מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע"
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע") |
|||
| (6 מיטלסטע ווערסיעס פון 2 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
| תאריך פטירה = [[1979]] | | תאריך פטירה = [[1979]] | ||
| בילד = Falkovich I M.jpg | | בילד = Falkovich I M.jpg | ||
| געבורט ארט = [[האמעל|האָמעל]], [[ווייסרוסלאנד | | געבורט ארט = [[האמעל|האָמעל]], [[ווייסרוסלאנד]], [[רוסישע אימפעריע]] | ||
| פטירה ארט = [[מאסקווע | | פטירה ארט = [[מאסקווע]] | ||
| פאך = [[לינגוויסט]] | | פאך = [[לינגוויסט]] | ||
}} | }} | ||
'''אליהו "עליע"{{הערה|לויט די כללים פון דער [[סאוויעטן פארבאנד| | '''אליהו "עליע"{{הערה|לויט די כללים פון דער [[סאוויעטן פארבאנד|סאוויעטישער]] אידישער ארטאגראפיע.}} פאַלקאָוויטש''' ([[רוסיש]]: Эли Маркович Фалькович; {{ר}}[[1898]], [[האמעל|האָמעל]], [[ווייסרוסלאנד]], [[רוסישע אימפעריע]] – [[1979]], [[מאסקווע]]) איז געווען א [[בעלארוס]]יש-אידישער [[יידיש]] [[לינגוויסט]]. ער האט באקומען דעם "אָרדן פון לענין" פאר זיין ארבעט אלס א מעדיצינישער העלפער אין דער [[צווייטער וועלט-מלחמה]]. פאלקאוויטש האט ארויסגעגעבן ווערק וועגן יידיש אויסלייג און גראמאטיק. | ||
== | ==1898–1940== | ||
פאלקאוויטש איז געבוירן אין [[האמעל|האָמליע]] אין דער מאָהילעווער גובערניע פון [[רוסישע אימפעריע|רוסישן אימפעריע]] (היינט [[ | פאלקאוויטש איז געבוירן אין [[האמעל|האָמליע]] אין דער מאָהילעווער גובערניע פון [[רוסישע אימפעריע|רוסישן אימפעריע]] (היינט [[בעלארוס]]), און האט דארט געוואוינט ביז צו די ניינצן יאר אלט. ביי די פופצן יאר האט ער אנגעהויבן געבן פריוואטע לעקציעס אלס לערער און האט זיך אנגעשלאסן אין די '[[צעירי ציון]]' ארגאניזאציע. אין 1917 און 1918 איז ער געווען דער שולע-פירער פון א אידישע שולע אין סאַראַפּול, דערנאך האט ער זיך צייטווייליג אריבערגעצויגן קיין [[קיעוו]], וואו ער איז אין 1918 און 1919 געווען דער פארוואלטער פון א קינדער-קלוב, איידער ער איז אין 1920 און 1921 געווארן א קולטור-ארבעטער פאר דער [[רויטע ארמיי|רויטער ארמיי]], סטאנציאנירט אין דער [[מאסקווע|מאסקווער]] געגנט{{הערה|שם=ייווא|{{לינק|אדרעס=http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Falkovitsh_Elye|קעפל=Falkovitsh, Elye|זייטל=[[ייווא]] ענציקלאפעדיע}}}}. | ||
[[טעקע:Russian-Yiddish Dictionary for Primary School by Eli Falkovich, 1941.jpg|קליין|רוסיש-ייִדיש ווערטערביכל פאר דער אנפאנג-שולע פון פאַלקאוויטש, 1941]] | |||
[[טעקע:Russian-Yiddish Dictionary for Primary School by Eli Falkovich, 1941.jpg|קליין|רוסיש-ייִדיש ווערטערביכל פאר דער אנפאנג-שולע פון | שטודירנדיג [[לינגוויסטיק|פילאָלאָגיע]] אין דער [[מאסקווע שטאט אוניווערסיטעט|מאסקווער שטאַט אוניווערזיטעט]] אין 1921 און 1922, האט פאלקאוויטש געארבעט פאר דעם קאמיסאריאט פון אויפקלערונג. שפעטער האט ער פארגעלערנט איבער יידישער [[לינגוויסטיק]] ביי דער צווייטער מאסקווער שטאַט אוניווערזיטעט (שפעטער באקאנט אלס דער מאסקווער פּעדאַגאָגישער אינסטיטוט) און ביים קאמוניסטישן אוניווערזיטעט פאר נאציאנאלע מינאָריטעטן פון מערב (וואָס די ייִדיש־רעדער האָבן גערופן "מערב'קע"){{הערה|שם=ייווא}}. | ||
