מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = "
(קרדיט + קטגוריות) |
ק (החלפת טקסט – "{{דעסקריפציע||ענגליש=" ב־"{{דעסקריפציע||ענגליש = ") |
||
| (10 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = baked food made of flour, water and other ingredients|העב=מזון בסיסי עשיר בפחמימות המתקבל מאפיית בצק|דייטש=Nahrungsmittel, das aus Mehl, Wasser und weiteren Zutaten gebacken wird|}} | |||
[[טעקע:Rye bread.JPG|קליין|250px|רעפטליך ברויט ארויס פון פלאסטיק זעקל]] | [[טעקע:Rye bread.JPG|קליין|250px|רעפטליך ברויט ארויס פון פלאסטיק זעקל]] | ||
'''ברויט''' איז אן [[עסן]] וואס ווערט געמאכט פון א [[טייג]], וואס איז [[מעל]] אויסגעמישט מיט וואסער; מען באקט דעם טייג, אדער אמאל טוט מען פרעגלען אדער קאכן דעם טייג. ברויט קען זיין אדער געזייערט אדער נישט געזייערט (ווי [[מצה]]). אין דעם טייג גיט מען אריין זאלץ און א זייערמיטל ווי [[הייוון]] אדער [[סאדע]]. אפטמאל מישט מען אריין פעט. ס'איז פאראן סארטן ברויט וואס זענען געמאכט מיט [[צוקער]], [[מילך]], [[אייער]], [[ראזשינקע]]ס, [[ציבל]] און זוימען ([[מאן (זוימען)|מאן]], [[קימל]] אדער [[סעזאם]]). | '''ברויט''' איז אן [[עסן]] וואס ווערט געמאכט פון א [[טייג]], וואס איז [[מעל]] אויסגעמישט מיט וואסער; מען באקט דעם טייג, אדער אמאל טוט מען פרעגלען אדער קאכן דעם טייג. ברויט קען זיין אדער געזייערט אדער נישט געזייערט (ווי [[מצה]]). אין דעם טייג גיט מען אריין זאלץ און א זייערמיטל ווי [[הייוון]] אדער [[סאדע]]. אפטמאל מישט מען אריין פעט. ס'איז פאראן סארטן ברויט וואס זענען געמאכט מיט [[צוקער]], [[מילך]], [[אייער]], [[ראזשינקע]]ס, [[ציבל]] און זוימען ([[מאן (זוימען)|מאן]], [[קימל]] אדער [[סעזאם]]). | ||
| שורה 9: | שורה 10: | ||
== עטימאלאגיע == | == עטימאלאגיע == | ||
אסאך שפראכן האבן | אסאך שפראכן האבן ענליכע ווערטער פאר ברויט, ווי [[ענגליש]] ''bread'', [[האלענדיש]] ''brood'', [[דייטשיש]] ''Brot'', [[שוועדיש]] ''bröd'' און [[נארוועגיש]] און [[דעניש]] ''brød''. | ||
== די יסודות == | == די יסודות == | ||
| שורה 27: | שורה 28: | ||
אין ברויט (און אויך אין וויין און ביר) וועט די הייוון פארברענען די נאטורליכע צוקער וואס איז פאראן דארט. ווען דאס ווערט פארברענט פאסירט א כעמיקאלע רעאקציע וועלכע איז באקאנט אלס קארבאן דיאקסיד. אין וויין און אין ביר האט די קארבאן דיאקסייד א גרויסע ראלע אין דעם טרונק וויבאלד עס פראדוצירט נאטורליכע גאז. אין ברויט ווערט די קארבאן דיאקסייד בלאקירט פון די פייכטע טייג און קען נישט ארויסגיין. אבער די גאזן קעמפן מיט די טייג און דאס מאכט אז די טייג זאל זיך אויפבלאזן און נאר א דאנק דעם האבן מיר ברויט. | אין ברויט (און אויך אין וויין און ביר) וועט די הייוון פארברענען די נאטורליכע צוקער וואס איז פאראן דארט. ווען