לשנה הבאה בירושלים
לשנה הבאה בירושלים איז א באקאנטע פראזע וואס דרוקט אויס א בקשה צו דער גאולה. עס ווערט געזאגט ביי דער ענדע פון די סדר פסח ביינאכט, און ביי מזרח-אייראפעאישע קהילות אויך ביים ענדע פון נעילה אויף יום כיפור.
מקור
די בקשה "לשנה הבאה בירושלים" ווערט נישט דערמאנט אין תנ"ך, ש"ס, אדער סיי וועלכע פון די הגדות פון די פריע ראשונים. דער ערשטע וואס דערמאנט דעם מנהג פון עס זאגן ביים סדר איז רבי יצחק אייזיק טירנא אין "ספר המנהגים"[1]
אן אויסגעדרייטער ווערסיע פונעם וואונטש, "בירושלים לשנה הבאה", ערשיינט אין א פיוט פון רבי יוסף אבן אביתור (ענדע 10'טע יארהונדערט), "אאמיר מסתתר", וועלכע איז געפונען געווארן אין דער קאירא גניזה און ערשיינט אין פילע אשכנזישע מחזורים ביי די פיוטים פאר שבת הגדול[2]. פון די קאנטעקסט אין די פיוטים איז קלאר אז רבי יוסף אבן אביתור האט נישט מחדש געווען דעם אויסדרוק, נאר ער האט זיך באנוצט מיט דעם ווי א ציטאט פון א באוואוסטע אידיאם. אין דעם פיוט "ידידך מאמש" פון רבי יצחק גיאת ערשיינט די פראזע אין די מער באקאנטע סדר, "לשנה הבאה בירושלים"[3].
טייטש
נאכ'ן חורבן בית שני איז די האפענונג ווידער צו זען דעם בית המקדש אויפגעבויט געווארן גאר צענטראל אין אידישקייט, און איז די אפטסטע וועג אויסצודריקן די האפענונג צם ביאת המשיח. בקשות פאר'ן אויפבוי פונעם בית המקדש און ירושלים ווערן אפט דערמאנט אין די תפילות. דער וואונטש "לשנה הבאה בירושלים" ווערט געזאגט ביי געלעגנהייטן וואס קומען איינמאל א יאר. עס ווערט געזען אלס אן אופן צו דערמאנען ירושלים ביי גרויסע געלעגנהייטן, ווי אויך איז עס אן אויסדרוק פון אונזער אמונה איבער אחרית הימים. היינטיגע צייטן ווערט עס געזען אלס אויסדרוק צו די האפענונג וואס האלטן אונטער די אידישע גייסט אין אלע זמנים[4]
דער פשוט'ער באדייט פונעם בקשה איז איז אז קומענדיגע יאר, ווען מיר וועלן ווידער אמאל טון דאס ואס מ'טוט יערליך, זאל מיר שוין זיין אין ירושלים. וויבאלד אויבנאויף טוט די בקשה אפשטופן די גאולה ביז איבער א יאר, זענען געזאגט געווארן פארשידענע פשטים דערין[5]. רבנים פון דעם מזרחי האבן אין געוויסע פעלער אויך געטוישט דעם נוסח צו "לשנה הזאת בירושלים הבנויה" אויסצודריקן זייער בליק אויף געוויסע געשעענישן[6].
באנוץ
דער סדר פון פסח ביינאכט פירט אויס מיט די ווערטער "לשנה הבאה בירושלים".
מנהג פולין איז געווען צו זאגן ביים ענדע פון נעילה "לשנה הבאה בירושלים"[7], און אזוי האט מען זיך געפירט אין קהילות פון מזרח אייראפע[8]. אין אנדערע אידישע קהילות איז דאס נישט איינגעפירט.
די תפילה ווערט געזאגט אין יעדן ארט, אויך אין ירושלים אליין. פארהאן אזעלכע אין ארץ ישראל וואס פירן זיך צו זאגן "לשנה הבאה בירושלים הבנויה", און עס ווערט אפט באצייכנט אלס "נוסח ארץ ישראל" אדער "נוסח ירושלים". עס ווערט געברענגט בשם דעם סאטמארער רבי און דער בריסקער רב קעגנערשאפט צו דעם נוסח[6]. אויך רבי חיים נאה האט גע'טענה'ט אז דער אלטער מנהג אין ירושלים איז נישט אזוי געווען צו זאגן[9].
