בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
| תמונה2 = National Library of Israel, Rothschild Haggadah, high resolution 486165 099.tif | | תמונה2 = National Library of Israel, Rothschild Haggadah, high resolution 486165 099.tif | ||
| סיומת = די לעצטע צוויי זייטן פונעם ראטשילד הגדה. די ענדע פון אדיר במלוכה, לשנה הבאה, און די בורא פרי הגפן אויפ'ן פערטן כוס. "נו טרינק אויס". | | סיומת = די לעצטע צוויי זייטן פונעם ראטשילד הגדה. די ענדע פון אדיר במלוכה, לשנה הבאה, און די בורא פרי הגפן אויפ'ן פערטן כוס. "נו טרינק אויס". | ||
}}'''נרצה''' ("באוויליגט") איז דער סימן פון דער לעצטער טייל פון דער [[סדר נאכט|סדר]] פון פסח. עס קומט נאך הלל און דעם פערטן כוס וויין. דער טייל באשטייט פון פילע פיוטים און תפילות, און ענדיגט זיך מיט דער האפענונג אויף א יאר אין דעם געבויטן ירושלים. | }} | ||
==נרצה== | |||
'''נרצה''' ("באוויליגט") איז דער סימן פון דער לעצטער טייל פון דער [[סדר נאכט|סדר]] פון פסח. עס קומט נאך הלל און דעם פערטן כוס וויין. דער טייל באשטייט פון פילע פיוטים און תפילות, און ענדיגט זיך מיט דער האפענונג אויף א יאר אין דעם געבויטן ירושלים. | |||
==באדייט פונעם ווארט== | ==באדייט פונעם ווארט== | ||
| שורה 10: | שורה 13: | ||
אין א צאל עלטערע הגדות הייבט זיך די נרצה טייל אָן מיט'ן פסוק ({{תנ"ך|קהלת|ט|ז}}) "כי כבר רצה האלהים את מעשיך", וואס טייטשט "ווארום ג-ט האט שוין באוויליגט דיינע מעשׂים"{{הערה|[https://books.google.co.il/books?id=I4pDAAAAcAAJ&pg=PA114#v=onepage&q&f=false Haggada, ou cérémoniel des deux premieres soirées de paque: a l'usage des ... - David-Paul Drach, Metz, 1818, p. 114]; [https://books.google.co.il/books?id=qNlRAAAAcAAJ&pg=PT10#v=onepage&q&f=false סדר ההגדה לליל שמורים: מפורש במאמר אפיקומין למורינו ורבינו הגאון הגדול הרשב"ץ], רעדלהיים תקפ"ב, דף לח; [https://books.google.co.il/books?id=s9lRAAAAcAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false סדר ההגדה לליל שמורים: מדויק היטיב ומסודר יפה - וואלף היידנהיים], רעדלהיים תקפ"ה, דף מז; {{היברובוקס|2=הגדה של פסח|3=4969|page=71|מקום הוצאה=פראנקפורט|שנת הוצאה=תרנ"ח|עמ=69}}; זעט {{ספריא|[[רבי חיים יוסף דוד אזולאי]]|שמחת הרגל על הגדה של פסח , סימני הסדר|Simchat_HaRegel_on_Pesach_Haggadah%2C_The_Simanim.22|ד"ה ולדעת הרבנים}}}}. | אין א צאל עלטערע הגדות הייבט זיך די נרצה טייל אָן מיט'ן פסוק ({{תנ"ך|קהלת|ט|ז}}) "כי כבר רצה האלהים את מעשיך", וואס טייטשט "ווארום ג-ט האט שוין באוויליגט דיינע מעשׂים"{{הערה|[https://books.google.co.il/books?id=I4pDAAAAcAAJ&pg=PA114#v=onepage&q&f=false Haggada, ou cérémoniel des deux premieres soirées de paque: a l'usage des ... - David-Paul