אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:זלמן שניאור"

פון המכלול
קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
ק (החלפת טקסט – "צייַט" ב־"צייט")
 
(23 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דעסקריפציע|שרייבער (1887–1959)}}
{{יתום}}
{{יתום}}
[[טעקע:Zalman Shneor.jpg|קליין|250px|זלמן שניאור אין 1949]]
[[טעקע:Zalman Shneor.jpg|קליין|250px|זלמן שניאור אין 1949]]
'''זלמן שניאור''' (1887- דעם 20סטן פעברואַר 1959) איז דער פּסעוודאָנים פון שניאור זאַלקינד, אַ [[אידיש]]־[[העברעיִש|העברעיִשן]] פּראָזאַיִקער און דיכטער. זייַנע ווערק ווערן באַטראַכט ווי אַ מייַלשטיין אין דער מאָדערנער העברעיִשער ליטעראַטור און אין דער ייִדישער ליטעראַטור.
'''זלמן שניאור''' (1887- דעם 20סטן פעברואַר 1959) איז דער פּסעוודאָנים פון שניאור זאַלקינד, אַ [[אידיש]]־[[העברעאיש|העברעאישן]] פּראָזאַיִקער און דיכטער. זיינע ווערק ווערן באַטראַכט ווי אַ מיילשטיין אין דער מאָדערנער העברעאישער ליטעראַטור און אין דער ייִדישער ליטעראַטור.


== לעבן ==
== לעבן ==
שניאור איז געבוירן אין [[שקלאָוו]] אין מאָהילעווער (מאָליעווער) גובערניע, אין מזרח תּחום־המושב אין דער צאַרישער אימפּעריע (הייַנט: [[װייסרוסלאַנד|ווייַסרוסלאַנד]]). ער האָט אָפּגעשטאַמט פון דער באַקאַנטער [[חב"ד|ליבאַוויטשער חסידישער (חב"ד)]] שניאורסאָן־משפּחה, איז אויסגעוואַקסן אין אַ טראַדיציאָנעלער סביבה און האָט באַקומען אַ רעליגיעזע און וועלטלעכע דערציִונג. שוין צו 8–9 יאָר אָנגעהויבן שרייַבן לידער אויף ייִדיש און העברעיִש.
שניאור איז געבוירן אין [[שקלאָוו]] אין מאָהילעווער (מאָליעווער) גובערניע, אין מזרח תּחום־המושב אין דער צאַרישער אימפּעריע (היינט: [[ווייסרוסלאַנד|ווייסרוסלאַנד]]). ער האָט אָפּגעשטאַמט פון דער באַקאַנטער [[חב"ד|ליבאַוויטשער חסידישער (חב"ד)]] שניאורסאָן־משפּחה, איז אויסגעוואַקסן אין אַ טראַדיציאָנעלער סביבה און האָט באַקומען אַ רעליגיעזע און וועלטליכע דערציאונג. שוין צו 8–9 יאָר אָנגעהויבן שרייבן לידער אויף ייִדיש און העברעאיש.


אין אַלטער פון 13 יאָר איז ער אַוועקגעפאָרן קיין [[אָדעס]] וואוּ חיים נחמן ביאַליק האָט אים וואַרעם אויפגענומען. דאָרטן האָט ער זיך באַקענט מיט [[מענדעלע מוכר ספרים|מענדעלע מוכר־ספרים]], מיט משה־לייב ליליענבלום און מיט יהושע־חנא ראַבניצקי. אין 1902 איז ער אַוועק קיין [[וואַרשע]] וואוּ ער האָט געאַרבעט אין דאָרטיקן  "תּושיה־פאַרלאַג" און וואוּ דוד פרישמאַן האָט אים מקרב געווען. אַ קורצע צייט איז ער געווען דער פּערזענלעכער סעקרעטאַר פון [[יצחק לייבוש פרץ|יצחק לייבוש פּרץ]]. אין 1903 זיך אומגעקערט קיין שקלאָװ און אין 1904 האָט ער זיך באַזעצט אין [[ווילנע]], וואוּ ער האָט געשריבן פאַר אַ לאָקאַלער העברעישער צייטשריפט. די שטאָט ווילנע האָט ער שפּעטער באַשריבן אין דער פּאָעמע וילנה. אַ יאָר נאָך דעם איז שניאור אַוועק קיין [[שווייץ]], שפּעטער קיין [[פּאַריז]] וואוּ ער האָט שטודירט אין דער סאָרבאָנע ליטעראַטור, פילאָסאָפיע און נאַטור־וויסנשאַפט.
אין אַלטער פון 13 יאָר איז ער אַוועקגעפאָרן קיין [[אָדעס]] וואוּ חיים נחמן ביאַליק האָט אים וואַרעם אויפגענומען. דאָרטן האָט ער זיך באַקענט מיט [[מענדעלע מוכר ספרים|מענדעלע מוכר־ספרים]], מיט משה־לייב ליליענבלום און מיט יהושע־חנא ראַבניצקי. אין 1902 איז ער אַוועק קיין [[וואַרשע]] וואוּ ער האָט געאַרבעט אין דאָרטיקן  "תּושיה־פאַרלאַג" און וואוּ דוד פרישמאַן האָט אים מקרב געווען. אַ קורצע צייט איז ער געווען דער פּערזענליכער סעקרעטאַר פון [[יצחק לייבוש פרץ|יצחק לייבוש פּרץ]]. אין 1903 זיך אומגעקערט קיין שקלאָוו און אין 1904 האָט ער זיך באַזעצט אין [[ווילנע]], וואוּ ער האָט געשריבן פאַר אַ לאָקאַלער העברעישער צייטשריפט. די שטאָט ווילנע האָט ער שפּעטער באַשריבן אין דער פּאָעמע וילנה. אַ יאָר נאָך דעם איז שניאור אַוועק קיין [[שווייץ]], שפּעטער קיין [[פאַריז]] וואוּ ער האָט שטודירט אין דער סאָרבאָנע ליטעראַטור, פילאָסאָפיע און נאַטור־וויסנשאַפט.


