מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "יידישע שרייבער" ב־"אידישע שרייבער"
ק (החלפת טקסט – "מייסד געווען" ב־"געגרינדעט") |
ק (החלפת טקסט – "יידישע שרייבער" ב־"אידישע שרייבער") |
||
| (5 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|איזראעלישער אקטיוויסט, פארפאסער פון דער העברעאישער שפראך}} | |||
{{איבערשרייבן}} | |||
[[טעקע:BYwork.jpg|left|thumb|250px|אליעזר בן יהודה]] | [[טעקע:BYwork.jpg|left|thumb|250px|אליעזר בן יהודה]] | ||
'''אליעזר בן יהודה''' ([[ה'תרי"ח]] - [[כ"ו כסלו]] [[ה'תרפ"ג]]) איז געווען דער גרינדער און שאפער פון דער מאדערנער [[העברעיש]]ער שפראך. געשטארבן [[שבת]] מיט דער [[פענע]] אין דער האנט. | '''אליעזר בן יהודה''' ([[ה'תרי"ח]] - [[כ"ו כסלו]] [[ה'תרפ"ג]]) איז געווען דער גרינדער און שאפער פון דער מאדערנער [[העברעיש]]ער שפראך. געשטארבן [[שבת]] מיט דער [[פענע]] אין דער האנט. | ||
| שורה 54: | שורה 56: | ||
== קעגן דער חלוקה פון די פרומע אידן == | == קעגן דער חלוקה פון די פרומע אידן == | ||
דער יישוב אין ארץ ישראל איז אין יענער צייט געווען - שנת תרמ"ה - רוב פרומע אידן, א קליינער חלק צווישן זיי איז געווען נישט פרומע אדער אינגאנצן פריי, דאס רוב ציבור זענען דאן ארויף ווייל זיי האבן דארט געוואלט אויסלעבן זייערע יארן מיט לערנען תורה, איי פון ווי וועט מען עסן ? קיין גרויסע פארדינסן האט מען דאן נישט געקענט מאכן אין ארץ ישראל, דעריבער איז געווען איינגעפירט אז די מענטשן פון חוץ לארץ האבן געשיקט געלטער פאר זייערע אידישע ברודער. דאס געלד איז געקומען צו א וועד אין ארץ ישראל וואס זיי האבן זיי פארטיילט. ווען עס האט זיך פארמערט נישט פרומע אידן אין ארץ ישראל, האבן זיי אויך געוואלט האבן א חלק וויאזוי צו פארטיילן די געלטער, אבער די פרומע האבן זיי נישט געוואלט. און דעריבער האבן טאקע די פרומע רבנים ווי | דער יישוב אין ארץ ישראל איז אין יענער צייט געווען - שנת תרמ"ה - רוב פרומע אידן, א קליינער חלק צווישן זיי איז געווען נישט פרומע אדער אינגאנצן פריי, דאס רוב ציבור זענען דאן ארויף ווייל זיי האבן דארט געוואלט אויסלעבן זייערע יארן מיט לערנען תורה, איי פון ווי וועט מען עסן ? קיין גרויסע פארדינסן האט מען דאן נישט געקענט מאכן אין ארץ ישראל, דעריבער איז געווען איינגעפירט אז די מענטשן פון חוץ לארץ האבן געשיקט געלטער פאר זייערע אידישע ברודער. דאס געלד איז געקומען צו א וועד אין ארץ ישראל וואס זיי האבן זיי פארטיילט. ווען עס האט זיך פארמערט נישט פרומע אידן אין ארץ ישראל, האבן זיי אויך געוואלט האבן א חלק וויאזוי צו פארטיילן די געלטער, אבער די פרומע האבן זיי נישט געוואלט. און דעריבער האבן טאקע די פרומע רבנים ווי [[רבי שמואל סאלאנט]] פון די אשכנזים און דער ראשון לציון פון די ספרדים [[רבי רפאל מאיר פאנאזיל]], געהאט גאר א גרויסע השפעה אויף די יהדות אין ארץ ישראל, וויבאלד די געלד איז געקומען צו זיי. | ||
