לישב בסוכה

לישב בסוכה איז א ברכה וואס חכמים האבן מתקן געווען צו מאכן אויפ'ן מקיים זיין די מצוה פון זיצן אין סוכה.

ברכת לישב בסוכה
בָּרוּךְ אַתָּה ה' אֱלֹקֵינוּ מֶלֶךְ הָעוֹלָם אֲשֶר קִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וְצִוָּנוּ לֵישֵׁב בַּסֻּכָּה.

כאָטש די מצוה פון סוכה ווערט געטון פון דעם מאָמענט ווען מען גייט אריין אין סוכה, איז אין רוב קהילות נישט איינגעפירט צו מאכן די ברכה ביי יעדן אריינגאנג אין די סוכה, נאר בלויז ווען עס איז דא א ספּעציפישע באנוץ מיט דער סוכה, ווי עסן דערין. די מנהגים זענען צעטיילט איבער די גענויע פרטים פון דעם באנוץ.

מקור

יהי רצון וואס מען זאגט פאר'ן אריינגיין אין די סוכה, כתב יד אויף קלף, פיורדא תצ"ח (1738).

 תניא: העושה סוכה לעצמו, אומר: ברוך אתה ה' אלקינו מלך העולם שהחיינו וקימנו והגיענו לזמן הזה;
בא לישב בה, אומר: ברוך אתה ה' אלקינו מלך העולם אשר קדשנו במצותיו וצונו לישב בסוכה

געלויבט ביזטו ה' אונזער ג-ט, קעניג פון דער וועלט, וואס האט אונז געהייליגט מיט זיינע מצוות און אונז באפוילן צו זיצן אין די סוכה.

— מנחות מב, א; סוכה מו, א

לעשות סוכה

אין ירושלמי שטייט אז ווען מ'בויט די סוכה פאר זיך זאגט מען "ברוך אשר קדשנו במצוותיו וציונו לעשות סוכה", און פאר א צווייטן "לעשות לו סוכה לשמו". אבער לויטן בבלי מאכט מען נישט די ברכה, און אזוי פסק'נט מען.

דער מחייב

גמרא

אין גמרא איז פארהאן א מחלוקת אמוראים: לויט שמואל, וויבאלד דער מצוה איז א שטענדיגער אפגעזען פון נאכט אדער טאג, מאכט מען די ברכה בלויז דעם ערשטן טאג סוכות, ווייל "אלע זיבן טעג זענען ווי איין יומא אריכא", און לויט רבי יוחנן מאכט מען יא די ברכה אלע זיבן טעג. די גמרא שטעלט עס צו צו א מחלוקת תנאים איבער די ברכה אויף תפילין, אז רבי יוחנן האלט ווי רבי אז "תפילין - יעדע מאל מ'לייגט עס, מאכט מען א ברכה" אפילו הונדערט מאל א טאג, אנדערש ווי די חכמים וואס האלטן אז מען מאכט בלויז איינמאל אינדערפרי. אין די מסקנא זאגט די גמרא אז "מיר פירן זיך אויך ווי רבי, און מען מאכט די ברכה [אויף סוכה] אלע זיבן".

די ראשונים ערקלערן דעם חילוק פון סוכה און מצה, וואס דארט איז יעדער מודה אז מען מאכט נאר דעם ערשטן נאכט די ברכה, וויבאלד א מענטש קען אנגיין די אנדערע טעג פון פסח אן עסן מצה, דורכ'ן עסן רייז וכדומה, אנדערש ווי ביי סוכה וואס א מענטש מוז שלאפן, דעריבער מוז ער על כרחו שלאפן און פארברענגען אין סוכה. אנדערע מאכן דעם חילוק, אז ביי מצה איז מען בכלל נישט מקיים קיין מצות עשה ווען מ'עסט דאס אין די אנדערע טעג, נאר א לא תעשה פון נישט עסן חמץ, דעריבער קען מען נישט זאגן "וציונו על אכילת מצה". ווידעראום ביי סוכה, כאטש מען איז פטור פון עסן, איז אבער א חיוב צו זיצן אין סוכה יעדעס מאל וואס מען עסט און מען איז דערמיט מקיים א מצות עשה פון ישיבת סוכה.