שטודירנדיג [[לינגוויסטיק|פילאָלאָגיע]] אין דער [[מאסקווע שטאט אוניווערסיטעט|מאסקווער שטאַט אוניווערזיטעט]] אין 1921 און 1922, האט פאלקאוויטש געארבעט פאר דעם קאמיסאריאט פון אויפקלערונג. שפעטער האט ער פארגעלערנט איבער יידישער [[לינגוויסטיק]] ביי דער צווייטער מאסקווער שטאַט אוניווערזיטעט (שפעטער באקאנט אלס דער מאסקווער פּעדאַגאָגישער אינסטיטוט) און ביים קאמוניסטישן אוניווערזיטעט | |||
אין מערץ 1937, נאכן פארטיידיגן דאס לערנען [[חומש]] און די ווערק פון [[חיים נחמן ביאליק]] און [[שלום אש]], איז פאלקאוויטש אויסגעשטאנען | אין מערץ 1937, נאכן פארטיידיגן דאס לערנען [[חומש]] און די ווערק פון [[חיים נחמן ביאליק]] און [[שלום אש]], איז פאלקאוויטש אויסגעשטאנען שארפער קריטיק מצד זיינע קאלעגעס פארן האבן "שטריכן פון א בורזשואַזנע אינטעלעקטואל", און האט צייטווייליג פארלוירן זיינע שטעלעס{{הערה|שם=ייווא}}. א יאר שפעטער האט מען פארמאכט דעם אידישן אפטיילונג אינעם אינסטיטוט{{הערה|[https://www.nli.org.il/he/archives/NNL_ARCHIVE_AL990040498560205171/NLI מכתב פיטורין, ארכיון אליהו פלקוביץ'], NLI}}. | ||
צוזאמען מיט [[אייזיק זארעצקי]], איז פאלקאוויטש געווען צענטראל אין פארמירן די סטאנדארטן פון סאוויעטישן יידיש אין באצוג צו לעקסיקאן, [[גראמאטיק]], סטיל, און אויסלייג{{הערה|שם=ייווא}}. ער האט אנגעהויבן פארעפנטליכן שטודיעס דערוועגן אין 1927. אין די 1930ער יארן האט ער | צוזאמען מיט [[אייזיק זארעצקי]], איז פאלקאוויטש געווען צענטראל אין פארמירן די סטאנדארטן פון סאוויעטישן יידיש אין באצוג צו לעקסיקאן, [[גראמאטיק]], סטיל, און אויסלייג{{הערה|שם=ייווא}}. ער האט אנגעהויבן פארעפנטליכן שטודיעס דערוועגן אין 1927. אין די 1930ער יארן האט ער אפט געשריבן אינעם קיעווער לינגוויסטישן זשורנאל "[[די יידישע שפראך|אפנ שפּראַכפראָנט]]". אין דעצעמבער 15, 1936 האט ער אנטיילגענומען אין א זיצונג אין מאסקווע, וועלכע איז געווען געווידמעט צו באהאנדלען דער פראגע וועגן דער סאציאלער סטאטוס פון דער אידישער שפראך – אין צוזאמהאנג מיט א פלאן צו שאפן א אידישע רעפובליק אין [[ביראבידזשאן]]{{הערה|שם=eleven|{{ענצ רוסיש|14250|Фалькович Элияху}}}}. | ||
== | ==1941–1979== | ||
ווען די דייטשע טרופּן האבן זיך דערנענטערט צו מאסקווע ביי דער [[צווייטער וועלט-מלחמה]], אין יולי 1941, האט זיך פאלקאוויטש פרייוויליג אנגעשלאסן אין די 'אָפּאָלטשעניע' (מיליטערישע רעזערוו). דערנאך, אלס א מעדיצינישער העלפער אין דער [[רויטע ארמיי|רויטער ארמיי]], האט ער אין | ווען די דייטשע טרופּן האבן זיך דערנענטערט צו מאסקווע ביי דער [[צווייטער וועלט-מלחמה]], אין יולי 1941, האט זיך פאלקאוויטש פרייוויליג אנגעשלאסן אין די 'אָפּאָלטשעניע' (מיליטערישע רעזערוו). דערנאך, אלס א מעדיצינישער העלפער אין דער [[רויטע ארמיי|רויטער ארמיי]], האט ער אין אקטאבער 1941 געפירט 52 פאַרוואונדעטע זעלנער פונעם שלאכטפעלד, און נאוועמבער 28–29, 1941 נאך 36 מענטשן, אלע מיט געווער{{הערה|שם=לענין}}{{הערה|שם=ידושם}}. | ||
