4,450
רעדאגירונגען
מקורות, בילדער
(←אריינפיר: מוסטער) |
(מקורות, בילדער) |
||
| שורה 11: | שורה 11: | ||
==אפשטאם== | ==אפשטאם== | ||
{{הויפט ארטיקל|חשמונאים}} | {{הויפט ארטיקל|חשמונאים}} | ||
מתתיהו איז געווען דער זון פון יוחנן דער זון פון שמעון, פון [[משמרת יהויריב]]. ער האט געהאט פינף זין, [[יוחנן הגדי]], [[שמעון התרסי]], [[יהודה המכבי]], [[אלעזר המכבי|אלעזר החורני]], און [[יונתן הוופסי]]. ער האט געוואוינט אין ירושלים, און אנטלאפן קיין [[מודיעין]] ביי די גזירות פון אנטיוכוס{{הערה|{{ויקיטקסט|ספר_המקבים_א_ב|מקבים א, פרק ב}}, פסוקים א-ה}}. | מתתיהו איז געווען דער זון פון יוחנן דער זון פון שמעון, פון [[משמרת יהויריב]]{{הערה|לויט ווי עס שטייט אין ספר מקבים א' און נאך מקורות פון זיינער צייט, אבער אין פילע פיוטים (ווי אין פיוט [[אעדיף כל שמונה]] פון [[רבי אלעזר הקליר]]: "{{מנוקד|וַיֵּעוֹרוּ פִּרְחֵי אִמֵּר}}", און נאך) שטייט אז זיי זענען געווען פון [[משמרת אמר|משמרת אִמֵּר]]. זעט: {{קישור כללי|שרייבער=שולמית אליצור|קעפל=מסורות חנוכה מפתיעות מתגלות בפיוטי ארץ ישראל הקדומים|זייטל=הספרנים|דאטום=דעצעמבער 13, 2017|אדרעס=https://blog.nli.org.il/piut_hannuka/}}}}. ער האט געהאט פינף זין, [[יוחנן הגדי]], [[שמעון התרסי]], [[יהודה המכבי]], [[אלעזר המכבי|אלעזר החורני]], און [[יונתן הוופסי]]. ער האט געוואוינט אין ירושלים, און אנטלאפן קיין [[מודיעין]] ביי די גזירות פון אנטיוכוס{{הערה|{{ויקיטקסט|ספר_המקבים_א_ב|מקבים א, פרק ב}}, פסוקים א-ה}}. | ||
מתתיהו'ס משפחה ווערט אנגערופן "חשמונאי", און עס זענען דא עטליכע ערקלערונגען פון וואו דער טיטל שטאמט: א. [[יוסף בן מתתיהו]] שרייבט אז חשמונאי איז געווען דער פאטער פון שמעון, מתתיהו'ס זיידע{{הערה|{{יוספוס|קדמוניות היהודים|יב|ו|א}}.}}; ב. אין סידור עבודת ישראל ווערט געברענגט אז מתתיהו האט געשטאמט פונעם שטאט חַשְׁמוֹן, און ער ווערט גערופן חַשְׁמוֹנַאי נאך דעם שטאט{{הערה|{{היברובוקס|רבי יצחק בער|סדר עבודת ישראל|42807|רעדלהיים, תרכ"ח, זייט 101|כרך=נוסח פולין|page=120}}.}}; ג. דער בית יוסף ברענגט אז חשמונים איז א לשון פון חשיבות, ווי מען טרעפט אין פסוק {{ציטוטון|יֶאֱתָיוּ חַשְׁמַנִּים|{{תנ"ך|תהילים|סח|לב}}}}{{הערה|[[בית יוסף]] אויף {{טור|אורח חיים|תרפב}}.