בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,374
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 29: | שורה 29: | ||
די אידענטיטעט פון זיין ערשטער ווייב איז נישט באקאנט. נאָך דעם וואס זי איז נפטר געווארן אדער זיי האבן זיך צעשיידט, האט ער חתונה געהאט בזיווג שני אין שנת ש"ס אין פראג מיט [[חוה בכרך|חוה]], די טאכטער פון זיין רבי רבי יצחק כ"ץ און פון פיגלא, טאכטער פון מהר"ל{{הערה|לרר, ז' 5.}}. רביצין חוה איז געווען באקאנט אלס א קלוגע, משכלת און געלערנטע פרוי, מיט גרויס חכמה און קדושה{{הערה|לרר, זז' 15–16.}}. | די אידענטיטעט פון זיין ערשטער ווייב איז נישט באקאנט. נאָך דעם וואס זי איז נפטר געווארן אדער זיי האבן זיך צעשיידט, האט ער חתונה געהאט בזיווג שני אין שנת ש"ס אין פראג מיט [[חוה בכרך|חוה]], די טאכטער פון זיין רבי רבי יצחק כ"ץ און פון פיגלא, טאכטער פון מהר"ל{{הערה|לרר, ז' 5.}}. רביצין חוה איז געווען באקאנט אלס א קלוגע, משכלת און געלערנטע פרוי, מיט גרויס חכמה און קדושה{{הערה|לרר, זז' 15–16.}}. | ||
ער האָט געדינט אלס רב אין | ער האָט געדינט אלס רב אין עטליכע קהילות איידער ער איז געקומען קיין וואָרמס: ערשט איז ער געווען א דרשן אין פראג, דערנאך איז ער געווען רב אין זיין געבוירן-שטאָט בומסלא. פון דארטן איז ער אריבער קיין טורבין (Třeboň) אין בעהמען{{הערה|דאס איז נישט Turobin אין פּוילן. לרר, ז' 6.}}, דערנאך קיין קעלין (Kolín) אין בעהמען, וואו ער איז געווען אין שנת שס"ו{{הערה|1=ער האט דארטן מחבר געווען א חנוכה ליד, ווי זיין אייניקל שרייבט אין [https://www.sefaria.org/Havot_Yair.238.61 סוף שו"ת 'חות יאיר', דף רכז:].}}. דערנאך איז ער געווען אין פּאָהרליץ (Pohrlitz, היינט Pohořelice) אין מעהרין ארום שנת שס"ז. ער איז פארבעטן געווארן צו זיין רב אין וויכטיגע קהילות וואס האבן אים געזוכט "פון ווייטע לענדער"{{הערה|ווי ער שרייבט אליינס, שו"ת חוט השני, סי' כז. זעט אויך סי' מה.}}. | ||
אין שנת שס"ט{{הערה|{{אוצר החכמה|יצחק זימר|סיני|614195|page=139|קעפל=תגובות יהודי אשכנז להשפעות המרכז בפולין בראשית המאה הי"ז|באנד=קב (ג-ו)|שנת הוצאה=תשמ"ח|מו"ל=מוסד הרב קוק|עמ=רלג|הערה 43}}}} איז ער אויפגענומען געווארן אלס אב"ד אין דער אלטער שטאט ווארמס, וואס ער רופט "עיר גדולה לאלקים"{{הערה|כרם שלמה, שנה י חו' ד, עמ' ח.}}. ער איז געווען אב"ד און ר"מ (ריש מתיבתא) דאָרטן <!-- און איז גערופן געוואָרן "רב המדינה" (רב פון דער פּראָווינץ){{מקור}} -->. ר' שמואל האט געהאלטן הויך דעם פאן פונעם ווארמסער רבנות און האט זיך פעסטן קעגגעשטעלט די רבנים פון פראנקפורט, וועלכע האבן געפאדערט אויטאריטעט איבער אלע אנדערע רבנים אין דייטשלאנד{{הערה|שם=רוסיש|אברהם דראבקין, «[[S:ru:ЕЭБЕ/Бахарах, Авраам Самуил|Бахарах, Авраам Самуил]]» // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. Россия, Санкт-Петербург, 1906—1913.|כיוון=שמאל}}. | אין שנת שס"ט{{הערה|{{אוצר החכמה|יצחק זימר|סיני|614195|page=139|קעפל=תגובות יהודי אשכנז להשפעות המרכז בפולין בראשית המאה הי"ז|באנד=קב (ג-ו)|שנת הוצאה=תשמ"ח|מו"ל=מוסד הרב קוק|עמ=רלג|הערה 43}}}} איז ער אויפגענומען געווארן אלס אב"ד אין דער אלטער שטאט ווארמס, וואס ער רופט "עיר גדולה לאלקים"{{הערה|כרם שלמה, שנה י חו' ד, עמ' ח.