אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:דזשעימס קלארק מאקסוועל"

'''דזשיימס קלאַרק מאַקסוועל''' ({{שפראך-en|James Clerk Maxwell}}; {{ר}}[[13טן יוני]] [[1831]] – [[5טן נאוועמבער]] [[1879]]) איז געווען א [[סקאטלאנד|סקאטישער]]<ref name="EB">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/370621/James-Clerk-Maxwell|title=Scottish mathematician and physicist|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=24סטן פעברואר 2010}} {{לינקשפראך|ענגליש}}</ref> [[פיזיקער]] און [[מאטעמאטיק]]ער. ער האט פארמולירט די קלאסישע [[עלעקטראמאגנעטישע טעאריע]], וואס האט פאראייניגט אלע עקספערימענטן און גלייכונגען פון עלעקטריע, מאגנעטיזם און אפטיק אין איין טעאריע.<ref>{{cite web | title =  Electromagnetism, Maxwell’s Equations, and Microwaves| url = http://www.ieee-virtual-museum.org/exhibit/exhibit.php?id=159265&lid=1&seq=3 |accessdate=2008-06-02 |publisher= IEEE Virtual Museum |year= 2008}}</ref> [[מאקסוועלס גלייכונגען]] האבן באוויזן אז עלעקטריע, מאגנעטיזם און ליכט זענען אלע מאניפעסטאציעס פון איין פענאמען, ד"ה דאס [[עלעקטראמאגנעטישע פעלד]].   

אין 1865, האט מאקסוועל דעמאנסטרירט אז [[עלעקטרישע קרפאט|עלעקטרישע]] און [[מאגנעטיש פעלד|מאגנעטישע פעלדער]] פארן ארום ווי [[כוואליעס]] מיטן [[גיך פון ליכט]].<ref>{{cite book|last=Wolfram|first=Stephen|title=A New Kind of Science|publisher=Wolfram Media, Inc.|year=2002|page=[https://archive.org/details/newkindofscience00wolf/page/1045 1045]|isbn=1-57955-008-8|url-access=registration|url=https://archive.org/details/newkindofscience00wolf/page/1045}}</ref> ער האט פארגעלייגט אז ליכט כוואליעט זיך אין דעם זעלבן מעדיום וואס איז דער גורם פון עלעקטרישע און מאגנעטישע פענאמענען.<ref name="ADTEF">{{cite journal|last=Maxwell|first=James Clerk|title=A dynamical theory of the electromagnetic field|url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/19/A_Dynamical_Theory_of_the_Electromagnetic_Field.pdf|format=PDF|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London|volume=155|pages=459–512|year=1865|bibcode=1865RSPT..155..459C|doi=10.1098/rstl.1865.0008|url-status=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110728140123/http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/19/A_Dynamical_Theory_of_the_Electromagnetic_Field.pdf|archivedate=28 July 2011}} (This article accompanied an 8 December 1864 presentation by Maxwell to the Royal Society. His statement that "light and magnetism are affections of the same substance" is at page 499.)</ref> די פאראייניקונג פון ליכט מיט עלעקטרישע פענאמענען האט געברענגט צו זיין פאראויסזאג פונעם עקזיסטענץ פון [[ראדיא-כוואליע|ראדיא-כוואליעס]]. מאקסוועל ווערט אויך געהאלטן ווי א גרינדער פונעם מאדערנעם פעלד פון [[עלעקטרישע אינזשעניריע|עלעקטרישער אינזשעניריע]].<ref>Tapan K. Sakar, Magdalena Salazar-Palma, Dipak L. Sengupta; James Clerk Maxwell: The Founder of Electrical Engineering; 2010 Second Region 8 IEEE Conference on the History of Communications;IEEE</ref> אויך איז ער באקאנט פאר דער ערשטער קאליר־פאטאגראפיע אין 1861.