ראשונים

איבער ווען מען מאכט די ברכה איז פארהאן א מחלוקת אין ראשונים:

• לויט רוב ראשונים איז סוכה דער זעלבער ווי תפילין, און יעדע מאל וואס א מענטש גייט אריין אין סוכה, אויך אויב ער פלאנט נישט צו טון דערין גארנישט אויסער זיצן, מאכט ער 'לישב בסוכה'. אזוי שרייבן בעל הלכות גדולות, רב האי גאון, רי"ף, רמב"ם, יראים, רבינו שמחה, רוקח, ראבי"ה, ריטב"א, אורחות חיים בשם רא"ה, מחזור ויטרי, פסקי הרי"ד, רי"ץ גיאת, מאירי, ספר הנייר, שיבולי הלקט און נאך.

די ראשונים מערקן אן אז אפילו לויט די שיטה, פעלט אויס א יציאה גמורה צו ווערן מחויב נאכאמאל מיט א ברכה, אבער אויב גייט מען ארויס עפעס ברענגען לצורך סעודה, אדער צו רעדן מיט א חבר איז עס נישט קיין הפסק צו דארפן מאכן נאך א ברכה.

• פון דער אנדערער זייט האלט דער רבינו תם אז מען מאכט נאר א ברכה ביים עסן; יעדע אנדערע באנוץ איז א טפל לגבי אכילה, און זיי ווערן אלע גע'פטר'ט מיט די ברכה ביים עסן. ווי דער שיטה האלטן אויך רב יהודאי גאון, בעל העיטור, תוספות אין ברכות און נאך. דער רא"ש, מגיד משנה, מרדכי, און ריא"ז שרייבן אז אזוי פירט מען זיך למעשה.

דער רבינו תם ערקלערט די סיבה פארוואס לויט דער שיטה מאכט מען נישט אויף שלאפן, כאטש וואס דאס איז נאך הארבער ווי עסן אינעם זין אז שינת ארעי איז אויך מחויב בסוכה אנדערש ווי אכילת ארעי, וויבאלד למעשה איז עסן דער עיקר. תוספות געבט אן די סיבה, אז אפשר וועט ער נישט קענען איינשלאפן און ס'וועט זיין א ברכה לבטלה. פארהאן ראשונים וואס ברענגען בשם רבינו תם ביידע תירוצים אלס איינס, אז מ'האט געמאכט אן עיקר פון די עסן כדי אז דאס זאל פטר'ן אלעס אריינגערעכנט שלאפן, אויף וואס מ'קען נישט מאכן צוליב א חשש ברכה לבטלה.

פסק

כאטש דער בית יוסף פסק'נט געווענליך ווי דער רי"ף און דער רמב"ם קעגן די בעלי התוספות, אבער אין דעם פאל פסק'נט ער אין שולחן ערוך ווי דער רבינו תם, און אזוי פסק'נט אויך דער רמ"א. מערסטנס תימנ'ער אידן פירן זיך אבער ווי די שיטה פון רוב ראשונים, און אזוי האבן אויך גע'פסק'נט איינצלנע אשכנז'ישע פוסקים: דער ווילנער גאון און חזון איש.

דער משנה ברורה, נאכ'ן ברענגען דעם פסק פון די אחרונים ווי דער רבינו תם, לייגט ער צו א רעקאמענדאציע אויך יוצא צו זיין די שיטה פון די ראשונים און נישט וויילן אין די סוכה אן א ברכה. אויך אויב וויל מען נישט גלייך מאכן די סעודה, זאל מען גלייך ביים קומען פון שול מאכן א לישב בסוכה אויף מער ווי א כביצה פון די חמשת מיני דגן, און שפעטער ביים סעודה זאל מען נישט מאכן.