אין דעצעמבער 1941 האבן די דייטשע קרעפטן | אין דעצעמבער 1941 האבן די דייטשע קרעפטן פארכאפט זיין מעדיצינישע איינהייט, און זיי איינגעשפארט. פאר פאלקאוויטש איז געלונגען צו אנטלויפן און העלפן א רויטע ארמיי איינהייט אטאקירן די דייטשן און פאנגען 37 פון זיי. אין יולי 1942 האט ער דערפאר באקומען דאס לאנד'ס העכסטע באלוין, דער "אָרדן פון לענין"{{הערה|שם=לענין|{{קישור כללי|כתובת=https://podvignaroda.ru/?#id=10059584&tab=navDetailManAward|כותרת=Фалькович Элья Мордухович 1898г.р.|שפה=ru}}}}{{הערה|שם=ידושם|[https://www.yadvashem.org/research/research-projects/soldiers/eli-falkovich.html עלי פאלקאוויטש, אין די אידן אין די רויטע ארמיי פראיעקט] אויף [[יד ושם]] וועבזייטל {{ענגליש}}}}, און זיין העראאיזם אין הרג'ענען דייטשן איז פובליצירט געווארן, ווארשיינליך מוגזמ'דיג, אין אן ארטיקל דורך [[איליא ערנבורג]] אינעם רויטן ארמיי צייטונג 'קראַסנאַיאַ זוועזדאַ', נאוועמבער 1942{{הערה|1=Joshua Rubenstein, "[https://www.jstor.org/stable/j.ctt1zxsjkw.6?seq=5 Il'ia Ehrenburg and the Holocaust in the Soviet Press]," in Harriet Murav and Gennady Estraikh, eds., ''Soviet Jews in World War II: Fighting, Witnessing, Remembering'', Boston: Academic Studies Press, 2014, p. 40.|כיוון=שמאל}}. | ||
ער איז שפעטער געווארן א מיליטערישער איבערזעצער, און פון 1943 ביז 1948 איז ער געווען אַ מיטגליד פונעם [[אידישער אנטי פאשיסטישער קאמיטעט|אידישן אנטי-פאשיסטישן קאמיטעט]] (ЕАК), און א רעדאקטאר פון [[דאס שווארצע בוך]]{{הערה|שם=ידושם}}{{הערה|שם=eleven}}. נאך דער מלחמה איז פאלקאוויטש געווארן דער הויפט רעדאקטאר פון דער מאסקווער אידישער פארלאג "דער עמעס" ביז איר ליקווידירונג אין 1948{{הערה|שם=ייווא}}. טראץ דעם וואס ער, אלס א פערזענליכקייט פון דער אידישער קולטור, איז געווען איינגעשריבן אין די ЕАК און האט פארנומען א פאראנטווארטליכע פאזיציע אין א פארלאג וואס האט ארויסגעגעבן אידישע ביכער און צייטשריפטן, האט ער זיך וואונדערליך ארויסגעדרייט פון ארעסט ביי [[הרוגי מלכות פונעם ראטנפארבאנד|סטאלינ'ס רדיפות אויף אידישע שרייבער]]. אין די 1950ער יארן, נאך דער | ער איז שפעטער געווארן א מיליטערישער איבערזעצער, און פון 1943 ביז 1948 איז ער געווען אַ מיטגליד פונעם [[אידישער אנטי פאשיסטישער קאמיטעט|אידישן אנטי-פאשיסטישן קאמיטעט]] (ЕАК), און א רעדאקטאר פון [[דאס שווארצע בוך]]{{הערה|שם=ידושם}}{{הערה|שם=eleven}}. נאך דער מלחמה איז פאלקאוויטש געווארן דער הויפט רעדאקטאר פון דער מאסקווער אידישער פארלאג "דער עמעס" ביז איר ליקווידירונג אין 1948{{הערה|שם=ייווא}}. טראץ דעם וואס ער, אלס א פערזענליכקייט פון דער אידישער קולטור, איז געווען איינגעשריבן אין די ЕАК און האט פארנומען א פאראנטווארטליכע פאזיציע אין א פארלאג וואס האט ארויסגעגעבן אידישע ביכער און צייטשריפטן, האט ער זיך וואונדערליך ארויסגעדרייט פון ארעסט ביי [[הרוגי מלכות פונעם ראטנפארבאנד|סטאלינ'ס רדיפות אויף אידישע שרייבער]]. אין די 1950ער יארן, נאך דער פארניכטיגונג פון דער סאוויעטיש-אידישער קולטור, האט ער געארבעט אלס לערער אויף דער [[רוסיש]]ער שפראך. | ||
זינט עס | זינט עס האט אנגעהויבן צו ערשיינען דער זשורנאל "[[סאוועטיש היימלאנד]]" אין 1961, פלעגט ער פארעפנטליכן אויף אירע שפאלטן פאפולערע ארטיקלען איבער די פראגעס פונעם סטיל פון אידישער ליטעראטור{{הערה|שם=eleven}}. אין יענע יארן האט פאלקאוויטש געהאלפן פארמירן א רעווידירטע יידישע אויסלייג{{הערה|שם=ייווא}}. אין 1974–1978 האט ער געפירט אין "סאוועטיש היימלאַנד" די רובריק "פאַר די וואָס לערנען ייִדיש". | ||
ער איז באערדיגט | ער איז געשטארבן אין מאסקווע, וואו מ'האט אים באערדיגט אויפ'ן דאנסקאיע בית הקברות. | ||