דאס ווערט פארברענט פאסירט א כעמיקאלע רעאקציע וועלכע איז באקאנט אלס קארבאן דיאקסיד. אין וויין און אין ביר האט די קארבאן דיאקסייד א גרויסע ראלע אין דעם טרונק וויבאלד עס פראדוצירט נאטורליכע גאז. אין ברויט ווערט די קארבאן דיאקסייד בלאקירט פון די פייכטע טייג און קען נישט ארויסגיין. אבער די גאזן קעמפן מיט די טייג און דאס מאכט אז די טייג זאל זיך אויפבלאזן און נאר א דאנק דעם האבן מיר ברויט. | ||
עס וואלט געווען | עס וואלט געווען אינטערעסאנט זיך דאס אליינס צו איבערצייגן און איר וועט דארפן מאכן אן עקספרימענט וועלכע גייט ווי פאלגענד: | ||
גרייט אן א גרויסע זיפלאג פריזער בעג וועלכע קען אנטהאלטן מער ווי א האלבע גאלאן וואסער. א ברייטע סלייס הייוון פון גראסערי געשעפט. א גלעזל ווארים וואסער פון ארום 100 דעגרי (אויב די פינגער שפירט נישט ווארים און נישט קאלט איז דאס בערך 100 דעגרי). און א האלבע קאפ צוקער. | גרייט אן א גרויסע זיפלאג פריזער בעג וועלכע קען אנטהאלטן מער ווי א האלבע גאלאן וואסער. א ברייטע סלייס הייוון פון גראסערי געשעפט. א גלעזל ווארים וואסער פון ארום 100 דעגרי (אויב די פינגער שפירט נישט ווארים און נישט קאלט איז דאס בערך 100 דעגרי). און א האלבע קאפ צוקער. | ||
| שורה 35: | שורה 36: | ||
ווען איר וועט צוריק קומען דערצו וועט איר באלד זען אז די הייוון צעלן האבן פראדוצירט קארבאן דיאקסייד. די בעג וועט זיין אנגעפילט מיט גאז און דאס וואסער וועט האבן באבעלס ווי סאדע וואסער. ווי לענגער איר וועט דאס לאזן אלס מער קארבאן דיאקסייד וועט באשאפן ווערן און די בעג וועט ווערן פילער און פילער ביז ווילאנג עס וועט פלאצן נאך בערך א מעת לעת. אין יעדע שטונדע וועט יעדע הייוון צעל פראדוצירן קארבאן דיאקסייד איר וואג וואס מיינט אז די הייוון דאפעלט זיך יעדע שטונדע. | ווען איר וועט צוריק קומען דערצו וועט איר באלד זען אז די הייוון צעלן האבן פראדוצירט קארבאן דיאקסייד. די בעג וועט זיין אנגעפילט מיט גאז און דאס וואסער וועט האבן באבעלס ווי סאדע וואסער. ווי לענגער איר וועט דאס לאזן אלס מער קארבאן דיאקסייד וועט באשאפן ווערן און די בעג וועט ווערן פילער און פילער ביז ווילאנג עס וועט פלאצן נאך בערך א מעת לעת. אין יעדע שטונדע וועט יעדע הייוון צעל פראדוצירן קארבאן דיאקסייד איר וואג וואס מיינט אז די הייוון דאפעלט זיך יעדע שטונדע. | ||
נאך מער | נאך מער אינטערעסאנט איז אז די הייוון צעלן ארבעטן מיט א ווידער-פראדוציע סיסטעם גענוי ווי מענטשן. א צעל געבורט א נייע צעל און ווען די נייע צעל איז ערוואקסן געבורט עס אליינס א צעל און אזוי גייט עס ווייטער און ווייטער און עס געבורט דורות פון צעלן אין עטליכע שטונדן. אין די צייט וואס מען לאזט א טייג יערן האט עס צייט צו געבוירן איין נייע דור פון צעלן. אגב, איז וויכטיג צו וויסן אז הייוון דארף זיין פריש ווייל די צעלן שטארבן אויס און מיט אלטע הייוון קען מען נישט מאכן קיין ברויט אדער חלות. | ||
