35,369
רעדאגירונגען
ק
טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: , ← , (2)
ק (החלפת טקסט – " מיי " ב־" מאי ") |
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: , ← , (2)) |
||
| שורה 14: | שורה 14: | ||
|publisher = Solarviews}}</ref> דער אינעווייניק באשטייט פון א קליינער יאדער פון שטיין און אייז, ארומגענומען מיט א דיקער שיכטע פון מעטאלישן הידראגען און א גאזישער דרויסנדיקער שיכטע. [[ווינט גיך|ווינט גיכן]] אויף סאטורן קען גרייכן 1800 ק"מ א שעה, אסאך גיכער ווי אויף יופיטער. סאטורן האט א פלאנעטיש [[מאגנעטיש פעלד]] מיטנדיק אין שטארקייט צווישן דעם פון דער ערד און דעם קראפטיגערן פעלד ארום יופיטער. | |publisher = Solarviews}}</ref> דער אינעווייניק באשטייט פון א קליינער יאדער פון שטיין און אייז, ארומגענומען מיט א דיקער שיכטע פון מעטאלישן הידראגען און א גאזישער דרויסנדיקער שיכטע. [[ווינט גיך|ווינט גיכן]] אויף סאטורן קען גרייכן 1800 ק"מ א שעה, אסאך גיכער ווי אויף יופיטער. סאטורן האט א פלאנעטיש [[מאגנעטיש פעלד]] מיטנדיק אין שטארקייט צווישן דעם פון דער ערד און דעם קראפטיגערן פעלד ארום יופיטער. | ||
דעם פלאנעט'ס מערסט בארימטע אייגנקייט איז זיין פראמינענטע רינג סיסטעם וואס באשטייט מערסטנס פון אייז טיילכעלן, מיט א קלענערער מאס פון שטיינברעך און שטויב. נישט ווייניגער ווי 62 לבנות<ref>{{cite web|first=Enrico|last=Piazza|title=Saturn's Moons|work=Cassini, Equinox Mission|publisher=JPL NASA|url=http://saturn.jpl.nasa.gov/science/moons/|accessdate=22סטן יוני 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/62D9ohM2V?url=http://saturn.jpl.nasa.gov/science/moons/|archivedate=5טן אקטאבער 2011|deadurl=no|df=}}</ref> ארביטירן סאטורן, פון זיי 53 האבן אפיציעלע נעמען. דאס איז אחוץ די הונדערטער לבנה'לעך אין די רינגען. [[טיטאן]], סאטורנ'ס גרעסטע לבנה, און די צווייט־גרעסטע אין דער זון־סיסטעם , איז גרעסער פונעם פלאנעט [[מערקור]], אויבוואויל מיט א קלענערע מאסע, און איז די איינציקע לבנה אין דער זון־סיסטעם וואס מען ווייסט אז זי האט א ממשותדיקן אטמאספער.<ref name="Titan ref">{{cite web|url=http://saturn.jpl.nasa.gov/news/features/saturn-story/moons.cfm|title=די געשיכטע פון סאטורן|accessdate=7טן יולי 2007|last=Munsell|first=Kirk|date={{ר}}6טן אפריל 2005|publisher=NASA Jet Propulsion Laboratory; California Institute of Technology|archiveurl=https://www.webcitation.org/617Vt6xrq?url=http://saturn.jpl.nasa.gov/news/features/saturn-story/moons.cfm|archivedate=22סטן אויגוסט 2011|deadurl=yes|df=}}</ref> | דעם פלאנעט'ס מערסט בארימטע אייגנקייט איז זיין פראמינענטע רינג סיסטעם וואס באשטייט מערסטנס פון אייז טיילכעלן, מיט א קלענערער מאס פון שטיינברעך און שטויב. נישט ווייניגער ווי 62 לבנות<ref>{{cite web|first=Enrico|last=Piazza|title=Saturn's Moons|work=Cassini, Equinox Mission|publisher=JPL NASA|url=http://saturn.jpl.nasa.gov/science/moons/|accessdate=22סטן יוני 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/62D9ohM2V?url=http://saturn.jpl.nasa.gov/science/moons/|archivedate=5טן אקטאבער 2011|deadurl=no|df=}}</ref> ארביטירן סאטורן, פון זיי 53 האבן אפיציעלע נעמען. דאס איז אחוץ די הונדערטער לבנה'לעך אין די רינגען. [[טיטאן]], סאטורנ'ס גרעסטע לבנה, און די צווייט־גרעסטע אין דער זון־סיסטעם, איז גרעסער פונעם פלאנעט [[מערקור]], אויבוואויל מיט א קלענערע מאסע, און איז די איינציקע לבנה אין דער זון־סיסטעם וואס מען ווייסט אז זי האט א ממשותדיקן אטמאספער.