בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
ק ((diffedit)) |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 65: | שורה 65: | ||
==פארשידענע הלכות== | ==פארשידענע הלכות== | ||
סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ז}}}}. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|ב}} און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפט | סיי דער וואס הערט און סיי דער וואס בלאזט דארפן מכוון זיין צו יוצא זיין די מצוה{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ז}}}}. דערפאר, אויב איינער האט זיך געשפילט מיט א שופר און עס איז ארויס א תקיעה, אדער דער וואס הערט האט נישט געוואוסט אז עס איז א קול פון א שופר, אדער אויב האט ער געבלאזן כדי צו זיך אויסלערנען אדער צו זינגען איז מען נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|ב}} און אזוי איז גע'פסק'נט אין {{שוע|אורח חיים|תקפט|ח}}}}. מען דארף בלאזן שטייענדיג{{הערה|{{טור|אורח חיים|תקפה}}}} און דערפאר טאר מען זיך נישט אָנלאַנען אויף א זאך וואס אויב מען וועט דאס אוועקנעמען וועט ער פאלן{{הערה|[[מהרי"ל]] הלכות שופר סימן ג'}}. מען פירט זיך צו בלאזן ביים [[באלעמער]]{{הערה|כלבו, [[שית:Kol_Bo.64|סימן סד]]}} ווייל דארטן ליינט מען אין [[קריאת התורה|תורה]] כדי די זכות פון תורה זאל זיך מצרף זיין צו די זכות פון שופר{{הערה|{{משנה ברורה|תקפה|ג}}}}. מען דארף בלאזן אין די רעכטע זייט פון מויל, און דער עפענונג פון שופר זאל זיין אויף ארויף{{הערה|רמ"א אין {{שוע|אורח חיים|תקפה|ב}}}}. | ||
דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}, לויט דער [[רמב"ן]] און דער [[ר"ן]] און די ערשטע שיטה אין {{שוע|אורח חיים|תקפז}}. און לויט דער [[תוספות הרא"ש]] און די צווייטע דעה אין [[שלחן ערוך]] איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה}}. | דער וואס הערט די תקיעות דארף הערן די גאנצע תקיעה. און אויב האט ער געהערט נאר א טייל פון תקיעה אפילו עס איז געווען כשיעור תקיעה איז ער נישט יוצא{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}, לויט דער [[רמב"ן]] און דער [[ר"ן]] און די ערשטע שיטה אין {{שוע|אורח חיים|תקפז}}. און לויט דער [[תוספות הרא"ש]] און די צווייטע דעה אין [[שלחן ערוך]] איז ער יא יוצא אויב עס איז געווען כשיעור תקיעה}}. | ||
איינער וואס האט געהערט נאר א ווידערקול פון שופר איז נישט יוצא. און דערפאר ווען איינער בלאזט אין א גרוב (אזוי ווי עס איז געווען מצוי אין [[שעת השמד]]{{הערה|ר"ן [https://shitufta.org.il/Ran_on_Rosh_Hashanah/7a?selectedunittext=10 ר"ה ז, א מדפי הרי"ף] אין נאמען פון [[רב האי גאון]]}}) זענען די וואס שטייען אינדרויסן נישט יוצא ווייל זיי הערן נאר א ווידערקול{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}}}. להלכה איז מען אויך יוצא ביי א שופר וואס איז [[אסור בהנאה]] למשל צוליב א [[נדר]] ווייל א מצוה הייסט נישט קיין הנאה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}}}. | איינער וואס האט געהערט נאר א ווידערקול פון שופר איז נישט יוצא. און דערפאר ווען איינער בלאזט אין א גרוב (אזוי ווי עס איז געווען מצוי אין [[שעת השמד]]{{הערה|ר"ן [https://shitufta.org.il/Ran_on_Rosh_Hashanah/7a?selectedunittext=10 ר"ה ז, א מדפי הרי"ף] אין נאמען פון [[רב האי גאון]]}}) זענען די וואס שטייען אינדרויסן נישט יוצא ווייל זיי הערן נאר א ווידערקול{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כז|ב}}}}. להלכה איז מען אויך יוצא ביי א שופר וואס איז [[אסור בהנאה]] למשל צוליב א [[נדר]] ווייל א מצוה הייסט נישט קיין הנאה{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כח|א}}}}. | ||