מנהג אשכנז

צוויי הויפט שיטות זענען דא צווישן די אשכנזישע פוסקים: א) יעדע אכילה וואס מען איז מחויב צו עסן אין סוכה וויבאלד עס ווערט גערעכנט ווי אן אכילת קבע, דארף מען מאכן פארדעם די ברכה 'לישב בסוכה'. ב) נאר ווען מען עסט א שיעור וואס האט עפעס א קביעות סעודה מאכט מען א ברכה, אבער פאר מער פון א כביצה אן קביעות סעודה, כאטש ס'איז חייב בסוכה מאכט מען נאכנישט קיין ברכה. ביישפיל פאר פעלער וואס האבן עפעס א קביעות סעודה און מען מאכט א ברכה: דער וואס עסט פת הבאה בכיסנין מיט די קאווע אינדערפרי מער פון א כביצה. אזוי אויך דאס וואס מען עסט נאך קידוש כדי ס'זאל זיין במקום סעודה. דער משנה ברורה שרייבט אז דער מנהג איז צו מאכן אויף מער ווי א כביצה אויך אָן א צד פון קביעות סעודה, כאטש עס וואלט כדי געווען זיך צוריקצוהאלטן צוליב ספק ברכות להקל, און כדי ארויסצוגיין פון ספק רעקאמענדירט ער צו בלייבן וויילן א שטיקל צייט אין די סוכה, כדי אז די ברכה זאל נישט זיין בלויז אויף די אכילה.

מנהג ספרד

לויט דער בן איש חי מאכט מען 'לישב בסוכה' נאר אויף א זאך וואס איז 'המוציא' און מ'איז מחויב דאס צו עסן אין סוכה, צ.ב.ש. ברויט גרעסער ווי א כביצה, אדער פת הבאה בכיסנין כשיעור קביעות סעודה וואס דאן מאכט מען אויך 'המוציא'. לויט פילע, אויך איינער וואס עסט א מזונות געקעכטס, ווי לאקשן, בשיעור קביעות סעודה, כאטש די ברכה איז 'מזונות', מאכט א לישב בסוכה. אזוי איז למעשה געווארן אנגענומען ביי די ספרד'ישע פוסקים, און איז געווארן דער מנהג יוצאי ספרד. לויט'ן גינת ורדים מאכט מען א 'לישב' אויך אויף פת הבאה בכיסנין פון א שיעור גרעסער ווי א כביצה, אבער למעשה זענען נישטא קיין ספרדים וואס פירן זיך ווי אים.

וויילן אין סוכה אן עסן

אין פאל וואס א מענטש ווייסט אז ער וועט נישט עסן אן אכילת קבע אין סוכה א גאנצן טאג, זאגן פיל פוסקים אז ער זאל יא מאכן 'לישב בסוכה' יעדע מאל ער גייט אריין צו זיצן דארט, וויבאלד דאן איז שוין נישט שייך דער טעם אז אלעס איז א טפל צום עסן, דעריבער גייט מען צוריק צום דין הגמרא צו מאכן יעדע מאל מ'גייט אריין זיצן. אנדערע לייגן צו אז א מענטש וואס גייט אריין אין סוכה נישט מיט'ן פלאן צו עסן דאס מאל, זאל ער מאכן א ברכה אויף דאס עצם וויילן דארט.

אבער אנדערע קריגן אויף דעם, מיט'ן טענה אז לויט רבינו תם איז דער דין הגמרא אז מען מאכט בלויז אויף אכילה און עס איז נישט נאר א מנהג. עס ווערט אבער נישט צוגעצייכנט פון וואו דער רבינו תם האט דאס געזען אין גמרא. פילע ספרד'ישע פוסקים דערמאנען דעם סברא, און אזוי איז למעשה אנגענומען דער מנהג ספרד אז מען מאכט בלויז אויף א סעודת קבע.

