בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,413
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה |
אין תקציר עריכה |
||
| שורה 7: | שורה 7: | ||
די '''צען מכות''' זענען די צען קאטאסטראפעס דורך [[נס|ניסים]] וואס דער אויבערשטער האט געברענגט אויף [[אוראלט מצרים|מצרים]], ווי עס ווערט דערציילט אין דער תורה, כדי צו צווינגען [[פרעה|פּרעה]] צו לאזן די אידן אוועק פון שקלאפעריי, נאך וואס ער האט נישט געוואלט צוהערן צום אויבערשטנ'ס באפעל, דורך זיין שליח [[משה]], ארויסצולאזן פון לאנד די אידישע קינדער. נאר די לעצטע מכה, [[מכת בכורות]], האט צוגעפירט צום פריילאזן די אידן און צו [[יציאת מצרים]]. | די '''צען מכות''' זענען די צען קאטאסטראפעס דורך [[נס|ניסים]] וואס דער אויבערשטער האט געברענגט אויף [[אוראלט מצרים|מצרים]], ווי עס ווערט דערציילט אין דער תורה, כדי צו צווינגען [[פרעה|פּרעה]] צו לאזן די אידן אוועק פון שקלאפעריי, נאך וואס ער האט נישט געוואלט צוהערן צום אויבערשטנ'ס באפעל, דורך זיין שליח [[משה]], ארויסצולאזן פון לאנד די אידישע קינדער. נאר די לעצטע מכה, [[מכת בכורות]], האט צוגעפירט צום פריילאזן די אידן און צו [[יציאת מצרים]]. | ||
די צען מכות זענען געשילדערט אין דעם [[ספר שמות]], ספּעציעל אין די סידרות פון [[פרשת וארא|וארא]] און [[פרשת בא|בֹּא]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד}}–יב, לו}}. זיי זענען אויך קורץ אויסגערעכנט אין צוויי קאַפּיטלען פון תהלים{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|עח|מג|נא}}; {{תנ"ך|תהלים|קה|כז|לו}}}}. דער מדרש און שפּעטערדיגע מפרשים | די צען מכות זענען געשילדערט אין דעם [[ספר שמות]], ספּעציעל אין די סידרות פון [[פרשת וארא|וארא]] און [[פרשת בא|בֹּא]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|יד}}–יב, לו}}. זיי זענען אויך קורץ אויסגערעכנט אין צוויי קאַפּיטלען פון תהלים{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|עח|מג|נא}}; {{תנ"ך|תהלים|קה|כז|לו}}}}. דער מדרש און שפּעטערדיגע מפרשים לייגן צו נאך מער פּרטים און איינבליק, און מאָלן אראפּ א לעבעדיג בילד פון דעם כאאס וואס האט אנגענומען דאס לאנד. | ||
די צען מכות האבן געשלאגן נאר די מצרים, טראץ וואס זיי האבן געוואוינט נעבן די אידן (אזוי האלטן רוב מפרשים. אבער לויטן [[אבן עזרא]] האבן אויך די אידן געליטן ביי די ערשטע דריי מכות, דער [[אבי עזר]] האלט אז דאס זענען נישט די ווערטער פונעם אבן עזרא, נאר א תלמיד טועה האט דאס אריינגעלייגט). | די צען מכות האבן געשלאגן נאר די מצרים, טראץ וואס זיי האבן געוואוינט נעבן די אידן (אזוי האלטן רוב מפרשים. אבער לויטן [[אבן עזרא]] האבן אויך די אידן געליטן ביי די ערשטע דריי מכות, דער [[אבי עזר]] האלט אז דאס זענען נישט די ווערטער פונעם אבן עזרא, נאר א תלמיד טועה האט דאס אריינגעלייגט). | ||
| שורה 14: | שורה 14: | ||
==ליסטע פון די מכות== | ==ליסטע פון די מכות== | ||
#דם - בלוט: דער נילוס טייך און אלע וואסער־קוואלן אין מצרים זענען פארוואנדלט געווארן אין [[בלוט]]. | #דם - בלוט: דער [[נילוס]] טייך און אלע וואסער־קוואלן אין מצרים זענען פארוואנדלט געווארן אין [[בלוט]]. דאס האט אומגעברענגט פיש און געשאפן א שרעקליכע שטינק. | ||
#צפרדע - פרעש: א גרויסע צאל פרעש זענען ארויסגעקומען פון נילוס און האבן איבערגעפילט גאנץ מצרים. דון יצחק אברבנאל, | #צפרדע - פרעש: א גרויסע צאל פרעש זענען ארויסגעקומען פון נילוס און האבן איבערגעפילט גאנץ מצרים. דון יצחק אברבנאל, ציטירנדיג פון רבינו חננאל, זאגט אז צפרדע איז נישט געווען קיין פרעש, נאָר קראָקאָדילן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ז|כו|מפרש=אברבנאל}}}}. | ||
#כינים - לייז: שטויב האט זיך פארוואנדלט אין לייז און האט באפאלן מענטשן און בהמות אין גאנץ לאנד. | #כינים - לייז: שטויב האט זיך פארוואנדלט אין לייז און האט באפאלן מענטשן און בהמות אין גאנץ לאנד. | ||
