אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:וויליאם שעיקספיר"

'''וויליאם שייקספיר''' ([[ענגליש]]: ''William Shakespeare''; {{ר}} [[23סטן אפריל]] 1564 -  [[ט"ז אייר]] [[ה'שע"ו]], [[3טן מיי]] 1616 {{יוליאניש|23סטן אפריל}}) איז געווען איינער פון די גרעסטע [[דראמאטורג]]ן און דיכטער אין דער [[מערב וועלט|מערבדיקער קולטור]]. ער האט געשריבן זיינע פיעסעס, פאעמעס און סאנעטן צווישן אנהייב 1590ער יארן און 1612.

זיינע טראגעדיעס, קאמעדיעס און היסטארישע כראניקעס זייוען איבערגעזעצט געווארן כמעט אין אלע [[שפראך|שפראכן]], ביז היינט ווערן זיי געשטעלט אין [[טעאטער]]ס איבער דער גארער וועלט. אויך האבן שייקספירס ווערק באווירקט אויף דער טאג-טעגלעכער גערייד אין דער מריבדיקער קולטור, ד"ה מען ציטירט האפטלעך אויסדרוקן פון זיי.

שייקספיר איז געבוירן און געהאדעוועט געווארן אין [[סטראטפארד-אויפן-אוואן]], [[וואריקשיר]]. ווען ער איז געווען אלט 18, האט ער געהייראט [[ען האטאוויי]], מיט וועמען האט ער געהאט דריי קינדער: סוזאנא און די צווילינג העמנעט און דזשודיט. צווישן 1585 און 1592, האט ער אנגעהויבן א דערפאלגרייכע קאריערע אין לאנדאן ווי אן אקטיאר, שרייבער און טייל־אייגנטומער פון א שפיל־געזעלשאפט וואס האט געהייסן די  Lord Chamberlain's Men (''לארד טשעמבערליינס מען''), שפעטער באוואוסט ווי די King's Men (''קינגס מען''). ביי דער עלטער פון 49 (אומגעפער 1613), ווייזט אויס אז ער האט זיך פעניסאנירט קיין סטראטפארד, וואו ער איז געשטארבן דריי יאר נאכהער. עס זענען געבליבן ווייניג באריכטן פון שייקספיר׳ס פריוואטן לעבן.

צווישן [[ה'שנ"ד]] ; [[1594]] - [[ה'שנ"ז]] ; [[1597]] האט שייקספיר אנגעשריבן א קאמעדיע מיטן נאמען "[[דער סוחר פון ווענעדיג]]", וואס איינער פון אירע פערסאנאזשן איז א [[ייד]] א [[מלווה בריבית]]. אזעלכע טענהען, אז די דאזיקע פארשטעלונג איז [[אנטיסעמיטיזם|אנטיסעמיטיש]], וואס באהאנדלט דעם יידן אלס מלווה בריבית. אבער פון דער אנדערער זייט, זאגט מען, אז שייקספיר האט זיך קיין מאל נישט באגעגנט מיט קיין יידן, און פארקערט, זיין קאמעדיע קומט אפשלאגן קריסטאפער מארלוי׳ס שרעקלעכע אנטיסעמיטישע פיעסע - "דער ייד פון מאלטא".

שייקספירס בארימטסטע פיעסעס זיינען "[[האמלעט]]","קעניג ליר","[[אטעלא]]","[[מאקבעט]]", "[[ראמעא און יוליע]]" און אנדערע.

שייקספיר האט פראדוצירט דעם מערסטן טייל פון זיינע ווערק צווישן די יארן 1589 און 1613.{{sfn|Chambers|1930a|pp=270–271}}{{sfn|Taylor|1987|pp=109–134}}{{efn|Individual play dates and precise writing span are unknown. See [[Chronology of William Shakespeare's plays|Chronology of Shakespeare's plays]] for further details.}} זיינע פריערדיקע שפילן זענען מערסטן קאמעדיעס און היסטאריעס, און א סך האלטן אז די דאזיקע ווערק זענען די בעסטע פון די זשאנערס. ביז אומגעפער 1608, האט ער געשריבן בעיקר טראגעדיעס, צווישן זיי ''[[Hamlet|האמלעט]]'', ''[[Othello|אטעלא]]'', ''[[King Lear|קינג ליר]]'', און ''[[Macbeth|מאקבעט]]'', אלע גערעכנט צו זיי צווישן די שענסטע ווערק אין דער ענגלישער שפראך.{{sfn|Greenblatt|2005|p=11}}{{sfn|Bevington|2002|pp=1–3}}{{sfn|Wells|1997|p=399}} אין דער לעצטע פֿאזע פון זיין לעבן, האט ער געשריבן טראגיקאמעדיעס (אויך באוואוסט ווי [[Shakespeare's late romances|ראמאנען]]) און ער האט צוזאמענגעארבעט מיט אנדערע דראמאטורגן.  

