אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:מרדכי שעכטער"
ק (החלפת טקסט – "װעלט" ב־"וועלט") |
ק (החלפת טקסט – "װ" ב־"וו") |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
[[בילד:N540740400 15328 512.jpg|left|thumb|250px|ד"ר '''מרדכי שעכטער''']] | [[בילד:N540740400 15328 512.jpg|left|thumb|250px|ד"ר '''מרדכי שעכטער''']] | ||
ד"ר '''מרדכי שעכטער''' (1927–2007), דער דריטער [[רעדאקטאר|רעדאַקטאָר]] פון [[אױפן | ד"ר '''מרדכי שעכטער''' (1927–2007), דער דריטער [[רעדאקטאר|רעדאַקטאָר]] פון [[אױפן שוועל]] (1957–2004), איז געווען אַ באַוואוּסטער [[יידיש|ייִדיש]]־[[לינגוויסטיק|לינגוויסט]], ־[[שרייבער]], און ־[[לערער]]. ער איז געבױרן געוואָרן אין [[טשערנאוויץ|טשערנעוויץ]] (דעמאָלט [[רומעניע]]) אין 1927 און האָט געקראָגן זיין [[דאקטאראט|דאָקטאָראַט]] אין לינגוויסטיק פון [[ווינער אוניווערסיטעט|ווינער אוניווערסיטעט]] אין 1951. פון דעמאָלט אָן ווױנט ער אין [[אמעריקע|אַמעריקע]]. ער האָט פון 1972 געלערנט ייִדיש אין [[קאלומביע אוניווערסיטעט|קאָלומביע־אוניווערסיטעט]] אין [[ניו יארק|ניו־יאָרק]] און, פון 1981 ביז ער איז אַרױס אױף [[פּענסיע]] אין די סוף 80ער יאָרן, איז ער דאָרט געווען דער עלטערער לעקטאָר אין ייִדיש־לימודים. ער האָט געלערנט [[שפראך|שפּראַך]] אין דער אוריאל וויינרייך־פּראָגראַם אין ייִדישער שפּראַך, [[ליטעראטור|ליטעראַטור]] און [[קולטור]] ביים ייִדישן וויסנשאַפטלעכן [[אינסטיטוט]] — [[ייווא|ייִוואָ]] און קאָלומביע־אוניווערסיטעט פון איר אָנהייב אין 1968 ביז 2002. ער האָט אױך געלייענט ייִדיש־קורסן אין ייִדישן טעאָלאָגישן [[סעמינאר|סעמינאַר]] (1960–1962), אין ייִדישן לערער סעמינאַר/[[הרצליה]] (1962–1978), און אין [[ישיבה אוניווערסיטעט|ישיבה־אוניווערסיטעט]] (1968–1973). ער איז געווען דער לערער פון אַ סך אָנגעזעענע וויסנשאַפטלערס און [[פראפעסאר|פּראָפעסאָרן]] פון דער ייִדישער שפּראַך, ליטעראַטור און [[געשיכטע]] איבער דער גאָרער וועלט. (ס'איז ניט קיין גוזמא צו זאָגן אַז) כּמעט יעדער באַקאַנטער ייִדיש־לערער אָדער ־געלערנטער אין [[USA|צפון־אַמעריקע]] אין די לעצטע פערציק יאָר, און אַ סך פון אַנדערע [[קאנטינענט|קאָנטינענטן]] אױך, האָבן זיך געלערנט ביי מרדכי שעכטערן. | ||
מרדכי שעכטער איז געקומען קיין אַמעריקע אין 1951 אָבער ער האָט געאַרבעט פאַרן | מרדכי שעכטער איז געקומען קיין אַמעריקע אין 1951 אָבער ער האָט געאַרבעט פאַרן ייִוואָ נאָך זינט 1947, צו ערשט ווי אַ זאַמלער פאַר דעם ייִוואָ־אַרכיוו אין די פּליטים־לאַגערן אין [[עסטרייך]], דערנאָך אין ניו־יאָרק ווי אַ [[ביבליאגראף|ביבליאָגראַף]] און [[קארעקטאר|קאָרעקטאָר]] (1954–1956); צום סוף, פון 1971 ביז 1986, ווי דער רעדאַקטאָר פון דער צייטשריפט [[ייִדישע שפּראַך]], אַ זשורנאַל אַרױסגעגעבן פון ייִוואָ איבערגעגעבן כּלל־ייִדיש — אַרױסרעד, [[גראמאטיק|גראַמאַטיק]], וואָקאַבולאַר אאַז"ו. | ||
ער איז | ער איז געווען דער הױפּט־[[אינטערוויוירער|אינטערוויויִרער]] און [[מיטרעדאקטאר|מיטרעדאַקטאָר]] פון דעם ייִדישן שפּראַך־ און קולטור־[[אטלאס|אַטלאַס]] (קאָלאָמביע־אוניווערסיטעט) פון 1961 ביז 1970, ווי אױך מיטרעדאַקטאָר פון דעם גרױסן [[ווערטערבוך|ווערטערבוך]] פון דער ייִדישער שפּראַך אין די 1980ער. | ||