זיינע אויפדעקונגען האבן געהאלפן איינפירן די תקופה פון מאדערנער פיזיק, לייגנדיק די יסודות פאר אזעלכע פעלדער ווי [[טעאריע פון רעלאטיוויטעט|ספעציעלע רעלאטיוויטעט]] און [[קוואנטן-מעכאניק]]. פיל פיזיקער האלטן מאקסוועל ווי דער 19טער־יארהונדערט וויסנשאפטלער וואס האט די גרעסטע השפעה אויף 20סטער־יארהונדערטן פיזיק. זיינע ביישטייערונגען ווערן ברייט גערעכנט צו זיין אויף דער זעלבער גרייס ווי [[אייזיק ניוטאן]] און [[אלבערט איינשטיין]].<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/8688302|title=James Clerk Maxwell : a biography|last=Tolstoy|first=Ivan|publisher=University of Chicago Press|year=1981|isbn=0-226-80785-1|location=Chicago|page=2|oclc=8688302}}</ref> אין אן אנקעטע פון די 100 מערסט פראמינענטע פיזיקער האט מען געוויילט מאקסוועל דער דריט־גרעסטן פיזיקער פון אלע צייטן, נאך נאר ניוטאן און איינשטיין.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/541840.stm|work=BBC News|title=Einstein the greatest|publisher=BBC|date={{ר}}29סטן נאוועמבער 1999|accessdate=2טן אפריל 2010|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090111155707/http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/541840.stm|archivedate=11טן יאנואר 2009}}</ref> ביים ערשטן יארהונדערט פון מאקסוועל׳ס געבורט האט איינשטיין געשילדערט מאקסוועל׳ס ארבעט ווי די ״טיפסטע און מערסט פרוכבאר וואס פיזיק איז אדורכגעגאנגען זייט ניוטאנ׳ס צייטן״.<ref>{{cite web|url=http://www.maxwellyear2006.org/html/press_coverage.html#Press5|title=Brainy young James wasn't so daft after all|last1=McFall|first1=Patrick|date={{ר}}23סטן אפריל 2006|work=The Sunday Post|publisher=maxwellyear2006.org|accessdate=29סטן מערץ 2013|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130620031659/http://www.maxwellyear2006.org/html/press_coverage.html|archivedate=20סטן יוני 2013}}</ref>

שוין אין 1855 האט מאקסוועל געהאט שטודירט עלעקטריע און מאגנעטיזם ווען מען האט פֿארגעליינט זיין "On Faraday's lines of force" (״וועגן פֿאראדיי׳ס קראפֿט־ליניעס״) צו דע קעמברידזש פילאסאפיע געזעלשאפט.<ref>{{cite web|url=https://www.scribd.com/doc/39568221/maxwell-on-faraday-s-lines-of-force|title=On Faraday's Lines of Force|last1=Maxwell|first1=James Clerk|year=1855|work=Transactions of the Cambridge Philosophical Society|publisher=blazelabs.com|accessdate=27סטן מערץ 2013|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140317170056/http://www.scribd.com/doc/39568221/maxwell-on-faraday-s-lines-of-force|archivedate=17טן מערץ 2014|language={{לינקשפראך|ענגליש}}}}</ref> אין דעם פאפיר האט ער פֿארגעלייגט א מער פשוטן מאדעל פון פֿאראדיי׳ס ארבעט, און וויאזוי עלעקטריע און מאגנעטיזם האבן א שייכות. ער האט געזאמלט אלץ וואס מען האט געוואוסט אין א פֿארבונדענעם געזעמעל פון [[דיפערענציאל-גלייכונג|דיפערענציאַל-גלייכונגען]] מיט 20 גלייכונגען אין 20 וואַריאַבלען. שפעטער האט ער פֿארעפֿנטלעכט די ארבעט אין "On Physical Lines of Force" (״וועגן פֿיזישע קראפֿט־ליניעס״) אין מערץ 1861.<ref>{{cite web|url=http://www.kcl.ac.uk/newsevents/news/newsrecords/2011/04Apr/JamesClerkMaxwell.aspx|title=1861: James Clerk Maxwell's greatest year|date={{ר}}18טן אפריל 2011|publisher=King's College London|accessdate=28סטן מערץ 2013|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130622095747/http://www.kcl.ac.uk/newsevents/news/newsrecords/2011/04Apr/JamesClerkMaxwell.aspx|archivedate=22סטן יוני 2013}}</ref>

