רוי:עלקושער דערנידערונגס אקציע
די עלקושער דערנידערונג, אדער דער בלוטיגער מיטוואָך, איז דער נאמען פאר א פסיכאלאגישע דערנידערונג און אקציע פון נאצישער אינדזיקיעוועס וואס איז פארגעקומען אויף די אומגליקליכע אידישע אונטערטאנען כ"ה תמוז ה'ת"ש (31סטן יולי 1940) אין עלקוש, פוילן.
עס איז נישט באקאנט איבער געהרגעטע פון דער אקציע, אבער ממש אלע אידן פון דער שטאט זענען ליידער געהרגעט געווארן ביז צוויי יאר שפעטער נאכן גרייכן קיין אוישוויץ.
די אקציע
אום חודש סיון ה'ת"ש האט די געסטאפא אפגעראכטן א משפט איבער דער רציחה פון א דייטשער גרעניץ היטער, וואס האט געוואוינט אין עלקוש. 30 פוילישע גויים זענען געווארן פארמשפט צו טויט, און די אידן זענען געווארנט געווארן אז זייער טייל וועט נאכפאלגן רח"ל.
ארום אַ חודש שפּעטער, כ"ה תמוז ה'ת"ש (31סטן יולי 1940) זענען געווארן פארזאמלט די אידישע מענער פון דער עלטער פון 17 און העכער אויפן הויפּט מאַרק פון דער שטאָט, וואו זיי האבן נעבעך מיטגעמאכט שווערע אינזדיקיעווזעס. צווישן אנדערע זענען זיי געווארן באפוילן צו פאָרלייגן זייערע אידענטיטעט קאַרטעס און זיך צו רעגיסטרירן, שלאָפן אַ גאנצן טאָג מיטן פנים צו דער ערד, בשעת די רשעים טרעטן אויף זיי און שלאגן זיי און פארלאנגען פון זיי צו אויפהייבן די הענט און פיס אויף זייער רוקן.
הרב משה האגערמאן און אנדערע זענען געבראכט געווארן צום מארק פון דער שול אוואו זיי האבן געהאלטן אינמיטן דאווענען, אנקומענדיג זענען שוין געליגן דארט טויזנטער מענער. זיינע שיך האט מען צוגענומען און זיין תפילין של ראש האבן זיי צושפאלטן מיט א מעסער. ער איז געשטעלט געווארן בארוועס פאר א לאנגע צייט נעבן די ליגנדיגע, און נאכער האבן זיי אים געמאכט ארומלויפן ארום דעם מארק פלאץ.
עס איז נישט באקאנט איבער קיין פאטאליטעטן ביי דער אקציע, אָבער צווישן אנדערע זענען געווען וואס האבן פאַרלאָרן זייערע ציין ווען זיי זענען געווארן געצוואונגען צו קייען זשוויר אין זייערע מיילער. אין די בילדער איז דאקומענטירט אידן וואס שטייען אין דעם וואַסער אונטער אַ בריק, בעטנדיג פאַר זייער לעבן, עס ווערט געזען א איד וואס שניידט אפ די באָרד פון אן אנדער איד. דערצו זענען פארהאן בילדער פון עלקוש ווייזנדיג אידן אין טליתים, און איינער מיט אַ מגן דוד אויף זייַן פּאַס. קוקט אויס אז דאס איז פון דער זעלבער אקציע, און אַז די אידן שטייען דארט איידער ארויספירן צום הרגענען רח"ל (אפשר בלויז א דמיון).
