אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:קרית יטב לב"

רוי:קרית יטב לב (זעט מקור)

רעוויזיע פון 20:18, 24 יאנואר 2024

19,511 בייטן אראפגענומען , פֿאַר 1 יאָר

אריבערגעפירט צו רוי:בלומינגבורג, ניו יארק

וויזועלוויקיטעקסט

י'הושע

בדוקי עריכות אוטומטית, מנטרים

3,258

רעדאגירונגען

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
-'''קרית יטב לב''' איז א געגנט אין [[בלומינגבורג, ניו יארק]], וואס איז באפעלקערט דורך אידן סאטמארער חסידים.
+'''קרית יטב לב''' איז א געגנט אין [[בלומינגבורג, ניו יארק]], וואס איז באפעלקערט דורך אידן [[סאטמאר (חסידות)|סאטמארער חסידים]].
-== היסטאריע פון בלומינגבורג  ==
+== היסטאריע ==
-ווילעדזש אוו בלומינגבורג" – די לאקאלע מוניציפאליטעט וואס נעמט היינט אריין קרית יטב לב יע"א – איז אפיציעל געגרינדעט געווארן אין יארע תקצ"ג, ולמספרם 833 ,’
-דאס קומט אויס גענוי הונדערט זעקס און אכציג יאר צוריק. דאס איז געווען אין די גלאררייכע תקופה פון אבותינו ורבותינו הקדושים דער הייליגער ישמח משה זי"ע
+אין יאר [[ה'תשע"ב]] איז בלומינגבורג אויפגעשטאנען לתחיה צו ווערן די נייע שטאט קרית יטב לב.
-דער הייליגער דברי חיים זי"ע, דער הייליגער חתם סופר זי"ע, ועוד שרפי מעלה נבג"מ.
-דער ווילעדזש געפינט זיך אין טאון אוו מאמאקעטינג, וואס געפינט זיך ממש ביים דרום-מזרח עק פון סאליווען קאונטי וואס גרעניצט זיך מיט אראנדזש קאונטי.
-דער טאון איז געגרינדעט געווארן ניינציג יאר פריער, אין יארע תק"ג, ולמספרם 743 .’עס איז געווען די ערשטע אפיציעלע "טאון" אינעם שטח וואס איז היינט סאליווען קאונטי, וואס איז נאך דעמאלט געווען פון אלסטער קאונטי, איינס פון די ארגינעלע 12 קאונטיס אין ניו יארק סטעיט. ערשט אין 803 ’איז אלסטער קאונטי געווארן צוטיילט, און סאליווען קאונטי איז געגרינדעט געווארן, און דעמאלט איז די הויפט אפיסעס פון די קאונטי באשטימט געווארן אין בלומינגבורג. היינט צו טאגס איז סאליווען קאונטי הויפטקווארטירט אין מאנטיסעלאו.
-פונקט ווי היינט איז די היימישע געגנט אין בלומינגבורג עסטאבלירט אלס א הויפט סטאנציע צווישן ניו יארק סיטי און די קעסטקילס – די סטראטעגישע מיטל-פונקט צווישן קרית יואל און די קאנטרי – איז די געגנט שוין אין די זעלבע ראלע הונדערטער יארן נאכאנאנד. שוין צוריק מיט א גוטע צוויי הונדערט יאר האט פונקציאנירט דארט די "ניובערג-קאשעקטאן טוירנפייק," א שאסיי וואס איז געלאפן צווישן ניובערג, בלומינגבורג, מאנטיסעלאו, און ווייטער מערב ביז בירגהעמפטאן און ווייטער אריין אין פענסילוועניע.