בערך אין יאָר 1862, ווען ער האט געהאלטן לעקציעס אין קינג׳ס קאלעדזש, האט מאקסוועל אויסגערעכנט אז די גיך פון פראפאַגאַציע פון אן עלעקטראמאגנעטישן פֿעלד איז אומגעפֿער די [[גיך פון ליכט]]. ער האט געהאַלטן אז יש דברים בגו, ס׳איז נישט סתם צופֿעליג צוגעטראפֿן, זאָגנדיק, "מיר קענע נישט פֿארמיידן די אויסקום אז ליכט באשטייט פון קווערע כוואַליונגען פון דעם זעלבן מיטל וואָס איז דער גורם פון עלעקטרישע און מאגנעטישע פֿענאמענען."<ref name="mactutor">{{cite web|url=http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Maxwell.html|title=James Clerk Maxwell|last1=O'Connor|first1=J.J.|last2=Robertson|first2=E.F.|date=נאוועמבער 1997|publisher=School of Mathematical and Computational Sciences University of St Andrews|accessdate=25סטן מערץ 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110128034939/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Maxwell.html|archivedate=28סטן יאנואר 2011}}</ref>

מאקסוועל האט געוויזן ווייטער אז די [[עלעקטראמאגנעטישע-כוואליע גלייכונג|גלייכונגען]] זאגן פֿאראויס דעם עקזיסטענץ פון כוואליעס פון [[עלעקטראמאגנעטישע שטראלונג|אסצילירנדיגע עלעקטרישע און מאגנעטישע פֿעלדער]] וואס פֿארן אדורך ליידיגן רוים מיט א גיך וואס מען קען פֿאראויסזאגן פֿון פשוע עלעקטריע־עקספערימענטן; מיט די דאטן וואס זענען געווען דעמאלסט פֿאראן האט מאקסוועל גערעכנט א גיך פון  310,740,000 מעטער א סעקונדע.<ref>{{cite web|url=http://ecee.colorado.edu/~ecen3410/ECEN3410-FirstClass.pdf|title=ECEN3410 Electromagnetic Waves|publisher=University of Colorado|accessdate=30סטן יוני 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140317170802/http://ecee.colorado.edu/~ecen3410/ECEN3410-FirstClass.pdf|archivedate=17טן מערץ 2014|df=dmy-all}}</ref> אין זיין 1864 פאפיר "[[A Dynamical Theory of the Electromagnetic Field|א דינאמישע טעאריע פונעם עלעקטראמאגנעטישן פֿעלד]]", האט מאקסוועל געשריבן, "די השוואה פון די אויסקומען זענען משמע אז ליכט און מאגנעטיזם זענען צוויי אופַֿנים פונעם זעלבן סובסטאנץ, אז ליכט איז אן עלעקטראמאגנעטישע שטערונג וואס ווערט באוועגט אדורכן פֿעל לויט די געזעצן פון עלעקטראמאגנעטיזם".<ref name="ADTEF" />