צווישן 1908 און 1913 איז ער אַרומגעפאָרן איבער אייראָפּע און [[צפון אפריקע|צפון־אַפריקע]]. במשך קירצערע פּעריאָדן האָט ער זיך געלערנט אין דער שווייץ און אין דייַטשלאַנד.
צווישן 1908 און 1913 איז ער אַרומגעפאָרן איבער אייראָפּע און [[צפון אפריקע|צפון־אַפריקע]]. במשך קירצערע פּעריאָדן האָט ער זיך געלערנט אין דער שווייץ און אין דייטשלאַנד.


די [[ערשטע וועלט מלחמה|ערשטע וועלט־מלחמה]] האָט ער דורכגעמאַכט אין [[בערלין]] פון וואַנען ער האָט, ווי אַ רוסישער בירגער, נישט געטאָרט אַרויספאָרן. דאָרטן האָט ער איבערגעריסן די שריפטשטעלערישע טעטיקייט, שטודירט [[מעדיצין]] און געאַרבעט אין אַן אָרטיקן [[שפיטאל|שפּיטאָל]]. אין 1919 איז ער געפאָרן קיין [[אמעריקע|אַמעריקע]], זיך שפּעטער אומגעקערט קיין בערלין.
די [[ערשטע וועלט מלחמה|ערשטע וועלט־מלחמה]] האָט ער דורכגעמאַכט אין [[בערלין]] פון וואַנען ער האָט, ווי אַ רוסישער בירגער, נישט געטאָרט אַרויספאָרן. דאָרטן האָט ער איבערגעריסן די שריפטשטעלערישע טעטיקייט, שטודירט [[מעדיצין]] און געאַרבעט אין אַן אָרטיקן [[שפיטאל|שפּיטאָל]]. אין 1919 איז ער געפאָרן קיין [[אמעריקע|אַמעריקע]], זיך שפּעטער אומגעקערט קיין בערלין.
אין 1923 האָט שניאור זיך באַזעצט אין [[פראנקרייך|פראַנקרייַך]], וואוּ ער האָט געלעבט ביז 1941 מחמת דער אינוואַזיע פון די [[נאציס|נאַציס]] אין 1940. ער איז אַנטלאָפן קיין [[שפאניע|שפּאַניע]] און פון דאָרטן קיין אַמעריקע ([[ניו יארק|ניו־יאָרק]]). אין 1925 און אין 1936 האָט ער געפּרוּאווט זיך באַזעצן אין [[ארץ ישראל|ארץ־ישׂראל]] וואוּ ער האָט נישט באַקומען די געהעריקע הילף זיך אייַנצואָרדענען. דאָס האָט אין אים איבערגעלאָזן אַ פאַרביטערטקייט קעגן [[ציוניזם]].
אין 1923 האָט שניאור זיך באַזעצט אין [[פראנקרייך|פראַנקרייך]], וואוּ ער האָט געלעבט ביז 1941 מחמת דער אינוואַזיע פון די [[נאציס|נאַציס]] אין 1940. ער איז אַנטלאָפן קיין [[שפאניע|שפּאַניע]] און פון דאָרטן קיין אַמעריקע ([[ניו יארק|ניו־יאָרק]]). אין 1925 און אין 1936 האָט ער געפּרוּאווט זיך באַזעצן אין [[ארץ ישראל|ארץ־ישׂראל]] וואוּ ער האָט נישט באַקומען די געהעריקע הילף זיך איינצואָרדענען. דאָס האָט אין אים איבערגעלאָזן אַ פאַרביטערטקייט קעגן [[ציוניזם]].
סוף 1949 האָט ער עולה געווען קיין ישׂראל, און זיך באַזעצט אין [[תל אביב-יפו|תּל־אָביב]] און שפּעטער אין [[רמת גן|רמת־גן]]. נאָך זייַן עליה האָט שניאור אָנגעהויבן שרייַבן פאַר די טאָגצייטונגען און אַרויסגעגעבן פאַרשיידענע ביכער. צוליב זייַן פאַרדינסט פאַר דער העברעיִשער קולטור האָט שניאור באַקומען דעם "פרס ביאליק" (1951) און דעם "פרס ישראל" (1955). צוליב געזונט־טעמים צוריקגעפאָרן קיין אַמעריקע אין 1955.  
סוף 1949 האָט ער עולה געווען קיין ישׂראל, און זיך באַזעצט אין [[תל אביב-יפו|תּל־אָביב]] און שפּעטער אין [[רמת גן|רמת־גן]]. נאָך זיין עליה האָט שניאור אָנגעהויבן שרייבן פאַר די טאָגצייטונגען און אַרויסגעגעבן פאַרשידענע ביכער. צוליב זיין פאַרדינסט פאַר דער העברעאישער קולטור האָט שניאור באַקומען דעם "פרס ביאליק" (1951) און דעם "פרס ישראל" (1955). צוליב געזונט־טעמים צוריקגעפאָרן קיין אַמעריקע אין 1955.  