<ref name="Titan ref">{{cite web|url=http://saturn.jpl.nasa.gov/news/features/saturn-story/moons.cfm|title=די געשיכטע פון סאטורן|accessdate=7טן יולי 2007|last=Munsell|first=Kirk|date={{ר}}6טן אפריל 2005|publisher=NASA Jet Propulsion Laboratory; California Institute of Technology|archiveurl=https://www.webcitation.org/617Vt6xrq?url=http://saturn.jpl.nasa.gov/news/features/saturn-story/moons.cfm|archivedate=22סטן אויגוסט 2011|deadurl=yes|df=}}</ref> | ||
== פיזישע כאראקטעריסטיק == | == פיזישע כאראקטעריסטיק == | ||
[[טעקע:Saturn,_Earth_size_comparison.jpg|לינקס|קליין|צונויפגעשטעלט בילד וואס פארגלייכט די גרייסן פון סאטורן און ערד]] | [[טעקע:Saturn,_Earth_size_comparison.jpg|לינקס|קליין|צונויפגעשטעלט בילד וואס פארגלייכט די גרייסן פון סאטורן און ערד]] | ||
סאטורן איז א [[גאז ריז]] ווייל בעיקר באשטייט ער פון וואסערשטאף און העליום. ער האט נישט קיין דייטלעכן אויבערפלאך, אבער ס'איז מעגלעך אז ער האט א סאלידן יאדער.<ref name="melosh2011" /> סאטורנ'ס ראטאציע איז גורם אז ער זאל האבן די פארעם פון אן אבלאטן [[ | סאטורן איז א [[גאז ריז]] ווייל בעיקר באשטייט ער פון וואסערשטאף און העליום. ער האט נישט קיין דייטלעכן אויבערפלאך, אבער ס'איז מעגלעך אז ער האט א סאלידן יאדער.<ref name="melosh2011" /> סאטורנ'ס ראטאציע איז גורם אז ער זאל האבן די פארעם פון אן אבלאטן [[ספערויד]]; דאס הייסט, פלאטשיק ביי די פאלוסן און פוישיק ביי זיין עקוואטאר. זיינע עקוואטארישע און פאלוס־ ראדיוסן ענדערן זיך מיט כמעט 10%: 60,268 ק"מ קעגן 54,364 ק"מ.<ref name="fact" /> יופיטער, [[אוראנוס]] און [[נעפטון]], די אנדערע ריז־פלאנעטן אין דער זון־סיסטעם, זענען אויך אבלאט, אבער נישט אזוי שטארק ווי סאטורן. די קאמבינאציע פון דעם בייכל און דער ראטאציע ראטע פועל'ט אז די עפעקטיווע אויבערפלאך גראוויטאציע ביים עקוואטאר, 8.96 מ/ס<sup>2</sup>, איז 74% פון ביי די פאלוסן און איז ווייניגער ווי די אויבערפלאך גראוויטאציע פון דער ערד. אבער, די עקוואטארישע [[אנטרינונג-גיך]] פון קרוב צו 36 ק"מ/ס איז א סך גרעסער ווי פון דער ערד.<ref name="Gregersen2010">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ptLFDN0z8gQC&pg=PA119|title=Outer Solar System: Jupiter, Saturn, Uranus, Neptune, and the Dwarf Planets|publisher=The Rosen Publishing Group|editor1-first=Erik|editor1-last=Gregersen|page=119|year=2010|isbn=978-1615300143}}</ref> | ||