בן יהודה צוזאמען מיט די נייע חברה אין יענע צייט [[חובבי ציון]], האבן גוט פארשטאנען דעם באדייט פון די געלד'טער און האבן איינגעזעהן אז ווילאנג די פרומע רבנים טיילן די געלטער האבן זיי נישט קיין אויסזיכט פאר גארנישט, קיינער אין ארץ ישראל וועט זיי נישט הערן, עס איז א שאד יעדער ביסעל ארבייט, דעריבער האבן זיי אנגעהויבן פארשפרייטן מאמרים און קלאנגען אז די פרומע רבנים טיילן נישט די געלטער גלייך, זיי זענען נישט ביושר, בן יהודה האט אין זיינע מאמרים פון זיין צייטונג "הצבי" געשריבן לאנגע מאמרים דערפון. צו אים האט זיך צוגעשטעלט אלע פרייע שרייבער, און אלע וואס האבן געהערט צו די נייע אויפגעקומענע חבורות אין ארץ ישראל, זיי שרייבן אז רוב געלד וואס מען שיקט קיין ארץ ישראל קומט נישט אהן צו די איינוואונערס, נאר זיי ווערן פארטיילט צו נישט ריכטיגע מענטשן, ביי די נישט פרומע וועלט האט געהייסן איינער וואס לערענט נישט א "בטלן", און זיי די נייער קליינער אויפגעקומענער ציבור וואס וויל אויפארבעטען דאס לאנד האבן געהייסן די ריכטיגע מענשטן וואס דאס געלד דארף קומען, זיי שרייבן אז דאס געלד ווערט פארטיילט פאר בטלנים, מענטשן וואס טועהן דערמיט גארנישט, און דאס איז די סיבה פארוואס עס איז דא אין ארץ ישראל אזויפיל ארימקייט. דערמיט האבן זיי אנגערייצט אסאך מאסן מענטשן אויף די עהרליכע רבנים. | בן יהודה צוזאמען מיט די נייע חברה אין יענע צייט [[חובבי ציון]], האבן גוט פארשטאנען דעם באדייט פון די געלד'טער און האבן איינגעזעהן אז ווילאנג די פרומע רבנים טיילן די געלטער האבן זיי נישט קיין אויסזיכט פאר גארנישט, קיינער אין ארץ ישראל וועט זיי נישט הערן, עס איז א שאד יעדער ביסעל ארבייט, דעריבער האבן זיי אנגעהויבן פארשפרייטן מאמרים און קלאנגען אז די פרומע רבנים טיילן נישט די געלטער גלייך, זיי זענען נישט ביושר, בן יהודה האט אין זיינע מאמרים פון זיין צייטונג "הצבי" געשריבן לאנגע מאמרים דערפון. צו אים האט זיך צוגעשטעלט אלע פרייע שרייבער, און אלע וואס האבן געהערט צו די נייע אויפגעקומענע חבורות אין ארץ ישראל, זיי שרייבן אז רוב געלד וואס מען שיקט קיין ארץ ישראל קומט נישט אהן צו די איינוואונערס, נאר זיי ווערן פארטיילט צו נישט ריכטיגע מענטשן, ביי די נישט פרומע וועלט האט געהייסן איינער וואס לערענט נישט א "בטלן", און זיי די נייער קליינער אויפגעקומענער ציבור וואס וויל אויפארבעטען דאס לאנד האבן געהייסן די ריכטיגע מענשטן וואס דאס געלד דארף קומען, זיי שרייבן אז דאס געלד ווערט פארטיילט פאר בטלנים, מענטשן וואס טועהן דערמיט גארנישט, און דאס איז די סיבה פארוואס עס איז דא אין ארץ ישראל אזויפיל ארימקייט. דערמיט האבן זיי אנגערייצט אסאך מאסן מענטשן אויף די עהרליכע רבנים. | ||