זלמן שניאור איז נפטר געוואָרן אין 1959 אין ניו־יאָרק.
זלמן שניאור איז נפטר געוואָרן אין 1959 אין ניו־יאָרק.


== ווערק ==
== ווערק ==
שניאורס וויכטיקסטער ליטעראַריש־קינסטלערישער אויפטו איז אין דער העברעיִשער [[פאעזיע|פּאָעזיע]], אָבער זייַנע הויפּטווערק אין [[פראזע|פּראָזע]] זענען אין ייִדיש. זייַנע ווערק, צווישן אַנדערע ''שקלאָווער ייִדן'' און ''נח פּאַנדרע'', זענען איבערגעזעצט געוואָרן  אין עטלעכע אייראָפּעיִשע שפּראַכן.
שניאורס וויכטיגסטער ליטעראַריש־קינסטלערישער אויפטו איז אין דער העברעאישער [[פאעזיע|פּאָעזיע]], אָבער זיינע הויפּטווערק אין [[פראזע|פּראָזע]] זענען אין ייִדיש. זיינע ווערק, צווישן אַנדערע ''שקלאָווער ייִדן'' און ''נח פּאַנדרע'', זענען איבערגעזעצט געוואָרן  אין עטליכע אייראָפּעיִשע שפּראַכן.


אין 1901 האָט ער דעביוטירט מיט לידער אין מרדכי ספּעקטאָרס "יודישע פאָלקסצייטונג".
אין 1901 האָט ער דעביוטירט מיט לידער אין מרדכי ספּעקטאָרס "יודישע פאָלקסצייטונג".
אין זייַן ווילנער תּקופה האָט ער זיך אַלץ מער גענומען שרייַבן אין ייִדישע אויסגאַבעס. אין "דער נייַער וועג", "דאָס ייִדישע פאָלק" האָט ער פארעפנטלעכט די פאָעמעס פייַער, מעשׂה בראשית, די פרייַהייט און די [[דערציילונג|דערציילונגען]] ''נקמה'', ''אויף ביידע זייַטן פון דניעסטער''. אויכעט אין אַנדערע ייִדישע [[זשורנאל|זשורנאַלן]] פּובליקירט לידער און דערציילונגען. ער איז געווען אַ שטענדיקער מיטאַרבעטער פון "מאָמענט", "צוקונפט" א"אַ.
אין זיין ווילנער תּקופה האָט ער זיך אַלץ מער גענומען שרייבן אין ייִדישע אויסגאַבעס. אין "דער נייער וועג", "דאָס ייִדישע פאָלק" האָט ער פארעפנטליכט די פאָעמעס פייער, מעשׂה בראשית, די פרייהייט און די [[דערציילונג|דערציילונגען]] ''נקמה'', ''אויף ביידע זייטן פון דניעסטער''. אויכעט אין אַנדערע ייִדישע [[זשורנאל|זשורנאַלן]] פּובליקירט לידער און דערציילונגען. ער איז געווען אַ שטענדיקער מיטאַרבעטער פון "מאָמענט", "צוקונפט" א"אַ.