-די " ניובערג-קאשעקטאן טוירנפייק" איז שוין לאנג אראפ פון די מאפע, אבער נאר די נאמען דערפון. די שאסיי זעלבסט איז געזונט און לעבעדיג, אינעם פארעם פון די "17-קעי" צווישן, יא, בלומינגבורג און ניובערג, און די "17-בי" צווישן מאנטיסעלאו און פאסטערדעיל. די איבריגע טייל פונעם "טוירנפייק" איז געווארן בעסער אויסגעפלאסטערט אלס די גוט באקאנטע... "רוט 17 "פונעם טרואוועי ביז באפעלאו. (אייגנטליך איז די "אלטע 17 "צווישן קרית יואל און מאנסי, און ווייטער די "ניו דזשערסי 17 ",א המשך פונעם "ניו יארק 17 ",אבער מער איבערדעם ביי אן אנדערע געלעגנהייט ועוחז"ל).
-צוריק צו בלומינגבורג, איז דער ווילעדזש שנעל געווארן די עקאנאמישע מאטאר פאר די גאנצע געגנט. צוויי ברידער "ווארטס" האבן געבויט א קאנאל, א נידעריגע וואסערל צו קענען פירן סחורה גרינגערהייט, גערופן די די "דעלאוועיר ענד האדסאן קאנאל." דורך דעם וואסער וועג האט מען אנגעהויבן צו ברענגען גרויסע זאפאסן פון קוילן פון פענסילוועניע צו די קעטסקילס און אראפ דורך די האדסאן ריווער ביז ניו יארק סיטי. רייזנדע סוחרים און ארבייטערס האבן איינגעקויפט סחורה אין די גרויסע שטאט און מדאס ווייטער פארקויפט אין די אפסטעיט געגנטער, פירנדיג צו אסאך ביזנעס אין די שטעטלעך לענגאויס פונעם קאנאל. שפעטער האט מען געבויט באנען אויף רוב חלקים פונעם געבויטן קאנאל, אבער ביז היינט קען מען נאך זעהן פארשידענע וואסער וועגן אין סאליווען קאונטי וואס זענען טייל פון יענעם קאנאל. קאונטי באאמטע האבן די לעצטיגע יארן געווידמעט אסאך אויפמערקזאמקייט אויפ‘ן היסטאריע פונעם קאנאל, און געלייגט שילדן אויף פארשידענע פלעצער וואו מען קען עס נאך זעהן.
-אין און ארום בלומינגבורג, ווי אויך לענגאויס די 209 און אנדערע לאקאלע וועגן, קען מען זעהן אסאך שטיינערנע ווענט און מויערלעך און צומאל גרעסערע געביידעס אויך פון שטיינער. דאס אלעס האט מען דעמאלט געבויט, אין די 17 ’און 18 ’יאר-הונדערט עפאכע, ווען מער און מער מענטשן זענען געקומען צו די געגנט, און האבן זיך געוואלט באשיצן פון די ארגינעלע אינדיאנער, דורך די שטיינערנע צוימען און מויערן. נישט ווייט פון די היימישע געגנט אין בלומינגבורג, ביים ווינקל פון רוססא (Gap Roosa (געפ ראוד און פיקלס (Pickles (ראוד, וואס איז בלויז ארום 4 און א האלב מייל צפון פון ווינטערטאן קארנער טשעסטנאד רידזש ראוד, געפינט זיך די היסטארישע "פארט רוססא," א פעסטונג געביידע וואס מר. רוססא און זיין זון האבן געבויט, אין יארע תצ"א, למספרם 731 .’די געביידע שטייט נאך ביז‘ן היינטיגן טאג, באצייכנט אלס די עלטסטע פארבליבענע געביידע אין גאנץ סאליווען קאונטי.
-אגב, די "209 "איז נישט נאר די אפיציעלע וועג פון עקזיט 113 צום 52 און די היימישע קעמפס און קאנטריס, דערונטער די בארימטע סאטמארער קעמפס. די 209 איז די ערשטע געפלאסטערטע שאסיי אין גאנץ אמעריקע, ארגינעל מיט‘ן נאמען אלס די "אלד מיין (מינע) ראוד," געגרינדעט דורך די ערשטע האלאנדישע אימיגראנטן אין אפסטעיט. אסאך זאכן דארט ווערן גערופן מיט האלאנדישע נאמען, למשל אלע "קיל" נעמען, ווי קעטס‘קיל‘ס, אדער פארשידענע וואסערלעך, ווייל א קליינע וואסער שטראם הייסט "קיל" אויף האלאנדיש.