#ערוב - ווילדע חיות: ווילדע חיות האבן געשעדיגט די מצרים און זייערע בהמות. [[רשב"ם]] טייטשט ערוב אלס [[וואלף|וועלף]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|יז|מפרש=רשב"ם}}}}. אין מדרש פארשטייט ערוב ווי שווארמען פון אינזעקטן{{הערה|{{רבה|שמות|יא|ג}}}}. | #ערוב - ווילדע חיות: ווילדע חיות האבן געשעדיגט די מצרים און זייערע בהמות. [[רשב"ם]] טייטשט ערוב אלס [[וואלף|וועלף]]{{הערה|{{תנ"ך|שמות|ח|יז|מפרש=רשב"ם}}}}. אין מדרש פארשטייט ערוב ווי שווארמען פון אינזעקטן{{הערה|{{רבה|שמות|יא|ג}}}}. | ||
| שורה 22: | שורה 22: | ||
#ברד - האגל: א שרעקליכער האגל־שטרום, פארמישט מיט פייער, האט געשלאגן אויף מצרים און פארטיליגט פעלדער און ביימער, און אויך געטייט מענטשן און בהמות וואס זענען געווען אין פרייען. עס ווערט דערמאנט אז דער האגל איז געווען אַן אומגעווענליכע מישונג פון פייער און אייז. | #ברד - האגל: א שרעקליכער האגל־שטרום, פארמישט מיט פייער, האט געשלאגן אויף מצרים און פארטיליגט פעלדער און ביימער, און אויך געטייט מענטשן און בהמות וואס זענען געווען אין פרייען. עס ווערט דערמאנט אז דער האגל איז געווען אַן אומגעווענליכע מישונג פון פייער און אייז. | ||
#ארבה - היישעריק: א ריזיגער שווארם היישעריק האט באַפאַלן גאַנץ מצרים און פאַרגעסן אַלץ וואָס איז געבליבן נאָך דעם האָגל, אַריינגערעכנט די פעלדער און די פרוכט פון די ביימער. | #ארבה - היישעריק: א ריזיגער שווארם היישעריק האט באַפאַלן גאַנץ מצרים און פאַרגעסן אַלץ וואָס איז געבליבן נאָך דעם האָגל, אַריינגערעכנט די פעלדער און די פרוכט פון די ביימער. | ||
#חושך - פינצטערניש: | #חושך - פינצטערניש: א טיפע און אומדורכזיכטיגע פינצטערניש האט באדעקט גאנץ מצרים פאר דריי טעג, אז מען האט גארנישט געקענט זען און זיך נישט רירן. אבער אין גושן, וואו די אידן האבן געוואוינט, איז געווען ליכט. עס ווערט דערמאנט אז די פינצטערניש האט געדינט צו באהאלטן דעם טויט פון די רשעים פון די אידן וואס האבן נישט געוואלט פארלאזן מצרים. | ||
#בכורות - טויט פון די בכורים: אין | #בכורות - טויט פון די בכורים: אין איין נאכט זענען געשטארבן אלע בכורים, די ערשטע זין פון די מצרים, פון פּרעה'ס זון ביז צום בכור פון דעם געפאנגענעם אין טורמע. | ||
==באדייטונג און טעאָלאָגיע== | |||
די צען מכות זענען געווען א דירעקטע דעמאָנסטראַציע פון גאט'ס מאכט איבער דער נאַטור און א שטראף פאר די מצריים פאר זייער אפּזאג צו לאזן די אידן פריי. מפרשים ווייזן אז די מכות זענען געווען "[[מידה כנגד מידה]]", וואָס מיינט אז די שטראף האָט געשטימט מיט די זינד וואָס די מצריים זענען באגאנגען קעגן די אידן. צום ביישפּיל, אַז די מצריים האבן געווארפן אידישע קינדער אין נילוס, האט דער נילוס זיך פארוואנדלט אין בלוט. | |||
עס ווערט ערקלערט אז יעדע מכה אין מצרים איז געווען "מיט אַ פינגער פון גאָט", און די וואונדער ביים ים־סוף זענען געווען "מיט דער האַנט פון גאָט", וואָס ווייזט אויף א גרעסערע מאכט און א גרעסערן וואונדער ביים ים־סוף. די צאל פון די מכות, צען, ווערט געזען ווי א באדייטנדע צאָל, כאָטש אין רבנישער ליטעראַטור ווערט אויך דערמאנט אַ גרעסערע צאָל פּלעגן. <!-- עס ווערט אויך דערמאָנט אַז די צאָל פון די מכות איז געווען אַ פיר־ אדער פינף-פאַכיגע,קאָרעספּאָנדירנדיג צו ... די פינף אותיות פון גאָט'ס נאָמען, וואָס רעפּרעזענטירט גערעכטיקייט{{הערה|{{לינק|שרייבער=Shraga Simmons|קעפל=Dayenu! Many Plagues|זייטל=Aish|דאטום=סעפטעמבער 10, 2012|אדרעס=https://aish.com/dayenu-many-plagues/}}}}. | |||
--> | |||
==סטרוקטור און מוסטערן== | |||
עס ווערט באמערקט אז די מכות האבן זיך געשטארקט שטאפּלענווייז, פון קלענערע אומבאקוועמליכקייטן ביז צו גרויסע פארניכטונג און טויט{{הערה|{{יודאיקה|Moshe Greenberg|Plagues of Egypt|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/plagues-egypt}}}}. אין דער פסח הגדה ווערט דערמאנט רבי יהודה'ס סימנים (דצ"ך עד"ש באח"ב) ווי א גרינגערע וועג צו געדענקען די רייען פון די צען מכות. די דאזיגע סימנים האבן אינספּירירט פיל מפרשים צו זוכן מוסטערן און פארשטיין די אָרדענונג פון די מכות{{הערה|[https://alhatorah.org/Patterns_in_the_Plagues/1/he חלוקת המכות], על התורה וועבזייטל}}. | |||
==ליינט מער== | ==ליינט מער== | ||