רוי:פרום
פֿרום איז א רעלאטיוו ווארט קעגן מער פרייע דאס מיינט אפגעהיטן און רעליגיעז.
פרום איז אויך דא ביי אלע רעליגיעס נישט דווקא ביי אידשקייט.
ביי אידן באטיטלט מען אזוי די מאדערן ארטאדאקס אדער מזרחי אדער חרדים - דער מער פרומער חלק פון כלל ישראל - איז א שטרעמונג וואס נעמט אריין אין זיך חסידים, ליטוואקעס, און אויך די מזרחי ביי וועם ישראל ציוניזום איז ביי זיי די וועגווייזער, אלע וואס זאגן אז זיי גייען לויט דער מסורה און הלכה פון אידן, קעגן די וואס האלטן נישט די מסורה.
אפילו פרייע און טראדיציענאלער אידן וועלן זיך ענדערש אהנקערן צו הלכה ווי אלע זייערע אידישע פירונגען ווי יום כיפור דאווענען אדער בר מצווה'ס, לוויות, חתונות ווערן געטון אויף א ארטאדאקסישן וועג.
אין ארץ ישראל זענען רוב ארטאדאקסישע. אמעריקא זענען רוב קאנסערוואטיווע אדער רעפארמער, נישט ארטעדאקסישע,
היסטאריע
פרומע זענען די ארגינאלע טראדיציענאלע תורה אפהיטנדיגע אידען נאך פון די צייטן פון װען ג–ט האט אויסגעװעלט כלל ישראל פֿאר זיין פֿאלק זיי האבן דורך די יאהרען באפעסטיגט די תורה אין געמאכט תקנות א.ד.ג. װען נאר עס האט אויסגעפֿעלט צוליב די מאדערניזאציע, אסימילאציע אדער אנדערע סיבות וואס האט זיך געמאכט דורך אויס די יארן.
אין די צייטן פון חת"ם סופר ווען די ווינטן פון השכלה און מאדערניזאציע האט געבושעוועט לענגאויס אייראפע איז ארטאדאקסיע אנגענומען געווארן אלץ די אפיציעלער שטרעמונג אפטיילנדיג גענצליך פון די אנדערע מער אסימלירטע שטרעמונגען װאס האבן געזוכט אװעקצוגיין פון די אויסגעטרויטענע תּורה און הלכה׳דיגע װעגען (לויט געוויסע איז דעמאלטס געשאפן געווארן דער נאמען ארטאדאקסישע אידן) און די באקאנטע סלאגאן איז געווארן אדאפטירט "חדש אסור מן התורה", און אזוי זענען אלע מנהגים, ענינים, געווארן הייליג אויף זיך מוסר נפש זיין אויף דעם פונקט ווי מצוות עשה'ס דאורייתא'ס,
היינט
די פרומע זענען אויך צוטיילט די מער פרומע ווי פֿון די גאר שטארקע קנאישע לאגערען קנאים ביז צו די גאר מאדערן ארטאדאקס וואס װילען ענדערש אריינברענגען דעם סעקיולארער קולטור,
די מער פרומע טענהן אז נאר זיי קענען ווערן אנגערופן ארטאדאקסען ווייל זיי רוקן זיך נישט אוועק א קוצו של יוד פון אידישקייט.
די אנדערע טענה'ן מיר זענען נאך נישט אויסגעשלאסען פון אידישן לעבן צו ווערן אנגערופן רעפארמער.
די אייניגקייט איז אז אלע זוכן אז זייערע װעגען זאלן עכ"פּ נישט זיין אין קעגעזאץ מיט א הלכה'דיגן פערספעקטיוו.
די פרומע געמיינדע
- מאדערן ארטאדאקס
- ארטאדאקס
- חרדים
- חרדים לאומיים
- ליטוואק
- חסידים