-די נייע אימיגראנטן אין די געגנט האבן אויפגעבויט לעדער פאבריקן, נוצנדיג די פעל פון פערדן און אנדערע חיות, און די ביזנעס האט ממש געבליעט. ביי די "ציווילע קריג" אין די 840’ער יארן, איז 80 פראצענט פון די לעדער גענוצט אין די מלחמה, געקומען פון די אפסטעיט פאבריקן. אויך האט מען געבויט מינעס אין די געגנט צו גראבן פאר אסאך ערליי מעטאל, און דאס האט מען אויך גענוצט ביי די ציווילע קריג. ביי די צענזוס פון 790 ’למספרם, ד"ה אין יאר תק"נ, האט שוין די טאן געהאט א באפעלקערונג פון איבער פופצן הונדערט מענטשן. מיט די אנטוויקלונג פון מער און מער באנען, איז די געגנט פון בלומינגבורג געווען אין צענטער פון די ערשטע שטארקע אויפבלי פון די קעטסקילס. אין זומער צייט, זיך צו שיצן פון די היצן אין ניו יארק סיטי, איז מען ארויסגעפארן צו די "קאנטרי," פירנדיג צו די ערשטע כוואליע פון האטעלן און ריזארטן – דעמאלט נאך מיט גאר אנטיסעמיטישע שטריכן, ווי די שילדן אויף טירן צו פארבאטן אידן און לאא"ה הינטלעך. די "גרעיט דעפרעשאן" פון די 920 ’יארן האט אפגעשטעלט די מאסיווע טוריזם אויף עטליכע צענדליגער יארן, בערך ביז נאך די צווייטע וועלט מלחמה. הייזער און האטעלן זענען געבליבן פארפאלן, און וואנדאלן האבן דאס אונטערגעצינדן. אסאך פייערן האבן דעמאלט פאסירט ביי די פארלאזטע פלעצער. ווינטער תרפ"ב איז געווען א גאר שווערע פייער אין בלומינגבורג, וואס האט פארניכטעט אסאך געסט הייזער ביז‘ן גרונד אן קיין שום איבערבלייבעניש. אין די אנהויב 900 ’יארן איז געווען א שווערע אונטערגאנג פון "טי. בי." לונגען אינפעקציעס אין ניו יארק סיטי, און מען פלעגט פירן די פאציענטן קיין אפסטעיט, צו זיין אפגעזונדערט פון די לאקאלע באפעלקערונג. אסאך פארלאזטע הייזער און האטעלן זענען געווארן שפיטעלער, אדער "סענאטאריומס" אין יענע צייט. דאס איז כמעט עלימינירט געווארן מיט‘ן אויפקום פון "אנטיביאטיקס." נאך די צווייטע וועלט מלחמה, מיט גרינגערע טראנספארטאציע און גוטע עקאנאמיע, און ווייניגער אנטיסעמיטיזם, איז די טוריזם און וואקאציע פון אפסטעיט געקומען צו די גרעסטע עפאכע, אבער ליידער מיט שוואכערע אידישקייט ואכמ"ל.
-דוקא אין יענע תקופה האט אויפגעשיינט די הייליגע שטראל פון מרן רבינו הק‘ זי"ע צו כשר‘ן די טריפה‘נע אמעריקע און אויפבויען תורה און אידישקייט אויפ‘ן זעלבן דרך ווי אין דער אלטער היים. דער מלאך אלוקים ההולך לפני מחנה ישראל, דער שר צבא ד‘, מרן רבינו הקדוש זי"ע האט געגרינדעט די "סאטמארער קעמפס," און דערמיט געשטעלט דעם גרויסן הייליגן ווידערשטאנד קעגן די קעטסקילס אסימילאציע פון יענע תקופה. אריבער א יובל יארן איז שוין אריבער זינט דעמאלט, און וויאזוי די קעטסקיל בערג זענען געווארן אזוי אפגערייניגט לתורה ולתפילה, נצח ישראל לא ישקר, רעדט פאר זיך אליינס.