סאטורן איז דער איינציגער פלאנעט אין דער זון־סיסטעם וואס איז ווייניגער געדעכט ווי וואסער—אומגעפער 30% ווייניגער.<ref name="preserve" /> כאטש דער יאדער פון סאטורן איז פיל געדעכטער ווי וואסער, די דורכשניטלעכע געדיכטקייט פונעם פלאנעט איז 0.69 ג/צ"מ<sup>3</sup> צוליב דעם אטמאספער. יופיטער האט 318 מאל אזויפיל מאסע ווי די ערד,<ref name="Jupiter fact" /> און סאטורן האט 95 אזויפיל מאסע ווי די ערד.<ref name="fact" /> צוזאמען האלטן יופיטער און סאטורן 92% פון דער גארער פלאנעטארישער מאסע אין דער זון־סיסטעם.<ref name="ssr152_1_423" /> | סאטורן איז דער איינציגער פלאנעט אין דער זון־סיסטעם וואס איז ווייניגער געדעכט ווי וואסער—אומגעפער 30% ווייניגער.<ref name="preserve" /> כאטש דער יאדער פון סאטורן איז פיל געדעכטער ווי וואסער, די דורכשניטלעכע געדיכטקייט פונעם פלאנעט איז 0.69 ג/צ"מ<sup>3</sup> צוליב דעם אטמאספער. יופיטער האט 318 מאל אזויפיל מאסע ווי די ערד,<ref name="Jupiter fact" /> און סאטורן האט 95 אזויפיל מאסע ווי די ערד.<ref name="fact" /> צוזאמען האלטן יופיטער און סאטורן 92% פון דער גארער פלאנעטארישער מאסע אין דער זון־סיסטעם.<ref name="ssr152_1_423" /> | ||
| שורה 24: | שורה 24: | ||
=== אינעווייניגע סטרוקטור === | === אינעווייניגע סטרוקטור === | ||
[[טעקע:Saturn_diagram.svg|לינקס|קליין|געמעל פון סאטורן, פראפארציאנעל]] | [[טעקע:Saturn_diagram.svg|לינקס|קליין|געמעל פון סאטורן, פראפארציאנעל]] | ||
כאטש סאטורן באשטייט מערסטנס פון [[וואסערשטאף]] און [[העליום|העליאום]], איז דער מערסטער טייל פון זיין מאסע נישט אין דער [[גאז]] פאזע, ווייל וואסערשטאף פארלירט די אייגנשאפטן פון א גאז ווען די געדעכטקייט איז העכער פון 0.01 ג/צ"מ<sup>3</sup> , וואס פאסירט ביי א ראדיוס וואס אנטהאלט 99.9% פון סאטורנ'ס מאסע. די טעמפעראטור, דרוק און געדעכטקייט אינערהאלט סאטורן ווערן אלע העכער וואס נענטער מען קומט צום יאדער, וואס איז גורם אז וואסערשטאף זאל ווערן א מעטאל אין די טיפערע שיכטעס.<ref name="ssr152_1_423" /> | כאטש סאטורן באשטייט מערסטנס פון [[וואסערשטאף]] און [[העליום|העליאום]], איז דער מערסטער טייל פון זיין מאסע נישט אין דער [[גאז]] פאזע, ווייל וואסערשטאף פארלירט די אייגנשאפטן פון א גאז ווען די געדעכטקייט איז העכער פון 0.01 ג/צ"מ<sup>3</sup>, וואס פאסירט ביי א ראדיוס וואס אנטהאלט 99.9% פון סאטורנ'ס מאסע. די טעמפעראטור, דרוק און געדעכטקייט אינערהאלט סאטורן ווערן אלע העכער וואס נענטער מען קומט צום יאדער, וואס איז גורם אז וואסערשטאף זאל ווערן א מעטאל אין די טיפערע שיכטעס.<ref name="ssr152_1_423" /> | ||
די אנגענומענע מאדעלן פון פלאנעטן זענען משמע אז אינעווייניק פון סאטורן איז ענלעך צו דעם פון [[יופיטער]], וואס האט א קליינעם שטייניגן יאדער ארומגענומען מיט וואסערשטאף און העליאום מיט שפור־קוואנטיטעטן פון פארשידענע אויסוועפיקע מאטריאלן.<ref name="guillot_et_al2009" /> דער יאדער איז ענלעך אין צוזאמענשטעל צו דער ערד, אבער מער געדעכטיק. אין יאר 2004, האבן וויסנשאפטלער געשאצט אז דער יאדער מוז זיין 9–22 מאל די מאסע פון דער ערד,<ref name="science305_5689_1414" /><ref name="apj609_2_1170" /> וואס פאסט פאר א דיאמעטער פון עטלעכע 25,000 ק"מ.