שניאורס וויכטיקסטע שאַפערישע פּראָזע־תּקופה אין ייִדיש האָט זיך אָנגעהויבן אין 1927. ער איז געוואָרן אַ שטענדיקער מיטאַרבעטער פון [[פארווערטס|"פאָרווערטס"]] און דאָרטן האָט ער פּוביליקירט קלענערע פּראָזע־ווערק און גרויספאַרנעמיקע ראָמאַנען, וואָס זענען  אָפּגעדרוקט געוואָרן אין אַנדערע ייִדישע צייטונגען ("מאָמענט", "צייט", א"אַ). צו גלייַך האָט ער געשריבן זכרונות און אַרטיקלען וועגן ייִדישע [[שריפטשטעלער|שריפטשטעלערס]] (מענדעלע מוכר ספרים, [[שלום עליכם (שרייבער)|שלום־עליכם]], חיים נחמן ביאַליק, א"אַ).
שניאורס וויכטיגסטע שאַפערישע פּראָזע־תּקופה אין ייִדיש האָט זיך אָנגעהויבן אין 1927. ער איז געוואָרן אַ שטענדיקער מיטאַרבעטער פון [[פארווערטס|"פאָרווערטס"]] און דאָרטן האָט ער פּוביליקירט קלענערע פּראָזע־ווערק און גרויספאַרנעמיקע ראָמאַנען, וואָס זענען  אָפּגעדרוקט געוואָרן אין אַנדערע ייִדישע צייטונגען ("מאָמענט", "צייט", א"אַ). צו גלייך האָט ער געשריבן זכרונות און אַרטיקלען וועגן ייִדישע [[שריפטשטעלער|שריפטשטעלערס]] (מענדעלע מוכר ספרים, [[שלום עליכם (שרייבער)|שלום־עליכם]], חיים נחמן ביאַליק, א"אַ).
אַ סך ווערק פון שניאורן פאַרמאָגן אַ גרויסן דראַמאַטישן שטאָף. אין די דרייַסיקער יאָרן איז בייַ שניאורן אויפגעקומען דער פאַרלאַנג צו זען זייַנע ווערק אויף דער ייִדישער אָדער העברעיִשער [[בינע]]. מאָריץ שוואַרצעס באַאַרבעטונג פונעם ראָמאַן ''נח פּאַנדרע'' איז אויפגעפירט אונטער דעם נאָמען ''דאָס געזאַנג פון דניעפּער'' אין ייִדישן קונסט־טעאַטער. שניאור האָט נאָך אין זינען געהאַט צו דראַמאַטיזירן עטלעכע ווערק און געהאַט דרייַ פאַרענדיקטע דראַמעס (''דער קאָפּ'', ''דער וואַלד'', ''דער נביא'') אָבער עס איז אים מער נישט געלונגען דורכצופירן זייַנע פּלענער.
אַ סך ווערק פון שניאורן פאַרמאָגן אַ גרויסן דראַמאַטישן שטאָף. אין די דרייסיגער יאָרן איז ביי שניאורן אויפגעקומען דער פאַרלאַנג צו זען זיינע ווערק אויף דער ייִדישער אָדער העברעאישער [[בינע]]. מאָריץ שוואַרצעס באַאַרבעטונג פונעם ראָמאַן ''נח פּאַנדרע'' איז אויפגעפירט אונטער דעם נאָמען ''דאָס געזאַנג פון דניעפּער'' אין ייִדישן קונסט־טעאַטער. שניאור האָט נאָך אין זינען געהאַט צו דראַמאַטיזירן עטליכע ווערק און געהאַט דריי פאַרענדיקטע דראַמעס (''דער קאָפּ'', ''דער וואַלד'', ''דער נביא'') אָבער עס איז אים מער נישט געלונגען דורכצופירן זיינע פּלענער.


פון די לידער וואָס ער האָט געשריבן זענען עטלעכע געזונגען געוואָרן פון פאָלק אויף ייִדיש: ''מאַרגעריטקעלעך'', ''קאַרשן'', ''פרילינג'' א"אַ.
פון די לידער וואָס ער האָט געשריבן זענען עטליכע געזונגען געוואָרן פון פאָלק אויף ייִדיש: ''מאַרגעריטקעלעך'', ''קאַרשן'', ''פרילינג'' א"אַ.


