בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "׳" ב־"'"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (החלפת טקסט – "׳" ב־"'") |
||
| שורה 3: | שורה 3: | ||
אלעקסאנדער האט איבערגענומען די מלוכה פון מאקעדאן נאכן טויט פֿון זײַן פאטער [[פיליפ דער צווייטער פון מאקעדאן]]. פיליפ האט פאראייניגט<ref>Bowra, C. M., [1957](1994), ''The Greek Experience'', London:Phoenix, Orion Books Ltd, ISBN 1-85799-122-2, p 9</ref> רוב פון די שטאָט-שטאַטן פונעם [[אוראלט גריכנלאנד|גריכישן קערנלאנד]] אונטער מאקעדאנישער העגעמאניע אין א פֿעדעראציע וואס האט געהייסן דעם קארינטישן בונד.<ref>Sacks, David, (1995), '' Encyclopedia of the Ancient Greek World'', London:Constable and Co. Ltd, ISBN 0-09-475270-2, p 16</ref> אלעקסאנדער האט באשטעטיגט די מאקעדאנישע הערשאפט ווען ער האט באהערשט אן אויפֿשטאנד פון דרומדיקע גריכישע שטאט-שטאַטן, און א קורצע אבער בלוטיגע אטאקע קעגן מאקעדאנ'ס צפונדיגע שכנים, אלעקסאנדער האט זיך ארויסגעלאזט צו מזרח קעגן דער אכעמענידער [[פערסישע אימפעריע|פערסישער אימפעריע]], וואס ער האט באזיגט און אראפגעווארפֿן. זײַנע נצחונות איבער [[אנאטאליע]], [[סיריע]], [[פעניקיע]], [[ארץ יהודה]], [[עזה]], [[מצרים]], [[באקטריע]], און [[מעסאפאטאמיע]], האבן פארשפרייט די גרענעצן פֿון זײַן [[אימפעריע]] ביזן [[פונזשאב]], [[אינדיע]]. | אלעקסאנדער האט איבערגענומען די מלוכה פון מאקעדאן נאכן טויט פֿון זײַן פאטער [[פיליפ דער צווייטער פון מאקעדאן]]. פיליפ האט פאראייניגט<ref>Bowra, C. M., [1957](1994), ''The Greek Experience'', London:Phoenix, Orion Books Ltd, ISBN 1-85799-122-2, p 9</ref> רוב פון די שטאָט-שטאַטן פונעם [[אוראלט גריכנלאנד|גריכישן קערנלאנד]] אונטער מאקעדאנישער העגעמאניע אין א פֿעדעראציע וואס האט געהייסן דעם קארינטישן בונד.<ref>Sacks, David, (1995), '' Encyclopedia of the Ancient Greek World'', London:Constable and Co. Ltd, ISBN 0-09-475270-2, p 16</ref> אלעקסאנדער האט באשטעטיגט די מאקעדאנישע הערשאפט ווען ער האט באהערשט אן אויפֿשטאנד פון דרומדיקע גריכישע שטאט-שטאַטן, און א קורצע אבער בלוטיגע אטאקע קעגן מאקעדאנ'ס צפונדיגע שכנים, אלעקסאנדער האט זיך ארויסגעלאזט צו מזרח קעגן דער אכעמענידער [[פערסישע אימפעריע|פערסישער אימפעריע]], וואס ער האט באזיגט און אראפגעווארפֿן. זײַנע נצחונות איבער [[אנאטאליע]], [[סיריע]], [[פעניקיע]], [[ארץ יהודה]], [[עזה]], [[מצרים]], [[באקטריע]], און [[מעסאפאטאמיע]], האבן פארשפרייט די גרענעצן פֿון זײַן [[אימפעריע]] ביזן [[פונזשאב]], [[אינדיע]]. | ||