-בלומינגבורג זעלבסט האט געהאט די זכי‘ פון דעמאלט ביז היינט אין צענטער פון דעם אויפבוי פון תורה און אידישקייט, מיט בתים נאמנים לד‘ ולתורתו הקדושה. טייל פון די וואונדערליכע היסטאריע איז ערשינען אין א דראמאטישע ארטיקל, אויף די שפאלטנס פון "דער איד," אנהויב זומער, פר‘ פנחס
-תשע"ח.
-ווי ציטירט דארט פון באקאנטן ידען הרב יונה לאנדא הי"ו, טרעפט מען שוין א רב ביי די אידישע קהלה אין ניובערג, וואס איז געווען נאנט פארבינדן מיט בלומינגבורג דורך די דערמאנטע "טוירנפייק." ווייטער 2 | קרית מלך רב - קרית יטב לב איז באקאנט אז צווישן די ריזארטס און קאנטריס אין בלומינגבורג ראיאן, וואס האט אזוי אויפגעבליעט אין די תש"י-כ יארן, איז געווען א היימישע קאנטרי מיט א קיבוץ אידן פון די "מלאכים," וואס די זכרונות פון די דאזיגע היימישע קאנטרי ווערט נאך דערמאנט אסאך פילע היימישע אידן פון פריערדיגן דור. אינעם ארטיקל ווערט אויך דערציילט אז נישט לאנג צוריק האט א היימישער איד אונטערזוכט אן אלטע הויז אויף נארט סטריט, אין בלומינגבורג, און געפינען דארט אין קעלער נישט מער און נישט ווייניגער ווי א מקוה, מיט א צינור מי גשמים פון דאך!...
-ובא הכתוב השלישי, א דריטע דראמאטישע אויפדעקונג, אין פילע היימישע אויסגאבעס במשך די זומער תשע"ז.
-ארגינעל איז דער סיפור דערציילט געווארן דורך הרה"ח המפו‘ מו"ה מאיר שניצלער שליט"א, גבאי ביהמ"ד הגדול אין וומסב"ג און אמאליגער הויז-בחור ביים רבי‘ן זי"ע, ביים היסטארישן "מעמד הנחת אבן הפינה" צום בנין התלמוד תורה אין בלומינגבורג, במעמד אלפי ישראל זונטאג פר‘ עקב תשע"ז. האט ר‘ מאיר דערציילט בזה"ל, ווי דאן באריכטעט אין "דער איד": "די געגנט דאָ אין בלומינגבורג ברענגט אַ רויף אַ ביסל נאָ סטאַ לגישע זכרונות, נישט ווייט פון דאָ , ממש דאָ נאָ ך וואורטסבאָ ראָ , איז דאָ אַ קליין דערפל פיליס קאַ רד, איך געדענק אַ לס קינד בין איך געווען צוויי זומערס אין דעם קאָ נטרי, מיר געדענקען נאָ ך ווען דער רבי זי"ע איז דאָ אַ דורכגעפאָ רן דאָ ס שטעטל, און ווען ער איז אָ נגעקומען צו פיליס קאַ רד זענען געשטאַ נען אינדרויסן די קינדער פון דער קאָ נטרי. דאָ רט זענען געווען מיט אונז צוויי גאָ ר חשוב‘ע אידן הרה"ח ר‘ זאַ נוויל גערטנער ז"ל און הרה"ח ר‘ יוסף פלאָ ר ז"ל, וואָ ס זיי זענען געשטאַ נען צוזאַ מען אינדרויסן און געטאַ נצט ווען מען האָ ט באַ מערקט דעם רבי‘נס קאַ ר האָ ט ’אראָ פּגעסלאָ וט‘ און געפאָ רן לאַ נגזאַ מער, האָ בן מיר געהאַ ט די זכי‘ צו זען דעם רבי‘נס הייליגע צורה, וואָ ס איז גאָ ר אַ סאַ ך ווערד געווען פאַ ר אונז, און די קאַ ר האָ ט זיך דאָ רט אָ פּגעשטעלט פאר אונז, דאָ ס ברענגט אַ רויס אַ ז דער רבי האָ ט שוין מקדש געווען דאָ ס פּלאַ ץ אַ דורכפאָ רנדיג ."