מען קלערט אז שייקספיר האט געלערנט אין דער "קעניג׳ס נייע שולע", {{ענ|King Edward VI School, Stratford-upon-Avon}} {{sfn|Schoenbaum|1987|pp=62–63}}{{sfn|Ackroyd|2006|p=53}}{{sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|pp=xv–xvi}} א פרייע שולע 400 מעטער פון זיין היים.

ווען ער איז געווען אלט 18 יאר האט שייקספיר געהייראט ען האטאוויי. זיי האבן געהאט דריי קינדער, א טאכטער סוזאנא, אין מיי 1583,{{sfn|Schoenbaum|1987|p=93}}  און צווילינג, א זון האמנעט און א טאכטער דזשודיט, צווי יאר נאכהער אין 1585.{{sfn|Schoenbaum|1987|p=94}} האמנעט איז געשטארבן ביי דער עלטער פון 11 און מען האט אים באגראבן דעם 11טן אויגוסט 1596.{{sfn|Schoenbaum|1987|p=224}}

נאך דער געבורט פון די צווילינג הערט מען נישט פון שייקספיר ביז אין 1592 ווערט ער דערמאנט ביי דער לאנדאנער טעאטער סצענע, אחוץ איין מאל אין א פראצעסט אין וועסטמינסטער דעם 9טן אקטאבער 1589.{{sfn|Bate|2008|p=314}} היסטאריקער רופן די יארן צווישן 1585 און 1592 שייקספיר׳ס "פארלוירענע יארן".{{sfn|Schoenbaum|1987|p=95}} ביאגראפן וואס ווילן צוזאמענשטעלן וואס האט פאסירט אין די דאזיקע יארן האבן עטלעכע מעשה׳לעך. [[ניקאלאס רוי]], שייקספיר׳ס ערשטער ביאגראף, דערציילט א סטראפארד לעגענדע אז שייקספיר האט געמאכט א ויברח פון דער שטאט קיין לאנדאן כדי מען זאל נישט קענען פראקורירן אים פאר גנב׳ענען הירשן פונעם לאקאלן פריץ טאמאס לוסי. מ׳זאגט אז שייקספיר האט גענומען נקמה קעגן לוסי מיט א סקאנדאליעזער באלאדע וועגן אים.{{sfn|Schoenbaum|1987|pp=97–108}}{{sfn|Rowe|1709}} אין דעם 18טן יארהונדערט האט מען דערציילט א מעשה אז שייקספיר האט אנגעהויבן זיין קאריערע אין טעאטער מיט געבן אכט אויף די פערד פון טעאטער־גייער אין לאנדאן.{{sfn|Schoenbaum|1987|pp=144–145}} [[דזשאן אברי]] האט באמערקט אז שייקספיר איז געווען א שולע־לערער.{{sfn|Schoenbaum|1987|pp=110–111}} טייל 20סטער יארהונדערט אקאדעמיקער האבן פארגעשלאגן אז שייקספיר איז געווען אנגעשטעלט ווי א שולע־לערער דורך אלעקסאנדער האגטאן פון  [[לאנקאשיר]], א קאטוילישער פריץ וואס האט דערמאנט א געוויסן "וויליאם שייקשאפט" אין זיין צוואה.{{sfn|Honigmann|1999|p=1}}{{sfn|Wells|Taylor|Jowett|Montgomery|2005|p=xvii}} אבער ס׳איז נישט קיין ראיות צו די מעשה׳ס נאר וואס מ׳האט איבערגעזאגט וועגן אים נאך זיין טויט , און שייקשאפט איז געווען א פארשפרייטער נאמען אין דעם לאנקאשיר געגנט.{{sfn|Honigmann|1999|pp=95–117}}{{sfn|Wood|2003|pp=97–109}}