Drach, Metz, 1818, p. 114]; [https://books.google.co.il/books?id=qNlRAAAAcAAJ&pg=PT10#v=onepage&q&f=false סדר ההגדה לליל שמורים: מפורש במאמר אפיקומין למורינו ורבינו הגאון הגדול הרשב"ץ], רעדלהיים תקפ"ב, דף לח; [https://books.google.co.il/books?id=s9lRAAAAcAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false סדר ההגדה לליל שמורים: מדויק היטיב ומסודר יפה - וואלף היידנהיים], רעדלהיים תקפ"ה, דף מז; {{היברובוקס|2=הגדה של פסח|3=4969|page=71|מקום הוצאה=פראנקפורט|שנת הוצאה=תרנ"ח|עמ=69}}; זעט {{ספריא|[[רבי חיים יוסף דוד אזולאי]]|שמחת הרגל על הגדה של פסח , סימני הסדר|Simchat_HaRegel_on_Pesach_Haggadah%2C_The_Simanim.22|ד"ה ולדעת הרבנים}}}}. | ||
דער נרצה טייל ווערט פארשטאנען ווי אַן אויסדרוק פון האפענונג אז ג-ט האט אנגענומען אונזער סדר דינסט{{הערה|{{אוצר החכמה|יהושע סטארט|הגדה של פסח מתורתו של רבי נחמן מברסלב|182264|page=128|שנת הוצאה=תשנ"ט|עמ=קכד}}}}. די לידער פון נרצה זענען א פייערליכע וואונטש פאר א ווייטערדיגער פארבינדונג מיט השי"ת. אזוי ווי דאס אידישע פאלק נאך דעם יציאת מצרים האט געזונגען, אזוי ענדיגט זיך אונזער פסח סדר אויך מיט געזאנג{{הערה|דוד באַשעווקין, “Just One: The Hoffman Family Haggadah” (published by NCSY)}}. | |||
נישט-אשכנז'ישע הגדות האבן טראדיציאנעל נישט געהאט א באזונדערן נרצה טייל נאך הלל און דעם לעצטן כוס ביז די לעצטע יארן, אבער האבן פונדעסטוועגן געזאגט "נרצה" ביים סוף פון די סימנים. ווען אשכנזים האבן אנגעהויבן צולייגן פיוטים, האבן זיי צוגעטיילט דאס ווארט צו זיי{{הערה|1=[https://seforimblog.com/2025/04/on-the-history-and-development-of-nirtza/#comment-47250 April 9, 2025 at 5:56 am]}}. עס זענען דא וואס זאגן אז דער טערמין "נרצה" באציט זיך אויף הלל, און "הלל נרצה" מיינט "א גינסטיגער הלל"{{הערה|{{ספריא|ר' יודל ראזנבערג|הגדה דברי נגידים|Divrei_Negidim_on_Pesach_Haggadah%2C_Barech%2C_Pour_Out_Thy_Wrath.1}}}}. | |||
נישט-אשכנז'ישע הגדות האבן טראדיציאנעל נישט געהאט א באזונדערן נרצה טייל נאך הלל און דעם לעצטן כוס ביז די לעצטע יארן, אבער האבן פונדעסטוועגן געזאגט "נרצה" ביים סוף פון די סימנים. ווען אשכנזים האבן אנגעהויבן צולייגן פיוטים, האבן זיי צוגעטיילט דאס ווארט צו זיי{{הערה|1=[https:// | |||
==באשטאנדטיילן פון נרצה== | ==באשטאנדטיילן פון נרצה== | ||
| שורה 25: | שורה 27: | ||