ווען מען מאכט א ברויט טייג דארף מען נישט אריינלייגן קיין עכטע צוקער כדי עס זאל פראדוצירט ווערן קארבאן דיאקסייד און די טייג זאל זיך יערן. ווען די הייוון קומט זיך צוזאם מיט די ווייץ מעל זוכט עס אפיר אלע נאטורליכע צוקער און פראדוצירט אפילו נייע צוקער וועלכע ווערט גערופן מאלטאס. אין דעם עקספרימענט וועלכע מיר האבן געגעבן פאסירט די גאנצע זאך זייער שנעל וויבאלד עס איז פאראן אסאך צוקער. אויב עס איז נישט פאראן קיין ווייסע צוקער וועט דאס געדויערן מער צייט וויבאלד עס וועט ערשט דארפן פראדוצירן די צוקער און דערנאך וועט ערשט געשאפן ווערן די קארבאן דיאקסייד. | ווען מען מאכט א ברויט טייג דארף מען נישט אריינלייגן קיין עכטע צוקער כדי עס זאל פראדוצירט ווערן קארבאן דיאקסייד און די טייג זאל זיך יערן. ווען די הייוון קומט זיך צוזאם מיט די ווייץ מעל זוכט עס אפיר אלע נאטורליכע צוקער און פראדוצירט אפילו נייע צוקער וועלכע ווערט גערופן מאלטאס. אין דעם עקספרימענט וועלכע מיר האבן געגעבן פאסירט די גאנצע זאך זייער שנעל וויבאלד עס איז פאראן אסאך צוקער. אויב עס איז נישט פאראן קיין ווייסע צוקער וועט דאס געדויערן מער צייט וויבאלד עס וועט ערשט דארפן פראדוצירן די צוקער און דערנאך וועט ערשט געשאפן ווערן די קארבאן דיאקסייד. | ||
נארמאל וואלט די קארבאן דיאקסייד געברויכט ארויסגיין פון די טייג ווייל עס איז גענוג שטארק און עס זוכט געווענליך אקסיגן. אבער אין א ברויט פאסירט אן | נארמאל וואלט די קארבאן דיאקסייד געברויכט ארויסגיין פון די טייג ווייל עס איז גענוג שטארק און עס זוכט געווענליך אקסיגן. אבער אין א ברויט פאסירט אן אינטערעסאנטע זאך אז עס ווערט אפגעהאלטן פון די טייג דורך גלוטאן וועלכע ליגט אין די ווייץ. אבער כדי דאס זאל ארבעטן מוז מען קנעטן דעם טייג וועלכע פראדוצירט קייטן פון די גלוטאן וועלכע האלטן זיך צוזאם און בלאקירן די קארבאן דיאקסייד פון ארויסגיין. אויב איינער זאל נוצן א בלענדינג מאשין צו מאכן א טייג און דאס נישט קנעטן וועט דאס נישט יערן וויבאלד די גלוטאן וועלן נישט פארמירן קייטן און דאס טייג וועט נישט ווערן ציעדיג ווי א באלון. | ||
עס איז אויך פאראן א וועג וויאזוי צו מאכן יערן ברויט מיט כעמיקאלן ווי בעקינג פאודער אדער אנדערע כעמיקאלן. עס איז אפילו פאראן צו באקומען מעל וועלכע פארמאגט שוין אין זיך בעקינג פאודער. אבער ריכטיגע ברויט איז דאס בעסטע מיט הייוון. ברויט דורך כעמיקאלן ווערן אנגערופן שנעלע ברויט וועלכע ווערט גענוצט אין פארשידענע געבעקס ווי מאפינס אדער באנענא ברויט. | עס איז אויך פאראן א וועג וויאזוי צו מאכן יערן ברויט מיט כעמיקאלן ווי בעקינג פאודער אדער אנדערע כעמיקאלן. עס איז אפילו פאראן צו באקומען מעל וועלכע פארמאגט שוין אין זיך בעקינג פאודער. אבער ריכטיגע ברויט איז דאס בעסטע מיט הייוון. ברויט דורך כעמיקאלן ווערן אנגערופן שנעלע ברויט וועלכע ווערט גענוצט אין פארשידענע געבעקס ווי מאפינס אדער באנענא ברויט. | ||