}}. ער איז געווען אב"ד און ר"מ (ריש מתיבתא) דאָרטן <!-- און איז גערופן געוואָרן "רב המדינה" (רב פון דער פּראָווינץ){{מקור}} -->. ר' שמואל האט געהאלטן הויך דעם פאן פונעם ווארמסער רבנות און האט זיך פעסטן קעגגעשטעלט די רבנים פון פראנקפורט, וועלכע האבן געפאדערט אויטאריטעט איבער אלע אנדערע רבנים אין דייטשלאנד{{הערה|שם=רוסיש|אברהם דראבקין, «[[S:ru:ЕЭБЕ/Бахарах, Авраам Самуил|Бахарах, Авраам Самуил]]» // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. Россия, Санкт-Петербург, 1906—1913.|כיוון=שמאל}}. | ||
| שורה 39: | שורה 39: | ||
רבי שמואל און זיין איינציגער זון משה שמעון זענען פארטריבן געווארן מיט די אנדערע גולים. ער איז אריבערגעגאנגען דעם ריין טייך ביז ער איז אנגעקומען קיין גערנסהיים (Gernsheim). אויף זיין וואנדערונג האט ר' שמואל נישט געקענט פארטראגן די שווערע וועגן און איז שטארק קראנק געווארן. בערך פינף וואכן נאכן גירוש, איז ער נפטר געווארן אין גערנסהיים אום כ"ז אייר שע"ה, אלט זייענדיג בלויז 40 יאר. עס איז נישט קלאר צי ר' שמואל איז געשטארבן פון פיזישע וואונדן אדער פון דער צער און עגמת-נפש פונעם פּאגראם{{הערה|שם=פערשל}}. ער איז באגראבן געווארן אין אלסבאך (Alsbach-Hähnlein), אויף דעם אלטן בית הקברות צווישן ביקענבאך (Bickenbach) און צווינגענבערג (Zwingenberg){{הערה|[https://www.findagrave.com/memorial/240781703/abraham-samuel_ben_isaak-bacharach Rabbi Abraham Samuel Ben Isaak Bacharach (1575-1615) - Find a Grave Memorial]}}. זיין מצבה איז באנייט געווארן בערך הונדערט יאר שפּעטער{{הערה|מיט א טעות אין נאמען פון זיין ספר שו"ת. זעט עלים לתרופה, א'ע'.}}. זיין זוהן רבי משה שמשון, וואס איז דעמאלט געווען אַן אכט-יעריג קינד, האט געהאלטן א ביטערן הספד אויף זיין קבר{{הערה|זיין אייניקל, ר' יאיר חיים, דערמאנט דעם הספּד אין זײנע רשימות: "דרוש הספד מאדוני אבי הגאון ז"ל על קבר זקני הגר"ש זצ"ל". זעט: '[https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=6832#p=271 דעת קדושים]', פעטרבורג תרנ"ח, יתרון דעת עמ' 20.}} און האט אויך מחבר געווען א קינה אויף זיין פּטירה{{הערה|געדרוקט סוף [https://www.sefaria.org/Havot_Yair.238.63 שו"ת 'חות יאיר'], דף רכח.}}. | רבי שמואל און זיין איינציגער זון משה שמעון זענען פארטריבן געווארן מיט די אנדערע גולים. ער איז אריבערגעגאנגען דעם ריין טייך ביז ער איז אנגעקומען קיין גערנסהיים (Gernsheim). אויף זיין וואנדערונג האט ר' שמואל נישט געקענט פארטראגן די שווערע וועגן און איז שטארק קראנק געווארן. בערך פינף וואכן נאכן גירוש, איז ער נפטר געווארן אין גערנסהיים אום כ"ז אייר שע"ה, אלט זייענדיג בלויז 40 יאר. עס איז נישט קלאר צי ר' שמואל איז געשטארבן פון פיזישע וואונדן אדער פון דער צער און עגמת-נפש פונעם פּאגראם{{הערה|שם=פערשל}}. ער איז באגראבן געווארן אין אלסבאך (Alsbach-Hähnlein), אויף דעם אלטן בית הקברות צווישן ביקענבאך (Bickenbach) און צווינגענבערג (Zwingenberg){{הערה|[https://www.findagrave.com/memorial/240781703/abraham-samuel_ben_isaak-bacharach Rabbi Abraham Samuel Ben Isaak Bacharach (1575-1615) - Find a Grave Memorial]}}. זיין מצבה איז באנייט געווארן בערך הונדערט יאר שפּעטער{{הערה|מיט א טעות אין נאמען פון זיין ספר שו"ת. זעט עלים לתרופה, א'ע'.