}}; ד. די גמרא{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|א}}}} ברענגט א ברייתא וואו עס שטייט "'''ו'''חשמונאי ובניו ומתתיה כה"ג", און עס איז אויך פארהאן אזא גירסא אין [[על הנסים]], צו זאגן "'''ו'''חשמונאי"{{הערה|ווי אין {{מסכת קטנה|סופרים|כ|ח}}}}, ווי אויך אין א מדרש מעשה חנוכה{{הערה|אוצר מדרשים ערך חנוכה}}, פון וואס עס איז משמע אז חשמונאי איז דער נאמען פון נאך א מענטש וואס האט געקעמפט מיט די קינדער פון מתתיהו{{הערה|{{אוצר החכמה|מנחם אדלר|חשמונאי ובניו|200708|ירושלים, תשס"ג, זייט יז|page=23}}.}}. | מתתיהו'ס משפחה ווערט אנגערופן "חשמונאי", און עס זענען דא עטליכע ערקלערונגען פון וואו דער טיטל שטאמט: א. [[יוסף בן מתתיהו]] שרייבט אז חשמונאי איז געווען דער פאטער פון שמעון, מתתיהו'ס זיידע{{הערה|{{יוספוס|קדמוניות היהודים|יב|ו|א}}.}}; ב. אין סידור עבודת ישראל ווערט געברענגט אז מתתיהו האט געשטאמט פונעם שטאט חַשְׁמוֹן, און ער ווערט גערופן חַשְׁמוֹנַאי נאך דעם שטאט{{הערה|{{היברובוקס|רבי יצחק בער|סדר עבודת ישראל|42807|רעדלהיים, תרכ"ח, זייט 101|כרך=נוסח פולין|page=120}}.}}; ג. דער בית יוסף ברענגט אז חשמונים איז א לשון פון חשיבות, ווי מען טרעפט אין פסוק {{ציטוטון|יֶאֱתָיוּ חַשְׁמַנִּים|{{תנ"ך|תהילים|סח|לב}}}}{{הערה|[[בית יוסף]] אויף {{טור|אורח חיים|תרפב}}.}}; ד. די גמרא{{הערה|{{בבלי|מגילה|יא|א}}}} ברענגט א ברייתא וואו עס שטייט "'''ו'''חשמונאי ובניו ומתתיה כה"ג", און עס איז אויך פארהאן אזא גירסא אין [[על הנסים]], צו זאגן "'''ו'''חשמונאי"{{הערה|ווי אין {{מסכת קטנה|סופרים|כ|ח}}}}, ווי אויך אין א מדרש מעשה חנוכה{{הערה|אוצר מדרשים ערך חנוכה}}, פון וואס עס איז משמע אז חשמונאי איז דער נאמען פון נאך א מענטש וואס האט געקעמפט מיט די קינדער פון מתתיהו{{הערה|{{אוצר החכמה|מנחם אדלר|חשמונאי ובניו|200708|ירושלים, תשס"ג, זייט יז|page=23}}.}}. | ||
אין דער לשון פון [[על הנסים]], ווי אויך אין לשונות פון גמרות און | אין דער לשון פון [[על הנסים]], ווי אויך אין לשונות פון גמרות, מדרשים און ראשונים{{הערה|{{בבלי|יומא|ט|א|מפרש=תוספות רי"ד|ד"ה=צא מהן ארבעים שנה ששימש שמעון הצדיק}}}}, איז משמע אז מתתיהו איז געווען א [[כהן גדול]]. דאס שטימט נישט מיט [[ספר מקבים]] און [[יוסיפון]], וועלכע דערמאנען אנדערע כהנים גדולים אין דער תקופה. עס זענען דא וואס זאגן אז ער ווערט אנגערופן כהן גדול אלס חשיבות, אבער ער האט נישט פאקטיש געדינט אלס כהן גדול אין [[בית המקדש]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי אהרן היימאן|תולדות תנאים ואמוראים|43958|ירושלים, תשכ"ד, זייט 918|כרך=ג|page=85}}.}}. און צוגאב ווערט אנגעוויזן אויף דאס וואס מתתיהו האט פארלאזט ירושלים, וועלכע איז אין קעגנזאץ צו די הלכה וואס פארלאנגט אז דער כהן גדול זאל וואוינען אין ירושלים{{הערה|{{היברובוקס|רבי אהרן לעווין|אבני חפץ|665|מינכן, תש"ז, זייט 109|page=109}}.}} | ||