| שורה 67: | שורה 68: | ||
די דייטשע זענען די וועלט'ס גרעסטע ברויט עסער און זיי באקן 300 ערליי ברויטן פון וועלכע איבער 100 ערליי זענען פאראן צו באקומען איבער'ן גאנצן לאנד. דאס לאנד פארמאגט 17,000 קאמערציאלע בעקערייען און נאך 1,200 קליינע בעקערייען וועלכע מאכן אנדערע ברויטן ווי די גרויסע. 80 מיליאן איינוואוינער עסן אויף ארום 1.1 מיליאן טאנען ברויט, 5 מיליאן טאנען ראללס, און א האלב מיליאן טאן פרעצעלס פער יאר. דאס לאנד טראגט די וועלט'ס רעקארד פון דאס מערסטע ברויט אלע יארן. די דייטשע עסן ברויט אין יעדע סעודה און באטראכטן דאס אלס א וויכטיגע און געזונטע עסן וועלכע יעדער דארף האבן אין זיין דיעטע. איין סארט ברויט וואס מען באקט אין דרום דייטשלאנד איז דאס [[פרעצל]]. | די דייטשע זענען די וועלט'ס גרעסטע ברויט עסער און זיי באקן 300 ערליי ברויטן פון וועלכע איבער 100 ערליי זענען פאראן צו באקומען איבער'ן גאנצן לאנד. דאס לאנד פארמאגט 17,000 קאמערציאלע בעקערייען און נאך 1,200 קליינע בעקערייען וועלכע מאכן אנדערע ברויטן ווי די גרויסע. 80 מיליאן איינוואוינער עסן אויף ארום 1.1 מיליאן טאנען ברויט, 5 מיליאן טאנען ראללס, און א האלב מיליאן טאן פרעצעלס פער יאר. דאס לאנד טראגט די וועלט'ס רעקארד פון דאס מערסטע ברויט אלע יארן. די דייטשע עסן ברויט אין יעדע סעודה און באטראכטן דאס אלס א וויכטיגע און געזונטע עסן וועלכע יעדער דארף האבן אין זיין דיעטע. איין סארט ברויט וואס מען באקט אין דרום דייטשלאנד איז דאס [[פרעצל]]. | ||
אין איטאליע באקט מען [[פיצא]], און ביי | אין איטאליע באקט מען [[פיצא]], און ביי אידן [[בייגל]]עך. | ||
אגב, דער נאמען ברויט שטאמט פון דייטשלאנד. אין אסאך שפראכן זאגט מען דאס ענליך. (אין ענגליש: ברעד). | אגב, דער נאמען ברויט שטאמט פון דייטשלאנד. אין אסאך שפראכן זאגט מען דאס ענליך. (אין ענגליש: ברעד). | ||
== ברויט אין אידישער קולטור == | == ברויט אין אידישער קולטור == | ||
ברויט פארנעמט אן ארט אין | ברויט פארנעמט אן ארט אין אידישקייט; צוליב זיין חשיבות האבן חז"ל איינגעפירט א באזונדערע ברכה אויף ברויט, "[[המוציא|המוציא לחם מן הארץ]]". אז מען עסט א מאלצייט מיט ברויט און ווערט זאט, איז א חיוב פון דער תורה צו [[ברכת המזון|בענטשן]]. | ||
=== פת שחרית === | === פת שחרית === | ||
לויט דעם | לויט דעם שלחן ערוך איז א [[מצוה]] צו [[עסן]] פת שחרית, עסן ברויט אינדערפרי. | ||
די משנה זאגט ווער עס וויל זוכה זיין צו תורה זאל מקיים זיין | די משנה זאגט ווער עס וויל זוכה זיין צו תורה זאל מקיים זיין | ||
| שורה 106: | שורה 107: | ||
[[קאַטעגאָריע:עסנווארג]] | [[קאַטעגאָריע:עסנווארג]] | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | [[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
[[he:לחם]] | |||