אין זיין יוגנט האט אלעקסאנדער געלערנט ביי [[אריסטו]], ביז ער איז געווען אלט 16. נאך ווען מען האט דערהרגעט זיין פאטער פֿיליפ אין יאר 336 פאר דער ציווילער רעכענונג, איז אלעקסאנדער געווארן זיין | אין זיין יוגנט האט אלעקסאנדער געלערנט ביי [[אריסטו]], ביז ער איז געווען אלט 16. נאך ווען מען האט דערהרגעט זיין פאטער פֿיליפ אין יאר 336 פאר דער ציווילער רעכענונג, איז אלעקסאנדער געווארן זיין פאטער'ס ממלא מקום אויפן טראן, און ער האט גע'ירשנט א שטארק קעניגרייך און א געניטע ארמיי. אלעקסאנדער האט באקומען די גענעראלשאפט פון גריכנלאנד און האט געניצט דעם אמט צו לאזן אין גאנג זיין פאטער'ס גאנץ-העלענישן פראיעקט צו פירן די גריכן אין אייננעמען [[פערסיע]]. אין יאר 334 האט ער אינוואדירט די [[אכעמענידע אימפעריע]] (פערסישע אימפעריע) און האט אנגעהויבן א סעריע אקציעס וואס האט געדויערט צען יאר. נאכן איינעמען אנאטאליע, האט אלעקסאנדער צעבראכן די מאכט פון פערסיע אין עטלעכע מכריע'דיקע קאמפן, ספעציעל מערקווירדיק די קאמפן פון [[קאמף פון איסוס|איסוס]] און [[קאמף פון גאגאמעלע|גאגאַמעלע]]. דערנאך האט ער אראפגעווארפן דעם פערסישן קעניג [[דאריוס דער דריטער]] און האט אינגאנצן איינגענומען די אכעמענידע אימפעריע. דעמאלסט האט זיין אימפעריע פארשפרייט פונעם [[אדריאטישער ים|אדריאטישן ים]] ביז צום טייך [[אינדוס]]. | ||
אין יאר 326 פאר דער ציוולער רעכענונג האט ער אינוואדירט אינדיע., און האט געהאט א | אין יאר 326 פאר דער ציוולער רעכענונג האט ער אינוואדירט אינדיע., און האט געהאט א חשוב'ן ניצחון ביים קאמף פון די הידאספעס. אלעקסאנדער איז געשטארבן אין בבל אין יאר 323 פאר דער ציווילער רעכענונג, די שטאט וואס האט ער געוואלט מאכן די הויפטשטאט פון זיין אימפעריע. אין די יארן נאך זיין טויט האט א סעריע ברידער-קריגן צוריסן זיין אימפעריע. מיט דער גרינדונג פון עטלעכע מדינות געהערשט דורך די דיאדאכן, די גענעראלן און יורשים וואס האבן איבערגעלעבט אלעקסאנדער. | ||
ער האט געגרינדעט עטלעכע צוואנציג שטעט מיט זיין נאמען; די בעסט באקאנט פון זיי איז [[אלעקסאנדריע]] אין עגיפטן. מיט זיינע זידלונגען פון גריכישע קאלאניסטן און די פארשפרייטונג פון גריכישער קולטור איז פון דעם געווארן א נייע העלעניסטישע ציוויליזאציע, טיילן פון וואס מען האט נאך געקענט דערקענען אין דער [[ביזאנטישע אימפעריע|ביזאנטישער אימפעריע]] אין דעם 15טן יארהונדערט און גריכיש רעדער אין צענטראל און מזרח אנאטאליע ביז די 1920ער יארן. זייט זיינע צייטן מעסטן זיך מיליטערישע פירער קעגן אים, און מיליטערישע אקאדעמיעס איבער דער גארער וועלט לערנען אויס זיין טאקטיק. ער וועט אפט גערעכנט צווישן די מערסט איינפלוסע מענטשן אין דער היסטאריע. | ער האט געגרינדעט עטלעכע צוואנציג שטעט מיט זיין נאמען; די בעסט באקאנט פון זיי איז [[אלעקסאנדריע]] אין עגיפטן. מיט זיינע זידלונגען פון גריכישע קאלאניסטן און די פארשפרייטונג פון גריכישער קולטור איז פון דעם געווארן א נייע העלעניסטישע ציוויליזאציע, טיילן פון וואס מען האט נאך געקענט דערקענען אין דער [[ביזאנטישע אימפעריע|ביזאנטישער אימפעריע]] אין דעם 15טן יארהונדערט און גריכיש רעדער אין צענטראל און מזרח אנאטאליע ביז די 1920ער יארן. זייט זיינע צייטן מעסטן זיך מיליטערישע פירער קעגן אים, און מיליטערישע אקאדעמיעס איבער דער גארער וועלט לערנען אויס זיין טאקטיק. ער וועט אפט גערעכנט צווישן די מערסט איינפלוסע מענטשן אין דער היסטאריע. | ||