ד"ר שעכטער האָט באַקומען די [[איציק מאנגער|איציק מאַנגער]]־[[פּרעמיע]], די סאַמע חשובסטע ליטעראַרישע פּרעמיע אין דער וועלט פון ייִדיש, אין 1994; די [[חיים זשיטלאווסקי|חיים | ד"ר שעכטער האָט באַקומען די [[איציק מאנגער|איציק מאַנגער]]־[[פּרעמיע]], די סאַמע חשובסטע ליטעראַרישע פּרעמיע אין דער וועלט פון ייִדיש, אין 1994; די [[חיים זשיטלאווסקי|חיים זשיטלאָווסקי]]־פּרעמיע אין 1984; און די [[עושר שטשוטשינסקי]]־פּרעמיע פון דעם אַלוועלטלעכן ייִדישן קולטור־קאָנגרעס אין 1986. זיינע געזעלשאַפטלעכע אױפטוען זענען נישט ווייניקער וויכטיק ווי זיינע ליטעראַרישע און [[אקאדעמיע|אַקאַדעמישע]]. | ||
ער איז דער פאַרלייגער פון דער [[ייִדיש־ליגע]] און האָט געדינט | ער איז דער פאַרלייגער פון דער [[ייִדיש־ליגע]] און האָט געדינט ווי איר אױספיר־סעקרעטאַר פון איר סאַמע אָנהייב אין 1979 ביז 2004; אין 1964 — אין איינעם מיט עטלעכע תּלמידים זיינע — האָט ער פאַרלייגט ,,[[יוגנטרוף]] — ייִדישע יוגנט פאַר ייִדיש" און איז געווען זיין אָפיציעלער בעל־יועץ ביז 1974. | ||
זיינע פּובליקאַציעס ( | זיינע פּובליקאַציעס (טיילווייזע רשימה) | ||
* די | * די געוויקסן־וועלט אין ייִדיש. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/ייִוואָ, 2005. | ||
* ייִדיש | * ייִדיש צוויי: אַ לערנבוך פאַר מיטנדיקע און ווייטהאַלטערס. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 2002. | ||
* פון פאָלקשפּראַך צו קולטורשפּראַך. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/ | * פון פאָלקשפּראַך צו קולטורשפּראַך. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/ייִוואָ, 1999. | ||
* טראָגן, האָבן און פריאיקע קינדער־יאָרן. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 1991. | * טראָגן, האָבן און פריאיקע קינדער־יאָרן. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 1991. | ||
* לייטיש מאַמע־לשון: | * לייטיש מאַמע־לשון: אָבסערוואַציעס און רעקאָמענדאַציעס. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 1991. | ||
* אליקום צונזערס | * אליקום צונזערס ווערק: קריטישע אױסגאַבע [2 בענד]. ייִוואָ, 1964. | ||
{{גרונטסארטיר:שעכטער, מרדכי}} | {{גרונטסארטיר:שעכטער, מרדכי}} | ||
[[קאַטעגאָריע:יידיש שפראך שרייבערס]] | [[קאַטעגאָריע:יידיש שפראך שרייבערס]] | ||
רעוויזיע פון 18:11, 1 יאנואר 2023
ד"ר מרדכי שעכטער (1927–2007), דער דריטער רעדאַקטאָר פון אױפן שוועל (1957–2004), איז געווען אַ באַוואוּסטער ייִדיש־לינגוויסט, ־שרייבער, און ־לערער. ער איז געבױרן געוואָרן אין טשערנעוויץ (דעמאָלט רומעניע) אין 1927 און האָט געקראָגן זיין דאָקטאָראַט אין לינגוויסטיק פון ווינער אוניווערסיטעט אין 1951. פון דעמאָלט אָן ווױנט ער אין אַמעריקע. ער האָט פון 1972 געלערנט ייִדיש אין קאָלומביע־אוניווערסיטעט אין ניו־יאָרק און, פון 1981 ביז ער איז אַרױס אױף פּענסיע אין די סוף 80ער יאָרן, איז ער דאָרט געווען דער עלטערער לעקטאָר אין ייִדיש־לימודים. ער