=== רשימה פון די ווערק אויף ייִדיש ===
=== רשימה פון די ווערק אויף ייִדיש ===
שורה 42: שורה 43:
* [http://archive.org/details/nybc205080 ''פעטער זשאָמע'']. ווילנע: ב. קלעצקין, 1930.
* [http://archive.org/details/nybc205080 ''פעטער זשאָמע'']. ווילנע: ב. קלעצקין, 1930.
* ''דער שקלאָווער גר''. פּאַריז: פאַרלאַג פריז, 1934.
* ''דער שקלאָווער גר''. פּאַריז: פאַרלאַג פריז, 1934.
* ''עמי־הארצים''. 1. [http://archive.org/details/nybc200753 ''נח פאַנדרע'']. 2. [http://archive.org/details/nybc202497 ''בייַם דניעפּער'']. 3. [http://archive.org/details/nybc202496 ''צוריק פון אָסטראָג'']. 4. [http://archive.org/details/nybc202084 ''די וואַנט'']. 5. פּאַנדרעס אַנטלויפן. ווילנע: טאָמאָר, 1939.
* ''עמי־הארצים''. 1. [http://archive.org/details/nybc200753 ''נח פאַנדרע'']. 2. [http://archive.org/details/nybc202497 ''ביים דניעפּער'']. 3. [http://archive.org/details/nybc202496 ''צוריק פון אָסטראָג'']. 4. [http://archive.org/details/nybc202084 ''די וואַנט'']. 5. פּאַנדרעס אַנטלויפן. ווילנע: טאָמאָר, 1939.
* ''אָט אזוי איז דאָס אידישע לעבן''. יאָהַענסבורג: דרום־אַפריקאַנער ארט אזע, 1939.
* ''אָט אזוי איז דאָס אידישע לעבן''. יאָהַענסבורג: דרום־אַפריקאַנער ארט אזע, 1939.
* [http://archive.org/details/nybc200761 ''פערציק יאָר: לידער און פּאָעמען 1903-1944'']. ניו־יאָרק: אידישער נאַציאָנאַלער אַרבעטער־פאַרבאַנד, 1945.
* [http://archive.org/details/nybc200761 ''פערציק יאָר: לידער און פּאָעמען 1903-1944'']. ניו־יאָרק: אידישער נאַציאָנאַלער אַרבעטער־פאַרבאַנד, 1945.
שורה 51: שורה 52:
* [http://archive.org/details/nybc200754 ''דער ממזר'']. ניו־יאָרק: דער קוואַל אַ. זאַוואולעק, 1957.
* [http://archive.org/details/nybc200754 ''דער ממזר'']. ניו־יאָרק: דער קוואַל אַ. זאַוואולעק, 1957.


=== רשימה פון די ווערק אויף העברעיִש ===
=== רשימה פון די ווערק אויף העברעאיש ===
* ''עם שקיעת החמה: שירים, 1900–1906''. ורשה: תושיה, תרס"ז/ 1907.
* ''עם שקיעת החמה: שירים, 1900–1906''. ורשה: תושיה, תרס"ז/ 1907.
* [http://archive.org/details/minhaayyimvehama00shneuoft ''מן החיים והמוות: רשימות וסיפורים'']. ורשה: תושיה, תר"ע/ 1910.
* [http://archive.org/details/minhaayyimvehama00shneuoft ''מן החיים והמוות: רשימות וסיפורים'']. ורשה: תושיה, תר"ע/ 1910.
שורה 60: שורה 61:
* ''וילנה''. ברלין: הספר, תרפ"ג/ 1923.
* ''וילנה''. ברלין: הספר, תרפ"ג/ 1923.
* ''חזיונות: שירים ופואמות תרע'ב–תרפ'א''. ברלין: הספר, תרפ"ד/1923.
* ''חזיונות: שירים ופואמות תרע'ב–תרפ'א''. ברלין: הספר, תרפ"ד/1923.
* ''לילדי ישראל: שירי ילדים''. פריז: הוצאת ועד היובל, תר"ץ/ 1930.
* ''לילדי ישראל: שירי ילדים''. פריז: הוצאת ועד היובל, תר"צ/ 1930.
* ''פרקי יער''. תל אביב: דביר, תרצ"ג/ 1933.
* ''פרקי יער''. תל אביב: דביר, תרצ"ג/ 1933.
* ''אנשי שקלוב''. תל אביב: עם עובד, תש"ד/ 1944. (איבערגעזעצט פון ייִדיש ''שקלאָווער ייִדן''.)
* ''אנשי שקלוב''. תל אביב: עם עובד, תש"ד/ 1944. (איבערגעזעצט פון ייִדיש ''שקלאָווער ייִדן''.)
שורה 70: שורה 71:
* ''דור דור ואנשיו: סיפורים''. תל אביב: יבנה, תשי"ז/ 1957.  
* ''דור דור ואנשיו: סיפורים''. תל אביב: יבנה, תשי"ז/ 1957.  
* ''שירים''. דביר, תשי"ח/ 1958.
* ''שירים''. דביר, תשי"ח/ 1958.
* ''כּתבי ז. שניאור''. (תּש"ך)/ 1960.
* ''כּתבי ז. שניאור''. (תּש"כ)/ 1960.
* ''ימי הביניים מתקרבים!: מבחר שירים''. קשב, תשע"א/ 2011.
* ''ימי הביניים מתקרבים!: מבחר שירים''. קשב, תשע"א/ 2011.


