בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,382
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "׳" ב־"'"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (החלפת טקסט – "׳" ב־"'") |
||
| שורה 6: | שורה 6: | ||
די רייעס פון דער טאבעלע רופט מען פעריאדן; די זיילן רופט מען גרופעס. זעקס גרופעס (זיילן) האבן אויך נעמען אויך נומערן: צום ביישפיל, גרופע 17 עלעמענטן זענען די [[האלאגען|האלאגענס]]; און גרופע 18, די [[איידעלער גאז|איידעלע גאזן]]. פון דער פעריאדישער טאבעלע קען מען ארויסדרינגען פארהעלטענישן צווישן די אייגנשאפטן פון די עלעמענטן, און מען קען פֿאראויסזאגן די אייגנשאפטן פון נייע עלעמענט וואס מען האט נאך נישט אנטפלעקט. די פעריאדישע טאבעלע איז א ניצבארער ראם צו אנאליזירן כעמישע אויפפירונג און איז ברייט באניצט אין כעמיע און אנדערע וויסנשאפטן. | די רייעס פון דער טאבעלע רופט מען פעריאדן; די זיילן רופט מען גרופעס. זעקס גרופעס (זיילן) האבן אויך נעמען אויך נומערן: צום ביישפיל, גרופע 17 עלעמענטן זענען די [[האלאגען|האלאגענס]]; און גרופע 18, די [[איידעלער גאז|איידעלע גאזן]]. פון דער פעריאדישער טאבעלע קען מען ארויסדרינגען פארהעלטענישן צווישן די אייגנשאפטן פון די עלעמענטן, און מען קען פֿאראויסזאגן די אייגנשאפטן פון נייע עלעמענט וואס מען האט נאך נישט אנטפלעקט. די פעריאדישע טאבעלע איז א ניצבארער ראם צו אנאליזירן כעמישע אויפפירונג און איז ברייט באניצט אין כעמיע און אנדערע וויסנשאפטן. | ||
אנדערע כעמיקער אחוץ מענדלעעוו האבן פארגעשטעלט פארשידענע טאבעלעס פון די כעמישע עלעמענטן, אבער | אנדערע כעמיקער אחוץ מענדלעעוו האבן פארגעשטעלט פארשידענע טאבעלעס פון די כעמישע עלעמענטן, אבער מענדעלעעוו'ס איז געווען די מערסט געלונגענע. אריגינעל האט ער אריינגעלייגט די עלעמענטן לויטן סדר פון זייער אטאמישן געוויכט, אבער היינט איז די טאבעלע אויסגעלייגט לויטן אטאמישן נומער. דער גרויסער דערפאלג פון מענדעלעעוו'ס טאבעלע איז געווען פאראויסזאגן די עלעמענטן [[סקאנדיום]], [[גאליום]] און [[גערמאניום]], וואס מען האט נישט געוואוסט פון זיי ווען ער האט געשאפן זיין טאבעלע, אבער שפעטער האט מען זיי אנטפלעקט גענוי אין די פעלנדע פלעצער אין דער טאבעלע. | ||
==איבערבליק== | ==איבערבליק== | ||
| שורה 48: | שורה 48: | ||
א ''פעריאד'' איז א האריזאנטאלישע שורה אין דער פעריאדישער טאבעלע. כאטש אין אלגעמיין האבן גרופעס שטערקערע פעריאדישע טענדענצן, עס זענען פאראן טיילן וואו די האריזאנטאלישע טענדענצן זענען מער חשוב ווי די ווערטיקאלע גרופע טענדענצן, למשל דער f-בלאק, וואו די [[לאנטאניד]]ן און [[אקטיניד]]ן שאפן צוויי ממשותדיקע האריזאנטאלישע סעריעס פון עלעמענטן.<ref>{{Cite book|last=Stoker|first=S. H.|title=General, organic, and biological chemistry|year=2007|page=68|publisher=Houghton Mifflin|location=New York|isbn=978-0-618-73063-6|oclc=52445586}}</ref> | א ''פעריאד'' איז א האריזאנטאלישע שורה אין דער פעריאדישער טאבעלע. כאטש אין אלגעמיין האבן גרופעס שטערקערע פעריאדישע טענדענצן, עס זענען פאראן טיילן וואו די האריזאנטאלישע טענדענצן זענען מער חשוב ווי די ווערטיקאלע גרופע טענדענצן, למשל דער f-בלאק, וואו די [[לאנטאניד]]ן און [[אקטיניד]]ן שאפן צוויי ממשותדיקע האריזאנטאלישע סעריעס פון עלעמענטן.<ref>{{Cite book|last=Stoker|first=S. H.|title=General, organic, and biological chemistry|year=2007|page=68|publisher=Houghton Mifflin|location=New York|isbn=978-0-618-73063-6|oclc=52445586}}</ref> | ||