זייט דער זעקס טאגיגער מלחמה האט מען אנגעהויבן אין מזרחיסטישע קרייזן צו זאגן און זינגען די תפילה ענדע דאווענען פון יום העצמאות און יום ירושלים.
ניגונים
עס איז פארהאן א באקאנטע חסידישע ניגון אויף די ווערטער. אין טייל חסידישע הויפן זינגט מען די ניגון מיט מער ווערטער: "תשועת ה' כהרף עין, לשנה הבאה בירושלים, אנא ה' הושיעה נא, לשנה הבאה בירושלים הבנויה".
נאך א באוואוסטע ניגון וואס ווערט געזונגען ביי אסאך חרדישע חתונות האט ערשינען אין די אלבום פון מרדכי בן דוד, "אוהבי השם". נאך א קאמפאזיציע, פונעם ישוב הישן פון ירושלים, איז באקאנט אויך אויף די ווערטער "מחה תמחה את זכר עמלק".
צו ליינען נאך
- הרב זאב גוטהולד, "לשנה הבאה בירושלים: עיון בפיוטים ומנהגים", בתוך: יעקב שויקה והרב חיים סבתו (עורכים), מנחת אהרן: מאסף תורני לזכרו של הרב אהרן שויקה זצ"ל, ירושלים תש"ם, עמ' 223–261.[10]
- יעקב שלמה שיינברגר, "לשנה הבאה בירושלים", המבשר תורני 0437, חול המועד פסח תשע"ז, זייטן י-יא
דרויסנדיגע לינקס
- לשנה הבאה בירושלים ארכיווירט 2016-08-21 ביי דער Wayback Machine, בית חב"ד וועבזייטל.
- לשנה הבאה בירושלים הבנויה, ישיבה וועבזייטל .
- זוך אויף לשנה הבאה בירושלים אינעם מדינת ישראל נאציאנאלע ביבליאטעק
רעפערענצן
- ↑ רבי יצחק אייזיק טירנא, ספר המנהגים, ירושלים תש"ס, זייט נא.
- ↑ שחרית לשבת הגדול, אויף וויקיטקסט.
- ↑ שולמית אליצור, "בין יוסף ליוסף: לזהות מחברו של יוצר קדום", תרביץ עא [א–ב] (תשרי–אדר תשס"ב), עמ' 85; הנ"ל, "כהיום הזה בירושלים: למקורה, לתפוצתה ולגלגוליה של תפילה לסיום טקסים", תרביץ פה [ב] (טבת תשע"ח), עמ' 305.
- ↑ גוטהולד, עיון.
- ↑ זע רבי יאול טייטלבוים, הגדה של פסח מהר"י ט"ב, ברוקלין תשכ"ט, זייט קצג (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן); הנ"ל, דברי יואל על התורה ו, ברוקלין תשס"ה, זייט קעא; רבי יקותיאל יהודה הלברשטאם, שפע חיים תורה ומועדים יב, ברוקלין תשס"ו, זייט יא; רבי מנחם מנדל שניאורסאהן, תורת מנחם ה, עמ' 119, ברוקלין תשנ"ו.
- ↑ 6.0 6.1 מרדכי צבי ציון, בשובי לירושלים, עמ' 128, ירושלים תשע"ט, זייט קכז.
- ↑ זע ידידיה טיאה ווייל, לבושי בדים, ירושלים תשמ"ח, זייט קצו, 17031.
- ↑ מטה אפרים סימן תרכ"ג סעיף ז'; משנה ברורה, סימן תרכ"ג, סעיף קטן י"ג.
- ↑ זע רבי גבריאל ציננער, נטעי גבריאל יום הכיפורים, ירושלים תשס"א, זייט תכז הערה לח.
- ↑ איבערגעדרוקט געווארן אין: זאב גוטהולד, תחכמון: אוסף מאמרים על ערכי היהדות, ירושלים תש"ע, חלק ב', עמ' 60–106.
cc-by-sa 3.0 ערלויבעניש • אריגינעלער בלאט • ביישטייערער