זיינע בארימטע צוואנציג גלייכונגען, אין זייער מאדערנער פארעם פון פיר [[טיילווייז דיפערעציאל-גלייכונגען]], האבן צוערשט דערשינען גאנץ אנטוויקלט אין זיין לערנבוך ''[[A Treatise on Electricity and Magnetism]]'' אין 1873.<ref>{{cite web|url=http://libraries.mit.edu/150books/2011/01/19/1873/|title=Year 13 – 1873: A Treatise on Electricity and Magnetism by James Clerk Maxwell|publisher=MIT Libraries|access-date=30סטן יוני 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130707121529/http://libraries.mit.edu/150books/2011/01/19/1873/|archive-date=7טן יוני 2013}}</ref> דער גרעסטער טייל פון דער דאזיגער ארבעט האט מאקסוועל געטון ביי גלענלער אין דער תקופה צווישן האלטן זיין לאנדאנער שטעלע און אנהייבן דאס קאווענדיש בענקל.<ref name="mactutor" /> אליווער העוויסייד האט פארמינערט די קאמפלעקסיטעט פון מאקסוועל׳ס טעאריע אראפ צו פיר [[דיפערענציאל-גלייכונג|דיפֿערענציאל־גלייכונגען]],<ref>{{Cite book|last=Nahin|first=Paul J.|url=https://books.google.com/books?id=e9wEntQmA0IC|title=Oliver Heaviside: The Life, Work, and Times of an Electrical Genius of the Victorian Age|date=2002-11-13|publisher=JHU Press|isbn=978-0-8018-6909-9|pages=109|language=ענגליש}}</ref> וואס זענען דערקענט היינט צוזאמען ווי מאקסוועלס געזעצן אדער [[מאקסוועלס גלײכונגען]]. כאטש פאטענציאלן זענען געווארן פיל ווייניגער פאפולער אינעם ניינצטן יארהונדערט,<ref>B.J. Hunt (1991) ''[[The Maxwellians]]'', pages 165,6, Cornell University Press {{ISBN|0801482348}}</ref> אבער ניצן סקאלאר און וועקטאר פאטענציאלן איז היינט סטאנדארט ווען מען לייזט די מאקסוועל-גלייכונגען.<ref>{{harvnb|Eyges|1972|p=section 11.6.}}</ref>

מ׳האט באוויזן אז מאקסוועל האט רעכט, און זיין קוואנטיטאטיווע פארבינדונג צווישן ליכט און עלעקטראמאגנעטיזם ווערט גערעכנט איינעם פון די גרויסע אויפטוען פון דער 19טער־יארהונדערט [[מאטעמאטישע פיזיק|מאטעמאטישער פיזיק]].<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=B6shu_hAiGkC&pg=PA86|page=86|title=Dot-Dash to Dot.Com: How Modern Telecommunications Evolved from the Telegraph to the Internet|isbn=978-1-4419-6760-2|last=Wheen|first=Andrew|year=2010|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160617122830/https://books.google.com/books?id=B6shu_hAiGkC&pg=PA86|archive-date=17 יוני 2016}}</ref>

מאקסוועל האט אויך איינגעפירט דעם באגריף פונעם ''עלעקטראמאגנעטישן פעלד'' גלייך צו די קראפט־ליניעס וואס פֿאראדיי האט געשילדערט.<ref name="tef">{{cite web|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Projects/Johnson/Chapters/Ch4_4.html|title=The Electromagnetic Field|publisher=University of St Andrews|access-date=30סטן יוני 2013|author=Johnson, Kevin|date=מיי 2002|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110827131533/http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Projects/Johnson/Chapters/Ch4_4.html|archive-date=27סטן אויגוסט 2011|language=ענגליש}}</ref> <!--By understanding the propagation of electromagnetism as a field emitted by active particles, Maxwell could advance his work on light. At that time, Maxwell believed that the propagation of light required a medium for the waves, dubbed the [[luminiferous aether]].<ref name="tef" /> Over time, the existence of such a medium, permeating all space and yet apparently undetectable by mechanical means, proved impossible to reconcile with experiments such as the [[Michelson–Morley experiment]].<ref>{{Cite journal|last1=Michelson|first1=Albert Abraham|last2=Morley|first2=Edward Williams|title=On the Relative Motion of the Earth and the Luminiferous Ether|journal=American Journal of Science|volume=34|year=1887|pages=333–345|doi=10.2475/ajs.s3-34.203.333|issue=203|url=https://zenodo.org/record/1450060|bibcode=1887AmJS...34..333M|s2cid=124333204}}</ref> Moreover, it seemed to require an absolute [[frame of reference]] in which the equations were valid, with the distasteful result that the equations changed form for a moving observer. These difficulties inspired [[Albert Einstein]] to formulate the theory of [[special relativity]]; in the process Einstein dispensed with the requirement of a stationary [[luminiferous aether]].<ref>{{cite web|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Extras/Einstein_ether.html|title=Ether and the Theory of Relativity|last=Einstein|first=Albert|access-date=19 December 2013|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20131121211828/http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Extras/Einstein_ether.html|archive-date=21 November 2013}}</ref>

{{ביא-שטומף}}