עלעמענטן אינעם זעלבן פעריאד האבן טענדענצן אין אטאם־ראדיוס, יאניזאציע ענערגיע און עלעקטראנען נאענטשאפט. אז מען גייט פון לינקס אויף רעכטס אריבער א פעריאד, געוויינלעך גייט אראפ דער אטאם ראדיוס. דאס פאסירט ווייל יעדער פאלגנדער עלעמענט האט א צוגעשטעלטע פראטאן און עלעקטראן, וואס איז גורם אז דער עלעקטראן זאל ווערן צוגעצויגן צום קערן.<ref>{{cite book |last=Mascetta |first=J. |title=Chemistry The Easy Way |year=2003|publisher=Hauppauge |location=New York |isbn=978-0-7641-1978-1 |oclc=52047235|edition=4th |page=50}}</ref> די דאזיקע ירידה אין אטאם־ראדיוס | עלעמענטן אינעם זעלבן פעריאד האבן טענדענצן אין אטאם־ראדיוס, יאניזאציע ענערגיע און עלעקטראנען נאענטשאפט. אז מען גייט פון לינקס אויף רעכטס אריבער א פעריאד, געוויינלעך גייט אראפ דער אטאם ראדיוס. דאס פאסירט ווייל יעדער פאלגנדער עלעמענט האט א צוגעשטעלטע פראטאן און עלעקטראן, וואס איז גורם אז דער עלעקטראן זאל ווערן צוגעצויגן צום קערן.<ref>{{cite book |last=Mascetta |first=J. |title=Chemistry The Easy Way |year=2003|publisher=Hauppauge |location=New York |isbn=978-0-7641-1978-1 |oclc=52047235|edition=4th |page=50}}</ref> די דאזיקע ירידה אין אטאם־ראדיוס פועל'ט אויך אז די יאניזאציע ענערגיע זאל זיך מערן ווען מען גייט פון לינקס אויף רעכטס אריבער א פעריאד. וואס מער שטארק געבונדן איז אן עלעמענט, וואס מער ענערגיע ווערט געפאדערט אוועקצונעמען אן עלעקטראן. אוי ווייזט עלעקטראנען נאענטשאפט עפעס א טענדענץ אריבער א פעריאד. מעטאלן (לינקע זייט פון א פעריאד) האבן אין אלגעמיין א נידעריגערע עלעקטראנען נאענטשאפט ווי נישט־מעטאלן (רעכטע זייט פון א פעריאד), אחוץ די איידעלע גאזן.<ref>{{cite book |last1=Kotz |first1=J. |last2=Treichel |first2=P.|last3=Townsend |first3=John |title=Chemistry and Chemical Reactivity, Volume 2|edition=7th |year=2009|publisher=Thomson Brooks/Cole |location=Belmont |isbn=978-0-495-38712-1 |oclc=220756597 |page=324}}</ref> | ||
===מעטאלן, האלבמעטאלן און נישט־מעטאלן=== | ===מעטאלן, האלבמעטאלן און נישט־מעטאלן=== | ||
| שורה 57: | שורה 57: | ||
===עלעמענטן מיט אומבאוואוסטע כעמישע אייגנשאפטן=== | ===עלעמענטן מיט אומבאוואוסטע כעמישע אייגנשאפטן=== | ||
כאטש מען האט אנטפלעקט אלע עלעמענטן ביז אגאנעסאן, פון די עלעמענטן העכער [[האסיום]] (עלעמענט 108), האבן נאר [[קאפערניקום]] (עלעמענט 112) און [[פלעראוויום]] (עלעמענט 114) באוואוסטע כעמישע אייגנשאפטן. די אנדערע עלעמענטן זענען מעגלעך אנדערש ווי מען וואלט פארויסגעזאגט דרוך עקסטראפאלאציע, צוליב רעלאטיוויסטישע עפעקטן; צום ביישפיל, | כאטש מען האט אנטפלעקט אלע עלעמענטן ביז אגאנעסאן, פון די עלעמענטן העכער [[האסיום]] (עלעמענט 108), האבן נאר [[קאפערניקום]] (עלעמענט 112) און [[פלעראוויום]] (עלעמענט 114) באוואוסטע כעמישע אייגנשאפטן. די אנדערע עלעמענטן זענען מעגלעך אנדערש ווי מען וואלט פארויסגעזאגט דרוך עקסטראפאלאציע, צוליב רעלאטיוויסטישע עפעקטן; צום ביישפיל, ס'איז פאראויסגעזאגט אז פלעראוויום האט אפשר אייגנשאפטן פון די איידעלע גאזן , כאטש דערווייל ליגט ער אין דער [[קוילנשטאף גרופע]].<ref>{{cite book|title=The Chemistry of Superheavy Elements|last=Schändel|first=M|year=2003|publisher=Kluwer Academic Publishers|location=Dordrecht|isbn=1-4020-1250-0|page=277}}</ref> לעצטיקע עקספערימענטן אבער לייגן פאר אז פעראוויום איז ענלעך צו בליי, אזוי מען וואלט טאקע געמיינט לויט זיין פלאץ אין דער פעריאדישער טאבעלע.<ref>Scerri 2011, pp. 142–143</ref> | ||
== רעפערענצן == | == רעפערענצן == | ||