== אויפשטאנד קעגן אנטיוכוס== | == אויפשטאנד קעגן אנטיוכוס== | ||
{{הויפט ארטיקל|חשמונאים רעוואלט}} | {{הויפט ארטיקל|חשמונאים רעוואלט}} | ||
{{מערערע בילדער|align=לינקס|ריכטונג=horizontal|ברייט1=150|ברייט2=150|בילד1=Tomb of Matithyahu ben Yoḥanan HakKohen 3.jpg|בילד2=PikiWiki Israel 5411 matityahu grave.jpg|פיסל=קבר לעבן מודיעין ({{coord|31.934746|34.9941453}}) וואס טייל געבן אן אז דארט ליגט מתתיהו, אבער אנע קראנטע מקור{{הערה|[https://mcity.co.il/?id=5201601091240222 "טיול ל- בין מתתיהו החשמונאי לשייך המערבי"]}}}} | |||
אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3594}}{{הערה|שם=דאט|דאטום לויט ספר מקבים. אין טייל ראשונים איז משמע אז די רעוואלט האט זיך אנגעהויבן הערשט אין יאר תרכ"ב, און מתתיהו איז אוועק אין יאר תרכ"ג, און אזוי נעמט אן [[צמח דוד]].}}, ווען [[אנטיוכוס]] האט ארויסגעגעבן [[גזירות אנטיוכוס|זיינע גזירות]], זענען מתתיהו און זיינע קינדער אנטלאפן קיין [[מודיעין]]. ווען די לייט פון אנטיוכוס זענען אנגעקומען קיין מודיעין, האבן זיי פארגעשלאגן מתתיהו'ן צו שטעלן א ביישפיל פאר די דארטיגע אידן און שחט'ן א קרבן פאר אן אפגאט. מתתיהו האט זיך שארף קעגן געשטעלט, און ווען א צווייטער האט זיך אנגעטראגן דאס צו טון האט מתתיהו יענעם גע'הרג'ט אינאיינעם מיט דער שליח פון אנטיוכוס{{הערה|{{ויקיטקסט|ספר_המקבים_א_ב|מקבים א, פרק ב}}, פסוקים טו-כח}}. | אין יאר {{לינק צו אידיש יאר|3594}}{{הערה|שם=דאט|דאטום לויט ספר מקבים. אין טייל ראשונים איז משמע אז די רעוואלט האט זיך אנגעהויבן הערשט אין יאר תרכ"ב, און מתתיהו איז אוועק אין יאר תרכ"ג, און אזוי נעמט אן [[צמח דוד]].}}, ווען [[אנטיוכוס]] האט ארויסגעגעבן [[גזירות אנטיוכוס|זיינע גזירות]], זענען מתתיהו און זיינע קינדער אנטלאפן קיין [[מודיעין]]. ווען די לייט פון אנטיוכוס זענען אנגעקומען קיין מודיעין, האבן זיי פארגעשלאגן מתתיהו'ן צו שטעלן א ביישפיל פאר די דארטיגע אידן און שחט'ן א קרבן פאר אן אפגאט. מתתיהו האט זיך שארף קעגן געשטעלט, און ווען א צווייטער האט זיך אנגעטראגן דאס צו טון האט מתתיהו יענעם גע'הרג'ט אינאיינעם מיט דער שליח פון אנטיוכוס{{הערה|{{ויקיטקסט|ספר_המקבים_א_ב|מקבים א, פרק ב}}, פסוקים טו-כח}}. | ||