בן יהודה האט זיך נישט באגענונג דערמיט וואס ער געשריבן לאנגע מאמרים דערוועגן אין זיין צייטונג "הצבי", ער מיט זיינע חברים האבן אויך געשיקט לאנגע מאמרים אין די צייטונגען אין חוץ לארץ, פון וואו דאס געלד קומט, ער האט אנגערופן די צדקות פון | בן יהודה האט זיך נישט באגענונג דערמיט וואס ער געשריבן לאנגע מאמרים דערוועגן אין זיין צייטונג "הצבי", ער מיט זיינע חברים האבן אויך געשיקט לאנגע מאמרים אין די צייטונגען אין חוץ לארץ, פון וואו דאס געלד קומט, ער האט אנגערופן די צדקות פון [[רבי מאיר בן הנס]], פון כולל [[וואלין]], [[רייסין]], [[גאליציע]], [[אונגארן]], [[זימבערגן]], מיט די נעמען שנארערס און אויף לשון הקודש מיט דעם נאמען [[אנשי חלוקה]], ער האט אזוי געשריבן אויך אין דעם "המגיד", "הצפירה", "המליץ". | ||
דער ציל פון בן יהודה איז געווען אז אזוי ארום זאלן די מאסן מענטשן וויסן אז דאס געלד גייט בלויז פאר די פרומע, און עס ווערט אויסגעטיילט נישט גיט, נישט מיט יושר, אויב אבער מען וועט אויפהערן שיקן געלד פאר די פרומע קרייזען, פון היינט און ווייטער ווען מען שיקן די געלד פאר די "נישט" פרומע קרייזן ווי חובבי ציון און פאר "חברת תמיכה" פון די משכילישע קרייזן דאן וועלן זיי דאס יא אויסטיילן גוט. און ממילא ווער עס האט די מאה דער האט די דעה, אזוי וועלן די פרייע משכילים קענען צווינגען די מאסן מענטשן צו לערנען העברייאיש און זיך אנקערן צו חברת [[חובבי ציון]]. | דער ציל פון בן יהודה איז געווען אז אזוי ארום זאלן די מאסן מענטשן וויסן אז דאס געלד גייט בלויז פאר די פרומע, און עס ווערט אויסגעטיילט נישט גיט, נישט מיט יושר, אויב אבער מען וועט אויפהערן שיקן געלד פאר די פרומע קרייזען, פון היינט און ווייטער ווען מען שיקן די געלד פאר די "נישט" פרומע קרייזן ווי חובבי ציון און פאר "חברת תמיכה" פון די משכילישע קרייזן דאן וועלן זיי דאס יא אויסטיילן גוט. און ממילא ווער עס האט די מאה דער האט די דעה, אזוי וועלן די פרייע משכילים קענען צווינגען די מאסן מענטשן צו לערנען העברייאיש און זיך אנקערן צו חברת [[חובבי ציון]]. | ||
די ערליכע רבנים האבן דאס נישט פארשוויגן, ספעציעל אז בן יהודה האט זייער מיאוס געשריבן אויף די רבנים ראשיים ווי | די ערליכע רבנים האבן דאס נישט פארשוויגן, ספעציעל אז בן יהודה האט זייער מיאוס געשריבן אויף די רבנים ראשיים ווי [[רבי שמואל סאלאנט]], און אין טאג פון י"ג תמוז אין יאר תרמ"ז זענען זיך צוזאמענגעקומען די פרומע חכמים און רבנים פון ארץ ישראל, סיי פון די אשכנזים סיי פון די ספרים און מען האט אפגעשריבן א [[חרם]] קעגן בן יהודה, זיי האבן אויך גא'אסר'ת זיין צייטונג דער "הצבי", און שרייבן דערויף ווען עס ליינט דאס איז גלייך ווי ער ליינט אין ספרים חיצונים, און ער איז בלטותא דרבנן דלית ליה אסוותא. דער חרם איז געדרוקט אין [[חבצלת]] שנת תרמ"ז גליון 33. בן יהודה האט גלייך פארשטאנען אז ער וועט ווייטער אזוי נישט האבן קיין הצלחה ווייל עס איז דא אין ארץ ישראל זייער א קליינער ציבור מענטשן וואס וועלן נישט צוהערן דעם בתי דין, און ער וועט פארלירן זיין השפעה, דעריבער האט ער זיך איבערגעבעטן מיט די רבנים, און מען האט אראפ גענומען דאס חרם. אבער עס האט נישט לאנג אנגעהאלטן, בן יהודה האט זיך נישט געקענט איינהאלטן, ער האט געזעהן אז די פרומע רבנים שטערן אים אין זיין ציל, צו פערמערן די שיטה פון ציוניזעם און אויסלערנען דאס גאנצע פאלק רעדן די נייע שפארך, ער האט גלייך דערנאך ווייטער געשריבן שפיזיגע מאמרים און שטעכעדיגע רייד אויף אלע פרומע ערליכע רבנים, ווען די רבנים האבן געזען אז ער שרייבט ווייטער אזוי, האבן מען אים ווייטער געלייגט אין חרם. און מען האט אים דערווייטערט פון אידן. | ||