מען טאָר נישט עסן אין ראש השנה פאַרן הערן שופר{{הערה|{{לינק|קעפל=אכילה לפני התקיעות|אדרעס=https://olamot.net/shiurim/אכילה-לפני-התקיעות/|זייטל=עולמות}}. זעט אויך {{פורום אהח|1=אכילה או טעימה קודם תקיעת שופר|2=11245}}}}. אַ בעל תוקע מעג נישט באַקומען באַצאָלט פאַרן בלאזן אין ראש השנה, סיידן עס איז בהבלעה מיטן באצאלט פארן פּראקטיצירן פאר ראש השנה{{הערה| | מען טאָר נישט עסן אין ראש השנה פאַרן הערן שופר{{הערה|{{לינק|קעפל=אכילה לפני התקיעות|אדרעס=https://olamot.net/shiurim/אכילה-לפני-התקיעות/|זייטל=עולמות}}. זעט אויך {{פורום אהח|1=אכילה או טעימה קודם תקיעת שופר|2=11245}}}}. אַ בעל תוקע מעג נישט באַקומען באַצאָלט פאַרן בלאזן אין ראש השנה (צוליב [[שכר שבת]], סיידן עס איז בהבלעה מיטן באצאלט פארן פּראקטיצירן פאר ראש השנה{{הערה|שולחן ערוך תקפה, ה; מגן אברהם תקפה, יב; שו"ע הרב תקפה, יא (זעט אויך סי' שו, יא).}}. אויב דער בעל תוקע קען נישט פאַרענדיגן די 30 קולות, קען אַ צווייטער מענטש איבערנעמען און פאַרענדיגן די איבעריגע קולות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|לד|ב}}; שולחן ערוך תקפה, ג; שו"ע הרב תקפה, ח-ט; תקצ, יד}}. | ||
אויב מען איז מסופק דעם ערשטן טאָג ראש השנה צי מען האָט יוצא געווען די מצוה, דאַרף מען איבערהערן שופר בלאָזן. עס איז א פארהאן א שיטה אז מען זאל איבערזאָגן די ברכה{{הערה|פרי חדש תקפט, ד; ריב"ש רכא; כנסת הגדולה תקפה}}, אבער מען פסק'נט אז נישט, צוליב ספק ברכות להקל{{הערה|מגן אברהם תקפה, ג; אליה רבה תקפה, ה; שולחן ערוך הרב תקפה, ו; משנה ברורה תקפה, ה; נהר שלום, תקפה, ג; כף החיים תקפה, כד}}. אויב דער ספק קומט אויף ביים צווייטן טאָג ראש השנה, דאַרף מען נישט איבערהערן, ווייל ספק דרבנן לקולא. | |||
==דער שיעור פון די קולות== | ==דער שיעור פון די קולות== | ||
| שורה 107: | שורה 109: | ||
ביי די ערשטע טאג פון [[ראש השנה]] (אדער ביים צווייטן טאג ווען דער ערשטן טאג קומט אויס שבת) לייגט מען צו אויך א שהחיינו. און ביים צווייטן טאג (ווען דער ערשטן טאג קומט נישט אויס ביי שבת), לויט דער שולחן ערוך מאכט מען נישט קיין שהחיינו{{הערה|שם=שועתר|שלחן ערוך או"ח תר.}} און לויט דער רמ"א מאכט מען יא{{הערה|שם=שועתר}}. אין די קהילות וואס קומען פון מערב אשכנז פירט מען זיך ווי דער שולחן ערוך{{הערה|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז לשנת תש"ף, אין '''ירושתנו''' יא, עמ' 7.}}. | ביי די ערשטע טאג פון [[ראש השנה]] (אדער ביים צווייטן טאג ווען דער ערשטן טאג קומט אויס שבת) לייגט מען צו אויך א שהחיינו. און ביים צווייטן טאג (ווען דער ערשטן טאג קומט נישט אויס ביי שבת), לויט דער שולחן ערוך מאכט מען נישט קיין שהחיינו{{הערה|שם=שועתר|שלחן ערוך או"ח תר.}} און לויט דער רמ"א מאכט מען יא{{הערה|שם=שועתר}}. אין די קהילות וואס קומען פון מערב אשכנז פירט מען זיך ווי דער שולחן ערוך{{הערה|מנהגי בית הכנסת לבני אשכנז לשנת תש"ף, אין '''ירושתנו''' יא, עמ' 7.}}. | ||
