אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:ניו יארק סיטי"

206 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 1 יאָר
ק
החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע"
ק (החלפת טקסט – "גרענעץ" ב־"גרעניץ")
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע")
 
(15 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{Coord|40.71666667|-74|display=title}}{{דעסקריפציע|שטאט}}
[[טעקע:5Boroughs NYC Yiddish.png|קליין|300px|די פינף באראס פון ניו יארק סיטי (אין אידיש)]]
[[טעקע:5Boroughs NYC Yiddish.png|קליין|300px|די פינף באראס פון ניו יארק סיטי (אין אידיש)]]
די '''שטאָט ניו־יאָרק''' ({{שפראך-en|New York City}}) איז די [[ליסטע פון שטעט אין די פאראייניגטע שטאטן לויט באפעלקערונג|סאַמע באוואוינסטע שטאָט]] אין די [[פאראייניגטע שטאטן]] און דער צענטער פונעם [[ניו יארק מעטראפאליטען שטח]]. זי געפינט זיך אין דעם [[ניו יארק|שטאַט ניו יארק]] און האט א באפעלקרונג פון 8.8 מיליאן. איר גרויסקייט און שטח איז 321 קוואדראט מייל זייענדיג דעריבער די מערסטע געדיכט באוואוינטע שטאט אין צפון [[אמעריקע]].
די '''שטאָט ניו־יאָרק''' ({{שפראך-en|New York City}}) איז די [[ליסטע פון שטעט אין די פאראייניגטע שטאטן לויט באפעלקערונג|סאַמע באוואוינסטע שטאָט]] אין די [[פאראייניגטע שטאטן]] און דער צענטער פונעם [[ניו יארק מעטראפאליטען שטח]]. זי געפינט זיך אין דעם [[ניו יארק|שטאַט ניו יארק]] און האט א באפעלקרונג פון 8.8 מיליאן. איר גרויסקייט און שטח איז 321 קוואדראט מייל זייענדיג דעריבער די מערסטע געדיכט באוואוינטע שטאט אין צפון [[אמעריקע]].


ניו יארק איז א וויכטיקער צענטער פון אינטערנאציאנאלער דעמאקראטיע, און ווערט אמאל גערופן די קולטורלערע און פינאנציעלע הויפטשטאט פון דער וועלט.
ניו יארק איז א וויכטיגער צענטער פון אינטערנאציאנאלער דעמאקראטיע, און ווערט אמאל גערופן די קולטורלערע און פינאנציעלע הויפטשטאט פון דער וועלט.


די שטאָט ליגט אויף איינעם פון דער וועלטס גרעסטע נאטירלעכע האוונס, און אנטהאלט די פינף [[בארא]]ס: [[מאנהעטן]], [[ברוקלין]], [[בראנקס]], [[סטעטן איילענד]] און [[קווינס]], וואס זענען פאראייניגט געווארן אין איין שטאט אין יאר 1898.
די שטאָט ליגט אויף איינעם פון דער וועלטס גרעסטע נאטירליכע האוונס, און אנטהאלט די פינף [[בארא]]ס: [[מאנהעטן]], [[ברוקלין]], [[בראנקס]], [[סטעטן איילענד]] און [[קווינס]], וואס זענען פאראייניגט געווארן אין איין שטאט אין יאר 1898.


די שטאָט פון ניו יארק שטאמט פון דער גרינדונג אין 1624 פון א האַנדלארט אין [[לאוער מאנהעטען]] דורך קאלאניסטן פון דער [[האלענדישע רעפובליק|האלענדישער רעפובליק]]. אין 1626 האט מען אים געגעבן דעם נאמען [[ניי אמסטערדאם]].<ref name="u-s-history.com">{{cite web |url=http://www.u-s-history.com/pages/h2122.html |title=United States History – History of New York City, New York
די שטאָט פון ניו יארק שטאמט פון דער גרינדונג אין 1624 פון א האַנדלארט אין [[לאוער מאנהעטען]] דורך קאלאניסטן פון דער [[האלענדישע רעפובליק|האלענדישער רעפובליק]]. אין 1626 האט מען אים געגעבן דעם נאמען [[ניי אמסטערדאם]].<ref name="u-s-history.com">{{cite web |url=http://www.u-s-history.com/pages/h2122.html |title=United States History – History of New York City, New York
שורה 26: שורה 27:


== היסטאריע ==
== היסטאריע ==
איידער די אייראפעאישע קאלאניסטן זענען געקומען אין אמעריקע, איז די געגנט פון היינטיקן ניו יארק סיטי געווען באוואוינט דורך פארשידענע גרופעס אלגאנקווין שבטים פון אמעריקאנישע אינדיאנער, איינשליסנדיק די לענאפע וואס זייער היימלאנד האט איינגעשפארט [[סטאטן איילנד]], דעם מערב טייל פון [[לאנג איילענד]], כולל דעם שטח וואס איז היינט ברוקלין און קווינס, אויך מאנהעטן, דעם בראנקט און דעם נידריגן האדסאן טאל.
איידער די אייראפעאישע קאלאניסטן זענען געקומען אין אמעריקע, איז די געגנט פון היינטיגן ניו יארק סיטי געווען באוואוינט דורך פארשידענע גרופעס אלגאנקווין שבטים פון אמעריקאנישע אינדיאנער, איינשליסנדיק די לענאפע וואס זייער היימלאנד האט איינגעשפארט [[סטאטן איילנד]], דעם מערב טייל פון [[לאנג איילענד]], כולל דעם שטח וואס איז היינט ברוקלין און קווינס, אויך מאנהעטן, דעם בראנקט און דעם נידריגן האדסאן טאל.


דער שטח וואו די שטאט געפינט זיך היינט איז געווארן אנטפלעקט אין יאר 1524 דורך [[דזיאוואני דא וועראזאנא]], אן [[איטאליע]]נישער אויספארשעט וואס האט געדינט דעם [[פראנקרייך|פראנצוישן קרוין]]. דאַ וועראַזאַנא האט גערופן דעם ארט "נואוועל אַנגולעם" (פראנצויזיש: Nouvelle Angoulême - נייער [[אנגולעם]]). אין יענער צייט האבן געוואוינט אין דער געגנט עטלעגע 5,000 אמעריקאנער איינגעבוירענע פונעם לענאפע שבט. די אייראפעאישע זידלונג אין דער געגנט האט אנגעהויבן אין יאר 1614, ווען מ'האט אויפגעשטעלט א האלענדיש דערפל אין דרום פון [[מאנהעטן]] אינזל וואו מ'האט געהאנדלט מיט פעלצן. מיט דער צייט האט מען גערופן דעם יישוב [[ניי נידערלאנד]]. אין 1624, האט דער קאלאניע־גובערנאטאר [[פיטער מינואיט]] געקויפט דעם אינזל מאנהעטן פון די לענאפע מיט א בייט פאר סחורה ווערט 60 גולדן. אין 1664 האט אן ענגלישע ארמיי איבערגענומען דעם יישוב און האבן געענדערט זיין נאמען צו "ניו יארק", אויפן נאמען פונעם הערצאג פון יארק, וואס איז שפעטער געווארן דער מלך [[דזשעימס דער צווייטער]]. ביז  1700, האט די באפעלקערונג פון דעם לענאפע זיך פארקענערט צו 200 מענטשן.
דער שטח וואו די שטאט געפינט זיך היינט איז געווארן אנטפלעקט אין יאר 1524 דורך [[דזיאוואני דא וועראזאנא]], אן [[איטאליע]]נישער אויספארשעט וואס האט געדינט דעם [[פראנקרייך|פראנצוישן קרוין]]. דאַ וועראַזאַנא האט גערופן דעם ארט "נואוועל אַנגולעם" (פראנצויזיש: Nouvelle Angoulême - נייער [[אנגולעם]]). אין יענער צייט האבן געוואוינט אין דער געגנט עטלעגע 5,000 אמעריקאנער איינגעבוירענע פונעם לענאפע שבט. די אייראפעאישע זידלונג אין דער געגנט האט אנגעהויבן אין יאר 1614, ווען מ'האט אויפגעשטעלט א האלענדיש דערפל אין דרום פון [[מאנהעטן]] אינזל וואו מ'האט געהאנדלט מיט פעלצן. מיט דער צייט האט מען גערופן דעם יישוב [[ניי נידערלאנד]]. אין 1624, האט דער קאלאניע־גובערנאטאר [[פיטער מינואיט]] געקויפט דעם אינזל מאנהעטן פון די לענאפע מיט א בייט פאר סחורה ווערט 60 גולדן. אין 1664 האט אן ענגלישע ארמיי איבערגענומען דעם יישוב און האבן געענדערט זיין נאמען צו "ניו יארק", אויפן נאמען פונעם הערצאג פון יארק, וואס איז שפעטער געווארן דער מלך [[דזשעימס דער צווייטער]]. ביז  1700, האט די באפעלקערונג פון דעם לענאפע זיך פארקענערט צו 200 מענטשן.
שורה 37: שורה 38:


== געאגראפיע ==
== געאגראפיע ==
ניו יארק סיטי ליגט אויף דריי אינזלען אינעם [[אטלאנטישער אקעאן|אטלאנטישן אקעאן]] צוזאמען מיט א טייל אויף דער יבשה פון [[צפון אמעריקע]]. די שטאָט שליסט איין גאנץ [[מאנהעטן]] אינזל און [[סטעטן איילענד]] און אויך דעם מערב טייל פון [[לאנג איילענד]], ווי אויך עטלעכע קלענערע אינזלען.
ניו יארק סיטי ליגט אויף דריי אינזלען אינעם [[אטלאנטישער אקעאן|אטלאנטישן אקעאן]] צוזאמען מיט א טייל אויף דער יבשה פון [[צפון אמעריקע]]. די שטאָט שליסט איין גאנץ [[מאנהעטן]] אינזל און [[סטעטן איילענד]] און אויך דעם מערב טייל פון [[לאנג איילענד]], ווי אויך עטליכע קלענערע אינזלען.


די שטאט ווערט צוטייל אין פינף באראס, וואס יעדע איינע איז א קאנטי פונעם שטאט [[ניו יארק]]. די באראס זענען:
די שטאט ווערט צוטייל אין פינף באראס, וואס יעדע איינע איז א קאנטי פונעם שטאט [[ניו יארק]]. די באראס זענען:
שורה 62: שורה 63:
[[קווינס]], וואס ליגט אויף לאנג איילענד צפון און מזרח פון ברוקלין, איז די בארא מיטן גרעסטן שטח, 283 קוואדראט ק"מ.
[[קווינס]], וואס ליגט אויף לאנג איילענד צפון און מזרח פון ברוקלין, איז די בארא מיטן גרעסטן שטח, 283 קוואדראט ק"מ.


די פארשידענע טיילן פון דער שטאט ווערן צעטיילט מיט וואסער. א טייל פונעם [[טייך האדסאן]] איז דער גרעניץ צווישן ניו יארק (מאנהעטן און בראנקס) און [[ניו זשערסי]]. דער [[מזרח טייך]] איז דער גרעניץ צווישן מאנהעטן און לאנג אינזל (ברוקלין און קווינס). דער [[טייך הארלעם]] איז דער גרעניץ צווישן מאנהעטן און דעם בראנקס.
די פארשידענע טיילן פון דער שטאט ווערן צעטיילט מיט וואסער. א טייל פונעם [[טייך האדסאן]] איז דער גרעניץ צווישן ניו יארק (מאנהעטן און בראנקס) און [[ניו דזשערסי]]. דער [[מזרח טייך]] איז דער גרעניץ צווישן מאנהעטן און לאנג אינזל (ברוקלין און קווינס). דער [[טייך הארלעם]] איז דער גרעניץ צווישן מאנהעטן און דעם בראנקס.


א קליין שטיקל באדן אין מאנהעטן איז אן אינטערנאציאנאלע טעריטאריע וואו די [[פאראייניגטע פעלקער]] ארגאנציזאציע איז הויפטקווארטירט.
א קליין שטיקל באדן אין מאנהעטן איז אן אינטערנאציאנאלע טעריטאריע וואו די [[פאראייניגטע פעלקער]] ארגאנציזאציע איז הויפטקווארטירט.
שורה 73: שורה 74:


=== וואל סטריט ===
=== וואל סטריט ===
די וויכסטיקסטע עקאָנאָמישע באשטאנדטייל פון ניו יארק סיטי ליגט אין זיין ראָלע אלס די הויפּטקוואַרטיר פאַר די פינאנציעלע אינדוסטריע פון די פאראייניקטע שטאטן, כאראקטעריש באקאנט אלס 'וואל סטריט'. אסאך גרויסע פינאַנציעלע פירמעס זענען הויפטקווארטירט אין ניו יארק סיטי, און די שטאָט איז אויך היים פאר אַ שפרידלדיגער נומער פון נייע פינאַנציעלע 'סטאַרטאַפּ' פירמעס.
די וויכסטיגסטע עקאָנאָמישע באשטאנדטייל פון ניו יארק סיטי ליגט אין זיין ראָלע אלס די הויפּטקוואַרטיר פאַר די פינאנציעלע אינדוסטריע פון די פאראייניגטע שטאטן, כאראקטעריש באקאנט אלס 'וואל סטריט'. אסאך גרויסע פינאַנציעלע פירמעס זענען הויפטקווארטירט אין ניו יארק סיטי, און די שטאָט איז אויך היים פאר אַ שפרידלדיגער נומער פון נייע פינאַנציעלע 'סטאַרטאַפּ' פירמעס.