זיין פרוי שרייבט איבער דעם חרם די ווערטער: דער חרם אויף בן יהודה האט מען מודיע געווען אין אלע גאסן, אז דער צייטונג "הצבי" איז אין חרם, און מען טאר עס נישט ברענגען אין קיין שום אידישע שטוב, קיין שום יהודי טאר נישט דערין ליינען, מען מוז זיך דערווייטערן דערפון פיהר איילן, אט דעם חרם האט מען געקלעבט אין די גאסן ערב שבת. זיך פארציילט אויך אז צום דעם חרם האט מען געקלעבט א צעטל מיטן נאמען "אתה חושב כי רמית אותנו" ווי די חרדים שרייבן פאר בן יהודה, די מיינטס אז מיט דיין לאנגע קאפאטע מיט וואס די ערשיינסט האסטו אונז אפגענארט ! מיט דיין לאנגער בארד און לאנגן טלית! ניין די ביסט א אפיקורס און א צבוע, מיר וועלן פון היינט און ווייטער וויסן ווי זיך צו היטן פון דיר און נישט ווערן געכאפט אין דיין נעץ (חייו ומפעלו עמוד 35). | זיין פרוי שרייבט איבער דעם חרם די ווערטער: דער חרם אויף בן יהודה האט מען מודיע געווען אין אלע גאסן, אז דער צייטונג "הצבי" איז אין חרם, און מען טאר עס נישט ברענגען אין קיין שום אידישע שטוב, קיין שום יהודי טאר נישט דערין ליינען, מען מוז זיך דערווייטערן דערפון פיהר איילן, אט דעם חרם האט מען געקלעבט אין די גאסן ערב שבת. זיך פארציילט אויך אז צום דעם חרם האט מען געקלעבט א צעטל מיטן נאמען "אתה חושב כי רמית אותנו" ווי די חרדים שרייבן פאר בן יהודה, די מיינטס אז מיט דיין לאנגע קאפאטע מיט וואס די ערשיינסט האסטו אונז אפגענארט ! מיט דיין לאנגער בארד און לאנגן טלית! ניין די ביסט א אפיקורס און א צבוע, מיר וועלן פון היינט און ווייטער וויסן ווי זיך צו היטן פון דיר און נישט ווערן געכאפט אין דיין נעץ (חייו ומפעלו עמוד 35). | ||
| שורה 92: | שורה 94: | ||
== זיין משפחה == | == זיין משפחה == | ||
ער האט געהייראט מיט זיין פרוי דבורה יונס פון שטאט ווין, זי איז געווען די טאכטער פון [[שלמה נפתלי הירץ יונאס]], אויך א באקאנטער קלוגער געלערנטער משכיל פון זיינער צייט. | ער האט געהייראט מיט זיין פרוי דבורה יונס פון שטאט ווין, זי איז געווען די טאכטער פון [[שלמה נפתלי הירץ יונאס]], אויך א באקאנטער קלוגער געלערנטער משכיל פון זיינער צייט. | ||
| שורה 121: | שורה 122: | ||
[[קאַטעגאָריע:העברעיש]] | [[קאַטעגאָריע:העברעיש]] | ||
[[קאַטעגאָריע: | [[קאַטעגאָריע:אידישע שרייבער]] | ||
[[קאַטעגאָריע:ציוניסטן]] | [[קאַטעגאָריע:ציוניסטן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:באערדיגט אין הר הזיתים]] | [[קאַטעגאָריע:באערדיגט אין הר הזיתים]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:אליעזר בן-יהודה]] | [[he:אליעזר בן-יהודה]] | ||
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]] | |||