אויב איינער איז נישט מצליח צו בלאָזן דעם שופר, איז דא אַ סגולה צו ארומדרייען דעם שופר און אריינמורמלען די פּסוק פון [[ויהי נועם]]{{הערה|מגן אברהם תקפה, יא; מטה משה תתח; מהרי"ל; כף החיים תקפה, מח}}. אָבער אויב מען איז נישט מצליח צו בלאָזן אַפילו די ערשטע תקיעה, טאָר מען נישט זאָגן די סגולה, ווייל דאָס וואָלט געווען א הפסק צווישן דער ברכה און דער תקיעה, און מען וואָלט געדאַרפט איבערמאכן די ברכה{{הערה|דגול מרבבה תקפה אויף מ"א הנ"ל; געברענגט אין שערי תשובה תקפה, ז, זעט דארט}}. וויבאלד אז די ברכה איז אויך אויף די תקיעות פון מוסף, האבן די [[גאונים]] געשריבן אז מען טאר נישט אויסרעדן ביז נאָך אַלע 100 קולות זענען געבלאָזן געוואָרן{{הערה|רא"ש פרק ד סימן יב; {{שוע|אורח חיים|תקצב|ג}}}}. | אויב איינער איז נישט מצליח צו בלאָזן דעם שופר, איז דא אַ סגולה צו ארומדרייען דעם שופר און אריינמורמלען די פּסוק פון [[ויהי נועם]]{{הערה|מגן אברהם תקפה, יא; מטה משה תתח; מהרי"ל; כף החיים תקפה, מח}}. אָבער אויב מען איז נישט מצליח צו בלאָזן אַפילו די ערשטע תקיעה, טאָר מען נישט זאָגן די סגולה, ווייל דאָס וואָלט געווען א הפסק צווישן דער ברכה און דער תקיעה, און מען וואָלט געדאַרפט איבערמאכן די ברכה{{הערה|דגול מרבבה תקפה אויף מ"א הנ"ל; געברענגט אין שערי תשובה תקפה, ז, זעט דארט}}. וויבאלד אז די ברכה איז אויך אויף די תקיעות פון מוסף, האבן די [[גאונים]] געשריבן אז מען טאר נישט אויסרעדן ביז נאָך אַלע 100 קולות זענען געבלאָזן געוואָרן{{הערה|{{רמב"ם|שופר|ג|יא}}; רא"ש פרק ד סימן יב; {{שוע|אורח חיים|תקצב|ג}}}}. | ||
== די מחויבים == | == די מחויבים == | ||
| שורה 115: | שורה 117: | ||
אין פילע שולן איז דא א באזונדערע צייט וואס דעמאלט בלאזט א מאן פאר די פרויען. | אין פילע שולן איז דא א באזונדערע צייט וואס דעמאלט בלאזט א מאן פאר די פרויען. | ||
[[חרש]], [[שוטה]], און [[קטן]] זענען פטור. | [[חרש]], [[שוטה]], און [[קטן]] זענען אויך פטור. די וואס זענען נישט מחויב מיט די מצוה קענען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{משנה|ראש השנה|ג|ח}}}}. אנדערש פון אלע פלעצער אין חז"ל וואס א חרש הייסט איינער וואס סיי קען נישט הערן און סיי קען נישט רעדן, דא, אפילו איינער וואס קען נאר נישט הערן איז אויך נישט חייב און קען נישט מוציא זיין אנדערע{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תקפט|ב}}.}}. | ||
== ראש השנה וואס געפאלט אין שבת == | == ראש השנה וואס געפאלט אין שבת == | ||
| שורה 134: | שורה 136: | ||
ביי חזרת הש"ץ פון מוסף בלאזט מען נאך יעדע ברכה פון מלכויות זכרונות ושופרות '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג אשכנז צו בלאזן שברים תרועה אין צוויי אטעם}} '''תש"ת''' און '''תר"ת'''. דערנאך זאגט מען "היום הרת עולם" און "ארשת שפתינו". לויט נוסח ספרד בלאזט מען אויך ביי די שטילע שמונה עשרה. ביים קדיש נאך מוסף איז מען משלים די תקיעות צו הונדערט קולות. עס איז דא וואס פירן זיך נאך דעם דאווענען צו הערן נאך סארטן תקיעות לויט אנדערע מנהגים{{הערה|ווי גלאטע שברים אדער א תימנישע תרועה וכדומה}}. | ביי חזרת הש"ץ פון מוסף בלאזט מען נאך יעדע ברכה פון מלכויות זכרונות ושופרות '''תשר"ת'''{{הערה|ביי די תקיעות איז דער מנהג אשכנז צו בלאזן שברים תרועה אין צוויי אטעם}} '''תש"ת''' און '''תר"ת'''. דערנאך זאגט מען "היום הרת עולם" און "ארשת שפתינו". לויט נוסח ספרד בלאזט מען אויך ביי די שטילע שמונה עשרה. ביים קדיש נאך מוסף איז מען משלים די תקיעות צו הונדערט קולות. עס איז דא וואס פירן זיך נאך דעם דאווענען צו הערן נאך סארטן תקיעות לויט אנדערע מנהגים{{הערה|ווי גלאטע שברים אדער א תימנישע תרועה וכדומה}}. | ||