[[לאוער מאנהעטן]] איז דער דריט-גרעסטער צענטראַל ביזנעס דיסטריקט אין די פאראייניגטע שטאַטן. זי איז היים פאר די ניו יאָרק בערזע אויף וואַל סטריט און די NASDAQ אויף 165 בראָדוויי, רעפּרעזענטירנדיג דערמיט די וועלט'ס גרעסטער און צווייט-גרעסטער סטאַק עקסטשיינדזש האַנדל צענטערן.
[[לאוער מאנהעטן]] איז דער דריט-גרעסטער צענטראַל ביזנעס דיסטריקט אין די פאראייניגטע שטאַטן. זי איז היים פאר די ניו יאָרק בערזע אויף וואַל סטריט און די NASDAQ אויף 165 בראָדוויי, רעפּרעזענטירנדיג דערמיט די וועלט'ס גרעסטער און צווייט-גרעסטער סטאַק עקסטשיינדזש האַנדל צענטערן.
שורה 86: שורה 87:
:סטאטן איילנד: 487,407
:סטאטן איילנד: 487,407


=== יידישע באפעלקערונג ===
=== אידישע באפעלקערונג ===
אומגעפער 1.1 מיליאן אידן וואוינען היינט אין ניו יארק סיטי,{{הערה|{{cite web |url=http://www.simpletoremember.com/vitals/world-jewish-population.htm |title=World Jewish Population |publisher=SimpleToRemember.com – Judaism Online
אומגעפער 1.1 מיליאן אידן וואוינען היינט אין ניו יארק סיטי,{{הערה|{{cite web |url=http://www.simpletoremember.com/vitals/world-jewish-population.htm |title=World Jewish Population |publisher=SimpleToRemember.com – Judaism Online
|accessdate={{ר}}2טן סעפטעמבער, 2012}}}} {{הערה|{{cite web |url=http://dataspace.princeton.edu/jspui/bitstream/88435/dsp01w3763682c/1/JCSNY2011_ComprehensiveReport.pdf |title=Jewish Community Study of New York: 2011 Comprehensive Report |publisher=UJA-Federation of New York
|accessdate={{ר}}2טן סעפטעמבער, 2012}}}} {{הערה|{{cite web |url=http://dataspace.princeton.edu/jspui/bitstream/88435/dsp01w3763682c/1/JCSNY2011_ComprehensiveReport.pdf |title=Jewish Community Study of New York: 2011 Comprehensive Report |publisher=UJA-Federation of New York
שורה 100: שורה 101:
[[טעקע:Skyline-New-York-City.jpg|צענטער|2000px|פאנאראמע פון ניו יארק.]]</div>
[[טעקע:Skyline-New-York-City.jpg|צענטער|2000px|פאנאראמע פון ניו יארק.]]</div>


== וועבלינקען ==
==דרויסנדיגע לינקס==
יידיש־שפראך בלעטער אויפן ניו יארק סיטי וועבזייטל:
יידיש־שפראך בלעטער אויפן ניו יארק סיטי וועבזייטל:
* [http://www.nyc.gov/html/oem/downloads/pdf/pan_flu_yiddish.pdf אינפארמאציע וועגן פלו מגיפה]
* [http://www.nyc.gov/html/oem/downloads/pdf/pan_flu_yiddish.pdf אינפארמאציע וועגן פלו מגיפה]
שורה 110: שורה 111:


{{גרעסטע שטעט אין דער וועלט}}
{{גרעסטע שטעט אין דער וועלט}}
{{געא-שטומף}}
{{שטומף|געאגראפיע}}


[[קאַטעגאָריע:ניו יארק סיטי|*]]
[[קאַטעגאָריע:ניו יארק סיטי|*]]
[[קאטעגאריע:אומבאקוקט]]
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]]
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]]  
[[קאַטעגאָריע:וויכטיגע ארטיקלען]]
{{קרד/ויקי/יידיש}}
{{קרד/ויקי/יידיש}}
[[he:ניו יורק]]
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]]