| שורה 24: | שורה 24: | ||
=== קליין־אזיע === | === קליין־אזיע === | ||
דער ים־פלאט האט געפירט | דער ים־פלאט האט געפירט אלעקסאנדער'ס מיליטער צו די בארטנס פון [[קליין אזיע]]. זיי האבן אראפגעשטיגן און דער שטארקער פערסישער פלאט האט זיי נישט געשטערט, פארוואס ווייסט מען נישט. ווען די פערסער זענען דערגאנגען וועגן דער אינוואזיע האבן זיי געהאלטן א מלחמה־ראט אין זעליי (Ζέλεια). ביי דער דעבאטע אין דעם ראט האט [[מעמנאן פון ראדאס|מעמנאן]], דער גריכישער גענעראל וואס האט פארדינגען זיינע דינסטן צו די פערסער, פארגעשטעלט צו די סאטראפן נישט צו האלטן אן אפענע קאנפראנטאציע מיט אלעקסאנדער'ס מיליטער, נאר צו פירן אן אפגעסמאליעטע ערד סטראטעגיע כדי צו פארלענגערן דעם קאמף און צו פארשוואכן די מיליטער פון אלעקסאנדער, וואס איז געווען עקאנאמיש באדריקט. אויך האט ער פארגעשלאגן צו ניצן דעם שטארקן פערסישן פלאט אריבערצופירן דעם קאמף אריין אין גריכנלאנד אליין.{{הערה| Peter Green Alexander of Macedon 356 - 323, university of california press, p 170}} | ||
די פערסישע סאטראפן אין קליין־אזיע, ספעציעל ארסיטעס, אין וועמענס סאטראפיע שטח האט | די פערסישע סאטראפן אין קליין־אזיע, ספעציעל ארסיטעס, אין וועמענס סאטראפיע שטח האט אלעקסאנדער'ס מיליטער אראפגעשטיגן, האבן זיך דערגעגנט צו דעם פלאן און האבן געפעדערט צו קאנפראנטירן אלעקסאנדער אין א דירעקטן קאמף. די קאנפראנטאציע האט פאסירט ביי דער [[קאמף פון גראניקאס]], וואס האט געענדיגט מיט א צעשטערישן פערסישן דורכפאל. די איבערגעבליבענע פערסישע קראפטן אונטער מעמנאן האבן זיך צוריקגעצויגן צו די שטעט [[מילטאס]] און [[העליקראנסאס]]. | ||
דער ניצחון ביי דער קאמף פון גראניקאס האט געהאלפן אלעקסאנדער פעסטצושטעלן זיין הערשאפט אין קליין־אזיע. קליין־אזיע איז נישט געווען אן איינצעלע פאליטישע וועזן, נאר איז געווען צוזאמענגעשטעלט פון עטלעכע [[פראווינץ|פראווינצן]], וואס אין טייל פון זיי איז געווען די [[העלעניזם|גריכישע קולטור]] גוט איינגעווארצלט, ספעציעל אין [[איאניע]], אבער ווייניגער אין [[קאריע]], אין מערב קליין־אזיע. | דער ניצחון ביי דער קאמף פון גראניקאס האט געהאלפן אלעקסאנדער פעסטצושטעלן זיין הערשאפט אין קליין־אזיע. קליין־אזיע איז נישט געווען אן איינצעלע פאליטישע וועזן, נאר איז געווען צוזאמענגעשטעלט פון עטלעכע [[פראווינץ|פראווינצן]], וואס אין טייל פון זיי איז געווען די [[העלעניזם|גריכישע קולטור]] גוט איינגעווארצלט, ספעציעל אין [[איאניע]], אבער ווייניגער אין [[קאריע]], אין מערב קליין־אזיע. | ||