== יהי רצון אדער וידוי | == יהי רצון אדער וידוי == | ||
עס | עס זענען וואס פירן זיך צו זאגן [[וידוי]] צווישן די סדרים פון תקיעות דמיושב (למשל צווישן תשר"ת און תש"ת). דער מנהג קומט פון שער הכוונות{{הערה|זעט אין שער הכוונות, ביי די הקדמה צו דרושי ראש השנה: "ואמנם אפילו בלחש לא היה נוהג להתודות אלא בעת תקיעת שופר דמיושב".}}, בשם דער אַר"י ז"ל, וועלכער האָט געהאַלטן אַז עס איז וויכטיג צו זאָגן וידוי (שטיל, אַזוי אַז די אויערן זאָלן נישט הערן) אינצווישן די תקיעות דמיושב, ווײל דאָס העלפט די קולות אַרויפגיין אין הימל. דער מנהג האבן געברענגט אסאך פוסקים{{הערה|[[של"ה]], [[מגן אברהם]], [[יעב"ץ]], און שער הציון אויף {{שולחן ערוך|אורח חיים|תקצב|ג}} סעיף קטן יט.}}. עס זענען געווען אזעלכע וואס האבן חושש געווען אז דער וידוי איז א הפסק צווישן די ברכה צו די תקיעות, און דערפאר האבן זיי געהייסן צו בלויז טראכטן די וידוי און דאס נישט זאגן מיטן מויל{{הערה|דרך החיים, געברענגט אין [[משנה ברורה]] אויף {{שולחן ערוך|אורח חיים|תקצב|ג}} סעיף קטן יב. אזוי האט גע'פסק'נט [[רבי עובדיה יוסף]] אין יביע אומר חלק א סימן לו, חלק ג סימן לב, און חלק ח סי' מט.}}. אנדערע קריגן זיך אויף דעם{{הערה|[[רבי יוסף שלום אלישיב]] (געברענגט אין יביע אומר חלק ג סימן לב.) און [[רבי בן ציון אבא שאול]], שו"ת אור לציון חלק א סימן לט.}}. | ||
ביי די אשכנזים איז דא א נוסח פון א יהי רצון צו זאגן אינמיטן די תקיעות. ביי אסאך מחזורים שטייט ביי די יהי רצון א נוסח "ישוע שר הפנים", וואס אנדערע זאגן אז דער צענזור האט דאס אריינגעשריבן און דאס איז נאך א סיבה לויט זיי צו נישט זאגן די יהי רצון{{הערה|זעט אין | ביי די אשכנזים איז דא א ספּעציעלע נוסח פון א יהי רצון צו זאגן אינמיטן די תקיעות. ביי אסאך מחזורים שטייט ביי די יהי רצון א נוסח "ישוע שר הפנים", וואס אנדערע זאגן אז דער צענזור האט דאס אריינגעשריבן און דאס איז נאך א סיבה לויט זיי צו נישט זאגן די יהי רצון{{הערה|זעט אין יביע אומר חלק א אורח חיים סימן לו סעיף קטן יח, און דוד תמר, "הערות לנוסח תפילות ופיוטים", '''שמעתין''' 107–108, עמוד 188–189. זעט אויך {{פורום אהח|1=ישוע שר הפנים ?|2=36430}}}}. | ||
== בלאזן אין ראש נישט פאר די מצוה == | == בלאזן אין ראש נישט פאר די מצוה == | ||
עס איז דא א איסור צו בלאזן אין ראש השנה נישט כדי צו מקיים זיין די מצוה, אזוי ווי מען טאר נישט שפילן אויף כלי זמר אום שבת און יו"ט{{הערה|[[מגן אברהם]] און [[מחצית השקל]] סימן תקפח סעיף קטן ד}}, אבער עס | עס איז דא א איסור צו בלאזן אין ראש השנה נישט כדי צו מקיים זיין די מצוה, אזוי ווי מען טאר נישט שפילן אויף כלי זמר אום שבת און יו"ט{{הערה|[[מגן אברהם]] און [[מחצית השקל]] סימן תקפח סעיף קטן ד}}, אבער עס זענען דא וואס האלטן אז אויב זיין כוונה איז צו קרוינען דעם באשעפער, מעג מען{{הערה|שו"ת רדב"ז מכתב יד - אורח חיים, יורה דעה (חלק ח) סימן סד. תשובות הגאונים שערי תשובה סה; ובערוך השולחן ר"ה}}, און אזוי ווי מען בלאזט איבריג כדי צו אנקומען צו הונדערט קולות. | ||
==אין היסטאריע== | ==אין היסטאריע== | ||