דער שטיקל פיוט חסל סידור פסח כהלכתו איז במקור געווען דער סוף פון א [[קרובה]] פאר [[שבת הגדול]], אבוא בחיל להתיצבה...אלקי הרוחות לכל בשר, געשריבן דורך [[רבי יוסף טוב עלם]] אין דעם עלפטן יארהונדערט. דער פיוט האט באהאנדלט די הלכות פון פסח, און דער סוף האט געבעטן "כאשר זכינו לסדר אותו כן נזכה לעשותו", אזוי ווי מיר האבן פארענדיגט די דיסקוסיע פון די הלכות, אזוי זאלן מיר זוכה זיין צו פאקטיש אויספירן דעם סדר ריכטיג. איצט, ווען עס איז אריינגעשטעלט געווארן אין דער הגדה אין דעם פערצנטן יארהונדערט ביים ענדע פון די סדר, האט די שורה אנגענומען א נייע באדייט פון האפענונג און תפילה אז אזוי ווי מיר האבן זוכה געווען צו אפּרעכטן דעם סדר, אזוי זאלן מיר זוכה זיין צו דעם קרבן פסח אין ירושלים אין דעם געבויטן בית המקדש. | דער שטיקל פיוט חסל סידור פסח כהלכתו איז במקור געווען דער סוף פון א [[קרובה]] פאר [[שבת הגדול]], אבוא בחיל להתיצבה...אלקי הרוחות לכל בשר, געשריבן דורך [[רבי יוסף טוב עלם]] אין דעם עלפטן יארהונדערט. דער פיוט האט באהאנדלט די הלכות פון פסח, און דער סוף האט געבעטן "כאשר זכינו לסדר אותו כן נזכה לעשותו", אזוי ווי מיר האבן פארענדיגט די דיסקוסיע פון די הלכות, אזוי זאלן מיר זוכה זיין צו פאקטיש אויספירן דעם סדר ריכטיג. איצט, ווען עס איז אריינגעשטעלט געווארן אין דער הגדה אין דעם פערצנטן יארהונדערט ביים ענדע פון די סדר, האט די שורה אנגענומען א נייע באדייט פון האפענונג און תפילה אז אזוי ווי מיר האבן זוכה געווען צו אפּרעכטן דעם סדר, אזוי זאלן מיר זוכה זיין צו דעם קרבן פסח אין ירושלים אין דעם געבויטן בית המקדש. | ||
אין דעם סידור פון אריז"ל איז דא א ספעציעלע | אין דעם סידור פון אריז"ל איז דא א ספעציעלע לשם יחוד צו זאגן פאר נרצה{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי אלימלך בידערמאן|הגדה באר החיים|611552|page=269}}}}, און דער פסוק ויהי נועם{{הערה|שם=נטעי}}. | ||
==היסטארישע אנטוויקלונג== | ==היסטארישע אנטוויקלונג== | ||
| שורה 36: | שורה 38: | ||
די ווערטער לשנה הבאה בירושלים (אויף אַ יאָר אין דעם געבויטן ירושלים) זענען א טראדיציאנעלע סיום פון דער פסח סדר, און אויך פון יום כיפור. עס איז אַן אויסדרוק פון דער טיפער פארבינדונג פון דעם אידישן פאָלק מיט ירושלים און א האפענונג אויף די ווידעראויפבוי פון דער שטאט און דעם בית המקדש. עס איז א תפילה אַז מיר זאלן זוכה זיין צו פייערן דעם קומענדיגן פסח אין ירושלים ווי עס איז געווען אין די צייטן פון דעם בית המקדש. אין ארץ ישראל לייגט מען געווענליך צו דעם ווארט "הבנויה" (דער געבויטער). | די ווערטער לשנה הבאה בירושלים (אויף אַ יאָר אין דעם געבויטן ירושלים) זענען א טראדיציאנעלע סיום פון דער פסח סדר, און אויך פון יום כיפור. עס איז אַן אויסדרוק פון דער טיפער פארבינדונג פון דעם אידישן פאָלק מיט ירושלים און א האפענונג אויף די ווידעראויפבוי פון דער שטאט און דעם בית המקדש. עס איז א תפילה אַז מיר זאלן זוכה זיין צו פייערן דעם קומענדיגן פסח אין ירושלים ווי עס איז געווען אין די צייטן פון דעם בית המקדש. אין ארץ ישראל לייגט מען געווענליך צו דעם ווארט "הבנויה" (דער געבויטער). | ||
==רעפערענצן== | ==רעפערענצן== | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||