אסאך אשכנזים פירן זיך צו מאכן א סארט פשרה, אז אויב מ'פלאנט נישט צו עסן א שיעור וואס איז מחייב בסוכה, עסט מען א קלייניגקייט פון 'מזונות' אדער וויין וכדומה און מען מאכט די ברכה, וויבאלד רוב ראשונים האלטן אז מ'דארף מאכן אויך אויף סתם וויילן.

אין חבר'ס סוכה

איינער וואס באזוכט זיין חבר'ס סוכה, זאגט דער חיי אדם אז ער מאכן א ברכה אויך אויב ער עסט נישט דארט אבער ס'איז בעסער צו טועם זיין עפעס. אנדערע זאגן אז ער זאל נישט מאכן נאר אויב ער עסט אדער ער טוט עפעס וואס איז מחויב בסוכה. דער חיי אדם איז אבער נאר גילטיג אויב גייט ער אריין צום חבר'ס סוכה כדי צו וויילן דארט; אויב אבער ער גייט נאר פאר א פאסיווע זאך, למשל כדי צו אפנעמען א חוב, אפילו ער גייט אריין הייסט ער א מתעסק און דארף נישט מאכן א ברכה.

אופן פון די ברכה

עס איז פארהאן א מחלוקת הראשונים וויאזוי מען מאכט די הברכה. לויטן רמב"ם וויבאלד דער עיקר מצוה ווערט מקויים מיטן זיצן למעשה אין סוכה, דארף מען שטיין בשעת'ן זאגן די ברכה, פונקט ווי מען טוט ביי אלע ברכות המצוות, און גלייך דערנאך זיך אוועקזעצן. און ווי אים פירט מען זיך ביי די תימנער אידן. אבער קעגנזייטיג, לויטן ראב"ד און רא"ש ווערט די מצווה מקויים שטייענדיג פונקט ווי זיצנדיג, און דערפאר איז נישטא קיין סיבה צו מאכן די ברכה שטייענדיג וויבאלד דאס מקיים זיין די מצוה האט זיך שוין אנגעפאנגען גלייך מיטן אריינגיין אין סוכה. און וויבאלד מען פירט זיך צו מאכן פארן סעודה, במילא מאכט מען די ברכה זיצנדיג פארן עסן.

דיני קדימה

לויטן מהר"ם מרוטנבורג דארף מען מאכן 'לישב בסוכה' בעפאר די ברכה וואס מען זאגט אויפן עסנווארג, וויבאלד די חיוב ברכת הסוכה פאלט אויפן מענטש גלייך פון ווען ער איז אריין אין סוכה, און נישט נאר פון ווען ער איז צוגעגאנגען עסן. און אזוי איז די דעה פון רמב"ם. אקעגן זיי, לויטן רא"ש דארף מען פארדעם זאגן די ברכה אויפן עסנווארג, ווייל וויבאלד מען בינדט אן די ברכת הסוכה צום עסן, קומט אויס אז דאס עסן ברענגט צו צו די ברכה 'לישב בסוכה' זאל געזאגט ווערן, און דערפאר דארף מען מקדים זיין די ברכת המאכל.

למעשה איז די מנהג אשכנזים, און אזוי אויך מאראקאנער אידן, טוניזיע און רוב ספרדים, צו מאכן אויף די עסנווארנג און דערנאך אויפן סוכה. און פסק פון שולחן ערוך, און אזוי איז דער מנהג פון אביסל פון יוצאי עדות המזרח צו זאגן קודם די ברכת הסוכה און דערנאך די ברכת המאכל.

פארשידענע הלכות

פארגעסן צו מאכן 'לישב בסוכה'

איינער וואס פארגעסט צו מאכן 'לישב בסוכה' פארן עסן, אזוי לאנג ווי ער האט נאכנישט גענדיגט עסן - קען ער נאך מאכן. אויב ער האט שוין גענדיגט עסן און ער איז נישט פאראינטרעסירט צו עסן נאך, איז דא וואס זאגן אז אויך דעמאלט קען ער מאכן 'לישב בסוכה', און עס זענען דא וואס זאגן אז ער זאל נישט מאכן.