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A383960|title=Saturn|publisher=BBC|accessdate=19טן יולי 2011|date={{ר}}2000|archiveurl=https://www.webcitation.org/616W1dNHA?url=http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A383960|archivedate=21סטן אויגוסט 2011|deadurl=no|df=}}</ref> דאס ווערט ארומגענומען מיט א געדעכטערער פליסיקער שיכטע פון מעטאלישן הידראגען, דערנאך מיט א פליסיקער שיכט פון מאלעקולארישן הידראגען איינגעזאפט מיט העליאום וואס ביסלעכווייז טוישט זיך צו א גאז וואס העכער מען גייט. די דרויסנדיקסטע שיכטע שפאנט 1,000 ק"מ און באשטייט פון גאז.<ref name="faure_mensing2007" /><ref name="NMM Saturn" /><ref>{{cite web|url=http://www.windows2universe.org/saturn/interior/S_int_structure_overview.html|title=Structure of Saturn's Interior|publisher=Windows to the Universe|accessdate=19טן יולי 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/616W0N0ci?url=http://www.windows2universe.org/saturn/interior/S_int_structure_overview.html|archivedate=21סטן אויגוסט 2011|deadurl=no|df=}}</ref> | די אנגענומענע מאדעלן פון פלאנעטן זענען משמע אז אינעווייניק פון סאטורן איז ענלעך צו דעם פון [[יופיטער]], וואס האט א קליינעם שטייניגן יאדער ארומגענומען מיט וואסערשטאף און העליאום מיט שפור־קוואנטיטעטן פון פארשידענע אויסוועפיקע מאטריאלן.<ref name="guillot_et_al2009" /> דער יאדער איז ענלעך אין צוזאמענשטעל צו דער ערד, אבער מער געדעכטיק. אין יאר 2004, האבן וויסנשאפטלער געשאצט אז דער יאדער מוז זיין 9–22 מאל די מאסע פון דער ערד,<ref name="science305_5689_1414" /><ref name="apj609_2_1170" /> וואס פאסט פאר א דיאמעטער פון עטלעכע 25,000 ק"מ.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A383960|title=Saturn|publisher=BBC|accessdate=19טן יולי 2011|date={{ר}}2000|archiveurl=https://www.webcitation.org/616W1dNHA?url=http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/A383960|archivedate=21סטן אויגוסט 2011|deadurl=no|df=}}</ref> דאס ווערט ארומגענומען מיט א געדעכטערער פליסיקער שיכטע פון מעטאלישן הידראגען, דערנאך מיט א פליסיקער שיכט פון מאלעקולארישן הידראגען איינגעזאפט מיט העליאום וואס ביסלעכווייז טוישט זיך צו א גאז וואס העכער מען גייט. די דרויסנדיקסטע שיכטע שפאנט 1,000 ק"מ און באשטייט פון גאז.<ref name="faure_mensing2007" /><ref name="NMM Saturn" /><ref>{{cite web|url=http://www.windows2universe.org/saturn/interior/S_int_structure_overview.html|title=Structure of Saturn's Interior|publisher=Windows to the Universe|accessdate=19טן יולי 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/616W0N0ci?url=http://www.windows2universe.org/saturn/interior/S_int_structure_overview.html|archivedate=21סטן אויגוסט 2011|deadurl=no|df=}}</ref> | ||
| שורה 42: | שורה 42: | ||
{{רעפליסטע | {{רעפליסטע | ||
|refs= | |refs= | ||
<ref name=melosh2011>{{cite book |first1=H. Jay |last1=Melosh |title=Planetary Surface Processes |volume=13 |series=Cambridge Planetary Science |publisher=Cambridge University Press |date=2011 |isbn=978-0-521-51418-7 |page=5 |url=https://books.google.com/books?id=3bQD1DJgliIC&pg=PA5}}</ref> | <ref name=melosh2011>{{cite book |first1=H. Jay |last1=Melosh |title=Planetary Surface Processes |volume=13 |series=Cambridge Planetary Science |publisher=Cambridge University Press |date=2011 |isbn=978-0-521-51418-7 |page=5 |url=https://books.google.com/books?id=3bQD1DJgliIC&pg=PA5}}</ref> | ||
