען פון די פיוטים== | ==נעמען פון די פיוטים== | ||
אין דער קלאסישער תקופה פון פיוט, זענען פארפאסט געווארן פיוטים-סעריעס צו זאגן דורכאויס דעם דאווענען, צוזאמגעפלאכטן מיט די נוסח התפילה, אדער אנשטאט די אלגעמיינע נוסח. | אין דער קלאסישער תקופה פון פיוט, זענען פארפאסט געווארן פיוטים-סעריעס צו זאגן דורכאויס דעם דאווענען, צוזאמגעפלאכטן מיט די נוסח התפילה, אדער אנשטאט די אלגעמיינע נוסח. | ||
די פיוטים וועגן אנגערופן מיט נעמען, באזירט אויפ'ן ארט אינעם סדר התפילה וואו עס איז אריינגעשטעלט. | די פיוטים וועגן אנגערופן מיט נעמען, באזירט אויפ'ן ארט אינעם סדר התפילה וואו עס איז אריינגעשטעלט. | ||
| שורה 25: | שורה 23: | ||
===יוצרות=== | ===יוצרות=== | ||
אריגינעל האט זיך דער טערמין ׳יוצרות׳ באצויגן צו דעם פיוטים-סעריע פון די ברכות קריאת שמע. | |||
די פיוטים פון ברכות קריאת שמע זענען איינגעטיילט אין זיבן חלקים, און זיי ווערן אלע אנגערופן מיט'ן שם הכולל "'''יוצר'''" וואס איז אויך דער נאמען פונעם ערשטן טייל פון די סעריע; די ברכה פון [[יוצר אור]]. | די פיוטים פון ברכות קריאת שמע זענען איינגעטיילט אין זיבן חלקים, און זיי ווערן אלע אנגערופן מיט'ן שם הכולל "'''יוצר'''" וואס איז אויך דער נאמען פונעם ערשטן טייל פון די סעריע; די ברכה פון [[יוצר אור]]. | ||
| שורה 31: | שורה 29: | ||
:'''בעפאר קריאת שמע''' | :'''בעפאר קריאת שמע''' | ||
::א. '''יוצר''' - | ::א. '''יוצר''' - געזאגט אנהייב פון די ברכה יוצר אור, נאך די ווערטער "עושה שלום ובורא את הכל". | ||
::ב. '''אופן''' - | ::ב. '''אופן''' - געזאגט צווישן די פסוקים "קדוש" און "ברוך כבוד" [ביי די נוסח פון "והאופנים וחיות הקודש"]. | ||
::ג. '''מאורה''' - | ::ג. '''מאורה''' - געזאגט בעפאר'ן אויסלאז פון די ברכה "יוצר המאורות". | ||
::ד. '''אהבה''' - | ::ד. '''אהבה''' - געזאגט בעפאר'ן אויסלאז "הבוחר בעמו ישראל באהבה", איידער קריאת שמע. | ||
:'''נאך קריאת שמע''' | :'''נאך קריאת שמע''' | ||
::ה. '''זולת''' - | ::ה. '''זולת''' - געזאגט נאך די ווערטער אֵין אֱ-לֹהִים זוּלָתֶךָ. געווענליך ענדיגט זיך עס מיט א בקשה אויף די גאולה, אזוי ווי די נושא פון דעם ברכה. | ||
::ו. דערנאך א פיוט וואס מען זאגט נאכ'ן פסוק "מי כמוכה" - געווענליך רעדט דער פיוט ארום איבער יציאת מצרים און שירת הים. | ::ו. דערנאך א פיוט וואס מען זאגט נאכ'ן פסוק "מי כמוכה" - געווענליך רעדט דער פיוט ארום איבער יציאת מצרים און שירת הים. | ||
::ז. '''גאולה''' - | ::ז. '''גאולה''' - פאר'ן אויסלאז פון די ברכה "גאל ישראל". אין די קלאסישע תקופה פון פיוט הייבן זיך די סארט פיוטים אן מיט די ווערטער "ה' מלכנו...". | ||
לויט געוויסע פיוט-פארשער{{הערה|יצחק משה עלבאגען און נאך}} זענען די פיוטים אריגינעל פארפאסט געווארן צו זאגן אנשטאט די אלגעמיינע נוסח פון ברכות קריאת שמע, אבער נאך די קלאסישע תקופה פון פיוט איז דאס צוגעלייגט געווארן אלס הוספה צו דעם באשטימטן נוסח התפילה. אין די אייראפעאישע קהילות איז דאס זאגן די פיוטים באטראכט געווארן וואלונטיריש; אין די קהילות פון [[אשכנז]] האט מען אנגעהאלטן דאס זאגן די פיוטים פון '''יוצר''', '''אופן''' און '''זולת''', און דאס איבריגע האט מען אויסגעלאזט. | |||
===קרובות=== | ===קרובות=== | ||
די פיוטים-סעריע וואס ווערט געזאגט דורכ'ן בעל תפילה, אינערהאלב די הויכע שמונה עשרה, ווערט אנגערופן '''קרובות''' (אין די ספרים פון מנהגי אשכנז ווערן זיי גערופן '''קרובץ'''). | די פיוטים-סעריע וואס ווערט געזאגט דורכ'ן בעל תפילה, אינערהאלב די הויכע שמונה עשרה, ווערט אנגערופן '''קרובות''' (אין די ספרים פון מנהגי אשכנז ווערן זיי גערופן '''קרובץ'''). | ||