שורה 85: שורה 86:


== ביבליאָגראַפיע ==
== ביבליאָגראַפיע ==
* לעקסיקאָן פון דער נייַער ייִדישער ליטעראַטור. בד.8, זז' 750-754. ניו־יאָרק: אַלוועלטכעכער ייִדישער קולטור־קאָנגרעס 1981.
* לעקסיקאָן פון דער נייער ייִדישער ליטעראַטור. בד.8, זז' 750-754. ניו־יאָרק: אַלוועלטכעכער ייִדישער קולטור־קאָנגרעס 1981.
* ראַוויטש, מלך: מייַן לעקסיקאָן. בד. IV, 2, זז' 360-363. תּל־אָביב: וועלטראַט פאַר ייִדיש און ייִדישער קולטור, 1982.
* ראַוויטש, מלך: מיין לעקסיקאָן. בד. IV, 2, זז' 360-363. תּל־אָביב: וועלטראַט פאַר ייִדיש און ייִדישער קולטור, 1982.


[[קאַטעגאָריע:יידיש שפראך שרייבערס]]
[[קאַטעגאָריע:יידיש שפראך שרייבערס]]
[[קאַטעגאָריע:יידישע דיכטער]]
[[קאַטעגאָריע:אידישע דיכטער]]
[[קאַטעגאָריע:ליטווישע יידן]]
[[קאַטעגאָריע:ליטווישע אידן]]
{{גרונטסארטיר:שניאור, זלמן}}
{{גרונטסארטיר:שניאור, זלמן}}
[[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]]
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]  
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]  
{{קרד/ויקי/יידיש}}
{{קרד/ויקי/יידיש}}
[[he:זלמן שניאור]]
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]]
[[קאַטעגאָריע:אידן פון בעלארוס]]
[[קאַטעגאָריע:יידיש-שפראך שרייבער]]
[[קאַטעגאָריע:יידיש-שפראך דיכטער]]
[[קאַטעגאָריע:מדינת ישראל דיכטער]]

יעצטיגע רעוויזיע זינט 13:06, 5 יולי 2024

 

זלמן שניאור אין 1949

זלמן שניאור (1887- דעם 20סטן פעברואַר 1959) איז דער פּסעוודאָנים פון שניאור זאַלקינד, אַ אידיש־העברעאישן פּראָזאַיִקער און דיכטער. זיינע ווערק ווערן באַטראַכט ווי אַ מיילשטיין אין דער מאָדערנער העברעאישער ליטעראַטור און אין דער ייִדישער ליטעראַטור.

לעבן

שניאור איז געבוירן אין שקלאָוו אין מאָהילעווער (מאָליעווער) גובערניע, אין מזרח תּחום־המושב אין דער צאַרישער אימפּעריע (היינט: ווייסרוסלאַנד). ער האָט אָפּגעשטאַמט פון דער באַקאַנטער ליבאַוויטשער חסידישער (חב"ד) שניאורסאָן־משפּחה, איז אויסגעוואַקסן אין אַ טראַדיציאָנעלער סביבה און האָט באַקומען אַ רעליגיעזע און וועלטליכע דערציאונג. שוין צו 8–9 יאָר אָנגעהויבן שרייבן לידער אויף ייִדיש און העברעאיש.