היסח הדעת וואס פארלאנגט א נייע ברכה

אין אַלגעמיין, פאלט די ברכה 'לישב בסוכה' אויפן מענטש ווילאנג ער וויילט אין סוכה, אזוי אויך אויב ער איז ארויס פאר א קלייניגקייט ווי צו טון זיינע באדערפענישן אדער שמועסן מיט א פריינד, און דאס גלייכן, דארף ער נישט נאכאמאל זאגן די ברכה ווען ער קערט זיך צוריק צו די סוכה. אבער אויב איז ער ארויס אויף א לענגערע וויילע (מער פון א שטונדע) אדער צו א וויכטיגע ציל ווי דאווענען אין שול אדער צו זיינע געשעפטן, וועט ער ווערן מחויב מיט נאך א ברכה ווען ער וועט צוריק קומען צום סוכה.

אין באצוג צו א מענטש וואס האט געוויילט אין סוכה נאכאנאנד פון איין סעודה צו די צווייטע איז אנטשטאנען א מחלוקת צווישן די אחרונים צו ער זאל זאגן נאכאמאל 'לישב בסוכה' פאר די צווייטע סעודה. לויטן ב"ח און ט"ז זאל ער זאגן נאכאמאל, ווייל מסתמא האט ער אינזינען געהאט צו פטר'ן מיט זיין ברכה זיין וויילן אין סוכה נאר ביז די קומענדע סעודה. און לויטן לבוש, של"ה, דער מגן אברהם שולחן ערוך הרב און דער משנה ברורה זאל ער נישט מאכן, ווייל ער האט נישט מסיח-דעת געווען פון די סוכה. און אזוי פירט מען זיך להלכה לויטן כלל ספק ברכות להקל.

ארביערגיין צו א צווייטע סוכה אינמיטן סעודה

אויך אין פאל וואס א מענטש גייט אריבער פון זיין סוכה צו א סוכה פון א צווייטן אינמיטן סעודה איז דא א מחלוקת צו ער דארף מאכן 'לישב בסוכה' ווען ער זעצט פאר די סעודה ביי זיין פריינד. די דעה פון מגן אברהם און שולחן ערוך הרב איז אז אן אריבעראנג פון איין סוכה צו די צווייטע באדארפט א נייע ברכה אין די סוכה וואס צו איר איז ער אריבער, אויך אויב ער האט אזוי געפלאנט פון פאראויס. און לויטן ט"ז און דער לבושי שרד אויב ווען ער האט געמאכט 'לישב בסוכה' אין די ערשטע סוכה האט ער געטראכט צו אריבערגיין אינמיטן די סעודה צו א אנדערע סוכה, זאל ער נישט מאכן אין איר 'לישב בסוכה'. די דעה פון משנה ברורה איז אז וויבאלד עס איז א מחלוקת, זאל ער נישט מאכן אלס ספק.

זעט אויך

• עסן אין סוכה

דרויסנדע לינקס

• דער ארטיקל "ברכת לישב בסוכה", אויפ'ן "ויקישיבה" זייטל
• ברכת לישב בסוכה, אויף עולמות
• ברכת לישב בסוכה, הרב אליעזר מלמד, אין וועבזייטל פניני הלכה
• ברכה אויפן זיצן אין סוכה, אין וועבזייטל פון ישיבת ברכת משה

רעפערענצן

קלארשטעלונג: די אינפארמאציע אויף המכלול איז בלויז פאר בארייכערונג און זאל נישט געזען ווערן ווי א פסק הלכה.

קאטעגאריע:סוכות קאטעגאריע:הלכה קאטעגאריע:ברכות המצוות קאטעגאריע:הלכות חג הסוכות