די ערשטע ווערק פון שייקספיר זענען [[ריטשארד דער דריטער (שפיל)|''ריטשארד דער דריטער'']] און די דריי טיילן פון [[הענרי דער זעקסטער, ערשטער טייל|''הענרי דער זעקסטער'']], געשריבן אין די אנהייב 1590ער יארן ווען ס׳איז געווען פאפולער היסטראשיע דראמע. ס׳איז אבער שווער צו דערגיין גענוי ווען שייקספיר האט געשריבן זיינע שפילן,{{sfn|Frye|2005|p=9}}{{sfn|Honan|1998|p=166}} און פון שטודיעס פון די טעקסטן איז משמע אז  ''טיטוס אנדראניקואס'', די קאמעדיע פון טעות׳ן, ''[[די דרעסירונג פון דער ארורה]],'' און  ''[[The Two Gentlemen of Verona|די צוויי מענער פון וועראנע]]'' געהערן אויך צו שייקספיר׳ס פריערסטער תקופה.{{sfn|Schoenbaum|1987|pp=159–161}}{{sfn|Frye|2005|p=9}} זיינע ערשטע היסטאריעס, וואס ציען שטארק אויף דער 1587 אויסגאבע פון ראפאעל האלינסהעד׳ס ''דברי הימים פון ענגלאנד, סקאטלאנד און אירלאנד'',{{sfn|Dutton|Howard|2003|p=147}} טון דראמאטיזירן די חורבנישע אויסקומען פון שוואכער אדער מושחתדיקער רעגירונג, און טייל טייטשן אפ אז פון דעם האט געשטאמט דער אנהייב פון דער [[טיודאר דינאסטיע]].{{sfn|Ribner|2005|pp=154–155}} די פריערע שפילן זענען געווען באאיינפלוסט פון די ווערק פון אנדערע עליזאבעטאנער דראמאטורגן, ספעציעל טאמאס קיד און קריסטאפער מארלוי, דורך די טראדיציעס פון מיטל־אלטער דראמע און דורך די שפילן פון סענעקע. די קאמעדיע פון טעות׳ן איז אויך געווען באזירט אויף קלאסישע מאדעלן, אבער מ׳האט נישט געטראפן קיין מקור פאר "די דרעסירונג פון דער ארורה", אויבוואויל זי האט א שייכות מיט אן אנדער שפיל מיטן זעלבן נאמען וואס שטאמט אפשר פון א פאלקס־מעשה.

שייקספיר׳ס ארבעט האט איבערגלאזט א בלייביקן איינדרוק אויף שפעטערע טעאטער און ליטעראטור. ער האט פארברייטערט דעם דראמאטיקן פאטענץ פון כאראקטעריזאציע, סיפור־המעשה, [[שפראך]] און זשאנער.{{sfn|Chambers|1944|p=35}} למשל, ביז [[ראמעא און יוליא|''ראמעא און יוליא'']] האט מען נישט געקלערט צו ניצן ראמאנטיק ווי א טעמע פאר א טראגעדיע.{{sfn|Levenson|2000|pp=49–50}} פריער פלעג מען ניצן א מאנאלאג איבערצגעבן אינפארמאציע וועגן א כאראקטער אדער א געשעעניש, אבער שייקספיר האט געניצט מאנאלאגן אויסצופארשן וואס ליגט אין קאפ פון א כאראקטער.{{sfn|Clemen|1987|p=179}} זיין ווערק האט שטארק באאיינפלוסט שפעטערע פאעסיע.

שייקספיר האט באאיינפלוסט ראמאניסטן ווי [[טאמאס הארדי]], [[וויליאם פאלקנער]] און [[טשארלס דיקנס]]. די מאנאלאגן וואס אמעריקאנער ראמאניסט [[הערמאן מעלוויל]] האט געשריבן זענען נאכגעמאכט פון שייקספיר; זיין קאפיטאן אחאב אין ''[[מאבי-דיק]]'' איז א קלאסישער טראגישער העלד, אינספירירט פון ''קינג ליר''.{{sfn|Bryant|1998|p=82}} פארשער האלטן אז 20,000 פיעסעס פון מוזיק זענען פארבונדן מיט שייקספיר׳ס ווערק. דאס שליסט איין דריי אפערעס פון  include three operas by [[דזשוסעפי ווערדי]], ''[[מאקבעט (אפערע)|מאקבעט]]'', ''[[אטעלא (אפערע)|אטעלא]]'' און ''[[פאלסטאף (אפערע)|פֿאלסטאף]]''.{{sfn|Gross|2003|pp=641–642}}

אין שייקספיר׳ס צייט איז די גראמאטיק, אויסלייג און אויסרעד פון ענגליש נישט געווען סטאנדארדיזירט אזוי ווי היינט,{{sfn|Cercignani|1981|p=}} און זיין באניץ פון שפראך האט געהאלפן פארמירן מאדערנע ענגליש.{{sfn|Crystal|2001|pp=55–65, 74}}  

== וועבלינקען ==