אין אַלטער פון 13 יאָר איז ער אַוועקגעפאָרן קיין אָדעס וואוּ חיים נחמן ביאַליק האָט אים וואַרעם אויפגענומען. דאָרטן האָט ער זיך באַקענט מיט מענדעלע מוכר־ספרים, מיט משה־לייב ליליענבלום און מיט יהושע־חנא ראַבניצקי. אין 1902 איז ער אַוועק קיין וואַרשע וואוּ ער האָט געאַרבעט אין דאָרטיקן "תּושיה־פאַרלאַג" און וואוּ דוד פרישמאַן האָט אים מקרב געווען. אַ קורצע צייט איז ער געווען דער פּערזענליכער סעקרעטאַר פון יצחק לייבוש פּרץ. אין 1903 זיך אומגעקערט קיין שקלאָוו און אין 1904 האָט ער זיך באַזעצט אין ווילנע, וואוּ ער האָט געשריבן פאַר אַ לאָקאַלער העברעישער צייטשריפט. די שטאָט ווילנע האָט ער שפּעטער באַשריבן אין דער פּאָעמע וילנה. אַ יאָר נאָך דעם איז שניאור אַוועק קיין שווייץ, שפּעטער קיין פאַריז וואוּ ער האָט שטודירט אין דער סאָרבאָנע ליטעראַטור, פילאָסאָפיע און נאַטור־וויסנשאַפט.

צווישן 1908 און 1913 איז ער אַרומגעפאָרן איבער אייראָפּע און צפון־אַפריקע. במשך קירצערע פּעריאָדן האָט ער זיך געלערנט אין דער שווייץ און אין דייטשלאַנד.

די ערשטע וועלט־מלחמה האָט ער דורכגעמאַכט אין בערלין פון וואַנען ער האָט, ווי אַ רוסישער בירגער, נישט געטאָרט אַרויספאָרן. דאָרטן האָט ער איבערגעריסן די שריפטשטעלערישע טעטיקייט, שטודירט מעדיצין און געאַרבעט אין אַן אָרטיקן שפּיטאָל. אין 1919 איז ער געפאָרן קיין אַמעריקע, זיך שפּעטער אומגעקערט קיין בערלין. אין 1923 האָט שניאור זיך באַזעצט אין פראַנקרייך, וואוּ ער האָט געלעבט ביז 1941 מחמת דער אינוואַזיע פון די נאַציס אין 1940. ער איז אַנטלאָפן קיין שפּאַניע און פון דאָרטן קיין אַמעריקע (ניו־יאָרק). אין 1925 און אין 1936 האָט ער געפּרוּאווט זיך באַזעצן אין ארץ־ישׂראל וואוּ ער האָט נישט באַקומען די געהעריקע הילף זיך איינצואָרדענען. דאָס האָט אין אים איבערגעלאָזן אַ פאַרביטערטקייט קעגן ציוניזם. סוף 1949 האָט ער עולה געווען קיין ישׂראל, און זיך באַזעצט אין תּל־אָביב און שפּעטער אין רמת־גן. נאָך זיין עליה האָט שניאור אָנגעהויבן שרייבן פאַר די טאָגצייטונגען און אַרויסגעגעבן פאַרשידענע ביכער. צוליב זיין פאַרדינסט פאַר דער העברעאישער קולטור האָט שניאור באַקומען דעם "פרס ביאליק" (1951) און דעם "פרס ישראל" (1955). צוליב געזונט־טעמים צוריקגעפאָרן קיין אַמעריקע אין 1955.

זלמן שניאור איז נפטר געוואָרן אין 1959 אין ניו־יאָרק.

ווערק

שניאורס וויכטיגסטער ליטעראַריש־קינסטלערישער אויפטו איז אין דער העברעאישער פּאָעזיע, אָבער זיינע הויפּטווערק אין פּראָזע זענען אין ייִדיש. זיינע ווערק, צווישן אַנדערע שקלאָווער ייִדן און נח פּאַנדרע, זענען איבערגעזעצט געוואָרן אין עטליכע אייראָפּעיִשע שפּראַכן.

אין 1901 האָט ער דעביוטירט מיט לידער אין מרדכי ספּעקטאָרס "יודישע פאָלקסצייטונג". אין זיין ווילנער תּקופה האָט ער זיך אַלץ מער גענומען שרייבן אין ייִדישע אויסגאַבעס. אין "דער נייער וועג", "דאָס ייִדישע פאָלק" האָט ער פארעפנטליכט די פאָעמעס פייער, מעשׂה בראשית, די פרייהייט און די דערציילונגען נקמה, אויף ביידע זייטן פון דניעסטער. אויכעט אין אַנדערע ייִדישע זשורנאַלן פּובליקירט לידער און דערציילונגען. ער איז געווען אַ שטענדיקער מיטאַרבעטער פון "מאָמענט", "צוקונפט" א"אַ.