-מער פרטים איבער די רייכע שטיקל היסטאריע איז אנטדעקט געווארן דורך איינער פון די נחשונים, אין אן אייגנארטיגער שמועס וואס ער האט אפגעהאלטן מיט א גאסט וועלכער איז געקומען באזוכן די שטאט, אבער ביז היינט איז נאך נישט געלונגען צו אידענטיפיצירן דעם אורח הגון ביים נאמען.
-דער אורח איז געקומען צו גיין אין שטעטל אריין, און האט באגעגנט א תושב אינדרויסן פון שטוב אין צענטער פון שטאט. דער גאסט, אן עלטערער איד, האט באלד געזאגט אז ס‘איז אים א געוואלדיגע שמחה צו זעהן די אנטוויקלונג פון נייעם ישוב, ווייל ער געדענקט נאך דאס פלאץ ווען ער האט דארט געוויילט אלס קינד אין קאנטרי!...
-עס איז אנטוויקלט געווארן א שיינער שמועס מיט כיבוד, און דער איד האט געזאגט ער געדענקט נאך ווי היינט, א צירקע פון עטליכע אין פופציג יאר צוריק, ווען מרן רבינו הק‘ מסאטמאר זי"ע האט זיך אפגעשטעלט אין די בלומינגבורג קאנטרי. דאס איז געווען אויפ‘ן וועג ארויף, פארנדיג כדרכו בקודש צו באזוכן די סאטמארער קעמפס בימים ההם. ווי נאר די קאנטרי איינוואוינער זענען געוואויר געווארן אז דער רבי זי"ע געפינט זיך בתוכם, דערציילט דער תושב בשם דעם אורח, איז זיך יעדער צוזאמגעלאפן. די קינדער האבן זיך אנגעטאן בגדי שבת און ארויס מקבל פנים זיין דעם הייליגן צדיק. דער רבי האט גענומען שלו‘ פון די קינדער, און במאור פניו הק‘ אנגעוואונטשן און איבערגעלאזט ברכת קדשו פאר די קינדער, אלע איינוואוינער, און די גאנצע געגנט. לויט ווי דער שרייבער פון די שורות האט נאכגעפארשט, זענען במשך די יארן געווען אין בלומינגבורג די פאלגנדע ריזארטס און קאנטריס: פעיר אוקס, גרינבערגער‘ס, מעיפל גראוו, מנורה קאטעדזשעס, פעיר וויו, קאראנעט, מאונטען וויו, ספרינג פארעם, פאוזנער, טעראוס, טייכ‘ס, זאפאל‘ס, און נאך, גרעסערע און קלענערע קאלאניס, קאטעדזשעס, האטעלן, און פריוואטע זומער הייזקעלעך, וואס שטימט מיט די פערזענליכע עראינערונגען פון די חשובע אידן כנ"ל, און מן השמים האט מען אנגעשריבן א זכות פאר דעם שטעטל, אזu וייניגער ווי פופציג יאר שפעטער, אין יאר תשע"ב, איז בלומינגבורג צוריק אויפגעשטאנען לתחי‘, פון א מדבר שממה צו  iוערן די נייע הערליכע שטאט קרית יטב לב, צו אקאמאדירן דעם לגיון של מלך וואס מרן רבינו הק‘ זי"ע האט אויפגעשטעלט במסי"נ על אדמת אמעריקע עד היום הזה און אזוי ווייטער ביז משיח.
 ביז יאר '06 למספרם די ווילידש אוו בלומינגבערג איז געווען פון די קלענערע ווילידשעס אין ניו יארק סטעיט גרויס בלויז 192 אקער לאנד. אין יאר תשס"ו האבן א גרופע דיוועלאפערס אנעקסירט 241 עקער פון די טאון אוו מאמעקעטינג צום ווילידש. די אנעקסעשן איז אריבער זייער גרינג אן קיין שטערונגן אדער פארשלעפינגן [יאר'ן שפעטער ווען די שכנים זענען געוואר געווארן אז חסידים האבן עס געטאן, האבן זיי דאן פרובירט עס צוריקצודרייען אין געריכט, דער אפפעלעט דעוויזע האט אבער ארויסגעשליידערט דעם קלאגע און באשטעטיגט די אנעקסעשן].