האָט געלערנט שפּראַך אין דער אוריאל וויינרייך־פּראָגראַם אין ייִדישער שפּראַך, ליטעראַטור און קולטור ביים ייִדישן וויסנשאַפטלעכן אינסטיטוט — ייִוואָ און קאָלומביע־אוניווערסיטעט פון איר אָנהייב אין 1968 ביז 2002. ער האָט אױך געלייענט ייִדיש־קורסן אין ייִדישן טעאָלאָגישן סעמינאַר (1960–1962), אין ייִדישן לערער סעמינאַר/הרצליה (1962–1978), און אין ישיבה־אוניווערסיטעט (1968–1973). ער איז געווען דער לערער פון אַ סך אָנגעזעענע וויסנשאַפטלערס און פּראָפעסאָרן פון דער ייִדישער שפּראַך, ליטעראַטור און געשיכטע איבער דער גאָרער וועלט. (ס'איז ניט קיין גוזמא צו זאָגן אַז) כּמעט יעדער באַקאַנטער ייִדיש־לערער אָדער ־געלערנטער אין צפון־אַמעריקע אין די לעצטע פערציק יאָר, און אַ סך פון אַנדערע קאָנטינענטן אױך, האָבן זיך געלערנט ביי מרדכי שעכטערן.
מרדכי שעכטער איז געקומען קיין אַמעריקע אין 1951 אָבער ער האָט געאַרבעט פאַרן ייִוואָ נאָך זינט 1947, צו ערשט ווי אַ זאַמלער פאַר דעם ייִוואָ־אַרכיוו אין די פּליטים־לאַגערן אין עסטרייך, דערנאָך אין ניו־יאָרק ווי אַ ביבליאָגראַף און קאָרעקטאָר (1954–1956); צום סוף, פון 1971 ביז 1986, ווי דער רעדאַקטאָר פון דער צייטשריפט ייִדישע שפּראַך, אַ זשורנאַל אַרױסגעגעבן פון ייִוואָ איבערגעגעבן כּלל־ייִדיש — אַרױסרעד, גראַמאַטיק, וואָקאַבולאַר אאַז"ו.
ער איז געווען דער הױפּט־אינטערוויויִרער און מיטרעדאַקטאָר פון דעם ייִדישן שפּראַך־ און קולטור־אַטלאַס (קאָלאָמביע־אוניווערסיטעט) פון 1961 ביז 1970, ווי אױך מיטרעדאַקטאָר פון דעם גרױסן ווערטערבוך פון דער ייִדישער שפּראַך אין די 1980ער.
ד"ר שעכטער האָט באַקומען די איציק מאַנגער־פּרעמיע, די סאַמע חשובסטע ליטעראַרישע פּרעמיע אין דער וועלט פון ייִדיש, אין 1994; די חיים זשיטלאָווסקי־פּרעמיע אין 1984; און די עושר שטשוטשינסקי־פּרעמיע פון דעם אַלוועלטלעכן ייִדישן קולטור־קאָנגרעס אין 1986. זיינע געזעלשאַפטלעכע אױפטוען זענען נישט ווייניקער וויכטיק ווי זיינע ליטעראַרישע און אַקאַדעמישע.
ער איז דער פאַרלייגער פון דער ייִדיש־ליגע און האָט געדינט ווי איר אױספיר־סעקרעטאַר פון איר סאַמע אָנהייב אין 1979 ביז 2004; אין 1964 — אין איינעם מיט עטלעכע תּלמידים זיינע — האָט ער פאַרלייגט ,,יוגנטרוף — ייִדישע יוגנט פאַר ייִדיש" און איז געווען זיין אָפיציעלער בעל־יועץ ביז 1974.
זיינע פּובליקאַציעס (טיילווייזע רשימה)
- די געוויקסן־וועלט אין ייִדיש. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/ייִוואָ, 2005.
- ייִדיש צוויי: אַ לערנבוך פאַר מיטנדיקע און ווייטהאַלטערס. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 2002.
- פון פאָלקשפּראַך צו קולטורשפּראַך. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/ייִוואָ, 1999.
- טראָגן, האָבן און פריאיקע קינדער־יאָרן. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 1991.
- לייטיש מאַמע־לשון: אָבסערוואַציעס און רעקאָמענדאַציעס. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 1991.
- אליקום צונזערס ווערק: קריטישע אױסגאַבע [2 בענד]. ייִוואָ, 1964.
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!