שניאורס וויכטיגסטע שאַפערישע פּראָזע־תּקופה אין ייִדיש האָט זיך אָנגעהויבן אין 1927. ער איז געוואָרן אַ שטענדיקער מיטאַרבעטער פון "פאָרווערטס" און דאָרטן האָט ער פּוביליקירט קלענערע פּראָזע־ווערק און גרויספאַרנעמיקע ראָמאַנען, וואָס זענען אָפּגעדרוקט געוואָרן אין אַנדערע ייִדישע צייטונגען ("מאָמענט", "צייט", א"אַ). צו גלייך האָט ער געשריבן זכרונות און אַרטיקלען וועגן ייִדישע שריפטשטעלערס (מענדעלע מוכר ספרים, שלום־עליכם, חיים נחמן ביאַליק, א"אַ). אַ סך ווערק פון שניאורן פאַרמאָגן אַ גרויסן דראַמאַטישן שטאָף. אין די דרייסיגער יאָרן איז ביי שניאורן אויפגעקומען דער פאַרלאַנג צו זען זיינע ווערק אויף דער ייִדישער אָדער העברעאישער בינע. מאָריץ שוואַרצעס באַאַרבעטונג פונעם ראָמאַן נח פּאַנדרע איז אויפגעפירט אונטער דעם נאָמען דאָס געזאַנג פון דניעפּער אין ייִדישן קונסט־טעאַטער. שניאור האָט נאָך אין זינען געהאַט צו דראַמאַטיזירן עטליכע ווערק און געהאַט דריי פאַרענדיקטע דראַמעס (דער קאָפּ, דער וואַלד, דער נביא) אָבער עס איז אים מער נישט געלונגען דורכצופירן זיינע פּלענער.

פון די לידער וואָס ער האָט געשריבן זענען עטליכע געזונגען געוואָרן פון פאָלק אויף ייִדיש: מאַרגעריטקעלעך, קאַרשן, פרילינג א"אַ.

רשימה פון די ווערק אויף ייִדיש

רשימה פון די ווערק אויף העברעאיש

  • עם שקיעת החמה: שירים, 1900–1906. ורשה: תושיה, תרס"ז/ 1907.
  • מן החיים והמוות: רשימות וסיפורים. ורשה: תושיה, תר"ע/ 1910.
  • עם צלילי המנדולינה: שירים. תרע"ב/ 1912.
  • שירים ופואימות: 1900–1913. אודסה: מוריה, תרע"ד/1914.
  • גשרים: שירים ופואמות תר'ס–תרע'ב. ברלין: הספר, תרפ"ב/ 1922.
  • במצר: קבץ ספורים תרס'ג–תרע'א. ברלין: הספר, תרפ"ג/ 1923.
  • וילנה. ברלין: הספר, תרפ"ג/ 1923.
  • חזיונות: שירים ופואמות תרע'ב–תרפ'א. ברלין: הספר, תרפ"ד/1923.
  • לילדי ישראל: שירי ילדים. פריז: הוצאת ועד היובל, תר"צ/ 1930.
  • פרקי יער. תל אביב: דביר, תרצ"ג/ 1933.
  • אנשי שקלוב. תל אביב: עם עובד, תש"ד/ 1944. (איבערגעזעצט פון ייִדיש שקלאָווער ייִדן.)
  • פנדרי הגיבור. עם עובד, ?. (איבערגעזעצט פון ייִדיש נוח פּאַנדרע.)
  • לוחות גנוזים. עם עובד, תש"ח/ 1948.
  • שירי זלמן שניאור. הוצאת עם עובד, תשי"א/ 1951.
  • הגאון והרב. תל אביב: עם עובד, תשי"ג/ 1953.
  • ח.נ. ביאליק ובני דורו. תל אביב: עם עובד, תשי"ג/ 1953.
  • דור דור ואנשיו: סיפורים. תל אביב: יבנה, תשי"ז/ 1957.
  • שירים. דביר, תשי"ח/ 1958.
  • כּתבי ז. שניאור. (תּש"כ)/ 1960.
  • ימי הביניים מתקרבים!: מבחר שירים. קשב, תשע"א/ 2011.

דרויסנדיקע פאַרבינדונגען

ביבליאָגראַפיע

  • לעקסיקאָן פון דער נייער ייִדישער ליטעראַטור. בד.8, זז' 750-754. ניו־יאָרק: אַלוועלטכעכער ייִדישער קולטור־קאָנגרעס 1981.
  • ראַוויטש, מלך: מיין לעקסיקאָן. בד. IV, 2, זז' 360-363. תּל־אָביב: וועלטראַט פאַר ייִדיש און ייִדישער קולטור, 1982.

דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!