}}. זיין זוהן רבי משה שמשון, וואס איז דעמאלט געווען אַן אכט-יעריג קינד, האט געהאלטן א ביטערן הספד אויף זיין קבר{{הערה|זיין אייניקל, ר' יאיר חיים, דערמאנט דעם הספּד אין זײנע רשימות: "דרוש הספד מאדוני אבי הגאון ז"ל על קבר זקני הגר"ש זצ"ל". זעט: '[https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=6832#p=271 דעת קדושים]', פעטרבורג תרנ"ח, יתרון דעת עמ' 20.}} און האט אויך מחבר געווען א קינה אויף זיין פּטירה{{הערה|געדרוקט סוף [https://www.sefaria.org/Havot_Yair.238.63 שו"ת 'חות יאיר'], דף רכח.}}. | ||
רבי אברהם שמואל איז געווען באטראכט אלס איינער פון די גדולי הדור. ער איז געווען עניוות'דיג אבער שטארק ווען זיין פסק איז געווען באצווייפלט. ער האט געהאט קשרים מיט פיל גדולים פון זיין צייט, אריינגערעכנט: רבי ישעיה הלוי הורוויץ ("של"ה הקדוש"), וועמען ער האט גערופן "אהובי חביבי מחותני"{{הערה|שו"ת חוט השני סי' יא. זעט אויך סי' ו און ז.}}; זיין שווער רבי יצחק הכהן כ"ץ; רבי מנחם מאניש חיות פון | רבי אברהם שמואל איז געווען באטראכט אלס איינער פון די גדולי הדור. ער איז געווען עניוות'דיג אבער שטארק ווען זיין פסק איז געווען באצווייפלט. ער האט געהאט קשרים מיט פיל גדולים פון זיין צייט, אריינגערעכנט: רבי ישעיה הלוי הורוויץ ("של"ה הקדוש"), וועמען ער האט גערופן "אהובי חביבי מחותני"{{הערה|שו"ת חוט השני סי' יא. זעט אויך סי' ו און ז.}}; זיין שווער רבי יצחק הכהן כ"ץ; רבי מנחם מאניש חיות פון ווילנע; [[רבי אליהו לואנץ]] פון וורמייזא ("רבי אליהו בעל שם"), וואס האט אים גערופן "אהובי אדוני האלוף התורני… שפתותיו כחוט השני"{{הערה|שו"ת חוט השני סי' כב.}}; און רבי אליקים געטשליק ראטענבורג. ער האט אויך געהאט פיל תלמידים און איז געווען זייער פארנומען מיט די רבנות ארבעט און לערנען{{הערה|לרר, זז' 8–10.}}. | ||
==ווערק== | ==ווערק== | ||
רבי שמואל בכרך איז געווען א פּראָליפישער משיב. זיין אייניקל רבי יאיר חיים האט געזאמלט בערך 50 פון זיין שאלות ותשובות און זיי ארויסגעגעבן צום ערשטן מאל אין פראנקפורט-דמיין אין שנת תל"ט אינעם ספר שו"ת "חוט השני", צוזאמען מיט תשובות פון זיין זון רבי משה שמשון און עטליכע אייגענע תשובות. רבי יאיר חיים האט ערשט געטראכט צו רופן דעם ספר "חוט המשולש" (דרייפאכיגער שטריק) ווייל עס ענטהאלט תשובות פון דריי דורות, אבער ער האט געטוישט דעם נאמען צו "חוט השני" (רויטער פאדעם אדער צווייפאכיגער שטריק) אלס עניוות{{הערה|הקדמה צום ספר חוט השני.}}. | רבי שמואל בכרך איז געווען א פּראָליפישער משיב. זיין אייניקל רבי יאיר חיים האט געזאמלט בערך 50 פון זיין שאלות ותשובות און זיי ארויסגעגעבן צום ערשטן מאל אין פראנקפורט-דמיין אין שנת תל"ט אינעם ספר שו"ת "חוט השני", צוזאמען מיט תשובות פון זיין זון רבי משה שמשון און עטליכע אייגענע תשובות{{הערה|זעט יעקב שמואל שפיגל, "[https://shaalvim.co.il/pub/maayan2/07-b-7%2083-87.pdf על הדפוסים של שו"ת חוט השני]", '''המעין''' מז, ב (טבת תשס"ז), עמ' 83–87. {{המעין|הנ"ל|עוד על הדפוסים של שו"ת חוט השני|5|1018|מג, ג (ניסן תשס"ז), עמ' 69–76}}.