| שורה 51: | שורה 47: | ||
<ref name="fact">{{cite web |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html |title=Saturn Fact Sheet |publisher=NASA |last=Williams |first=David R. | <ref name="fact">{{cite web |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html |title=Saturn Fact Sheet |publisher=NASA |last=Williams |first=David R. | ||
|accessdate={{ר}}12טן אקטאבער 2017|date={{ר}}23סטן דעצעמבער 2016 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6uAT9gf3b?url=https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html |archivedate=12טן אקטאבער 2017 |deadurl=yes |df=dmy-all }}</ref> | |accessdate={{ר}}12טן אקטאבער 2017|date={{ר}}23סטן דעצעמבער 2016 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6uAT9gf3b?url=https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html |archivedate=12טן אקטאבער 2017 |deadurl=yes |df=dmy-all }}</ref> | ||
<ref name=preserve>{{Cite web |url=http://www.preservearticles.com/201101233659/saturn-the-most-beautiful-planet-of-our-solar-system.html |title=Saturn – The Most Beautiful Planet of our solar system |work=Preserve Articles |date={{ר}}23סטן יאנואר 2011 |accessdate={{ר}}24סטן יולי 2011 |archiveurl=https://www.webcitation.org/62D9uTOJ0?url=http://www.preservearticles.com/201101233659/saturn-the-most-beautiful-planet-of-our-solar-system.html |archivedate=5טן אקטאבער 2011 |deadurl=no |df=}}</ref> | |||
<ref name="Jupiter fact">{{Cite web |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/jupiterfact.html |title=Jupiter Fact Sheet |publisher=NASA |last=Williams |first=David R. | |||
|date=16טן נאוועמבער 2004 |accessdate=2טן אויגוסט 2007 |archiveurl=https://www.webcitation.org/62D9vKbZz?url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/jupiterfact.html |archivedate=5טן אקטאבער 2011 |deadurl=yes |df=dmy-all }}</ref> | |||
<ref name=ssr152_1_423>{{Cite journal |last1=Fortney |first1=Jonathan J. |last2=Nettelmann |first2=Nadine |title=The Interior Structure, Composition, and Evolution of Giant Planets |journal=Space Science Reviews |volume=152 |issue=1–4 |pages=423–447 |date=May 2010 |doi=10.1007/s11214-009-9582-x |bibcode=2010SSRv..152..423F |arxiv=0912.0533}}</ref> | |||
<ref name=guillot_et_al2009>{{cite book |display-authors=1 |last1=Guillot |first1=Tristan |last2=Atreya |first2=Sushil |last3=Charnoz |first3=Sébastien |last4=Dougherty |first4=Michele K. |last5=Read |first5=Peter |contribution=Saturn's Exploration Beyond Cassini-Huygens |title=Saturn from Cassini-Huygens |editor1-last=Dougherty |editor1-first=Michele K. |editor2-last=Esposito |editor2-first=Larry W. |editor3-last=Krimigis |editor3-first=Stamatios M. |isbn=978-1-4020-9216-9 |publisher=Springer Science+Business Media B.V. |page=745 |date=2009 |doi=10.1007/978-1-4020-9217-6_23 |bibcode=2009sfch.book..745G |arxiv=0912.2020}}</ref> | <ref name=guillot_et_al2009>{{cite book |display-authors=1 |last1=Guillot |first1=Tristan |last2=Atreya |first2=Sushil |last3=Charnoz |first3=Sébastien |last4=Dougherty |first4=Michele K. |last5=Read |first5=Peter |contribution=Saturn's Exploration Beyond Cassini-Huygens |title=Saturn from Cassini-Huygens |editor1-last=Dougherty |editor1-first=Michele K. |editor2-last=Esposito |editor2-first=Larry W. |editor3-last=Krimigis |editor3-first=Stamatios M. |isbn=978-1-4020-9216-9 |publisher=Springer Science+Business Media B.V. |page=745 |date=2009 |doi=10.1007/978-1-4020-9217-6_23 |bibcode=2009sfch.book..745G |arxiv=0912.2020}}</ref> | ||
<ref name=science305_5689_1414>{{cite journal |last=Fortney |first=Jonathan J. |title=Looking into the Giant Planets |journal=Science |date=2004 |volume=305 |issue=5689 |pages=1414–1415 |doi=10.1126/science.1101352 |pmid=15353790|url=https://zenodo.org/record/1230846 }}</ref> | |||
<ref name= | <ref name=apj609_2_1170>{{cite journal |last1=Saumon |first1=D. |last2=Guillot |first2=T. |title=Shock Compression of Deuterium and the Interiors of Jupiter and Saturn |journal=The Astrophysical Journal |volume=609 |issue=2 |pages=1170–1180 |date=July 2004 |doi=10.1086/421257 |bibcode=2004ApJ...609.1170S |arxiv=astro-ph/0403393}}</ref> | ||
|date= | |||
<ref name=faure_mensing2007>{{cite book |first1=Gunter |last1=Faure |first2=Teresa M. |last2=Mensing |title=Introduction to planetary science: the geological perspective |publisher=Springer |date=2007 |isbn=978-1-4020-5233-0 |page=337 |url=https://books.google.com/books?id=U4FZp6f6q6MC&pg=PA337}}</ref> | <ref name=faure_mensing2007>{{cite book |first1=Gunter |last1=Faure |first2=Teresa M. |last2=Mensing |title=Introduction to planetary science: the geological perspective |publisher=Springer |date=2007 |isbn=978-1-4020-5233-0 |page=337 |url=https://books.google.com/books?id=U4FZp6f6q6MC&pg=PA337}}</ref> | ||
| שורה 67: | שורה 69: | ||
|archivedate={{ר}}6טן אקאטאבער 2011 |deadurl=yes |df=}}</ref> | |archivedate={{ר}}6טן אקאטאבער 2011 |deadurl=yes |df=}}</ref> | ||
<ref name=binoculars>{{cite web |last=Eastman |first=Jack |url=http://www.thedas.org/dfiles/eastman_saturn.html |title=Saturn in Binoculars |date=1998 |publisher=The Denver Astronomical Society |accessdate={{ר}}3טן סעפטעמבער 2008 |archiveurl=https://www.webcitation.org/616W4KJeF?url=http://www.thedas.org/dfiles/eastman_saturn.html |archivedate={{ר}}21סטן אויגוסט 2011 |deadurl=no |df=}}</ref> | |||
<ref name= | |||
}} | }} | ||
| שורה 77: | שורה 77: | ||
[[קאַטעגאָריע:פלאנעטן פון דער זון סיסטעם]] | [[קאַטעגאָריע:פלאנעטן פון דער זון סיסטעם]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||