בילדער פון דער דערנידערונג פון עלקוש
אויפן יד ושם וועבזייטל:
לינקען צו בילדער פון וועבזייטל פון ווילנער געטא -
- גזיזת זקנו של יהודי המרים את ידיו בכניעה, בידי יהודי אחר שגבו למצלמה על זרועותיהם סרט לבן, כנראה עם מגן דוד. תמונה 2.01
- סדרת תמונות על אברך צעיר מזוקן וצמוד אליו ולצידו יונגער ישיבה בחור מיט לאנגע פאות, חבוש בכובע "תלמידים" חסידי:
- האברך עטור בטלית התפוסה בגרטל (חגורת תפילה) ותפילין, עיניו עצומות, ובחור הישיבה עם משקפיים מביט בתמהון חלק מהחיילים העומדים סביבם נראים ברקע. תמונה 1.01
- האברך הצעיר עטור טלית ותפילין על רקע השוכבים בכיכר. הוא מסתיר בטליתו את התפילין של יד. ברקע במטושטש נראים חיילים, אחד מכוון רובה בתנוחת צליפה לימין. תמונה 10
- קבוצת יהודים חשופי ראש, ובראשם זוג היהודים האמור, כשהאברך כבר ללא טליתו ותפיליו, מציגים תעודות לקצין. בחור הישיבה נראה מבועת. ברקע נראים היהודים השוכבים ושומריהם. חייל גרמני חבוש קסדה צבאית מביט בתהליך. תמונה 2
- המשך ההתעללות המתועדת כאמור האברך המזוקן ללא הטלית והתפילין ונלקחה ממנו גם כיפתו. הוא עומד בתנוחת קפיצה (כארנבת) או אוחז מלפנים באגודליו בגרטל (חגורת התפילה), ולידו בחור הישיבה, עדיין עם משקפיו. מיד מאחוריהם עומדים חיילים לועגים, וביניהם אדם בחליפה אזרחית מכובדת. שני קציני משטרת הסדר (אורפ"ו), האחד ממושקף, עומדים לצד הצמד ובוחנים אותם במבט מתנשא. שוטר גרמני בכובע בד נותן ליהודים פקודות. ברקע חלון בית המרקחת מנופץ ושלט חנות פינתית עם אותיות עבריות. תמונה 4
- ותמונה נוספת של אותו זוג, הפעם צער השניים ושמחת החיילים נראית לעין. תמונה 7
- תמונת רבני העיירה עם צעירים כורעים על ארבע על רקע החיילים המתעללים. צמד האברך ובחור הישיבה עומדים מאחור. בחור הישיבה ללא משקפיו. האברך חשוף ראש. תמונה 1
- האברך בתנוחת תחנונים ובחור הישיבה במבט מיואש, עד ברכיהם בתוך מי נחל כפופים, מתחת לגשר. האברך, חשוף הראש, אוחז את ידיו זו בזו בתחנונים. עקב טשטוש לא ברור אם בחור הישיבה עדיין עם משקפיו.תמונה 9
- א גרויס בילד פונעם מארק: די אידן פונעם שטאט ליגן אין דער הויפט גאס ארומגענומען מיט פאלקסוועגאן'ס פון די סאלדאטן און אפיצירן, וואס היטן אויף זיי שטייענדיג. הצבע הלבן הוא של אבני המרצפת. ליד החנויות נראה שלחן (רישום), ולידו ערמות השלל, כולל מעילים. ליד מכוניות הקצינים והיהודים השוכבים נמצא מתקן מטבח השדה. תמונה 6
- יהודי מגולח, נמוך ובעל פנים עגולות 6.1 - צולם כנראה כלעג של הגרמנים. ברקע נראה חייל צוחק. קודם לכן יהודי זה נראה בתמונה הקבוצתית, של הרבנים הכורעים. תמונה 6.1
- תמונת הקצינים והשלל ליד השלל כורע ברך יהודי עם מגן דוד על זרועו, מביט כלפי מעלה ומחייך אל המצלמה. לצד השלל נראים גווילים אחד מהם פתוח ועליו כתב לא ברור. (אין מדובר בספר תורה)תמונה 8.1
- הקצין הממושקף שנראה כמפקד המבצע לועג ליהודי חסידי מבוגר חשוף ראש. היהודי הופיע קודם כשהוא כורע על ברכיו וידיו, חבוש כובע, בתמונת הרבנים הכורעים. תמונה 5
- תמונת 15 מהחיילים הגרמנים מהתעללות אולקוץ', עם אדם בעל מכנסיים קרועים, בעל תווי פנים מונגולואידיים ספק מחייך ספק בוכה, ולידו קצין אס אס עם ידיו על מתניו וחיוך גדול על פניו. הכיתוב לתמונה: 'עם יהודי אולקוץ'. ייתכן שזהו 'שוטה הכפר'. תמונה 5
- תמונת חלוקת דייסה או שתייה חמה לקצינים מתוך מטבח שדה, על רקע היהודים השכובים תמונה 3.1
- קבוצת גברים יהודים מורצים לאורך קיר הרחבה על רקע המשאיות ולכיוונם של יהודים השוכבים ברחבה. בראש הרצים שני אנשים מגולחים, לראשון קסקט (הוא מופיע בתקריב בתמונה 7.1) ולשני כובע בורסלנו, וחליפת שלשה חלקים עם חולצה לבנה, כלומר האנשים כולם לבושים ליום חג. על זרועות כולם רצועה לבנה. קצין זוטר מביט מהצד עם ידיו בכיסיו. וקצין בכיר עומד ברגליים פסוקות וידיו מאחורי גבו. תמונה 4.1
- תמונת תקריב של הרץ עם כובע הקסקט. אולי הגרמנים ראו בפניו כיעור נלעג 7.1
רעפערענצן
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!