}}. רבי יאיר חיים האט ערשט געטראכט צו רופן דעם ספר "חוט המשולש" (דרייפאכיגער שטריק) ווייל עס ענטהאלט תשובות פון דריי דורות, אבער ער האט געטוישט דעם נאמען צו "חוט השני" (רויטער פאדעם אדער צווייפאכיגער שטריק) אלס עניוות{{הערה|הקדמה צום ספר חוט השני.}}. | ||
רבי אברהם שמואל האָט מחבר געווען פיל אנדערע ווערק, אריינגערעכנט: | |||
*א חיבור אויפן לוח השנה | *א חיבור אויפן לוח השנה, מיטן ציל צו ערקלערן דעם רמב"ם'ס הלכות קידוש החודש, מיט שטארקע השגות אויפן "חבי"ב" (פירוש הרלב"ח), פירושים אויפן ספר "צורת הארץ" פון [[רבי אברהם בן חייא]] הנשיא און אויף אנדערע אסטראנאמישע ספרים{{הערה|שם=יאירקמו|חות יאיר [https://www.sefaria.org/Havot_Yair.146.25 סוף סי' קמו].}}. | ||
*א צאל אַפּאָלאָגעטישע ווערק קעגן קריסטנטום. | *א צאל אַפּאָלאָגעטישע ווערק קעגן קריסטנטום{{Kaufmann, [https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.hw5pe8&seq=34&q1=Christenthum Jair Chajim Bacharach und Seine Ahnen], p. 22, 1896.}}, ווי הערות אויף ויכוח [[רבי יחיאל פון פאריז]]{{הערה|[https://www.nli.org.il/he/manuscripts/NNL_ALEPH990000950350205171/NLI The Bodleian Libraries, University of Oxford, Ms. Mich. 121].}} | ||
* | *ביאורים אויף חלק אורח חיים. | ||
*חידושים אויף מסכתות הש"ס | *חידושים אויף מסכתות הש"ס און הגהות אויפן מרדכי. | ||
*ליטורגישע פיוטים. צוויי ווערן דערמאנט: איינס פאר חנוכה, וואס הויבט זיך אן מיט "שדי סלעי ומצודתי", וואָס ער האט מחבר געווען אין קאלין אין שס"ו, געבויט אויפן מוסטער פון "מעוז צור". ר' שמואל, זיין זון ר' משה שמעון, און זיין אייניקל ר' יאיר חיים, פלעגן אלע דאס זינגען יעדן חנוכה נאכט אויפן ניגון פון "מעוז צור"{{הערה|[https://www.sefaria.org/Havot_Yair.238.61 סוף שו"ת 'חות יאיר', דף רכז:].}}. אויך איז דערמאנט א דריי-שורות'דיגע סליחה וואס הויבט זיך אן מיט "אנא מארץ חיים תשרש"{{הערה|צונץ, [https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.32044037732229&seq=447 ליטעראטורגעשיכטע דער סינאגאגאלען פּאעזיע], ז' 429.}}. | |||
*ליטורגישע פיוטים. צוויי ווערן דערמאנט: | |||
נישט לאנג צוריק זענען אנטדעקט געווארן עטליכע | רוב פון זיין חיבורים זענען פארלוירן געווארן, אבער טייל זענען געבליבן אין כתב יד{{הערה|שם=יאירקמו}}. נישט לאנג צוריק זענען אנטדעקט געווארן עטליכע בענדער פון זיין תורה, אריינגערעכנט תשובות און חידושים אויפן ש"ס. טייל פון זיי זענען געווען אונטער זיין אייניקל'ס, בעל 'חוות יאיר', האנט, וועלכער האט צוגעגעבן הערות אין זיין כתב-יד. טייל קטעים פון זיי זענען געדרוקט געווארן. אויך זענען אנטפּלעקט געווארן זיינע הערות וואס ער האט געשריבן אויפן ברעג פון משניות אין כתב-יד, און זיינע חידושים אויף מסכת שבת{{הערה|לרר, ז' 13.}}. | ||