אין אקטאבער 2014 איז זיין ארכיוו ליציטירט געווארן דורך קדם{{הערה|{{cite web|url=https://www.kedem-auctions.com/he/node/49107 |title=ארכיון סופר וחוקר היידיש אליהו פלקוביץ – רוסיה |publisher=קדם ליציטאציע הויז |date= |accessdate=July 12, 2019}}}}, און אפגעקויפט געווארן דורך דער [[נאציאנאלער ביבליאטעק פון מדינת ישראל]]{{הערה|[https://www.nli.org.il/he/archives/NNL_ARCHIVE_AL990037688930205171/NLI "ארכיון אליהו פלקוביץ'"], NLI}}. | |||
אין | ==ווערק== | ||
אויסער זיינע פעריאדישע ארטיקלען האט פאלקאוויטש אויך פארעפנטליכט צוויי גראמאטישע סקיצן פון יידיש, איינס אין א מאנאגראפיע וועגן סאוויעטישע נאציאנאלע שפראכן (1966) און די אנדערע, געדרוקט נאך זיין טויט אלס א צוגאב צום "רוסיש-יידישער ווערטערבוך" (אונטער דער רעדאקציע פון מ.שפירא, א.ספּיוואַק און מ. שולמאן), מאסקווע, 1984 און מאסקווע, 1989{{הערה|{{cite web|date=December 2009|title=The Passive in Soviet Yiddish|url=https://ugp.rug.nl/GAGL/article/view/30506/27806 <!--|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160812210118/http://gagl.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/2009-49/2009-49-09/2009-49-09.pdf|archive-date=2016-08-12 -->|publisher=Center for Language and Cognition Groningen|pages=182–199|language=en|volume=49|author=Nath, Holger|accessdate=2016-05-09}}}}. | |||
אנדערע ווערק זיינע רעכענען אריין: | |||
* [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc210775/falkovitsh-e-gramatik-far-dervaksene-vort-bildung-baheft-tsunoyfgezetste גראמאטיק פאר דערוואקסענע: ווארט-בילדונג, באהעפט, צונויפגעזעצטע פראזע], מאסקווע, 1929–1930 | * [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc210775/falkovitsh-e-gramatik-far-dervaksene-vort-bildung-baheft-tsunoyfgezetste גראמאטיק פאר דערוואקסענע: ווארט-בילדונג, באהעפט, צונויפגעזעצטע פראזע], מאסקווע, 1929–1930 | ||
* [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc203500/falkovitsh-e-yidish-far-dervaksene יידיש פאר דערוואקסענע], מאסקווע: עמעס, 1936 | * [https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yiddish-books/spb-nybc203500/falkovitsh-e-yidish-far-dervaksene יידיש פאר דערוואקסענע], מאסקווע: עמעס, 1936 | ||
* ייִדיש, מאסקווע, 1940 | * ייִדיש, מאסקווע, 1940 | ||
* רוסיש-ייִדיש ווערטערביכל פאַר דער אָנפאנגשול, | * רוסיש-ייִדיש ווערטערביכל פאַר דער אָנפאנגשול, מאסקווע, 1941 | ||
* Искусство лектора | * Искусство лектора (די קונסט פון דער לעקטאר), מאסקווע, 1960 | ||
== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
* {{מרחב|פאלקאוויטש, אליהו}} | * {{מרחב|פאלקאוויטש, אליהו}} | ||
| שורה 60: | שורה 57: | ||
[[קאַטעגאָריע:אידן אין די סאוויעטישע מיליטער]] | [[קאַטעגאָריע:אידן אין די סאוויעטישע מיליטער]] | ||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | [[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | ||
[[קאַטעגאָריע:געבוירן אין 1898]] | |||
[[קאַטעגאָריע:נפטר אין 1979]] | |||
[[קאַטעגאָריע:מאסקווע שטאט אוניווערזיטעט גראדואנטן]] | |||
[[קאַטעגאָריע:לענין-ארדן באערטע]] | |||
[[en:Elye Falkovitsh]] | [[en:Elye Falkovitsh]] | ||