ער האט געהאט אין זיין רשות כתבי-יד פון ווערק פון גרעסערע ראשונים ווי ראב"ן, סמ"ק, שו"ת הרא"ש, שו"ת תרומת הדשן און אנדערע, און האט זיי באנוצט בשעת ער האט געשריבן הלכה'דיגע תשובות{{הערה|לרר, ז' 14.}}. | ער האט געהאט אין זיין רשות כתבי-יד פון ווערק פון גרעסערע ראשונים ווי ראב"ן, סמ"ק, שו"ת הרא"ש, שו"ת תרומת הדשן און אנדערע, און האט זיי באנוצט בשעת ער האט געשריבן הלכה'דיגע תשובות{{הערה|שם=לרר14|לרר, ז' 14.}}. | ||
==פאמיליע== | ==פאמיליע== | ||
ר' אברהם שמואל'ס ווייב, רעבעצין [[חוה בכרך]], איז געווען באקאנט פאר איר לערנפעאיגקייט און השפעה. איר אייניקל, ר' יאיר חיים בכרך, האט גערופן זיין בארימטן שו"ת "חוות יאיר" נאך איר, זיך אידענטיפיצירנדיג ווי "חוה'ס יאיר". ר' יאיר חיים האט נאכגעשריבן די באמערקונגען וואס זיין זיידע און זיין באבע האבן געשריבן אויפן ברעג פונעם מחזור{{הערה|שם=פערשל}}. | ר' אברהם שמואל'ס ווייב, רעבעצין [[חוה בכרך]], איז געווען באקאנט פאר איר לערנפעאיגקייט און השפעה. איר אייניקל, ר' יאיר חיים בכרך, האט גערופן זיין בארימטן שו"ת "חוות יאיר" נאך איר, זיך אידענטיפיצירנדיג ווי "חוה'ס יאיר". ר' יאיר חיים האט נאכגעשריבן די באמערקונגען וואס זיין זיידע און זיין באבע האבן געשריבן אויפן ברעג פונעם מחזור{{הערה|שם=פערשל}}. | ||
רעביצין חוה האט נישט געוואלט ווידער חתונה האבן נאך זיין פּטירה, אפילו ווען דער של"ה האט איר געשיקט א שידוך הצעה נאך זיין ווייב'ס פּטירה אין שנת ש"פ. זי האט זיך צוריקגעקערט קיין פראג נאך זיין פּטירה און שפּעטער איז זי צוריקגעקומען קיין ווארמס ווען איר זון רבי משה שמשון איז דארטן געווארן רב. בערך א יאר שפּעטער, אין שנת תי"א, איז זי ארויסגעפארן קיין ארץ ישראל, אבער איז נפטר געווארן אויפן וועג אין [[סאפיע|סאָפיע]] (היינט בולגאריע) און איז דארטן באגראבן געווארן. | |||
ר' שמואל און זיין רעביצין חוה האבן געהאט איין זון, רבי משה שמשון בכרך (וואס איז שפּעטער געווען רב אין ווירמייזא און דער פאטער פון רבי יאיר חיים), און פיר טעכטער: סלאווא (נפטרה כ"ד אלול שפ"א אין וויען), ווייב פון רבי יעקב תאומים פון וויען; טעלצל (נפטרה אייר תי"ט אין פּראג), ווייב פון רבי משה פרץ גערופן זבלא, אב"ד שנייטוך (Schnaittach){{הערה|[https://www.avotaynu.com/Kwadrat.pdf#page=2 מגילת יוחסין].}}. הענדל (נפטרה ת"א אין פּראג), ווייב פון רבי אליעזר ליבערמאן, א דרשן פון פראג און מחבר פון "תפלות ובקשות נאים"; און רייכיל, פון פראנקפורט-דמיין{{הערה| | ר' שמואל און זיין רעביצין חוה האבן געהאט איין זון, רבי משה שמשון בכרך (וואס איז שפּעטער געווען רב אין ווירמייזא און דער פאטער פון רבי יאיר חיים), און פיר טעכטער: סלאווא (נפטרה כ"ד אלול שפ"א אין וויען), ווייב פון רבי יעקב תאומים פון וויען; טעלצל (נפטרה אייר תי"ט אין פּראג), ווייב פון רבי משה פרץ גערופן זבלא, אב"ד שנייטוך (Schnaittach){{הערה|[https://www.avotaynu.com/Kwadrat.pdf#page=2 מגילת יוחסין].}}. הענדל (נפטרה ת"א אין פּראג), ווייב פון רבי אליעזר ליבערמאן, א דרשן פון פראג און מחבר פון "תפלות ובקשות נאים"; און רייכיל, פון פראנקפורט-דמיין{{הערה|שם=לרר14}}. | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||